51*'° jaargang.
■ondag 30 en Maandag 31 Mei 1897.
N°. 9332.
Eerste Blad.
FEUILLETON.
GROOTVADER.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen,
UITGEVER: H. J. C. ROELANTS.
Chris tel iJk-Historisch of
Anti-Revolutionnair?
BINNENLAND.
AsomnsMEirrsmjB rooi Schiedam, per kwartaal f 0.90
n omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommerso.02
BUREAUBftTERSTRAAT TO, Tclepltoon 3To. 123.
Advejitentieprijs: van 1—5 gewone regels met inbe
grip van eeue Courant0 52
Iedere gewone regel meero.lO
Bij abonnement wordt korting verleend.
Hier en daar drijven de Christelijk-Histori-
schen een wonderlijke politiek op eigen hand.
Zoo te Schiedam
«Liberalistisch in grondtint", zooals de Stan
daard zegt, zoekt toch deze jongste der staats
partijen hier en daar den steun der Roomsch-
Katholieken, althans zij versmaadt dien niet.
En zoo ziet men hier, dat de Anti-Revolu-
tionnairen hun vroegeren man lieten loopen,
en de Christelijk-Historischen dien opraapten,
en met behulp van de Katholieken weder in
het Parlement trachten te brengen. Dat deze
tactiek den strijd niet zuiver kan houden, is
in confesso. l)
Want, waar de geestelijke vader van den Chris
telijk-Historischen Kiezersbond, ds. Bronsveld
eenerzijds, in een noodkreet uitroept «Rome
voor de poorten" en vreest dat onze geëerbiedigde
Koningin met handen en voeten gebonden zal
overgeleverd worden aan de Jezuïeten, daar
kunnen wij er anderzijds niet bij, dat, zooals
te Schiedam, Zwolle en Amersfoort geschiedt,
de hulp der Kath olieken dankbaar aanvaard
wordt ter behaling van de zegepraal bij de
stembus.
Er is hier iets wonderlijks in, in elk geval
iets wat den strijd onzuiver maakt.
Nu kan geen enkele partij da hulp van
elementen missen, die zij overigens liever niet
als hare hulptroepen zou rekenen, en in zoo
verre is het te billijken dat de Christelijk-His
torischen hier de hulp niet weren, hun van
Katholieke zijde geboden.
Slechts over het feit, dat zij geboden wordt,
mag men zieh verbazen.
Dat de Katholieken met de anti-revolution-
nairen vele punten van overeenkomst hebben,
dat de programma's dier staatkundige partijen
hetzij dan met, hetzij dan zonder nader afspraak
of overleg, in meer dan één wensch overeen
komen, is bekend en is dan ook hun samen
gaan ten deele te verklarendoch dat de Ka
tholieken hun hulp bieden aan Christelijk -His-
torischen is een bijna uniek feit.
Ter verklaring van wat wij bedoelen kan
zeker het best artikel 3 van het programma
van den Christelijk-Historischen Kiezersbond
strekkeneen artikel, dat een beslist agressief
Roman door Jonas Lie.
3)
s Welnu", zeide de arts, s'tis me enkel en al
leen om jou te doen hoogere motieven heb ik
absoluut niet. Maar ik zie jou graag tot je recht
komen, Stephanie."
Wingaard bleef voor mevrouw Grunth staan en
leunde met het platte van zijn hand op de tafel.
«Nu, u ziet wel om allerlei redenen moet u
toegeven.
«Maar, natuurlijk, mevrouw stoort zich niet aan
dergelijke bagatellen. Maar toch, niet waar?"
Hij sloeg vroolijk fluitend een .paar tonen op de
piano aan. »Nn, waarom u dan meedoet is uw
zaak. maar u doet mee, dat is afgeproken?"
«Onaardig zou het niet zijn 1" lispelde zij met
iets als verborgen vroolijkheid in de halfgesloten
oogen.
«Maar u is te lichtzinnig, meneer Wingaard.
't Is waarlijk geen kleinigheid voor-een arme vrouw,"
zeide zij, zich harer schoonheid bewust. sU lokt
en lonkt en mijn man schuift het ook maar van
2ich af."
sMaar waarom ter wereld zoudt u niet meegaan f'
riep Wijngaard.
sliet blijft bij mijn sneen". Weet u, dat geeft
iemand zoo'n goed geweien."
draagt tegen wat den Katholieken aangenaam
is. Wij lezen daar
»Wij (de Christelijk-Historische Kiezersbond)
zijn tegen het herstel der Nederlandsche Legatie
bij den pauselijk en stoel, en tegen het behoud
van den runtius bij ons Hof, dewijl deze
specifiek roomsche belangen behartigt en geen
wereldlijk vorst meer vertegenwoordigt."
Zelfs de liberale minister Roell gelooven wij*
niet, dat een zoo beslist anti-katholiek stand
punt inneemt, en van hem zouden wij moeilijk
kunnen verwachten'een pressie bij onze Koningin,
er op bedoeld om den nuntius de deur te wijzen,
een zaak, die trouwens niet de volksvertegen
woordiging aangaat, maar de Koningin alleen.
Nu kan het ons, in abstracto, niets schelen
aan wie de Katholieken hun stemmen straks
schenken; en er op berekend om katholieke
stemmen lan den Christelijk-Historischen caa-
didaat te onttrekken, zijn deze woorden aller
minst, slechts wilden wij in het licht stellen
hoe uiterst verward eene stemming als hier
te Schiedam wordt.
Komt er een herstemming tusschen een libe
raal en een christelijk-historicus, indien de
anti-revolutionnair uitvalt, is dan deanti-revo-
lutionnair de vijand van den liberaal of niet?
Zeer stellig wel in alle andere districten.
En valt de christelijk-historicus uit, stemmen
dan de Katholieken op den liberaal Of zijn dan
de wel zeer gewichtige overwegingen, die dreven
om niet met den candidaat der anti-revolution-
nairen mee te gaan, vervallen?
Of geldt het hier slechts een strijd van per
sonen en niet van beginselen
Of is de christelijk-historicus geen christelijk-
historicus maar een anti-revolutionnair?
En zoo niet, wat zegt deze candidaat wel
van artikel 8 van zijn program«Persoonlijke
dienstplicht is een eisch van billijkheid en in
liet belang van leger en vloot"?
En wat van artikel 9«Landbouw, handel
en binnenlandsche nijverheid hebben aanspraak
op de zorg en den steun der regeering, van
welke verwacht mag worden, dat zij trachten
.zal alles weg te nemen, wat deze bronnen
van bestaan drukt."
Ligt daarin een streven naar protectionisme,
naar graanrechten zelfs, of slechts een zucht
om wat in deze materie drukt, wat onbillijk
drukt, te verlichten?
En ligt in het voorgaand artikel een ijver
om het kost wat het wil, den persoonlijken
dienstplicht niet in te voeren
Zij keek eens naar haar handwerkje en legde
het hoofd onderzoekend eerst op den eenen en
toen op den anderen schouder.
sik zie niet in, wat het geweten daarmee heeft
uit te staan, Als men genoegen heeft," viel de
arts in.
«Maar denk er dan toch ook eens aan, dat ik
de repetities moet bijwonen, nu hier heen, dan
daarheen, op allerlei ongelegen tijden, 's middags
zoowel als 's avonds. En de huishouding, Gunner?"
»Nu, die huishouding," en hij keek wat spottend
bij dia woorden, sje weet, ja kunt je ongehinderd
bewegen, zooals je wilt, naar de volkomen wet der
vrijheid."
sNu, die schenk ik je," mompelde zij en haar
kin bewoog zich zondeihng.
Wingaard begon opnieuw,te fluiten.
sKom nu aan de piano, mevrouw, speel u nog
een stukje.
Zeg zelf wanneer je repeteeren wilt," viel de arts
in. sik moet gauw na den eten de deur uit en
eet graag wat bijtijds."
Grootvader stond haastig op onder den indsuk
van wat hij het onverstand van zijn zoon noemde.
Haar zoo officieel uit te noodigenMaar hij werd
al heel gauw weer kalm en verdiepte er zich in
zijn horlogo met da middagschaduw, die zich op
de post van het venster geteekend had te vergelijken.
sNu ziet u, mijnheer Wingaard, hoeveel ik hier
in to brenger, heb", zeide zij, sdoe Ik niet mee,
dan maak ik Gunner, naar zijn zeggen, tot een
jabroer."
Wingaard trommelde zachtjes met zijn vingers
op de tafel en had in stilte schik.
sMaar u zorgt dat ik een vleugel vind op het
nebben de Katholieken hier zich bij dit
artikel neergelegd?
Wij vragen slechts, omdat wij deze tactiek
niet begrijpen.
Of verwacht men van den man, dien men
als christelijk-historicus kiest, dat hij het pro
gram van den Christelijk Historischen. Bond
nietzal trachten te doen uitvoeren
Wij begrijpen er inderdaad niets van.
Het is dan ook te hopen, dat de candidaat
van Christelijk-Historischen en Katholieken hier
ter stede in een openbare vergadering, waar
gelegenheid bestaat tot het doen van vragen,
nog eens nader zijn standpunt uiteen komt
zetten.
In verband hiermede is het niet onaardig, hoe
de tweede vader van dc Christelijk-Historischen, die
het gansche land afreist om propaganda voor zijn
beginselen te maken, oog op Hemelvaartsdag te
Granisbcrgeu verkondigde, dat zijn vrijheidsbeginsel
als Protestant hom verbood met Home mee te gaan.
Geldt dat hier niet, of alleen maar te Gramsbergcn,
en trekken de Katholieken hieruit geen leering?
In Dordrecht.
Dordrecht verkeert in hevige ontroering.
De heer Van Gijn toch, het aftredende lid voor
de Tweede Kamer, was volgens de overtuiging
van vele liberalen daar ter stede niet van die
politieke constitutie, dat zijn vooruitstrevend
heid beantwoordde aan wat men daar verlangde.
Op nobele wijze heeft toen de heer van Gijn,
overtuigd dat inderdaad zijn candidatuur een
struikelblok kon zijn voor de overwinning der
liberale partij, zich teruggetrokken.
Hoe dit nu alles juist in zijn werk is ge
gaan, of het bestuur van de liberale vereeni-
ging «Burgerplicht" te Dordrecht nu wel juist
die maatregelen heeft genomen, die de minste
gevoeligheid konden opwekken, doet weinig ter
zake; het feit blijft, dat de heer van Gijn zelf
inzag, dat zijn candidatuur de overwinning in
dit aloude liberale district in den weg stond.
Nu is er echter blijkbaar eene party, die, den
heer van Gijn te recht als mensch hoog achtende,
d tort et d travers toch zijn candidatuur wil
doordrijven, en zich daartoe van de meest
revolutionnaire middelen bedient.
Zonder eeoig recht, welk ook, dunkt ons.
De kiesvereeniging Burgerplicht" is aange
sloten bij de Liberale Unied. w. z. heeft
daardoor de stilzwijgende verplichting op zich
geladen, by eerste stemming slechts die audi-
daten te steunen, die de programma's dier
Unie zonder eenige restrictie onderschrijven,
bij loyalen uitleg. Anders beteekent natuurlijk
de aansluiting bij de Liberale Unie niets.
De afgevaardigden van dit district stonden
zeker niet in de achterste rijen van hen die
de Programma's der Unie liet aanzijn hielpen
concert uit het magazijn van Jacobsen," ging zij
voort.
s't Zat gebeuren, 't zal gebeuren. En nu"
hij greep naar zijn hoed, «wanneer zullen wij
onze eerste repetitie hebben Morgen, overmorgen
Mevrouw Grunth legde haar handwerkje weg
en deed hem uitgeleide.
«Morgen om drie uur dus," hoorde men buiten
zeggen. «Maar u belooft me, meneer Wingaard, u
maakt mij niet zenuwachtig en bang. En geen
standjes als ik te laat kom, hoort u
Men kon niet verstaan, wat er nog meer ge
zegd werd.
De arts wiegelde nog altijd in zijn schommel-
stoei en speelde wat met de krant, waai in hij zat
te lezen. Zijn oog schitterde van onderdrukten
spot.
Grootvader zag eensklaps onrustig op. Hij kende
deze oogen de van toorn vervulde stomme,
schitterend blauwe. Evenals zijn moeder als
zij verstoord was.
«Het houdt zich uitstekend, Gunner," zeide hij
kalm, terwijl hij het horloge in zijn zak stak en
naar buiten ging. sik heb er veel aan, vind je
niet?"
In de eetkamer, waarvan de deur half open
stond, werd het eten opgedragen, hij hoorde Ing-
wald heftig tegen het kamermeisje zeggen:
sGaat het jou aan, wat Wingaard wou
De jonge man zeide het op schellen toon. Toen
Ingwald echter grootvader zag, zweeg hij en begon
ijverig zijn schoolboeken in zijn riem te pakken.
Na den elen 'was grootvader in zijn kamer ge
gaan om zijn middagdutje te doen. Hij had ver
zocht hem daar de koffie te brengen.
schenken, en thans, nu het er op annkwam
die Programma's in daden om te zeilen, althans
die mailregden te neinen, welke daartoe in
de eerste plaats konden stiekken, was de kies
vereeniging niet te spreken. Zij wilde een can
didaat stellen, die op een van de meest saillante
punten een afwijkende opinie had.
Wij zijn er met de JV. B. Ct. sterk voor
de vrijheid in de keuze van den afgevaardigde
te laten aan de kiesvereeniging zelve; wij zou
den geen pausschap van de Liberale Unie of
haar bestuur dulden in die keuze, rnaar wij
vragen toch of de onafhankelijkheid der kies-
veieenïgingen niet ontaardt in bandeloosheid
en zelfs in kwade trouw, waar zij eerst aan
anderen banden hulpen aanleggen ter zui
vering van den politieleen atmuspheer, maar
later voor zich zelve die banden eenvoudig
negeeren.
Waar zoude liet heen, als eenige kiesver-
eenigingen een Unie vormden, piogramma's
opstelden, die bindend veikiaaiden, en perslot
van rekening zich aan het bindende daarvan
onttrokken.
De Liberale Unie, hun middenpunt en cen
trale belichaming, ware dan een wassen neus
geworden, slechts dienstig om door andere poli
tieke groepen belachelijk gemaakt te worden.
Het krankzinnige van dit standpunt heeft men
te Zierikzee kunnen zien.
Kieswet.
De procureur-generaal bij den Hoogen Raad
heeft geconcludeerd tot verwerping van het
beroep van een ingezetene te Haarlem tegen
de beslissing van den kantonrechter, hand
havende zijn weglating van de kiezerslijst omdat
hij zijn belastingaanslagbiljet uit een andere
gemeente niet voor 1G Februari had ingeleverd.
De wetteljjke termijn zou geen zin hebben bij
latere inlevering.
AJgemeeno Nedcrl. Vredebond.
In de gister gehouden vergadering van de
afdeeling 's Gravenhage van het Algemeen Ne
derlands Vredebond, werd de nieuw benoemde
vredebond, werd de nieuw benoemde secretaris,
mr Jules Enthoven, als zoodanig geïnstalleerd
en werden als bestuursleden herkozen de heeren
P. Romijn en P. J. L. Eikendal.
De rekening en verantwoording werd goed
gekeurd.
Namens de Haag«che afdeeling zullen als
voorstellens in de aanstaande algemeene ver
gadering worden ter tafel gebracht: lo. de vraag
om het Jaaiboekje te vervangen door meermalen
verschijnende geschriften van beknopter vorm
2o. de vraag welke de verhouding van liet
Vredebond moet zijn tegenover het Wereld-Dond
van Vrede en vrij internationaal vei keer.
Als afgevaardigden ter algemeene vergadering
werden gekozen de heeren mr. H. Goeman Bor-
gesius, mr, M. de Pinto en G. Middelkoop.
Veredeling van liet ambacht.
Te Amsterdam is eene vergadering gehouden
Hij was erg moe van da lange morgenwande
ling en hij was wat zenuwachtig van het gebeurde
in de huiskamer.
Zijn duffelsche rok verwisselde bij in de zijkamer
met een makkelijker kleedingstuk om daarin te
dutten.
"In den hoek van de groote sofa lag zijn kalotje
en een gehaakte sprei Hij deed een gordijn toe
om het licht wat te temperen en terwijl bij het
hoofd op het door zijn overleden vrouw gestikto
kussen legde, zocht hij zijn begonnen Engelschen
roman op. De namiddagzon viel schel op de groote
chiffonnière en schitterde zwak over de zilveren
beslagen der twee meerschuimen pijpen op den
standaard, om dan langzaam de gouden lijsten dor
familieportretten te bereiken. Dat waien nog stukkon
uit zijn oudo huis.
In het halfdonker tusschen de beide vensters
blonk een lange spiegel met dik glas en een decoratie
boven twee gekruiste marinesabels.
De haard vlamde heerlijk op en de roman
dreigde grootvader uit de handen te vallen. In
dezen toestand tusschen waken en slapen zag hij
het benedengedeelte van het aangezicht van zijn
schoondochter voor zich als een visioen dat
wonderlijk strak aangezicht, dat zoo zonderling
bowoog ais zij met haar man sprak, en dat ineen-
trok als een verborgen wil of geheime zin, zonder
verbinding met de bovenhelft van het gelaat. Het
was alsof zij alias losmaakte en veranderde bij
en om de kin, tot iets gesluierds, dat blij was,
spotte, zich verzotte
Grootvader zuchtte diep.
Wordt vervolgd.)
