BINNENLAND.
Uit cle Staatscourant.
STADSNIEUWS.
De internuntius, mgr. Tamasri begaf zich
gisteren uit Den Haag naar Haarlem tot het
brengen van een bezoek aan den bisschop
aldaar, mgr. Bottemanne.
De gewone audiëntie van den minister v-.n
waterstaat, handel en nijverheid zal aanstaan
den Zaterdag, 23 dezer, niet plaats hebben.
Pcrsoneele Belasting.
In de Staats Ct. van 2i Jamt"G i3 opgeno
men bet Kon. besluit, waarbij net bet oog op
art 5 2 der wet van 16 Apiil .'896 {Stantsll.
no. 72) tot regeling der Provinciale Belasting,
de grenzen zijn bepaald tussche i de in ver
schillende klassen vallende gedeelten van ge
meenten in de provinciën Zuid-Holland, Zeeland,
Utrecht, Friesland, Groningen, Drente en Lim
burg,
Kindervoeding en kiesrecht.
Kunnen vaders van kinderen, die aan de scbool-
voeding deelnemen, onder de nieuwe wet het kies
recht bezitten?
Volgens de beantwoording cener vraag in De
Gemeentestem van 10 Januari jl. is dc redactie van
van oordeel, dat daartegen geen bezwaar bestaat.
Om „onderstand" in den zin van art. 4 der kies
wet or te leveren, moet de verstrekking geschieden
ter leniging van nood; cr moet dus aau den behoef
tige iets gegeven zijn, wat hij bepaald noodig heeft
om te leven. Aan dit begrip beantwoordt niet eene
verstrekking ais in de vraag bedoeld. In do Mem.
v. tool, op art. 4 worden dan ook van onderstand
onderscheiden de uitdeelingen, die in de koude win
ters of bij buitengewone omstandigheden worden
gedaan aan hen „die naar eene strenge opvatting
niet hulpbehoevend zijn, en die het aangebodene
aannemen, juist omdat het aangeboden wordt, zonder
dat zij het volstrekt noodig hebben."
Daarom beantwoordt het blad de bovengestelde
vraag toestemmend.
Het hoofdbestuur van de Maatschappij tot Bevor
dering der Bouwkunst meldt, dat eea examen tot
het verkrijgen van het diploma van bouwkundig
opzichter, zal worden afgenomen op 24,25,26 cn 27
Februari a.s., van 9 tot 12 en van 1 tot 4 uur;
door eene commissie, samengesteld uit de hoeren
C. Muysken, Architect-Ingenieur, voorzitter van
de maatschappij, voorzitter.
A. O. Bleys, bouwmeester, lid van het hoofdbe
stuur.
H. van Dam. lec-raar in de wiskunde.
D. A. N. Margadant, architect bij de H. Y. S. m.
L. J. Rïjnink. hoofd-opzichter bij Publieke Wer
ken te Amsterdam.
A. Saim G. Bznarchitect.
Jan Springer, architect, en
C. T. J.Louis Richer, bouwkundig ingenieur,
secretaris.
Dc candidaten moeten zich vóór 15 Februari
schriftelijk aanmelden bij den Secretaris, Marnix-
straat 402 te Amsterdam, alwaar het programma van
Eischen, bevattende tevens de voorwaarden van het
examen, kosteloos verkrijgbaar is.
KETHF.L EX SPALAXD, 21 Januari. J.l. Zater
dagavond hield de werkliedenvereeniging om elkander
bij ziekte te ondersteunen, hare eerste jaarvergadering.
Nadat de vergaderirg door d"n voorzitter geopend
was, deed do secretaris verslag van het eerste ver-
eenigingsjaar. Wij ontleenen daaraau het volgende:
Het aantal leden bedroeg op 31 December jl. 46
en 2 jongelingen van 1418 jaar. Buitengewone
leden 27, met eene totale jaarlijksche bijdrage van
f 38.50.
De ontvangsten beliepen f278.75, de uitgaven
aan ziekengelden f46,60, diversen onkosten f27,82
saldo f204.33, waarvan f160,belegd is op de
Rijkspostspaarbank.
Bij de verkiezing van bestuurders, werden de af
tredenden als voorzitter G. van der Most Jzn„ sec
retaris W. G. Terhorst, penningmeester N. Dijks
hoorn, en dc commissarissen P. Troost en A. Jongste,
allen herkozen.
De buitengewone leden de heeren A. vanderLoo
en C. Bregman werden herkozen tot nazien der
boeken.
Een der leden bracht namens de leden bet bestuur
dank voor het gehonden beheer en de v<-le moeite,
die zij zien in dit eerste jaar ten behoeve der ver-
ceniging getroost hebben.
De voorzitter wekt de leden op, ieder in zijne
omgeving te trachten velen die nog geen lid zijn,
aan te sporen zich bij de vereeniging aan tc sluiten
en ook H.U. werkgevers aan te sporen, door eene
jaarlijksche bijdrage de vereeniging te steunen,
waarna de vergadering, na de leden en H.H. buiten
gewone leden dank gezegd te hebben voor do bij
woning dezer vergadering, door den voorzitter werd
gesloten.
ROTTERDAM. 21 Januari. Dr. J. H. Gerards, arts
te dezer dezer stede, meent, aangezien hem onge
vraagd eervol ontslag is verleend als gemeente-
geneeskundige, aanspraak te mogen maken op wacht
geld of pensioen, weshalve hij zich tot den raad wendt
met het verzoek zijn positie tc willen regelen.
ROTTERDAM, 20 Januari. De H. B. S. voor
meisjes te Rotterdam viert heden haar 25-jarig be
staan. Dit herinneringsfeest is teven:' een vreugdedag
voor enkele lecraressen en ook voor de directrice,
die sedeTt de oprichting 'aan het hoofd stond. Geen
wonder dat zoowel oud- als tegenwoordige leerlingen
gezorgd hebben dat deze dag niet onopgemerkt
voorbijging. Met de tegenwoordige leerlingen be
vonden zich heden tal van vroegere in de lokaliteiten;
ook waren aanwezig de wethouder van onderwijs
Drost en de president der commissie van toezicht
op het- middelbaar onderwijs, dr. Halbertsma. Beiden
voerden bet woord om het nut der school uiteen te
zetten en de directrice te complimenteeren
Voorts spraken dr. Birnie voor het onderwijzend
personeel, mevrouw De Monchy namens de oud-, en
mej. Kolf? namens de tegenwoordige leeilingcn,
terwijl ten slotte dc directrice zelve dank betuigde.
De oud-leerlingen boden een gedenksteen aan, die
in het gebouw zal aangebracht worden. Hij is ver
vaardigd in de plateelbakkerij Roozenbnrg en bevat
de namen van hen aan w>- de inrichting veel te
danken heeft. De tegenwoordige leerlingen schonken
der directrice, mej. v. d. Burg, een boekentafel en
een ets van Mauve. Het behoeft niet gezegd, dat
ook nog op minder offieieele wijze deze dag herdacht
zal worden.
HAARLEM, 20 Januari. De gemeenteraad besloot
heden met algemeene stemmen instemming te betuigen
met het adres van het gemeentebestuur van Arnhem
aan de Tweede Kamer, verzoekende niet aan te
nemen het ingediende wetsontwerp tot wijziging der
Gemeentewet, nl. om de gemeenten boven dc 15,000
zielen behalve Amsterdam, Rotterdam,'s-Graven-
hagc en Utrecht voor de verkiezing van leden
van den Gemeenteraad in drie kiesdrictcn te splitsen.
TILBURG, 20 Januari. Op voordracht eener com
missie, bestaande uit de heeren J. F. Jansen, H.
Eras en H. Pollet, bestuursleden dc- Tilburgsche
Spaarbank, heeft het bestuur dezer bank besloten
een som van f20,000 tegen in.Kc rente beschikbaar
te stellen tot het bouwen en koopen van arbeiders
woningen. De commissie is van oordeel, dat het bezit
van een eigen huis het meest bevorderlijk is om den
werkman tot orde en spaarzaamheid aan tc sporen.
Onder de voon,-aarden waaronder het geld tegen
eene rente van 2 percent te hekomen is. noemen
wij de persoon die, hetzij tot den bouw van of
voor hypotheek )p een huis, geld aanvraagt, mag
geen eigendom bezittenmeer dan f 1000 wordt aan
éen persooi. niet geleendhet te bouwen huis mag
uit hoogstens twee woningen bestaan. Deze zoo hoogst
nuttige zaak, waarvan door den werkman ongetwij
feld een veelvuldig gebruik zal gemaakt worden,
is reeds in werking getreden.
STEEXWI.JK, 19 Januari. De kiesvereeniging
„Burgerplicht", alhier heeft instemming betuigd
met het program der liberale Unie, met bepaling
echter dat zij niet wil uitsluiten den candidaat, die
niet in alle opzichten met dat program meegaat.
Bij kon. besluit is benoem'! tot kantonrechter-
plaatsvervanger in het kanton Beetsterzwaag, W. E.
Duytn, ontvanger der registratie en domeinen te
Beets terz waag.
Bij kon be-duit is L. Wildervanck de Bléeourt be
noemd tot buigeineester der gemeente Ezinge.
Bij kon. besluit is tot burgemeester der gemeenten
Pijnacker en Nootdorp benoemd jhr. .1. K. Hesselt
van Dmt r} secretaris dier gemeenten.
Bij kon. besluit tot is beno md tot plaatsvervangend
commissaris der koningin voor de dumiuale steenko
lenmijnen C- Blankevoort, adjunct-ingenieur der mijnen
te Heerlen
Door de arrond -rechtbank te Haarlem is, ter ver
vulling van de vacature v»n rechter 111 dat college,
opgemaakt de navolgende alphabetische lijst van aan
beveling:
mr. S. Grata ma Wzrechter in de ai rond -rechtbank
te Alkmaar
jhr. inr. J. W Quintus, kantonrechter te Amsterdam
(2e kanon), en
mr. C. G. von Reeken, rechter-p'aatsverv. ia eerst-
gernelde rechtbank, advocaat en procureur te Haarlem,
Bij beschikking van den minister van Binnenl,
Zaken is voor het tijdvak van April 1897 tot en
met 31 Maart 1898 b noeind tot assistent voor liet
verrichten van scheikundige onderzoekingen aan de
Rijks landbouwschool te Wageningen, J. van I laars t,
aldaar.
Lezing van den lieer Smeenge.
Niet overtalrijk was liet publiek, dat gisteren
avond naar «Musis Sacrum" was opgegaan om
te luisteren naar de lezing, die mr. ti. Sineenge,
lid van de Tweede. Kamer, zoude houden voor
ons Nutsdeparlement.
Van de vrije introductie van het bestuur
had.ten gelukkig een niet onaanzienlijk getal
werklieden gebruik gemaakt, gedreven door
belangstelling in des spiekers onderwerp Het
Woningvraagstuk of de Volkshuisvesting.''
Vóór de heer Sineenge tol eene beschouwing
over zijn onderwerp kwain, nam eeist de de-
p:ir ternenis voorzitter, de heer A. A. Beekman
het wooid Na een welkom tot de aanwezigen ge
licht te hebben, drukte deze spreker als zijn
gevoelen uit, dat moge ook al eens door en
kelen gezegd worden «Als het Nut niet
bestond, dan zou het niet meer worden
opgericht," hij voor z'cli liet gelukkig achtte
dat het Nut" bestond vooral waar het,
gelijk ook dezen avond weder bleek, een onder
werp gelijk het onderhavige, deed bespreken
en wellicht van »hel Nut" in de naaste toe
komst bij vernieuwd politiek le.ven, vee.l heil
te verwachten is. Spreker meende dal hel Nut"
oin wat tut stand te brengen, moest kunnen
rekenen op den steun der leden daartoe wekte
de voorzitter opzijne beste vven-chen voor
liet pas ingetreden jaar voor de persoonlijke
belangen der leden daarbij uitsprekend.
Alsnu verkreeg mr. 1). Smeenge het woord.
Alleieerst dankte spreke- voor de uitnoodi-
girig hem door het besluur gedaan om over dit
onderwerp hier een lezing te komen houden.
Waarschijnlijk heeft men hein g-kozen, omdat
zijn hart warm klopt voor den werkman,
omdat het vraagstuk van algemeen belang
is, dat hij zich als lid van het hoofdbe
stuur hier als taak heeft gesteld te behandelen, i
Al is het onderwerp uit den aard der zaak
dor, spreker vreest geen entiek, wanneer men
de moeilijkheden van zijn stof kent.
Uitvoerig ging de spreker hierna in op de
woorden des voorzitters, waar deze de mee
rling van enkelen «als het Nut et- niet was,
zou het er niet meer komen", had vermeld.
Spreker was het daarmede volstrekt oneens.
Om dit te bewijzen meende hij niet beter
te kunnen doen dan te herinneren hoe sliet
Nut" in 1784 uit de burning der tijihomstan-
diglt den geboren werd. Ook toen kookte en
bruisclite het in de ingewanden van velen, ge
lijk eeri tijdgenoot het uitdrukte.
Om de onzeker rondtastende meeningen te
leiden in juiste banen, daartoe nebben de beide
Nieuwenhuijzens, vader en zoon shet Nut" ge-
sticht ster zedelijke, maatschappelijke en ver
standelijke ontwikkeling" van het volk. Hun
streven bedoelde het tegendeel van dat van
de mannen van de revolutie, zij tiachtten hun
doel te bereiken door beter onderwijs, door
bet brengen van goede boeken onder den min
deren man, door het uitloven van belooningen
voor daden van edelmoedigheid.
Desgelijks deden de departementen. Zij sticht
ten volksbibliotheken, zij richtten spaarbanken
op, zij riepen floralia-vereenigingen in bet leven,
zij ontwierpen ziekenfondsen.
Mag, zoo vroeg spreker hierna, het vraagstuk
van de Volkshuisvesting niet op een lijn met
deze gesteld worden, waar het van zoo reus-
achtigen invloed is op de stoffelijke en zedelijke
welvaart van het volk.
Een goede woning bevordert orde, bevordert
spaarzaamheid.
Spreker is overtuigd, dat Nieuwenhuijzen
zich met het woningvraagstuk zou hebben in
gelaten, hadde hij nu geleefd.
Tot zijn eigenlijk onderwerp komende dat
het zij in het voorbijgaan gezegd dooi- spreker
met warmte en den gloed der overtuiging werd
1 behandeld noemde spieker het een fouten
een misstand, dat het volk woont in krotten,
dat daarenboven in vele plaatsen de mogelijkheid
om tot betere woningen te geraken, niet
bestaat.
Den eisch van een goede woning te bezitten,
achtte spreker in den arbeider uiterst billijk
Wat is thans de toestand der arbeiderswoningen,
wat is er tot verbetering te doen Dit waren
de vragen, die spreker zich ter beantwoording
voorlegde. Hij wilde daartoe geen bepaald plan
uitwerken, slechts wenschte hij enkele losse
medededeelingen te doen.
Spreker meende dat zeer veel afhing van de
omstandigheden of men n.l. op het platte
land of in een stad woont, is een vraag van het
uiterste gewicht; in de laastte heeft men slechts
weinig, op het eerste zeer veel ruimte.
Wat heeft men reeds gedaan ter verbete
ring vroeg spr. En daarbij herinnerde hij aan de
talrijke onderzoekingen, die in zake het woning
vraagstuk in de latere jaien door verschillende
vereenigingen, ook door «het Nut", zijn ge-laan.
In de eerste plaats wees spreker op het
Rapport van het Koninklijk Instituut van Inge
nieurs, welk rapport aan het initiatief van Koning
Willem III zijn ontstaan te danken had.
Dit rapport was zeer ongunstig; gelijk spre
ker aantoonde door er enkele zinsneden aan
te ontleenen.
Het onderzoek \nn Helène Mercier heeft niet
minder misstanden aan het licht gebracht.
In Amsterdam, Rotterdam, Ui recht, Arnhem
enz. leerde deze vrouw uit eigen onderzoek
zien, hoe diep treurig overal in de achter
buurten de toestand is; met schrille kleuren
maalt zij dit, getrouw naar de natuur af in
een door baar uitgegeven werkje.
Het onderzoek van den Volksbond gaf het
zelfde resultaat.
In 1887 benoemde de M, t. N. v. h. A. de
heeren van Hasselt en Verschoor als e..r ei»:ii-
missie van onderzoek. In hun verslag bespre
ken zij achtereenvolgens de ligging, materialen
en constructie, inwendige inrichting, slaapge
legenheden, afvoer van afval pii faecahën, ven
tilatie, wateraanvoer, afzonderlijke- of kazerne
woningen.
Veel belangrijks, vooral omtrent de nooide-
lijke provinciën, gaf ook het bekende verslag
dei' Enquête commissie terwijl ook onderzoe
kingen van gemeenten of door particulieren
zeiven nieuw licht hebben verspreid
Uit eigen onderzoek wist spreker hoe b.v.
in Dienthe men niet op, maar onder den grond
leeft, boe b.v. in Fiie-dand het dak der woning
dikwijls gevormd wordt door een oude schuit,
waaronder de «woning" zelve is uitgegraven
in den grond.
Reeds is voor de woning van den arbeider
het een en ander gedaan, niet echter nog, ge
lijk piof. Drucker zegt, voor de woning van
den arme.
Men heeft wel eens gevraagd: stelt de arbeider
er zelve wel belang in, wil hij wel beter. Tegen
wie dit ontkennen, meent spreker niet beter
te kunnen doen. dan te wijzen op "e Floria-
tentoonstellingen, die getuigenis afleggen van
zori; en zucht naar oide,
Thans moet èn orde èn zindelijkheid èn
huiselijkheid èn tevredenheid dik wij Is ontbreken
donr gebrek aan behoorlijk verblijf.
Is dit er, dan -al het streven naar ai deze
deugden ontstaan, dan zal het di ank misbruik
verdwijnen, dan zal de gezondheidstoestand ver
beteren.
Met verschillende aardige voorbeelden uit de
pructijk maakte spreker dit duidelijk en een
warm applaus, toen het eerste gadeel e der rede
met deze voorbeelden werd besloten, bewees,
dat het vooral de voorbeelden waren, die
j trokken".
Na de pauze besprak de heer Smeenge de
verschillende redenen waarom men getracht
heeft den woningtoestand te verbeteren. Spreker
verdeelde die pogingen in drie rubrieken.
In de eerste plaats werden verbeteringen
aangebracht door de verhuurders, die inzagen
dat zij van een goed ingerichte woning betere
rente konden trekken.
In de tweede plaats werden woningen door
particuliere ondernemers of vereenigiugen ge
bouwd, die door het berekenen van een hoo-
gere huur den huurder geleidelijk in het
bezit deden geraken van die woning. In de
derde plaats door het vormen van kapitaal
door vereenigingen met het doel om voor zich
zelve te bouwen.
Hierbij verwijst spreker naar het rapport
dat door «Het Nut" werd uitgegeven over het
woning-vraagstuk en dat aan de departementen
gratis is rondgezonden, terwijl liet voor niet-
Ieden tegen een geringen prijs werd verkrijg
baar gesteld.
In 1851 beeft zich te Amsterdam reeds een
vereeniging gevormd die zich ten doel stelde
het bouwen van goede woningen en het ver
beteren van bestaan de woningen. Vooral dit
laatste was goed gezien, omdat de onbewoon
baarverklaring van woningen niet zoo gemak
kelijk tot een gewenscht resultaat kon leiden.
In 1893 werd met een gelijk doel opgericht
een maatschappij voor volkswoningen wier
werkkring echter werd uitgebreid tot, behalve het
aan de leden verschalen van geschikte wonin
gen voor lagen prijs, het helpen van hunne
nagelaten betrekkingen en het zorgen voor de
ouden van dagen. Hoewel er dus reeds veel ge
daan is, rijst toch de vraag waarom is er niet
meer gedaan. En dan is het antwoord daarop.
In de eerste plaats omdat de wet op het perso
neel een bezwaar was door belasting der
deuren en venstersin de tweede plaats door het
gebrek aan goedkoop kapitaalin de derde
plaats, en dit geldt in hoofdzaak de groote
steden, de kostbaarheid van den bouwgrond.
Om aan dit laatste tegemoet te komen is
het noodig dat de onteigeningswet uitgebreid
worde, zoo-lat die de macht geeft oin het noodige
terrein voor het bouwen van woningen tegen
een billijken prijs van den eigenaar te verkrijgen.
Voorts dienen maatregelen te worden genomen
dat het hevel tot onbewoonbaar verklaring van
woningen en de handhaving en uitvoering
daarvan geen verlies bezorgt aan de eigenaren,
die dikwijls niet in staat zijn om zulk een
woning weder bewoonbaar te maken. Ook zullen
strenge eischen moeten gesteld worden bij het
bouwen van nieuwe woningen. Verder zullen
bepalingen moeten worden gemaakt betreffende
het aantal personen dat ten hoogste in eertige
woning zijn intrek mag nemen.
Reeds hebben enkele gemeenten veel in deze
richting gedaan, maar zoolang bovengenoemde
bepalingen niet tot stand zijn gebt acht, kan een
afdoende verbetering niet ,in het leven geroepen
worden.
In een rapport dat in 1894 werd uitgegeven
door de M. t. N. v. 't A. over het woning
vraagstuk is men tot de conclusie gekomen dat
het bouwen van woningen met het doei om den
werkman tot eigenaar van zijn woning te ver
heffen, niet de geschiktste weg is. Immers wan
neer het huisgezin van den werkman kleiner
wordt, kan de woning hem te groot en daardoor
ook te bezwarend worden; breidt zich daaren
tegen het huisgezin uit, dan bestaat het gevaar
dat zij te klein wordt; bovendien belemmert
het bezit der woning de vrije beweging van
den manten slotte geldt daarbij liet niet ge
ring te achten bezwaar dr.t zulk een woning
dikwijls op onvoordeelige wijze moet worden
verkocht, hetzij om-lat de man het geld daarvoor
dringend noodig heeft om in zijn behoeften te.
voorzien, hetzij omdat bij zijn dood de etfge-
nameri tot verdeeling moeten overgaan.
Door de Cité Ouvrière te Miihlhausen is op
dat gebied rijke ervaring opgedaan en is geble
ken dat zulke woningen bijna alle in banden
zijn gekomen van huizen verhuurders, de z.g.
huisjesmelkers.
Sedert zijn een paar vereenigingen opgericht
die dit bezwaar hebben vermeden, nl. de ver
eeniging «Eigen Haard" en «de Vereeniging
tot bevordering van den bouw van woningen
voor arbeiders." Deze vereenigingen verschaffen
kapitaal voor den bouw dier woningen die in
bet bezit er van blijven, terwijl de bewoners
geleidelijk gebracht worden lot aandeelhouders
in dat kapitaal. Wil nu de bewoner zijn eigen
dom (aandeelen) verknopen, dan kan hij daar
voor de waarde terugkrijgen bij de vereeniging
zelve, die dan opnieuw weer aandeelen uitgeeft,
De onteigeningswet zou spreker in dien geest
gewijzigd wenschen, dat de gemeentebesturen de
waarde van den bouwgrond bepalen en die aan
de eigenaars uitkeeren; eveneens de waarde
der woningen die onbewoonbaar verklaard
wo rden.
Ook de dames kunnen vrel bijdragen tot
verbetering van den toestand der volkshuis
vesting, wanneer zij liet voetspoor volgen van
Octavia Hdl te Londen, die, gesteund door een
aantal andere dames, de mindere wijken en buur
ten bezocht en zorgt voor de verbetering van
den inweudigen toestand dier woningen.
Met een warm wooid van opwekking tot de
leden van het »Nut" besloot spreker zijn hoogst
interressante en leerzame voordracht die met
de meeste belangstelling door alle aanwezigen
gevolgd werd.
Het woord van dank dat de voorzitter den
heer Sineenge bracht, vond dan ook volkomen
instemming, zooais bleek uit het applaus dat
zijn wooiden begroette.
Vergadering van de Kamer van koop«
handel en fabrieken te Wehlcdam,
op Zaterdag 10 Januari 1807.
Tegenwoordig waren al de leden.
De loco-voorzitter, de beer Mr. W. H. Jansen,
opende de vergadering en ging aanstonds over
tot het onderzoek van de geloofsbrieven «Ier
nieuwbenoemde leden, zijnde de heeren J. J. G«
Nolet, J. H. Houtman, P. M. J. A, Lugerweij,
M. L. Henrierlnue Grete en P. C. van der Pant.
Deze geloofsbrieven in orde bevonden zijnde,
