Uit de Staatscourant.
STADSNIEUWS.
Financiën, die met warmte het beginsel der
coöperatie bespreekt, al ziet hij in deze niet
het eindpunt van elke ondernemingsvorm. De
voortgaande beschaving eischt juist verscheitlea-
heid van dezen, die tot leven wekt. Doch daar
naast is noodig associatie, solidariteitsgevoel,
samenwerking.
Coöperatie is een conserveerend beginsel in
den edelsten zin des woordshet breekt den
eigendom niet af, rnaar maakt dien algemeener.
Een schoone eigenschap van haar is, dat ze is
vrucht van particulier initiatief. Hierdoor wordt
de beteekenis der Staats werkzaamheid niet
verkleind ook deze heeft haar machtige taak.
Echter vermag zij niet alles, en een barer beste
hondgenooten is de coöperatie.
Spreker besluit met den wen.sch uit te
drukken, dat liet congres bevorderlijk moge
zijn aan het doel, waarvoor het is bijeenge
roepen, en dat hij in zijne rede aldus omschreef:
het nut der coöperatie, maar tevens de voor
waarden, waaronder zij slagen kan, beter te
doen kennen.
De voorzitter, de heer Yan Marken, dankte
voor de gesproken woorden, van te grooter
waarde, daar de spreker op het gebied der
economische wetenschap zulk een hooge plaats
inneemt.
Prof. Treub vertaalde de rede des ministers
op verzoek van enkelen in het Hollandseh.
De heer J. C. van Marken opende daarna de
zittingen met eene uitvoerige rede ook in de
Fransche taal over
De coöperatie en de arbeidende klasse.
De spreker bracht allereerst een woord van
hartelijk welkom aan de in grooten getale
opgekomen congres-leden uit binnen- en bui
tenland, daarbij zijn dankbaarheid er over uit
sprekende, dat de congresleden, na de beide
vorige congressen in de beide wereldsteden
Londen en Parijs, thans hadden willen samen
komen te Delft, en wel in het Agneta-park.
Komende tot zijn eigenlijke rede, zeide spr.,
dat hij, toen hem de taak van voorzitter van
dit congres was opgedragen en hij dus ver
plicht was bij de opening er van een woord te
spreken, begrepen had niet de coöperatie in
haar gcheelen omvang te kunnen bespreken,
doch zich wilde beperken tot dat gedeelte van
het vraagstuk, waaromtrent hij door 30-jarige
ondervinding de meeste ervaring had opgedaan,
nl. tot de coöperatie in de nijverheid en hij
zijn onderwerp beter zou kunnen noemen: de
coö-peratie en de arbeidende klasse.
Spr. wijst er dan op, dat dit congres niet
door al zijn landgenooten met vreugde wordt
begroetdat de Bond aMaatschappelijk Belang",
waarvan Delft de hoofdzetel is, en de sVeree-
niging van Christelijke Patroons »Boaz", de
coöperatie hebben veroordeeld en volgens deze
lieeren. evenals trouwens voor <le meerderheid
van het Nederlandsche publiek, de idee coö
peratie" gelijk staat met een magazijn van
voedingsmiddelen, dat de coöperatie zich be
lichaamt in een kruidenierswinkel.
Spr. gaat hierna de arbeiderscoöperatie hier te
lande in de 25 laatste jaren na en acht liaar
resultaat sinds niet bemoedigend.
Toch zijn er eenige schitterenoe uitzonde
ringen, zegt spr., en hij wijst op enkele coöpe
ratieve broodhakkerijen voor werklieden; op
het groot succes van aEigen Hulp" te 's-Gra-
venhage, ook al zijn deze alle niets vergeleken
bij de schitterende voorbeelden van coöperatie
in Engeland; bij de resultaten van Vooruit"
te Gent, door een Anseele en een Van Bet eren
groot geworden.
Hierna beziet spr. de meer idiëele vorm der
coöperatie, in naamlooze vennootschappen be
lichaamd, en beschouwt dari de handelssyndi
caten en trusts, gericht op de bescherming van
de grootindustrie.
Spr. wijst op de gevaren, die deze machtige
coöperatie's kunnen opleveren, indien zij zich
hare plichten niet bewust zijn, en op de maat
regelen, die de regeeringen daar reeds tegen
genomen hebben.
Van de plichten, waren zij zich, vervolgde
de heer Van Marken, tot dusverre niet bewust
geweest tegenover den werkman, dien zij niet
lieten deelen in de winsten, zeggende dat de
werkman zijn loon had en het kapitaal de kans
had op de verliezenAlsof de werkman de
kansen niet liep van gevaar door machines,
slechte werkplaatsen, enz. Dat oude argument
van de kansen op verlies, die de patroon loopt,
kan, zegt spr., niet langer dienen.
En de onontwikkelde werkman der 19de
eeuw, vervolgt hij dan, heeft niet de ironie
zijner vrijheid, niet de ellende van zijn alleen-
staan gevoeld. Hij heeft zich niet doordrongen
van de waarheid dat de arbeider alleen niets
kan, doch dat hij een deel is van den arbeid
dat de arbeid is een economische kracht, die
recht heeft in aanmerking te worden genomen
en zich te doen gelden, niet als vijand van
kapitaal en patroon, maar als derde in den
hand van kapitaal en bekwaamheid. De werk
man heeft de school der coöperatie verwaar
loosd. Hij heeft wel geluisterd naar het »ver-
eenigt u!" doch ook naar het evangelie der
ontevredenheid hem door demagogen gepredikt.
Maar, zegt spr., overal zijn er teekenen, die
er op wijzen dat de werkman zich meer en
meer afkeert van het revolutionnaire socialisme
de arbeidende klasse begrijpt, geeft er zich
rekenschap van dat zij hulp noodig heeft; zij
ziet zich hier en daar handen toegestoken
welke te nemen? Wien zal de ai beider zijn
vertrouwen, zoo vaak misbruikt, schenken
Waar is de zekerste steun, de oprechtste, de
meest belanglooze, die niet blijft hij louter
theorieën, doch die leiden zal tot het practisch
doelde economische vrijmaking van den be
zoldigde oude dagen t
Dan wijst spr. er op hoe door die groote
vennootschappen, waarop hij de aandacht ves
tigde, veie kleine patioons vielen, die thans
dikwerf als ondergeschikten hun krachten wijden
aan een vennootschap, die een zaak exploiteert,
wat zij vroeger in 't klein dedenhoe de mid
denklasse in zijn ouden vorm dreigt ten onder
te gaan, zooals de Vereeniging )>Boaz" zeide.
Of dat een ongeluk moet lieeten
Spr. beantwoordde dit bevestigend en wees
op het gevaar van den grooten strijd van kapi
taal en arbeid, die steeds grooter afmetingen
aanneemt, omdat het komt tot eene scheiding
in kapitalisten en proletariaat.
Het middel tot verbetering, aldus de heer
Van Marken, hebben wij in onze handen.
De coöperatie van kapitaal en verstand moet
wijd de deuren openen voor den arbeid als
derde bondgenoot hij de voortbrenging, als derde
factor, die recht heeft op alle voordealen der
economische ontwikkeling, want, voegt hij er
aan toe, de arbeidende klasse dient te herstellen
wat zij verzuimde en haar economische opvoe
ding te voltooien in de zoo leerzame school der
coöperatie de coöperatie tracht hij de voort
brenging den kleinen patroon, bij het verbruik
de tusschenpersonen van den middenstand te
verdringen bij de economische samenwerking
heeft de arbeid, die zijn rangen opent voor
alle klassen der maatschappij, recht op de derde
plaats in het verbond van coöperatie van kapi
taal en de leidende kennisde sociale recht
vaardigheid eischt dat de arbeid deelt in de
voordeelen van de productie en dat het bestaan
van het individu beter verzekerd zij, onafhan
kelijker van den wil der patroons.
Waarom zouden de rechten van den arbeid
niet even goed kunnen vastgesteld, niet even goed
door statuten bevestigd worden, als de rechten
van het kapitaal in elke handelszaak of'industrie
Waarom zou een arbeidsraad, die zorgt voor de
richtige uitvoering der statutaire bepalingen,
minder logisch zijn dan het financieel toezicht
van de commissarissen Waarom zou daardoor
het prestige van den patroon of directeur ver
minderd worden
Deze economische bevrijding opent een schit
terende toekomst voor de proletariërs van den
arbeid; zij is terzelfder tijd een troostend voor
uitzicht voor degenen uit den middenstand, die
zich bedreigd zien, de persoonlijke onafhanke
lijkheid verloren wanen; de menschelijke en
maatschappelijke waardigheid door het verdie
nen van loongeld vernederd meenen.
Evenwel, ofschoon die sociale rechtvaardig
heid in beginsel voldaan kan worden, kunnen
de hoe-grootheid van het aandeel, de beperking
van wederzijdsche rechten aanleiding geven,
zullen zelfs aanleiding geven, tot moeilijkheden,
tot strijd zelfs. Om tot algeheele verzoening
tusschen kapitaal en arbeid te komen, moet
nog een laatste stap gedaanvereeniging van
kapitaal en arbeid, d. w. z. het overgeven van
liet kapitaal of slechts een deel ervan aan den
arbeidhet co-partnership. Het kapitaal niet
langer meester over, doch dienaar van den
arbeidde kapitalist ontvangt het loon inte
rest en de premie voor de risico voor de
diensten met zijn kapitaal bewezen, zoolang
de arbeid die behoefde.
Als man van de praktijk dagelijks geplaatst
te midden van den economisclien strijd, besluit
spr., wilde ik u mijn rneening zeggen over de
grootsche en schoone, doch tevens zoo moei
lijke taak, die gij te vervullen hebt in de sociale
evolutie.
Vaak onbegrepen, vaak gewantrouwd, weten
wij, dat het ideaal voor ons in al zijn helder
heid schittert.
Met warmte werd deze rede toegejuicht.
Hierna werden de verschillende bureaux
vastgesteld. Presidenten zijn de heeren Van
Marken en prof. Treub.
Ingekomen was een telegram van minister
Goeman Borgesius, met de beste wenschen
voor liet congres.
Des namiddags werden de sectievergaderin
gen gehouden.
Eerste sectie.
Winstdeeling.
Hier behandelde men onder voorzitterschap
van den heer Charles Robert liet Engelsche
systeem van winstdeeling, waarbij de geëm
ployeerden in eene onderneming vooraf bepaald
aandeel in de winst krijgen. Besloten werd
de wenschelijkheid uittedrukken, dat dit slechts
van de netto winst zou geschieden, dat ook
vrouwen er in zouden deelen, en dat er geen
participatie sou plaats hebben, indien niet ten
minste 25 der arbeiders deel er aan hebben.
Tweede Sectie.
Coöperatieve Wetgeving.
Onder leiding van prof. M. W. F. Treub
bleek hier uit de resumtie der rapporten, dat
de meeste landen de coöperatie noch bescher
men noch tegenwerkenin België is het laatste
het geval.
Debat ontstond hier weinig, waaruit de
voorzitter meende te mogen opmaken, dat men
tevreden is met niet-bescherming en niet-
tegenwerking,
Derde Sectie.
Landbouw,
Voorzitter is hier jhr. Michiels van Kessenich.
Besproken werd de vraagMoeten landbouw
coöperaties zooveel mogelijk alle takken van
coöperatie trachten te vereenigen, o? is het
wenschelijk verschillende vereenigingen te stich
ten voor de verschillende takken. Indien men
centralisatie verkiest, hoe kan die dan in praetijk
worden gebracht opdat de geheele landelijke
bevolking er voordeel van trekke
Uitgesproken wordt de wenschelijkheid van
centralisatie.
In behandeling wordt nu genomen de vraag,
of ook crediet-vereenigingen in de' combinatie
opgenomen moeten worden.
Aangenomen wordt de wenschelijkheid om
landbouwvereenigingen met credietvereenigin-
gen te combineeren, mits heide een afzonder
lijke administratie houden.
Vierde Sectie.
IIan dels rel ai i 'én
Hieromtrent valt niets te melden. Voorzitter
was de heer Ponti,
Des avonds was er gardenpartij in het
Agneta-Park en Venetiaansch feest, door den
heer en mevr. Van Marken den congresleden
aangeboden. De congreszaal in het gebouw »De
Gemeenschap" was in een keurigereceptiezaal
herschapen. Gehouwen en vijver van het Park
waren prachtvol geïllumineerddoor het stille
weder mocht met recht van een Venetiaansch
avondfeest gesproken worden.
De harmonie en het koor van de iDelftsche
Nijverheid" deden zich hoorenop een plankier
werden door de vereen. »Sparta" gymnastische
oefeningen gehouden en tableaux-vivanls ver
toond, terwijl reclame-wagens en een gefin
geerde brand, in een daartoe opgebouwd oud-
Hollandsche huisje, door de fabrieks-brandweer
gebluscht. een eigenaardige afwisseling brachten.
Er heerschte veel bedrijvigheid in het Park,
omdat alle werklieden met hun gezinnen toe
gang hadden.
Dc Koninginnen.
De Koninginnen zullen in het midden van
October opnieuw Arnhem bezoeken.
Het bezoek geldt ditmaal niet in de eerste
plaats de gemeente, maar de Staten van het
gewest. Deze hadden toch reeds vroeger en
laatstelijk by de jongste ontvangst bij monde
van hun voorzitter en hun Gedeputeerden den
eerbiedigen wensch uilgesproken, in de gelegen
heid te mogen gesteld worden H. M. te mogen
begroeten en de Koninginnen in het midden der
Provinciale Vertegenwoordiging te mogen zien.
Met Hare gewone welwillendheid, zegt de
Arnh. Ct-, heeft het tl. M. behaagd, aan dien
wensch gehoor te geven en zich bereid te ver-
blaren de uitnoodiging aan te nemen tot het"
bijwonen van een diner, ter Ilarer eer in liet
Provinciehuis te geven.
Zijn wij wel ingelicht, dan zullen de Vorstin
nen in den middag te Arnhem aankomen en
ten huize van den Commissaris der Koningin
afstappen, waar Zij dan waarschijnlijk audiëntie
zullen verkenen aan autoriteiten en particulieren
uit deze provincie, om daarna des avonds met
de Staten en de door deze uit te noodigen
gasten aan den eere-maaliijd in het Gouver
nementsgebouw aan te zitten.
Hare Majesteiten zullen a. s. Maandag des
namiddags te 5 u. 2 min. (locale lijd) in de
residentie terugkeeren.
Koninklijk Instituut van Ingenieurs.
Het Instituut hield gisteren eene vergadering
in het lokaal Diligentia te 's Gravenhage, die
door een vijftigtal leden werd bijgewoond.
De heer 1. F.' W. Conrad herdacht een
drietal leden, die sedert de vorige instituutver
gadering waren overleden, te weten de heeren:
L. J. Hiooien, J. J. van Tienhoven van den
Boogaard en C. L. J. Martens, welke laatste
nog de feestelijke viering van het vijftigjarig
bestaan op 31 Aug. jl. had bijgewoond.
Het eerst werd het woord verleend aan den
secretaris J. Tideman, die een uitvoerig ver
slag had samengesteld van de gehouden feest
viering ter gelegenheid dat het Instituut op 31
Augustus jl. vijftig jaren had bestaan.
O. m. werd door den president namens den
Raad van Bestuur een voorstel gedaan betref
fende het vormen van een fonds tot stichting
van een gebouw voor het Instituut, hetwelk
tot eenige voorloopige discussiën leidde, maar
later meer au foud zou worden behandeld,
Eene door het lid J. D. C. M. de Roos inge
zonden verhandeling, bevattende enkele opmer
kingen omtrent den gelykstroom's elektromag
neet was ingekomen en werd in handen gesteld
van eene commissie om advies.
Politiebond.
De 16e algemeene vergadering van den Alg.
Ned. Politiebond werd Dinsdag te. Arnhem ge
houden, onder leiding van den heer Engelman.
Deze deelde o. m. mede, dat voorzitter en secre
taris, ingevolge opdracht der vergadering, op
audiëntie waren geweest bij den minister Van
Houten, om het adres van den Bond, waarin
werd aangedrongen op wettelijke regeling van
pensionDeering van gemeentelijke politiebeamb
ten, hun weduwen en kinderen, te ondersteunen.
Tot nog toe zijn in vele gemeenten die ambte
naren van deze voorrechten verstoken en zij
zelve kunnen niet zorgen voor den ouden dag
of hun na te laten betrekkingen. De Minister
vond dit evenwel eene zaak, die geheel de ge
meentebesturen aanging en wenschte trouwens
het rapport af te wachten van de commissie
voor Staatspensionneering.
Op voorstel van het hoofdbestuur werd be
sloten bjj den nieuwen minister van binnenland-
sche zaken, den heer Goeman Borgesius, een
audiëntie te vragen, ter aanbeveling van een
aan hem te richten adres te dezer zake.
De Politiebond telt nu 2841 leden en bijna
800 donateurs en begunstigers, het batig saldo
van het vorige jaar bedroeg f 2603.62.
Het bondsorgaan De Nederlandsche Politie
zal binnenkort maandelijks verschijnen, tot nou-
toe verscheen het om de twee maanden.
Besloten werd de deelneming aan afd. C
van de fondsen (uitkeering in eens bij over
lijden) weer open te stellen, welke deelneming
niet meer toegelaten was na de catastrophe--
Tuijnenburg.
Het plan van de heeren Terpstra en Nol the-
m'us om zulk een fonds voor leden van den
Bond op gemakkelijke voorwaarden op te richten,
werd uitgesteld tot er 750 a 800 deelnemers
zouden zijn, waarvan minstens 2/3 gedeelte be
neden den 50-jarigen leeftijd.
De voorzitter werd tot lid in het hoofdbestuur
herkozen.
Nadat de begrooting 1888/99 was aangenomen
en uit het batig saldo van bet vorige jaar een
bedrag van f 700 was bestemd om aan te wen
den ten behoeve der fondsen, sloot de voor
zitter de vergadering.
De Prins en Prinses von Wied komen thans
definitief morgennamïddag te 7 ure precies in
de residentie.
De gewone audiëntie van den minister van
Binnenlandsche Zaken zal op Zaterdag 18 Sep
tember a. s. niet plaats hebben.
De Tweede Kamer der Staten-Generaal zal
hare eerste vergadering in het nieuwe zittings
jaar houden op Dinsdag 21 September a. s.,
des namiddags om drie uur.
Door den Commissaris der Koningin is be
noemd tot secretaris van den militieraad in het
3e district van Zuid-Holland (hoofdplaats Lei
den), voor de lichting van 1898, de heer A.J.
J. Sinclair de Rochemont.
Te Gorinchem is gisteren, na een langdurig
smartelijk lijden, overleden de heer mr. J. D.
van Kuij'k, sinds 1890 kantonrechter aldaar.
Het bestuur der Prins Alexanderstichting is
gemachtigd f4000 te besteden ter verbouwing
van de stichting te Bennekom.
OVERSCHIE, 15 September. Den llden October
a. s. zal het 5 jaar geleden zijn, dat de alhier be
staande zangvereeniging voor gemengd koor „Excel
sior" werd opgericht. Dit feit zal door de vereeniging
gevierd worden met het geven van hare 12de of
feestuitvoering op 14 October a. s.
ROTTERDAM, 15 September. Door de Vereeniging
voor Gemeente- en Volksbelangen alhier, is een enquête
ingesteld naar de toestanden op het kleermakersbe-
drijf betrekking hebbende. Te dien einde is reeds
meermalen vergaderd met de werklieden, welke daarbij
hun grieven opgesomd en een loonlijst ontworpen
hebben. De vereeniging is thans voornemens de
patroons te hooren.
Burgerlijke Stand vau Overscliie.
Geboren: 5. Gerritje, d. v. A. v. Nierop en
W. J. v. d. Sloot. 7. Gerrit z. v. J. v. d. Spek en
A. den Boer.
Overleden: 3. C. v. d. Plas, 4 tv. 6. H. Karrc-
man, 4 mnd. woonachtig te Helmond.
Bij Kon. besluit is benoemd tot kantonrechtor-plaats-
vervanger in het kanton Oosterhout, mr. A. J. I. M.
Smits, advocaat en procureur, wonende te Oosterhout.
Bij Kon. besluit is, met ingang van 1 December
1897, benoemd tot leeraaraan de Rijkslandbouwwinter-
school te Sehagen, G. Mays, thans tijdelijk ieeraar.
Bij Kon. besluit is aan deu luit. ter zee der 2e kl.
F. A. llolleman, op zijn verzoek, met 15 Sept. 1897,
eervol ontslag uit den zeedienst verleend.
Bij Kon. besluit is aan den ritmeester E. F. C. II.
.1. baron van Tuyll van Serooskerken, van den grooten
staf, adjudant van II. SI. de Koningin, vergunning
verleend tot het aannemen en dragen van het orde-
teeken van commandeur der orde van de Waakzaamheid
of van den Witten Valk, hern door den groot-hei tog
van Saxen-Weimar Eisenacb geschonken.
Marine. De le luit bij het korps mariniers C. P-
v. Borselen, dienende aan boord van Hr. Sis. logement
schip Buffel, wordt met 1 Oct. a. s. ter beschikking
gesteld van den commandant van het korps en ver
vangen door den 1 en luit. G. Faassen.
Do adelborst Ie kl. bij de Kon. Ned. marine-reserve
D. 1. Visser, thans dienende aan boord van Hr. Sis.
instructieschip Gier, wordt met 21 Sept. a. s. over
geplaatst op ïlr. Sis. monitor Krokodil.
De adelborst le kl. G. L. de Bruyn, dienende aan
boord van Ilr. Ms. fregat Van Speyk, wordt met iö
Sopt. a. s. overgeplaatst in de rol van Ilr. Ms. wacht
schip te Willemsoord.
Bij Kon. besluit is aan den ontvanger der directe
belastinren en accijnsen J. Ilanegraaff van der Colff
te Dongen c. a. eervol ontslag verleend, behoudens
ozmspraak op pensioen.
Bij Kon. besluit zijn benoemd tot ontvanger der
successie te Utrecht G. 11. Peters, thans te 's-!Ierto-
genbosch; tot registratie-ontvanger te Zaandam D. SI.
v. d Veen, thans te Alkmaar; te Beesterzwaag G. ten
Cate, thans surnumeraii en commies ter directie te
Amsterdam; te Druteu W. W. Kalis, thans surnume
rair; te Holwerd P. A de Jong, thans surnumerair.
Zooals wij in een onzer vorige nummers
mededeelden was een verzoek gericht tot de
besturen der verschillende hier bestaande werk-
liedenvereenigingen om met elkaar een vergade
ring te houden ter bespreking der plannen voor
viering van het a.s. Kroningsfeest.
Die vergadering had gisteren plaats in het
Verkooplokaal dat te klein bleek om de talrijk
opgekomenen te bevatten, zoodat die tot in het
portaal een plaatsje moesten zoeken.
