51"° jaargang.
Zondag
20 en Maandag 21 Maart 1898.
N°. 9581.
DE VLUCHT.
Eersle Blad.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
FBtriLLBTON.
I
UITGEVER: H. J. G. ROELANTS.
LEE RPL1C H T.
BUITENLAND.
Aso!thbiïsst3Pïhjï voor Schiedam, per kwartaal f 0.90
omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers0.02
COÜRA
BUREAU BOTRKSTRAAT ÏO, Tclcpfiocm No. 133.
Advertentieprijs: van 15 gewone regels met inbe
grip van eene Courantf 0.52
Iedere gewone regel meer- 0.10
Bij abonnement wordt korting verleend.
De klemtoon valt bij het thans door de
Redering bij de Tweede Kamer ingediende
ontwerp van wet houdende wettelijke bepa
lingen tot regeling van den leerplicht o. i. op
dat" deel van artikel 1, hetwelk het onderwijs
der kinderen, dat nu in den regel tot het
twaalfde jaar duurt, krachtens de wet doet
voortgaan tot het dertiende.
Da? in de practijk de ouders in het algemeen
van dit laatste voorschrift den invloed in
grootere mate zullen gevoelen dan van wat hei
ontwerp eigenlijk in eerste instantie bedoelt,
het invoeren van leerdwang, is bij ons buiten kijf.
En al lacht ons persoonlijk dit twee vliegen-
systeem der Regeering toe, het zal de vraag
zijn of zij verstandig handelde deze beide insti
tuten op eenmaal te willen invoeren èn de
verplichting der ouders tot het ïgeregeld doen
bezoeken" der kinderen van de lagere school
èn het decreteeren van een wettig vastgestelde
minimum-leeftijdsgrens verder zich strekkende
dan de thans ingeburgerde.
Afgescheiden van het met !/e uitbreiden van
den leertijd van het kind, wat èn aan staal
èn gemeente èn ouders grootere offers zal
vragen eenerzijds, en anderzijds het kind zal
ten goede komenongerekend dus wat het
ontwerp niet in de eerste plaats beoogt of
althans niet onafscheidelijk daarmede samen
hangt, achten wij, dat de merkbare invloed van
het ontwerp gering zal zijn.
En dit wel om de zeer eenvoudige reden,
dat voor de overgroote meerderheid der ouders
sleerplicht" al sedert jaren bestaat.
Het procent kinderen, dat thans slechts om
deze reden, dat er nog geen leerplicht ingevoerd
is, geen of fragmentarisch onderwijs ontvangt,
is betrekkelijk gering, al geven wij onmiddellijk
toe, dat ook dit geringe procent de indiening
van een wetsontwerp als het thans aanhangig
gemaakte volkomen wettigt.
Wij hebben in den loop der week een zeer
uitvoerig uittreksel uit dat ontwerp medege
deeld daaruit zal den lezer gebleken zijn, dat
behalve de hoofdvoorschriften een zee van
bepalingen en reglementen worden gegeven,
die alleen dienen om de uitvoering der voor
gestelde wet te helpen verwezenlijken. De
cardinale artikelen zijn er slechts een paar.
Stellig zal de algemeene indruk dunkt ons
op den onbevooroordeelden lezer geweest zijn,
dat het ontwerp hoegenaamd geen militant
karakter draagt, dat het niet agressief is, tegen
welke partij ook, doch daarentegen zeer ver
zoenende bepalingen bevat, die het voor eene
groote meerderheid aannemelijk kunnen maken.
DOOR
IDA BOY-ED.
57)
Zij was een geboren heerschersnatuur en wist
beter menschen gelukkig te maken, die wat stand
of beschaving of wel beiden betreft, haar min
deren waren, dan op haar gelijken een harmo-
nischen indruk te maken.
Met Felix sprak zij bijna in 't geheel nietmaar
zij hield hem voortdurend in 'toog, onbewust,
zooals zij de groene boomen zag, die den achter
grond uitmaakten van het feestterrein, en den
blauwen hemel boven zich. Zij beschouwde dat
alles met als iets bijzondersmaar het was haar
steeds voor oogen en stonds steeds voor haar geest.
Van de gebouwen waaiden vlaggen en een kroon
van groen en bonte papierslingers bengelde aan
een stok, als een reuzenaa? aan een hengel. De
arbeiders in hun Zondagsche kleeren en de boeren
van Trebbin, die als toeschouwers gekomen waren
en als feestgenooten bleven, zaten in groepjes en
dronken en zongen of dansten.
Felix besprak met den aannemer wat hij van
zijn bezoek aan de steenbakkerijen van Dondorff
zou kunnen profiteeren. Felix wilde den volgenden
dag daarheen vertrekken en veertien dagen of drie
weken het bedrijf bestudeeren. Na eenig heen en
weer geschrijf had de eigenaar Felix daartoe ver
gunning gegeven. Die bakkerijen lagen bij Hannover
en konden dus nooit de concurrentie der onder-
Als zoodanig is het dan ook evenmin als het
wetsontwerp op den persoonlijken dienstplicht
anti-katholiek, eontra-anti-revolutiounair, of
typisch-liberaal. In het rnonarchistisch-conser-
vatieve Duitschland, in het republikeinsch-
katholieke Frankrijk, in het radico-katholieke
Italië zyn wetten op den leerplicht ingevoerd
zonder groote tegenkanting en met veel succes
in de practijk.
Wij voor ons oordeelen het onderwijs dei-
kinderen of de zorg daarvoor in de eerste plaats
de taak der ouders, maar ontkennen het recht
niet van den Staat om de ouders aan dien
plicht te herinneren en, waar het plichtsbesef
wat zwak of de vermogen wat gering zijn, zelf
op te tredenuit dien hoofde kunnen wij
ons dan ook gemakkelijk voorstellen dat de staats
school, de z.g. neutrale hare goede diensten
verricht, waar de verzorging der burgers zeiven
van een deel der opvoeding hunner kinderen
te kort dreigt te schietenin die lijn voort
gaande meenen wij, dat de Staat, belang
hebbende bij het bezit van goed onderlegde
burgers, ook met het oog op den strijd door
het buitenland aangedaan of van die zijde
dreigend, de middelen om tot zoodanig bezit
te geraken mag en zelfs moreel verplicht is
voor te schuiven.
Leerplicht is ons minder een beginsel dan
wel een eisch der praclische politiek.
Omdat het vraagstuk van den wettelijken leer
dwang voor ons er geen is van principieelen aard,
willen wij niet nader op de verschillende
artikelen er zijn er 31 van het wets
ontwerp ingaan. Ze grijpen in elkaar als een
militair reglement en leenen zich behoudens
uitzonderingen niet tot het er aan vastknoopen
van beschouwingen.
Echter wenschen wij het licht te doen vallen
op enkele feiten:
lo. dat het ontwerp wel 1 e e r dwang, maar
geen schooldwang voorschrijft.
De bijzondere scholen worden niet bij de
openbare achtergesteld, het huisonderwijs wordt
niet de kop ingedrukt, ja zelfs zal het
ouders, die in hunne omgeving— er wordt van
een afstand van 45 minuten van hunne .voning
gesproken slechts zoodanige scholen vinden,
waartegen zij overwegend bezwaar hebben,
van de opgelegde verplichting om hun kinderen
voldoend onderwijs te doen genieten, van jaar
tot jaar vrijstellen
2o. in verband met het landbouwbedrijf is
de mogelijkheid opengesteld om straffeloos
kinderen, jaarlijks gedurende zes weken, onge
rekend de vacanties, van schooi te doen ver
zuimen, eene bepaling, die hoe ongewenscht
ook uit algemeen standpunt, toch in de practijk
nuttig kan werken en althans voorloopig
moeilijk te missen is;
3o. de verplichte vaccinedwang, die velen
neming op Trebbin voelen. Zij zaten op een onge
schaafde plank, die alt bank dienst deed, nadat zij
op twee hoopen steenen had gelegd. Achter hen
rees de ruwe wand van het huisje van den werk
meester op, en Felix' hoofd bevond zich juist voor
een der kozijnen.
De avond begon het licht op te slorpen. De
hemel had zijn blauwe kleur verloren; in de verte
kwamen nevels op.
De arbeiders werden rumoeriger, en op den weg
kwamen langzaam de isabellen aanrijden om Con-
radine te halen.
De aannemer, een man van het practisch leven,
die zich van metselaarsgezel opgewerkt had, hield
zijn handen tusschen zijn wijd vaneen staande
knieën en knikte, in zijn gebogen houding, met
zijn rond, grijzend hoofd voortdurend voor zich
heen.
»Ja, ja", zei hij, vdat heb ik aan mijzelf onder
vonden. Menigeen, die van huis uit talent voor
iets heeft, leert gauwer wanneer hij zijn eigen leer
meester is, dan wanneer hij lang aan de academie
blijft. Maar wat u is, mijnbeer Dahlland, u moet
waarlijk een genialen aanleg voor uw nieuw be
roep hebben gehad."
Felix, die achterover zat geleund, met de handen
in de broekzakken, den hoed een weinig naar ach
teren geschoven en de beanan wijd uitgestrekt als
iemand die juist zeer lui is, sprak
»Ik was ook verbaasd, dat ik mij zoo spoedig
opgewassen voelde tegen mijn nieuwe taak. Ik
was hard op weg verschrikkelijk verwaand te wor
den. Maar op eens ging mij een licht op. Ik zal
het u zeggen alle wegen voeren naar Rome, dat
wil zeggen dat iemand, die voor Afrika-reiziger
geboien, het daarvoor noodigo leert op een
Noftdpool-expeditie, wanneer zijn onbestemde reis
lust hem toevallig zulk een expeditie doet meemaken.
fel zich zou doen kanten tegen dit ontwerp,
wanneer deze daarin werd voorgeschreven,
wordt niet ingevoerd. De Minister, staande voor
de keuze om óf met de wet op den leerplicht
eene wijziging van die op de besmettelijke
ziekten voor te dragen öf vrijstelling te geven
aan de ouders, die hunne kinderen liever van
onderwijs verstoken laten dan hen te laten
vaccineeren, heeft aan het laatste de voorkeur
gegeveu.
Aan de drie grootste bezwaren, die men van
principieelen aard zou kunnen noemen, is dus
door de Regeering te gemoel gekomen. Noch
een geheele categorie burgers, die staatsonder
wijs niet wil, noch een kleiner deel der bur
gerij, die op zekere tijden de hulp hunner
kinderen in hun bedrijf niet kunnen ontberen,
noch diegenen er zijn er ruim 1000 die
om gemoedsbezwaren der ouders thans school
onderwijs derven, worden gegriefd. Concilianter
kou moeilijk opgetreden worden.
De groote vraag, die nu nog ter beantwoor
ding overblijft, is of het te verkrijgen resultaat
de groote kosten waarschijnlijk zullen die
met minstens Yg stijgen wettigt.
Nu is dit een vraag, waarop geen afdoend
of bewijsbaar antwoord is te gevende beant
woording hangt af van het gewicht, dat men
aan het resultaat toekent en van de mate van
draagkracht, die men acht, dat het volk bezit.
Wij voor ons beantwoorden de vraag gaarne
bevestigend. Toch zal ons dit niet weerhouden
om, waar dit kan, er voor te ijveren, dat
meer dan tot nu toe geschiedt, de solvabele
ouders geheel en al de kosten van het ouder
wijs hunner kinderen dragen.
Algemeen overr.lchf.
Schiedam, -19 Maart '98.
Den IBden Maart 1848 stond het Berlijnsche
volk op de in allerijl opgeworpen barricaden,
verbitterd en ongeduldig, dat Pruisen achter
stond bij de andere Duitsche staten wat betreft
de eischen der liberalen. Den 14den was een
koninklijk besluit verschenen, dat den Landdag
tegen den 27sten April bijeenriep om te be
raadslagen over de eischen des volksreorgani
satie van den Duitschen bond en een grondwet.
Dit besluit, door koning Frederik Wilhelm III
als een gunst beschouwd, werd met spot en onte
vredenheid ontvangen, en toen andere staten
voorgingen en het volk van Weenen de revolu
tie-vaan plantte, besloot de Koning den Landdag
reeds op 2 April te doen bijeenkomen.
Het volk verdrong zich voor het koninklijk
Paleis de vorst moest op het balcon komen,
de troepen zouden wegtrekken en alles scheen
in orde, toen plotseling twee schoten vielen,
zooals later waarschijnlijk is geworden, waren
En dat beteekent verder dat wij van de wieg af
onwillekeurig leeien voor het beroep, dat ons
eigenlijk, aan onze persoonlijkheid beantwoordend
beroep iswij zien en onthouden alleen wat
daarvoor eens nuttig kan zijn. Maar daar zeer,
zeer zelden iemand zich één voelt met zijn beroep,
komt men er ook zelden toe zoo iets waar te
nemen. De meeste menschen werken alleen zij
leven niet in hun beroep."
ïNu, en wanneer men dan voor zulk een meesteres
wei kt!" riep de aannemer uit. sDrommeis, dat
moet iemand aandrijven als stoom."
nik ben mynheer Dahlland's meesteres niet,"
zei Conradine achter de beide mannen. sMijnheer
Dahlland is mijn compagnon."
Felix keerde zich haastig om. Hij schaamde zich
dat hij daar zoo lui lag en dat hij in die houding
gezien was. Zij stond in de vensteropening en hield
met beide handen haar japon op om die van kalk
en houtspanen vrij te houden.
»Ik ben het eerst sedert vandaag," riep Ftdix uit.
Conradine zag hem aan en lachte gelukkig. Het
was of zij wilde zeggen »En na hoeveel tegen
stribbeling nog 1" Zij scheen in een overmoedige
bui te zijn zij schertste met den aannemer en
zeide dat zij eigenlijk langer had moeten luisteren
om een onafhankelijk oordeel over zichzelf te
hooren. Toen maakte Felix haar opmerkzaam op
het rijtuig, dat ginds op den kleiachtigen, met
wagensporen doorgroefden weg was blijven staan.
De paaiden schenen onrustig door het rumoer, en
de schemering werd merkbaar; de hemel had reeds
een grijze tint. Het scheen geraden naar huis te
rijden. Ook feesten moeten eenmaal een eind nemen.
Phoebe, die met de grootste ongegeneerdheid
met de arbeiders gedanst had, terwiji Adriaan er
vergenoegd naar stond te kijken, werd dus geroepen.
Zij zou heel graag nog gebleven zijn en keek
in het gedrang de geweren van twee man
schappen afgegaan.
Onmiddellijk brak de revolutie uit, en toen
de avond daalde bood Berlijn een ontzettend
tooneel aan.
Om twee uur 's nachts gaf koning Frederik
Wilhelm III, die nu eens aan dezen, dan aan
genen raad het oor had geleend, bevel het
schieten te staken. Tegen den zin van zijn
broeder, den lateren keizer Wilhelm I, gaf de
Koning toe aan den wil der natie.
Dat die dag, die gisteren voor de 50ste maal
verjaarde, op zeer verschillende wijzen in de
Duitsche bladen herdacht is, spreekt wel vanzelf.
Terwijl de sociaal-democraten de beweging
van den 18den Maart 1848 eenerzijds hemel
hoog prijzen en anderzijds de verkregen resul
taten met geringschatting bespreken, beproeven
de conservatieve organen geen goed haar te
laten aan heel de beweging van 1818. Voorde
sociaal-democraten zijn de mannen van '48
helden, voor de bladen la vrijheer von Stumm
zijn zij de paria's der maatschappij.
Van de sociaal-demoeratische Voiioarts ver
scheen gisteren een soort feestnummer, waarin
verschillende stukken, ook een gedicht, gewijd
zijn aan de Maart-beweging van 1848, die den
18den Maart haar hoogtepunt bereikte.
Dat daarbij Wilhelm Liebknecht, die juist
gisteren uit de gevangenis werd ontslagen, niet
vergeten is, spreekt vanzelf.
Van hem zegt de Vonuarts
sWanneer Liebknecht die, een grijsaard in
leeftijd, krachtig gebleven is als een jongeling
wat vuur en geestdrift voor de heilige plichten
der menschheid betreft, heden zijn leven over
ziet, dan mag hij getuigen dat hij ook is een
der voornaamste personen in de geschiedenis,
die door als een man van karakter vast te
houden aan zijn idealen, zonder vrees voor ver
volging, een grooten invloed heeft geoefend op
de groote massa des volks."
Tot ernstige betoogingen is het te Berlijn niet
gekomen, dank zij de uitgebreide maatregelen
der politie en het slechte weerhet regende
n.l. aanhoudend.
Van zeven uur 's morgens af was de toeloop
sterk naar het kerkhof, waar de barricaden-
strijders van 1848 bij elkander rusten Maar de
politie liet naar het schijnt krachtens instruc
tie van het ministerie van binnenlandsche zaken
alleen afzonderlijke personen toe, die kran
sen wenschten neer te leggen op de graven.
Een poging om het volk toe te spreken werd
verhinderd het ontplooien van vaandels en het
opsteken van revolutionnaire emblemen werd
verbodente lang verwijl aan de graven werd
niet geduld.
De sterk socialistisch getinte gemeenteraad
van Berlijn, welks besluit om een standbeeld
op te richten ter eere der slachtoffers van 1848
Adriaan smeekend aan. Maar die had geen reden
ora daarvoor een goed woordj'e te doen. De vos
blafte reeds op de velden en er hing reeds een
taaie witte nevel, waardoor hot rijtuig huiswaarts
moest rijden.
sGoed inpakken, Phoebe!" riep hij bezorgd.
ïMaar morgen hebben wij mooi weer."
Conradine bleef ook in het rijtuig zeer vroolijk.
Felix zat tegenover haarAjax was 's middags
door een stalknecht naar huis gebracht. Die vroo-
lijkheid deed hem zeer. Zij moest een ongewone
oorzaak hebben. Dat zijn vergeef raij" die oorzaak
was, vermoedde hij niethij was te onervaren
ora te weten, dat zulk een bede, van een bemin
den man komende, een vrouw in een roes van
vreugde kan brengen.
Het is zeker blijdschap over het afscheid, dacht
hij eindelijk; zij voelt zich opgelucht omdat ik haar
voor drie, vier weken uit den weg ga. Mijn aanblik
herinnert haar niet meer aan het misdadige spel,
dat zij met mijn hart heeft gedreven.
Plotseling kwam de gedachte bij hem op: ik
moet in 't geheel niet meer teiugkomen. Ik moest
haar mijn trots en mijn mannelijkheid toonen door
voor altijd heen te gaan.
Phoebe's bijzijn maakte ieder intiem gesprek
onmogelijk of wel zwijgen zooals destijds, toen Con
radine Berlijn verbet en hij naar Trebbin ging.
O, juist nu, bij het rijden doos den donkeren avond,
herinnerde hij zich dat alles nauwkeurig.
Of Conradine hem weer zou verzoeken haar
dikwijls en uitvoerig te schrijven? In tien minuten
moest dat beslist zijn. Wanneer zij voor het Huis
waren aangekomen, was het oogenbhk van afscheid
nemen daar. Felix bad dien avond nog te werken
in de boekenhij moest inpakken en den anderen
morgen om vijf uur reisvaardig zijn.
{Wordt vervolgd
