Binnenlandselie Berichten.
kant, G. Pollet, dienaangaande in 1887 ge
schreven heeft, o. a.: sDe drie groote flanel
fabrieken, die nu als modeletablissementen
kunnen gelden, werden echter na 1862 op
gericht. Wat nu fabrikant buxskin aangaat,
"werd in Tilburg voor '1862 slechts hoogstens
door een vijftal fabrieken eene kleine hoeveel
heid zwart laken, tricot, coteline en satijn
gemaakthet eigenlijke buxskin werd alstoen
in het geheel nog niet vervaardigd. Slechts
in de jaren 1864 en later zijn eenige jonge
lieden dit vak in Verviers, Aken enz. gaan
aanlecreu, hebben daas na alhier fabrieken
opgericht en tot hunne eer zij hier gezegd,
dat zij in hunne ondernemingen uitmuntend
geslaagd zijn"
De geachte schrijver besluit zijn beschou
wing over de nijverheid met deze woorden
van den heer Stork. Waaraan Twente zijn
bloei hoofdzakelijk te danken heeft. Niet
aan zijn natuurlijke hulpmiddelen, want die
waren er niet of althans slechts in geringe
mate, maar aan de vlijt en volharding van
velen zijner bewoners. Gelukkig het land of
de streek, waar menschen gevonden worden
met energie.
SCHIEDAM, 15 Augustus 1896.
Onze stad heeft een teestelijk aanzien, daar
van de torens der R.-k. kerken, de pastorieën
en uit de woningen van velen onzer Roomsch-
katholieke stadgenooten de vaderlandsche
driekleur wappert, met wimpels van de pau
selijke kleuren, ter eere van het gouden
priesterfeest van den heer C. J. M. Botte-
maune, bisschop te Haarlem.
In verschillende dagbladen staat een be
richt vermeld omtrent veranderingen, die in
het personeel van de leeraren aan de muziek
school van de afd. van Toonkunst alhier
zouden hebben plaats gegrepen.
Aangezien dat bericht ons niet juist voor
kwam, hebben we een onderzoek ingesteld
bij het bestuur dier school, dat ons daarop
het volgende heeft medegedeeld
Met ingang van 1 Augustus j.l. is aan den
heer N. Egmond op zijn verzoek op de meest
eervolle wijze ontslag verleend als leeraar
aan de piano-soloklassen. Op een later door
dienzelfden leeraar ingediend verzoek om hem
ook eervol ontslag te verleenen aan de ele-
mentair-klassen, werd door het bestuur van
Toonkunst mede gunstig beschikt. Voor het
bericht van het eervol ontslag uit laatstge
noemde betrekking aan den heer E, was
verzonden, ontving het bestuur der school
een schrijven van den heer E., waarin hij
mededeelde, dat hij ontslag als zoodanig
nam, met ingang van 1 Augustus.
Deze handeling en de wijze, waarop de heer
E. in de laatste dagen tegen de school en
het bestuur was opgetreden, deden het be
stuur in het belang der school besluiten, het
door den heer E. tegen 1 Augustus genomen
ontslag, reeds dadelijk (20 Juli) te doen in
gaan.
In de plaats van den heer E. werd tot
leeraar aan de piano-soloklassen en de voorbe
reidende solo-klasse benoemd de heerGeorg
Rjjken; terwyl in de plaats van den heer
H. J. P. Textor, wien reeds eenige weken
te voren op zijn verzoek eervol ontslag was
verleend als 2e leeraar aan de elementair-
pianoklassen, reeds sedert eenige weken is
opgetreden de heer L. Schnitzler van Rotter
dam.
Voor de element, zangklassen is, in de
plaats van den heer G. Rijken, die deze lessen
niet met zijne nieuwe betrekking aan de
school kan vereenigen, benoemd de heer
A. Limbach, van Zaandam, door de Maat
schappij van Toonkunst en door de Kunste-
naars-Vereeniging gediplomeerd ais onder
wijzer in den zang.
Gisteravond hield de kaarsenmakers-veree-
niging alhier een buitengewone vergade
ring die goed bezocht was. De Jonge, voor
zitter van den N. N. B. B. was op uitnoodiging
ter vergadering tegenwoordig. Aan het be
stuur van genoemden bond was kennis ge
geven, dat de directie der kaarsenfabriek aan
de vereeniging had te kennen gegeven dat
z'y verlangde dat de vereeniging zich zou af
scheiden van den N. N. B. B. en veie leden
der vereeniging hadden reeds den wensch te
kennen gegeven om aan het verlangen der
directie te voldoen. De Jonge zeide dat de N.
N. B. B. geen vijandschap wil tusschen werk
gever en werknemer, maar alleen optreedt
in het belang van eene betere positie voor
de werklieden door het verkrijgen van een
billijk loon en het opruimen van misstanden,
die in het nadeel zjjn van de werklieden.
Spreker was verder van gevoelen dat van
den bond een kracht uitgaat waarvoor men
bevreesd is en dat behoeft niet, als de werk
gever maar billijk en rechtvaardig is tegen
over zijne werklieden. Wil nu de vereeniging
het verkregene behouden en nog meer ver
beteringen verkrijgen, dan moet men krach
tig en in een goeden zin vereenigd blijven.
Ten slotte besloot de vergadering na eenige
discussie met bijna algemeene stemmen (2
tegen) dat de vereeniging eene afieeling zou
blijven van den N. N. B. B.
Onze oudste stadgenoot, de heer J. van de
Water, viert heden zijn 97n verjaardag. Hij
is nog flink en krachtig, in het bezit van al
zjjn zintuigen en nog steeds in zijne zaak
werkzaam.
Bij de te Amersfoort gehouden examens
van het reservekader, zijn geslaagd onze
stadgenooten de heeren B. Schiphorst als
sergeant en W. J. A. Roldanus Jr. als kor
poraal.
Wij lezen in het Sociaal Weekblad van
heden het volgende
Keu nabetrachting.
't Dunkt mij dienstig, alsnog even aandacht
te vestigen op de werkstaking, welke de
vorige maand heeft plaats gehad aan de was
kaarsen-fabriek sApollo" te Schiedam. Niet
echter om over verschillende, bij die gelegen
heid geuite grieven ongenaakbaarheid van
directeuren, winkeldwang, wijze van aan
neming van arbeiders te spreken. Ook
laat ik terzijde wat met het vrouwelijke
personeel is voorgevallen. Ik bepaal mij tot
het gebeurde in zake werktijd en loon van
de mannelijke arbeiders, om daaruit een lee
ring te trekken, ook voor wie met het ge
schil in kwestie niets te maken hadden.
Te dien einde moet ik beginnen mes het
navolgende in herinnering te brengen.
Op 6 Juli staakte een dertigtal arbeiders
van de perskamer het werk, welk aantal
spoedig met nog omstreeks twintig groeide.
Het gewone loon was f7 vast per week voor
een arbeidsduur van 78 uren in de dag- en
72 uren in de nachtploegdaarbij een premie,
die door de werklieden op gemiddeld i 1.25
's weeks werd geschat, en extra-betaling voor
overwerk. Dus kon een dragelijk weekgeld
slechts door overmatigen arbeid worden ver
diend. Zy verlangden een vast loon van f 12.
Den volgenden dag gaf de directie ineen
onderhoud met enkelen uit de stakenden het
bescheid, ïdat geen verhooging van loon kon
worden verleend".
Toch werd enkele dagen Sater toegestaan,
wat verklaard was niet te kunnen.
Toen namelijk vanwege de directie beproefd
werd, ledig geworden plaatsen met nieuwe
werkkrachten aan te vullen, verzetten zich
daartegen degenen, die aan den arbeid waren
gebleven, en dreigde het geheele personeel
tot staking over te gaan. Wat verhoed werd
doordat, na eenig overleg, de directie beloofde
te zullen antwoorden op grieven, door elke
afdeelïng schriftelijk bij haar in te zenden.
Het gevolg was een bekendmaking, waarbij
aan het gros der gehuwde werklieden inde
verschillende afdeelingen der fabriek een
oonsverhooging van f 2, den ongehuwden van
f 1.50 per week toegezegd, en de gewone
werktijd van dag- en nachtploeg gelijkelijk
op 72 uren 's weeks gesteld werd, terwijl de
premiën, alsmede de betaling van extra-werk,
bepaald bleven als van ouds. Later werd
hierin, voor wat extra-werk betreft, nog
eenige verandering ten goede gebracht. Boven
dien betuigde de directie, aan het zooveel
mogelijk beperken van den arbeid op Zondag
haar zorg te zullen wijden.
Met dit een en ander namen de niet-
stakenden genoegen. De stakers deinsden er
voor terug, met hun verder gaande eischen
den strijd voort te zetten. En zoo werd reeds
op 10 Juli het werk algemeen hervat.
In haar nommer van 5 dezer schreef de
SchiedamscTie Courant
„De directie der kaarsen-fabriek „Apollo"
houdt niet alleen haar woord, dat zij geen wrok
zal koesteren tegen haar werklieden, die ge
staakt hebben zij is thans inderdaad voor
de arbeiders genaakbaar, erkent hun organisatie
en pleegt met hen overleg.
Zij laat het aannemen van werklieden niet
meer aan ondergeschikten over.
Zij heeft den winkeldwang verboden, doch
haar werklieden de gelegenheid, om van haar
goedkoop kolen, enz. te krijgen, niet ontnomen.
Zij zint ernstig op invoering van Zondags
rust, en heeft intusschen het euvel van Zondags-
arbeid verzacht door dezen hooger te bcloonen.
"Wij hebben in onze artikelen altijd de af
wezigheid van kwaden wil hij de directie ver
ondersteld, en verheugen er ons hartelijk in,
dat wij nu beteijzen van goeden wil kunnen
vermelden.
Een goedwillige, energieke directio orde
lijke, gematigde, naar verbetering strevende
arbeiders zeldzame financieele kracht
ziedaar drie factoren, die de hoop wettigen, dat
„Apollo" eenmaal een model-fabriek worde."
Dit laatste wil ik helpen hopenen ge-
reedelijk erken ik, dat de houding, thans
door de Schiedamsche directie betracht, wan
neer men haar b.v. met die der firma Regout
vergelijkt, stellig daarbij gunstig afsteekt.
Maar toch zal zij, opdat de uitgesproken hoop
worde verwezenlijkt, verder toonen moeten,
dat het met haar juist het omgekeerde is
van het bekende aalles vergeten en niets ge
leerd hebben" der Bourbons.
Te recht sprak de Schiedamsche Courant
van de szeldzame financieele kracht" dezer
fabriek. Want volgens een niet-weersproken
opgave heeft zij gedurende de negentien jaren
van haar bestaan met inbegrip van het
eerste achttal, waarin niets kon worden uit
gekeerd aan de aandeelhouders een divi
dend geleverd van gemiddeld 11'/j pCt.in
de jaren 1888 tot en met 1896 was deuit-
keering gemiddeld bijna 23, nu laatstelijk
beliep zij zelfs 35 pCt.
Is het dan te verdedigen, dat de loonen
gelaten werden op het zóo lage peil, waarop
zjj stonden Is het wonder, dat, toen loon
en dividend-eïjfers bekend werden, de sym
pathie der burgerij vrij algemeen aan de zijde
der werklieden was? Wonder ook, dat dezen
wrok koesterden en door een stoot van buiten
gemakkelijk tot verzet te brengen waren?
Is het redelijk en oirbaar, dat zelfs bij een
onderneming als deze een daad van indus-
trieelen krijg noodig was ter erlanging van de
verbeteringen, waarvoor nu de directie zich
heeft laten vinden Tot welke slotsom moeten
de werklieden komen, waar zij gezien hebben,
dat eerst nog beslist geweigerd is, wat hun
ten deel viel, zoodra de gedeeltelijke staking
een volledige dreigde te worden 1 Zal het
thans niet, ook bij werkelijk en blijvend
welwillende houding der directie, vrijwat
moeilijker vallen, het wantrouwen der werk
lieden te overwinnen, dan het geweest
i) Een tijdens en in verband met de werkstaking
opgerichte kaarsenmakers-vereeniging telt reeds
ongeveer 2Ü0 mannelijke en enkele vrouwelijke leden.
zou zijn het te vermijden, zoo ongeëischte
verbetering uit vrije beweging ware ver
leend Zou dit laatste niet èn door de billijk
heid gevorderd èn in het welbegrepen belang
óok van het kapitaal zijn geweest
Deze vragen zijn het, die mijns inziens niet
enkel door de bestuurders der Schiedamsche
fabriek, maar, als leering uit de werkstaking
aldaar, door ondernemers in het algemeen
gezet overwogen verdienen te worden.
Natuurlijk beweer ik niet, dat aan eiken
wensch van werklieden behoort te worden
voldaan. Evenmin, dat in iedere onderneming
vermag te geschieden, wat op zichzelf wensche-
lijk ware. Doch gerust mag ik op grond
van menige ervaring, al is zij niet altijd zóo
sprekend als de thans te Schiedam opgedane
beweren, dat maar al te vaak door werk
gevers wordt verzuimd, naar een goede ver
houding tot hun personeel te streven door
wè! mogelijke, tijdige en vrijwillige tegemoet
koming hunnerzijds. Zoodanige tegemoet
koming bepleit ik het liefst met redenen van
zedelijken aard maar alreeds liet belang der
ondernemers zeiven moest allen er toe nopen.
Het tijdperk, waarin het kapitaal schier on
beperkt alleenheerscher was in de nijverheid,
loopt op zijn eind. Nu moge het hier en daar
gelukken, het machtwoord van ongerecht-
vaardigden wil door te zetten, toch komt
meer en meer de arbeid tot het bewustzijn
ook van zijn kracht, voor rechtmatige ver
langens toenemenden steun vindend bij de
openbare meening. Wat nu is voor de werk
gevers, al willen zij zich plaatsen op het lage
standpunt van hun eigen belang alléén, meer
geradenstrijd en woeling te voorkomen,
dan wel het te laten aankomen op ontbran-
denden strijd, om alsdan toe te geven wat
onder drang toegegeven moet worden Dient
niet aan het eerste de voorkeur te worde»
gegeven, bovenal door hen, die minder met
ernstig-voorbedachten rade, dan we! uit on
verschilligheid en gemakzucht (te verleide
lijker, omdat zij voor het oogenblik tevens
geldelijk voordeel brengen) nalaten bijtijds
de bakens te verzetten
Ik neem aan, dat dit bjj de meeste na-
latigen de oorzaak is van hun verzuim en van
hun schuld. Ik wil zulks ook doen ten aan
zien van de bestuurders der besproken was
kaarsen-fabriek. Maar dan mag ik ook te eer
de vraag stellen, of zij, van achteren gezien,
niet een lief ding er om zouden geven, indien
zij het thans gebeurde niet hadden afgewacht
om te besluiten tot de gedane concession?
En tevens aan het adres van allen, wien bet
aangaat, in hun en in het algemeen belang
ook deze vraag, of het te Schiedam voorge
vallene niet geschikt is om hen te stemmen
tot nadenken en tot handelen. A. K.
Atjeh.
Blijkens b het departement van koloniën
ontvangen telegrafisch bericht is bij eender
jongste gevechten in Atjeh licht gewond de
le luitenant der infanterie J. Spoel.
Bij het telegram dat de N". B. Ct. gisteren
van haren correspondent te Batavia ontving
waarin sprake is van de onderwerping van
Toekoe Baid, deelt het blad het volgende
mede:
Toekoe Baid is het hoofd van de VII Moe-
kims Baid. Dat hij zijn onderwerping wil
aanbieden is een goed teeken. Niet zoozeer
omdat hi een waardevolle aanwinst zal zjjn
voor ons bestuur, want onvertrouwbaarder
persoon dan hij is er onder de machthebben
den op Atjeh niet te vinden, maar omdat
er uit blijkt, dat hij ons als de machtigsten
erkent.
Generaal Van der Heyden verbande hem
indertijd. Generaal Demmeni riep hem terug.
Onder generaal Deykerholl speelde hij weder
dubbelzinnig spel.
Zjjn gebied is gelegen in hét naar Kof»
