51"" jaargang.
Vrijdag, ,29 October 1897.
N°. 9461.
Tweede Blad.
a
FEUILLETON.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
UITGEVER: H. J. C. ROELANTS.
Vereenvoudiging in onze schrijftaal.
Gemengd Nieuws.
Abonnementsprijs voor Schiedam, per kwartaal f 0.90
u omliggende plaatsen, p. kwart. - 1,05
franco per post, p. kwartaal. - 1,30
Afzonderlijke nommers0.02
BUREAU! BOTEKSTKA.1T ÏO, Telcplioon ATo. 123.
Advertentieprijs: van 15 gewone regels met inbe
grip van ccne Courant, n f 0.52
Iedere gewone regel meer- 0.10
Bij abonnement wordt korting verleend.
Nederlaudsclio Protestantcnb oud.
Gistermorgen te 10 uur werd de algerneene
vergadering voortgezet. Allereerst was aan de
orde een voorstel om in te stellen eene com
missie voor wijkverpleging, ingediend door liet
hoofdbestuur en door eene daartoe benoemde
commissie urgent verklaard. Het doel van het
voorstel, om de commissie voor Maatschappelijke
Belangen te ontheffen van de wijkverpleging,
die eene afzonderlijke behartiging vereischt,
vond algemeen bijval en liet voorstel van liet
hoofdbestuur werd dan ook, na eenige bespre
king over het vast te stellen reglement, door
de vergadering aangenomen.
Hierna sprak de heer J. van Loenen Martinet
over het weekblad De Hervormingliet eerste
punt van bespreking-
Het blijkt, dat het aantal leden van den
Protestantenbond toe-, doch het aantal abonné's
op De Hervorming afneemt. He heeren Groene-
wegen en Knappert zullen met den heer van
Loenen Martinet overleggen, wat er in het
belang van liet blad is te doen.
Tot leden van het hoofdbestuur werden ge
kozen de heeren S. Luiofs te Deventer en G.
Clockener Brousson te 's Gravenhage.
Het tweede punt van be-preking: »De Pro
testantenbond en de behoefte der modernen aan
gemeentevorming", werd ingehid door dr. J.
van den Bergh te Zwolle.
Spreker begon de vraag te stellen of de Prote
stantenbond kan voldoen aan de behoefte, als
de modernen op deze of gene plaats gemeente
vorming wenschen. De behoefte aan gemeente
vorming bestaat bij de modernen. Die behoefte
is niet het gevolg van verdrukking, maar vloeit
voort uit het beginsel der modernen. Dit be
ginsel wil en eischt vrije aaneensluiting van
gelijkgezinden lot gemeenten, die altijd, behou
dens administratief verband misschien, plaatse
lijke gemeenten zullen zijn.
Een gemeenschap tusschen reclitzinnigen en
vrijzinnigen kan op den duur niet blijven be
staan, zal zij eene ware gemeenschap zijn. Wij
hebben als godsdienstigen ons Donderdak"
noodig, en daarom wordt de behoefte aan eigeri
kring steeds grooter, ook naarmate hel negatieve
voor het positieve plaats maakt. Aan die toe
nemende behoefte nu kan de Protestantenbond
voldoen. Men behoeft niet zijn toevlucht te
nemen tot andere kerkgenootschappenmen
kan als afdeeling van den Protestantenbond
blijven voortleven.
Er zijn afdeelingen, waar nog maar één stap
behoeft gedaan te worden om een gemeente
te zijn. In eene afdeeling zou zelfs een eigen
kring kunnen ontstaan, terwijl andere leden
der afdeeling daar buiten blijven. Wat de uit
wendige vormen betreft, daarvoor blijft de vrij
heid onbeperkt. Zulke gemeenten zullen wat
doen in den geest, waarvan zij uitgaan, op
dezelfde wijze ais nu de afdeelingen. In dit
opzicht kunnen wij nog veel doen.
{Ingezonden).
IV.
HOE MEN ER TOE GEKOMEN IS.
Hoe kwamen die lastige dingenwoordge
slachten, regels en nog eens regels dan toch in
onze schrijftaal?
Een antwoord daarop is maar niet in twee
woorden gegeven. We zullen evenwel ti achten
dit zo duidelik mogelik te maken, zonder al te
uitvoerig te worden. Daartoe zullen we een
brokje geschiedenis van verbuiging en spelling
moeten geven.
Om te beginnen over de woordgeslachten.
Er is een tijd geweest, dat men den, eene
eenen, armen, ook goeds en goeder zei. Het al
of niet laten horen van de of e, s of r hing
toen af van de diensten, welke de woorden in
de zin vervulden en van de woorden zelf. Er
was verschil in verbuiging, er waren woord
geslachten. Als men toen zeiWij spreken
niet uwen vader of met den man, dan was et'
reden voor om 'tzo te schryven. Nu dat niet
meer het geval is en we bjjna zonder uilzon-
Nadat verschillende spiekers liet woord had
den gevoerd, constateerde dr. J. van den Bergh
dat tegen zijne inleiding niets gezegd i«.
De heer A. van der Heide deelt een en ander
mede over het plan der commissie voor Maat
schappelijke Belangen tot instelling eener enquête
naar volkslectuur. De vragen doen zich voor of
zulk een enquête wensehelijk en mogelijk is.
Wenschelijk zeker als men bedenkt welke on
zedelijke lectuur onder het volk verspreid woidt,
waarvan spreker voorbeelden noemt.
In dit opzicht kunnen wij van de reclit
zinnigen veel leeren, die bun lectuur onder
bet volk weten te verspreiden. Wat bet volk
leest, is de moeite waard te onderzoeken. Of
die enquête mogelijk is, is een andere vraag.
Overal zou men inlichtingen moeten inwinnen
zonder veler medewerking kan bet niet.
De voorzitter verklaarde namens liet hoofd
bestuur, dat dit gaarne het plan der enquête
zal afwachten, om er een oordeel over uit te
spreken. De vergadering betuigde door applaus
baar ingenomenheid met het plan.
Met het hoofdbestuur waren ter vergadei ing
aanwezig G3 afgevaardigden en 29 coriespou-
denten en leden.
Daar alleen de afdeeling nAndiern" zich aan
bood voor de algemeen® vergadering van bet
volgend jaar, werd dit aanbod aangenomen.
Met een woord van dank tot de afgetreden
hoofdbestuurders, werd de veigadering gesloten.
Nachtarbeid van bakkers.
Naar aanleiding van het genomen besluit op
de bakkersgezellen vergadering te 's-Graven-
hage, om den 17 Januari den nachtarbeid in
de bakkerijen af te schaffen, was gisteren een
bijeenkomst belegd van bakkerspatroons en
directeuren van broodfabrieken.
Met algerneene stemmen weid liet besluit
genomen en onderteekend door de aanwezigen
'lo. Zich te verklaren tegen het afschaffen
van nachtarbeid in broodfabrieken en bakkerijen
te 's-Gravenhage
2o. inwilligingen van eventuerie verzoeken
om over te gaan tot zoodanige afschaffing te
beschouwen als eene handeling in strijd met
liet gevoelen dezer vergadering.
Belemmering in het telephonisch verkeer.
Het is reeds herhaaldelijk voorgekomen dat
besturen van water-chappen hinderpalen in
den weg hebben gelegd aan het maken van
telephonisclie verbindingen op bun gebied. Zoo
wordt nu weder gemeld, dat de zes lijnen die
door de Haarlemmermeer loopen, zoo niet op
last dan toch met medeweten van liet hoog
heemraadschap zouden zijn doorgekapt.
liet ligt voor de hand dat zulk een toestand
onhoudbaar is. Een algemeen verkeersmiddel
mag niet worden belemmerd door een plaatselijk
bestuur, zeker niet wanneer de werken, er
voor benoodigd, van hoogst onsciiuidigen aard
zijn. Het is moeilijk in te zien welk gevaar
of bezwaar het plaatsen van palen en spannen
van draden voor een polder opleveren.
Indien de bestaande wetgeving den polder
besturen de macht geett bet telephonisch ver-
dering de zeggen, overal waar we de en den
schrijven, vervalt de reden, waarom wij ons
nog langer aan dat lastige ennetje zouden
houden.
Maar wat nu voorgeschreven wordt, steeds
de eerste naamval (noem 't subjekt, of onder
werpsvorm) te schrijven als een woord bet
onderwerp is, dus bet hoofdwooid der gedachte,
zelfs dat was in de oude tijd, waarop men zich
wil beroepen, niet altijd waar. In geschriften
uit vroeger eeuwen lezen we: »Bi avonturen
eist gevallen, dat eenen oven stont daer bi."
En elders 1 Dezen man sel op zijn hooft hebben
een stalen belme." Tal van voorbeelden zouden
we hier aan kunnen toevoegen.
Men heeft daar wat op gevonden, door zulke
verschijnselen uitzonderingen te noemen, Dat
is eerst dan waar, als men een regel gaat
maken. In de tijd echter, dat het Middeinedei
lands gesproken werd, schreef men in hoofdzaak
zoals men sprak. En daar men meestal een,
de enz, voor een zelfstandig naamwoord schreef,
dat onderwerp in de zin was, maar ook vvel
eenen, den, dezen enz., al v\as het niet dikwils,
mogen we hieruit besluiten, dat de algemene
regels van nu of nooit zo bestaan hellen, óf
in de tijd, waarop men zich wil beroepen, niet
meer bestonden. In ieder geval is er uit een
wetensclmppelik oogpunt nog heel wat op aan
te merken. Maar ai vóór vier eeuwen waren
keer te belemmeren, is het dringend noodig dat
die wetgeving worde gewijzigd. (TIM.)
Naar de Haarl. Ct. uit goede bron verneemt,
beeft bet bestuur van den Haarlemmermeer-
polder op den 25en dezer een begin doen maken
met bet wegruimen der, naar het oordeel van
dat bestuur, wederrechtelijk in en boven grou-
den der polders aanwez'ge intercommunale
telefoongeleidingen, nadat reeds vóór den len
October j.l. de minister van Waterstaat, Han-
del en Nijveibeid verwittigd was van een eerlang
te wachten wegruiming.
Het kleine weggeruimde gedeelte der gelei
dingen is hedennacht hersteld door een ploeg
werklieden van de rijkstelegiaaf, onder bevelen
\au twee telegraaf-ingeneurs en onder bedekking
van een brigade i ij ksveld wachters van 8 man.
De gewone audiëntie van den Minister van
Koloniën zal op Vrijdag 29 October 1897 niet
plaats hebben.
De Pauselijke Internuntius begaf zich gister
ochtend voor eenige dagen naar Rozendaal,
Naar wij vernemen, is van den Minister vau
Waterstaat eene nieuwe regeling te wachten
orntient de bezoldiging der postambtenaren in
de lagere rangen. Daarmede zouden de bezol
digingen meer in verhouding van bet dikwijls
zeer groot aantal diensturen worden gebracht.
{Tel.)
Volgens de Soc. Dem. heeft de minister van
justitie Marten Hogerhuis in zijn cel te Leeuwar
den opgezocht en een uitvoerig onderhoud met
hem gehad.
ïNederland en Oranje" te Haarlem heelt
in een motie hare afkeuring te kennen gegeven,
dat in de commissie van bet huldeblijk aan
H. M. de Koningin-Regentes geen antirevolu-
tionnairen zijn opgenomen.
De dertiende jaarvergadering van den Ne-
derlarulschen Viouwenbond tot verbooging van
bet zedelijk bewustzijn, zal zooals is gemekl
op 29 dezer te Utrecht gehouden worden.
Volgens de agenda zal o. m. worden behan
deld1. Bewerken van liet platte land en de
kleine plaatsen naar aanleiding van een verzoek
van de middernachtzending. Vereeuiging en
mededeelingen daaromtrent van mej. Abbink
uit Harderwijk en mevrouw De Emmery uit
's-Gravenhage. 2. GedaelUenwisseling over de
onlangs opgerichte vereeniging: Onderlinge vrou
wenbescherming (Mutuaiitó Maternello) 3. De
kracht die van ons beginsel uitgaat voor den
arbeid van reddende en voorkomende liefde.
Des avonds zal een openbare samenkomst in
Tivoli gehouden worden, waar o. ais sprekers
zullen optreden: prof- Van Rees, jonkvrouwe
A. van Hogendorp en ds. N. de Jonge.
Te Rijswijk is de gepensioneerde kolonel,
officier van gezondheid der Ie klasse C. C. Vi-
gelitis ria eene korte ongesteldheid overleden.
De oveiledene, geboren den 23 September 1833
te 's Gravenhage, werd officier vun gezondheid
die buigingsuitgangen in alle naamvallen aan
bet slijten. In latere geschriften treft men dan
ook aan Hij is dm Schepper; onzer (ook
onzen) moeders.
Zou dat geen bewijs zijn voor de stelling,
dat in de buigingsuitgangen (en woordgeslach
ten) in die tijd, eeuwen geleden, al afsterving
plaats had
In 1584 werd een Nederlandse spraakkunst
uitgegeven, die ons een blik geeft op de faze,
welke de verbuigingskvveslie toen was ingetreden.
Daar worat gezegd, dat men behoort te schrij
ven eens vrouvvs of des vrousvs; zo ook: de
of den, een of eeuen vrouw. Let wel, dat was
al voor ruim drie eeuwen liet geval.
Zo groot was eindelik de verwarring ge
worden, dat mer, in geschriften uit de 17e
eeuw kan lezen:
't hof des coningins
de smert mijns wonds
's Vrouvvs staet,
naast andere vonnen, die aan de onze gelijk zijn.
Hooft schreef in 't begin van de 17e eeuw nog
Dat desea dach den draet mijns hoops in
slacken cort.
Vonde!Dit is haren lust.
Langzaam echter merken we op, dat er
eenvormigheid komt, natuurlik niet door ver-
audering in de spraak.
We weten, dat de kundigste schrijvers ern-
3e ld. 20 Juli 1850. Den 29 Augustus 1894
verliet hij den dienst met pensioen. Gedurende
ruim drie jaren was hij gedetacheerd bij het
O.-I. leger, verkreeg daar het expeditiekruis
Atjeh 187390, alsmede Samalangan '1877,
bovendien eene eervolle vermelding voor be
wezen diensten bij het heersclien van besmette
lijke ziekte. liet officiers-kruis der Oranje-
Nassau-orde versierde eveneens zijn bomt.
ROTTERDAM, 28 October. De gisteren alhier ge
houden verkiezingen voor twee leden van den ge
meenteraad in distriet I en V was niet zonder
beteekeuis.
Het gold voornamelijk voor de antirevolutiounaire
partij de bij de jongste verkiezingen door ben ver
loren zetels te herwinnen.
Zij zijn daarin in distriet I, dank zij de hulp der
katholieken en christelijk-historischen, ook werkelijk
geslaagd. De heer J. AI.Voorhoeve werd n.l. gekozen
met 677 stemmen, waartegenover de liberale candi-
daat door „Vooruitgang" en „Rotterdam" beiden
gesteld de beer G. A. ten Houten slechts 597 stem
men verkreeg.
In district V, een beslist liberaal distriet. brachten
de kerkelijke partijen het tot een herstemming, waartoe
ook het afzonderlijk optreden der liberale kiesveree-
nigingen nl. „Vooruitgang" met den heer G. II.
Hint/en en „Rotterdam" mot zijn voorzitter mr. S.
L. J. van Aalteu Jr. als candidaat, het zijne toebracht.
De heer G. IT. Hintzeu (lib.) verkreeg 516 stem
men, de beer dr. W. B. van Staveren (anti-rev.) 648
en do heer Van Aalten (lib.) slechts 268 stemmen,
zoodat tusschen beide ccrstgcnocmlen herstemming
moet plaats hebben.
I)e toren to Rhenen.
In de Dinsdag gehouden Raadsvergadering te
Rhenen werd besloten zich met een adres te
wenden tot de Koningin-Regentes, betreffende
den hei bouw van den toren.
Gewezen wordt in dit adres, op de waarde,
die Rhenens toren uitgemaakt heeft als kunst
stuk uit den bloeitijd van den keikbouw.
Rhenen zit reeds op zware lasten door den
sclioolbouw en heeft 40 opcenten moeten leg
gen op de personeele belasting.
De kosten van den herbouw worden geraamd
op ruim f 47,000. De helft wil men viuden
door het sluiten eener leening en in de andere
helft verzoekt men het Rijk te voorzien, door
jaailijksche bijdragen loopende over 8 of'10 jaar.
Lenteweer.
In een tuin te Rhoon staan voor de tweede
maal in dit seizoen aardbeziën aan de plant.
'Een nieuwe uitvinding.
Uit Venlo wordt aan de L. K. geschreven:
Ilet is ons een genoegen onzen lezers de
primeur te kunnen bieden van een uitvinding,
gedaan door onzen stadgenoot, den hee rP.
Fleuren.
Door hem is een nieuw systeem gevonden
van krachtoverbrenging bij rijwielen, waardoor
de ketting komt te vervallen. Aan deze vinding
is reeds het Duitsche Rijkspatent verleend,
terwijl bet in verscheiden landen gevraagd is.
Ziellier hoe de krachtoverbrenging geschiedt.
Aan de eene zijde van de trapas is een konisch
(tand) rad vastgeklonken, hetwelk met den groot-
stig onderzochteu, boe bet met die verbuigingen
vroeger gesteld was. Daarbij moet niet vergeten
worden, dat de studie van oude talen ook grote
invloed beeft geoefend bij mannen als Hooft,
Vondel e. a. Wilde men regelmatigheid in de
verbuigingen, dan moest men de woordgeslachten
kennen. Wel bestonden zij toen in het Hollandse
dialekt (de taal der Hollanders was nog geen
algemeen Nederlands) niet meer, wat wij uit
de geschriften mogen opmaken, maar men
had T bij oudere schrijvers maar te onderzoeken.
Of dat altijd werd gedaan, valt te betwijfelen,
anders zou de verwarring niet zo groot geweest
zijn als-ie nu werd.
Men zal zich dikwils hebben laten leiden
door een vaag taalgevoel. Was dit niet het
geval geweest, dan zou men bij dezelfde schrij
vers en noch vvel bij de toongevende, niet
gedurig afwijking gezien hebben. Dezelfde woor
den zien wo bij Vondel mannelik en vrouwelik
gebruikt. Bij Hooft eveneens. Blijven dezen zich
zelf gelijk, dan verschillen ze vaak onderling,
Hoe moet het toen wel bij de minderen onder
het gilde geweest zijn
Daar 't nu eenmaal gewoonte geworden was,
zich aan verbuigingen en woordgeslachten te
houden en men gedurig in twijfel stond, werd de
behoefte aan een woordelijst, waarin zo iets
opgetekend stond, al groter en groter, en we
kunnen ons voorstellen met welk een zucht van
