Biniienlandsche Berichten.
en 17 andere kraals heeft vernield, in weerwil
van den tegenstand der opstandelingen, die 45
man verloren. Fort Charter is nu van proviand
ruim voorzien en goed verschanst. In den
omtrek zijn nog drie blanken vermoord.
Uit Buluwajo wordt gemeld
Er zijn onrustbarende berichten uit de
districten Mangwe en Tati ingekomen. Tal
rijke troepen vijanden bewegen zich op den
weg naar Tati, 25 Eng. mijl ten Zuidwesten
van hier. De opstand schijnt zich naar het
zuiden, tusschen Buluwajo en het Bechuana-
land-protectoraat, uit te breiden. DeMakalaka's
verzamelen zich in grooten getale op de noord
westelijke grens van de Tati-concessie. Men
vreest dat zich bij de opstandelingen in
de Matoppo-heuvelen zullen voegen.
AUSTRALIË.
In Zuid-Australië is het kiesrecht voor
vrouwen ingevoerd, en onlangs zijn de vrouwen
voor het eerst aan de stembus verschenen.
Met een geringe uitzondering maakten al de
59,066 vrouwelijke kiezers die de kolonie telt,
van haar recht gebruik,
SCHIEDAM, 15 Juli 1896.
Deelden wij in ons nr. van den 5n Juni j.l.
mede dat een Amerikaan, met name D. C.
Mackenzie aan de Vereeniging van Gisthan-
handelaren" een geheim had aangeboden,
waardoor in de branderijen meerdere op
brengst van uitstekende en duurzame gist
zou worden verkregen, thans zy'n wij in staat
gesteld het desbetreffend schrijven van den
heer D. C. M. en wat daarop betrekking
heeft, in zijn geheel mede te deelen; het is
van den volgenden inhoud:
Rotterdam, 16 Mei 1896.
Aan HU. Branders van Schiedam.
M. H.
Hiermede heb ik de eer U een concept-over
eenkomst aan te bieden, waarin ik U voorstel
bij algemeene deelname en tegen eene vastge
stelde vergoeding, eene methode te leeren ken
nen ter bereiding van groote hoeveelheden uit
stekende en duurzame giet; eene methode,
-waarbij elk nadeel, anders aan zulke booge gist-
prodnctie verbonden, geheel vervalt.
Ik moet evenwel opmeiken, dat ik mij de
Branders van Schiedam had voorgesteld als uit
makende ééne groote combinatie, éen aangesloten
geheel van gisthandelaren. Had ik geweten, dat
ieder brander geheel onafhankelijk zijnen weg
volgt, en dat ik mij dus met allen afzonderlijk
in contact zou moeten stellen, dan had ik mi;
elders geadresseerd. Nu echter enkele voorbe
reidende werkzaamheden door de welwillendheid
van het Bestuur der Yereeniging van Gisthan
delaren zijn geregeld, wensch ik de zaak tot een
goed einde te brengen, waarbij ik vertrouw dat
de volgende beschouwingen zullen bijdragen.
Mijne methode is in de meeste landen door
een reeks van opvolgende patenten beschermd,
welke patenten dusdanig zijn genomen, dat het
stelsel zelf daaruit zeer moeilijk in zijn geheel
is op te bouwen. Deze voorzorg was noodzakelijk
tegenover de landen, waar geen patent te ver
krijgen was, en ook om alle namaak in octroy-
eerende landen zoo lastig mogelijk te maken.
Mijn plan is dan ook niet om aan iederen fabri
kant mijn procédé te verkoopen, maar om in elk
land (a! naar de grootte), een of twee fabrikan
ten of centrums van fabricatie, zooals Schiedam,
het monopolie te verzekeren. Hierdoor za! slechts
een klein gedeelte der voor de consumptie be-
nondigde gist volgens mijne methode en dus
onder gunstige voorwaarden vervaardigd worden.
En omdat de prijs der gist zich zal blijven
regelen naar de productiekosten van het grootste
gedeelte, onder minder gunstige omstandigheden
werkende fabrieken, zoo hebben de monopolie
houders van mijn systeem zeer groote voordeelen
boven de fabrikanten, volgens andere stelsels
werkende.
Wanneer dus Schiedam mijn stelsel aanneemt,
en ik geef in België aan éene fabriek het mono
pol' aijner methode, dan staan deze beide zeer
krachtig tegenover alle andere concurrentie.
Mocht echter Schiedam mijne methode verworpen,
en ik verkocht haar aan een der groote fabrieken,
elders in ons land gevestigd, dan zal het voor
de Schiedamsche gistproducenten zeer moeilijk
worden den strijd te blijven voortzetten, daar
hun product niet alleen overtroffen zal worden
in kwaliteit, maar ook het rendement hunner
branderijen ver achter zal blijven.
«oor die fabrikanten, welke zulks verlangen,
heb ik de kosten van afkoop eener branderij van
circa 900 kilo's meel daags gesteld op 130.-—
p. st., ter vervanging van de contributie, waarvan
in het concept-contract sprake is. Rekent men
nu de kosten van installatie op 100 p. st.,
dan zijn de totale kosten 230 p. st.,
i 760.Hier staat tegenover eene meerdere
opbrengst van 45 kilo gist per dag, uitmakende
tegen f0.20 de waarde van f9.of f2700
per jaar.
De kosten van afkoop en installatie worden
dus reeds het eerste jaar gedekt.
Maar er is meer. De dagelijks per branderij
geproduceerde 18 of 162 kilo bezitten door
hun onovertrefbare kwaliteit de hoogste verkoop
waarde aan de Engelsche markt. Wordt er tot
heden veel Hollandsche gist gepresenteerd voor
101per mand van 26 kilo, voor mijn gist zal
zeer gemakkelijk en vooral in het eerste jaar 18/
betaald worden. Doch ook wanneer men aan
neemt dat da prijs per mandje slechts 2/a
3/vooruitgaat of pi. m. 5 ets. per kilo, dan
is de meerdere waarde van 162 kilo f8.10 per
dag of p! m. f2400 per jaar.
Tegenover een opoffering van f2760.staat
dus reeds in het eerste jaar een bate van
f5100.en wanneer daarbij gerekend wordt
het genot om in winter en zomer gist te maken,
welke duurzaam is, en de beste soorten evenaart
of overtreft, dan vertrouw ik, dat de Schiedam
sche gistfabrikanten zullen inzien, dat, hoe groot
ook het voordeel voor den uitvinder is, bet voor
deel door hen behaald, daar ruimschoots tegen
opweegt.
Mocht er de voorkeur aan geschonken wor
den eene contributie te betalen volgens contract
voorwaarden, welnu, deze bedraagt nog geen
gulden per dag en zooals boven uitgerekend,
staat daar tegenover een voordeel van dageüjfcsT
pi. m. f 17.
Ook vestig ik bijzonder uwe aandacht op het
feit dat geen cent door u gewaagd wordt, alvo
rens ik mijne beweringen in een der Schiedam
sche branderijen volgens gevoelen van drie Uwer,
volkomen bewaarheid heb.
Ook dan echter behoeft Gij niet te betalen,
wanneer Gij, om welke reden dan ook, Uw pand
niet naar mijne methode kunt of wilt inrichten.
En mochten er onder U zich bevinden, die een
nieuw procédé ter gistbereiding in werking heb
ben gesteld of willen stellen, bezwaar om mijn
contract te teekenen bestaat er niet, daar zij
alleen dan van systeem behoeven te veranderen
wanneer zij het mijne werkelijk beter vinden.
Ik hoop dat ik er in geslaagd ben duidelijk
aan te toonen, wat U gevraagd en wat U aan
geboden wordt. Mocht er in deze zaak eensge
zindheid onder U bestaan, dan is binnen eenige
maanden voor U de proef geleverd.
In het tegenovergestelde geval zal ik mij ver
plicht zien mijn procédé elders te plaatsen.
Ik heb de eer te zijn
Met alle hoogachting,
D. C. MACKENZIE.
Voornaamste punten eener voorgestelde
overeenkomst tusschen de fubrikanten van
Gist en Moutwijn (Spiritus) te Schie
dam en den Heer D. C. Mackenzie.
De heer D. C. Mackenzie, die eene verbeterde
wijze van werken heeft gevonden voor de fabri
cage van Gist en M o u t w ij n, veibindt, zich
zijn procédé af te staan en proefondervindelijk
aan te toonen aan de branders van Schiedam
Rotterdam en Delft, met uitzondering evenwei
van de beide groote gistfabrikanten te Delft ge
vestigd, onder de volgende voorwaarden
1, Nadat de branders het contract hebben ge-
teekend, waarbij zij zich verbinden voor hunne
tegenwoordige branderijen, alsook voor die,
welke zij nog mochten verkrijgen, om als
mannen van eer, alle verplichtingen en
voorwaarden van dit contract na te komen
en deze niet trachten te ontduiken, zal D. C.
Mackenzie op zijn eigen kosten en risico en
binnen vier maanden na d° dezer overeen
komst, zijn procédé proefondervindelijk aan-
toonen in een der Schiedamsche branderijen.
2. Bij de toepassing zijner methode garandeert
D. C. M, eene minimum-opbrengst van acht
tien percent (18 °/0) gist, welke gist zal
zijn van superieure kwaliteit, terwijl dezelfde
hoeveelheid moutwijn zal gewonnen worden
als tot nu toe het geval was. Moutwijn en
spoeling zullen denzelfden smaak en reuk en
hetzelfde karakter blijven behouden als van
de Weenergist-branderijen, De kosten van
arbeidsloon blijven onveranderd. De kosten
van installatie zullen voor eene welingerichte
Weenergist-branderij, van vier bak, bedragen
80 p. st. tot 100 p. st.
3. D. G. Mackenzie verbindt zich, den branders
alle inlichtingen te geven, welke noodzakelijk
zijn om zijne methode ten uitvoer te bren
gen mochten er, gedurende het eerste jaar
na d° dezer overeenkomst, storingen in het
bedrijf zich voordoen, dan is hij of zijn ge
volmachtigde verplicht op een schrijven van
de commissie van arbitrage, hieronder ver
meld, naar Schiedam te komen, zonder hier
voor eenige vergoeding van reis-, varblijf-
of andere kosten te kunnen vorderen.
4. De branders verbinden zich aan D, C. Mac
kenzie of gevolmachtigden te betalen eene
contributie van 10 cents per 100 kilo meel,
verbruikt bij het doorvoeren zijner methode.
Deze betaling zal geschieden in maandelijk-
sche termijnen, waarvan de eerste termijn
vervalt de maand, nadat de nieuwe methode
in eene branderij is ingevoerd, en slechts
voor zoolang het nieuwe procédé in werking
blijft, en dan voor een tijdsverloop van tien
volle jaren. De tijd, dat het procédé niet
gebruikt wordt, maakt geen deel uit van
deze tien jaren.
Als vaststaande wordt aangenomen, dat
een brander, die éen of meer branderijen in
bezit heeft, niet verplicht is, D. C. M.'s
procédé in éen of meerdere zijner brande
rijen in te voeren en wanneer een brander,
om welke reden ook, ophoudt de nieuwe
methode in een of meer zijner branderijen
te volgen, dan houdt zijne verplichting tot
contributie eveneens opslechts wanneer hij
•weer opnieuw daarmede begint, dan treedt
deze verplichting weer in werking.
5.' Wanneer eene nieuwe wijze van gistfabri-
cage wordt uitgevonden, welke in geenen
deele kan beschouwd worden als eene een
voudige vervolmaking van D. C. M.'s procédé,
dan hebben branders het volle recht, die
nieuwe wijze van werken in te voeren en
zijn zij dan van alle contributie ontslagen.
Mocht men echter eene methode vinden,
welke slechts eene verbetering is van die
van D. C. M,, omdat de hoofdmomenten
daarin bewaard blijven, dan blijven alle be
palingen van dit contract geldig.
6. Wanneer een brander, tien jaar na d° dit
contract, met D. C. M.'s procédé begint, is
hij vrij van contributie. Maar wanneer hij
binnen deze tien jaar daarmee aanvangt,
dan zal hij verplicht zijn deze contributie
te betalen gedurende tien voile jaren, in te
gaan op den datum, waarop hij D. C. M.'s
methode gaat volgen.
Het zal den branders geoorloofd zijn, de
productie eener branderij, waarvoor zij reeds
contributie betalen, te vermeerderen, zonder
dat daarom de eindtermijn der oorspron
kelijk voor die branderij vastgestelde tien
jaren zal verschoven worden.
7. De branders zullen aan D. C. Mackenzie of
gevolmachtigden eene maandelijksche opgave
verstrekken van het meel in hunne brande
rijen verbruikten zullen hem tevens in de
gelegenheid stellen deze opgaven te contro
leeren en na te gaan of zijne methode ge
volgd wordt of niet.
8. Om alle geschillen uit den weg te ruimen,
welke mochten ontstaan bij de proefonder
vindelijke aantooning, die D. C. M. zich
voorstelt te geven, geschillen omtrent onder
geschikte zaken, die in strijd blijken te zijn
met de gaianties, opgenoemd in No. 2, zal
de commissie van arbitrage, waarvan hier
onder melding wordt gemaakt, het volie
recht hebben, om de afwijking van deze
garanties te constateeren en overeenkomstig
de waarde dezer afwijking de verschuldigde
contributie, vermeld in No. 4, te verminderen.
9. Uit het nSidden der branders zal een commissie
van arbitrage benoemd worden van drie per
sonen, welke zich ten doel stellen alle kwes
ties naar aanleiding van de uitlegging en
opvatting van dit contract, ontstaan tusschen
de fabrikanten en D. C. Mackenzie, te
regelen. Deze commissie wordt door de bran
ders gekozen, waarbij zij zooveel stemmen
kunnen uitbrengen als het getal branderijen,
dat hun toebehoort; hierbij het aantal
branderijen gerekend naar art. 3 der Statuten
van de Vereeniging van Gisthandelaren,
alhier. D. C. M. behoudt zich echter het recht
voor, éen of meer der gekozenen als aibiter
te weigeren, zonder daarvoor redenen op te
geven. Mocht op die wijze bij de benoeming
van arbiters niet tot overeenstemming wor
den gekomen, dan zal er éen benoemd wor
den door de branders, éen door D. C,
Mackenzie en éen door den kantonrechter
van Schiedam.
10. Hoedanig de samenstelling dezer commissie
ook moge wezen, haar uitspraak is bindend
voor beide partijen,
ti. Zij, die zitting hebben in de commissie vair
arbitrage, zullen gezamenlijk eene toelage
ontvangen van 3 der geïnde cuntributién,
en deze toelage zal ieder kwartaal uitbetaald-
wórden.
De leden dezer commissie treden jaarlijks
af, doch zijn terstond herkiesbaar.
Schiedam, 8 Juli 1896.
Aan de Vereeniging van Gisthandelaren, alhier.
M. H.
Ingevolge de opdracht, ons gegeven door Uwe
Vereeniging in de vergadering van Mei 1.1., heb
ben wij de eer U aangaande het voorstel van den
den heer Mackenzie de volgende mededeelinge»
te doen.
Het voorstel zelf mogen wij in al zijn onder-
deelen voldoende toegelicht achten door de cir
culaire, welke op 16 Mei 1.1. aan de branders
van Schiedam en omstreken werd rondgezonden.
Nadat wij het met aandacht gelezen en met den
heer Mackenzie breedvoerig geconfereerd hadden,
is het ons aanstonds opgevallen, dat zijne wijze
van optreden gunstig afsteekt bij die zijner voor
gangers, waarvan Schiedam bij vroegere gelegen
heden eena niet juist bemoedigende ondervin
ding heeft opgedaan. Waren het vroeger meeren-
deels grootsprekers, die met fraaie woorden en
schoone beloften onze branders het hoofd vol
praatten van de voortreffelijkheid hunner uitvin
ding, maar ondertusschen èn voor overkomst,
èn voor vei blijf en eindelijk voor hunne proef
nemingen (die steeds op niets uitliepen) zich
terdege vooruit lieten betalen, bij den heer Mac
kenzie is van dat alles geen sprake. Hij moge
op Amerikaansche wijze zijn plan in elkaar
hebben gezet, hij moge, wanneer hij slaagt, eene
goede business in Schiedam gedaan hebben, wij
kunnen niet ontkennen, dat hij "jn aanbod doet
op eene wijze, welke vertrouwen inboezemt en
die allen schijn van oplichterij en oneerlijkheid
doet verdwijnen.
tiet komt ons zelfs voor, dat, wanneer iemand
in deze zaak het bind van de rekening moest
worden, niet wij dat zouden zijn, maar hijen
dit vermoeden rechtvaardigen wij door ons den
volgenden gang van zaken voor te stellen
1. De lijst van deelneming zij geteekend door
de branders van Schiedam en omstreken, de
heer Mackenzie komt over en richt op zijne
kosten eene branderij naar zijn systeem in.
In dien tusscbentijd heeft zich eene com
missie van arbitrage gevormd, bestaande uit drie
^chïedamsche branders, in wier handen de heer
M. zich dus feitelijk overlevert. Deze commissie
maakt uit of de beloften op papier van den heer
M. de proef van de praktijk kunnen doorstaan
