■I
52"° jaargang.
I
Zondag 22 en Maandag 23 Mei 1898.
N°. 9632.
Tweede Blad,
-II
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen,
IFETTILLETOTST.
1'
I,
j
i\
UITGEVER: H. J.TTrÖELANTS.
GLADSTONE.
Zijn
p r i] s.
II
Iff
II
41
:l
Ij
<i
AsomnaniirrsPBirt voor Schiedam, per kwartaal f 0.90
omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
franco per poet, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers- 0.02
BUREAU: BOfERSTRAAT ÏO, Telepltoon Ko, 123.
Aüvebtentiepmjs: van 15 gewone regels met inbe
grip van eeno Courantf 0.52
Iedere gewone regel meer- 0.10
tij abonnement wordt korting verleend.
Een voortreffelijk staatsman, een geleerde
van grondige en veelzijdige kennis, een bezield
redenaar, maar vóór alles een man van onwan
kelbaar gelokt, een ridderlijk strijder voor recht
en gerechtigheid, ziedaar in korte trekken
geschetst de man, die onder de deelneming van
duizenden «n honderdduizenden, na een lang
durig, nm. Christen-gelatenheid gedragen lijden,
op hoogen leeftijd van ons is gegaan.
Van ons. Want behoorde Gladstone, behoorde
niet »de groote oude man", zeker in de eerste
plaats aan zijn vaderland, maar daarneven ook
aan de geslachten die zijn tijdgenooten waren
Treft niet daarom juist zijn dood landgenoot en
vreemdeling zoo smartelijk-diep omdat in hem
de menschheid een barer edelste zonen mist
Gladstone moge groot geweest zijn als staats
man, groot als leider zijner pat tij, het grootst
was hij als man van beginselen, voor wien ook
in de politiek goede trouw en rechtvaardigheid
als eerst en eenig richtsnoer gold, die niet
aarzelde het roer van het schip van staat om
te gooien, wanneer hij zag dat het recht in
gevaar'kwam.
Ook Gladstore bezat, als zoo menig staats
man, in zijn ouderdom niet meer den politieleen
invloed dien hij in de volle kracht zijns levens
op zijn landgenooten bezat. Maar wanneer gru
welen en verschrikkingen, wanneer onrecht en
verdrukking, waar en tegen wie ook, gepleegd
werden, dan vond de van verontwaardiging
tintelende taal van den rechtschapen grijsaard
weerklank, dan ging een magische kracht uit
van zijn woord: Gladstone sprak, en de wereld
luisterde met vereering en bewondering.
William Ewart Gladstone werd den 29sten
December 1809 geboren als de zoon van een
koopman te Liverpool, die door een uitgebra
den handel op de koloniën een groot vermogen
had verworven. Zoodoende was William van
geboorte een Engelschman, maar van afkomst
was hij een Schot, daar zijn vader behoorde
tot het oud-Schotsche geslacht der Gledstane's,
die hun naam later Gladstane, nog later
Gladstone schreven.
Zijn opleiding ontving hij te Eton en te Ox
ford, waar hij zich ernstig aan de studie wijdde,
en toen hij in 1831 de universiteit verliet,
was het zijn liefste wensch in de dienst der
kerk te treden. Zijn vader echter zag dit anders
in en weigerde daartoe zijn toestemming te
geven. Ter'voltooiing zijner opleiding deed hij
toen eenige reizen, o.a. naar Italië.
Naar Engeland teruggekeerd, trad hij in 1833,
op 24jarigen leeftijd dus, in het politieke leven.
Op aandringen van den hertog van Newcastle
stelde Gladstone zich als tory-canciidaat in het
district Newark en versloeg met geringe meer
derheid zijn liberalen tegenstander.
i.
Als Pierre Deloche geen prijs op de gemeente
school van Brétigny-sur-le-Haut gekregen had, wa'
hij misschien nooit de gelukkige echtgenoot van
Georgette Cabaret geworden. Zij woonden naast
elkander op een zesde verdieping in de rue Vau-
girard.
Eiken morgen als Georgette uitging, cm naar
haar atelier te gaan ("zij was naaister), maakte
Pierre den winkel op de rez-de-chaussée open, waar
hij bediende was. Zij ontmoetten elkander dan ge
woonlijk; ook 's avonds zagen zij eikander wel eens,
maar zij hadden nog niet veel meer tot elkander
gesproken dan de eenvoudige woorden
ïDag, juffrouw."
»Dag, mijnheer
«Een mooie dag vandaag."
»Het zou veel prettiger zijn te wandelen, dan
naar het atelier of naar den winkel te gaan."
Maar de jonge man vergat nooit eerbiedig naar
de gezondheid van mevrouw Cabaret te vragen.
Op een namiddag kwam mevrouw Cabaret eens
in den galanteriewinkel en vroeg den bediende,
Pierre Deloche, heel geheimzinnig om een paar
manchetknoopen. «Het is", zeide zij, «voor mijne
dochter, die jarig is."
De verjaardag van Georgette!
Pierre raadpleegde den kalender en werkelijk,
hij zag, dat het den volgenden was, waarop
Georgette haren geboortedag zou vieren.
Zijn taak als pasgekozen lid van het Parle
ment was geen gemakkelijke, vooral om zijn
jeugdigen leeftijd. Maar ,en hij in hetzelfde
jaar over de slavernij-quaestie, die destijds geheel
Engeland bezig hield, zijn maidenspeech uit
sprak, dwong hij door zijn kalmen toon en
zijn zakelijke redeneering liet Huis tot luisteren.
Yari dat oogenblik af bespotte men den jongen
staatsman niet meer, en het denkbeeld, door
hem in zijn eerste redevoering ontvouwd
afschaffing der slavernij, maar met schadeloos
stelling der planters werd in 1840 ver
wezenlijkt.
Ir.tusschen was Gladstone reeds in 1834
welk een onderscheiding voor een 28-jarige
door sir Robert Peel het ambt van lord der
schatkist opgedragen, dat hij het volgend jaar
verwisselde voor het onderstaatssecretariaat van
koloniën.
Het ministerie viel, maar in 1841 kwam
Peel weer aan hef bewind en benoemde Glad
stone tot muntmeester en tot vice-president van
den Board of Tradewaarvan lij later voor
zitter werd, uaardoor tevens zitting verkrijgende
in het Kabinet.
Het was in dezen werkkring dat de groote
omkeer in Gladstone's politiek leven weid
voorbereid. Tot nu toe conservatief in merg
en been, begon hij allengs een open oog te
krijgen voor de noodzakelijkheid van het v rij -
handelssysteem, als eenig redmiddel voor Je
groote ellende, die toen in Engeland heerschte.
Intusschen was hij om een voorstel dat,
schoon zijn departement niet rakende, tegen
zijn beginselen streed, uit het ministerie ge
treden, maar nam spoedig daarop weer als
secretaris van koloniën zitting in het kabinet-
Peel, die evenals hij tot het stelsel van den
vrijhandel was bekeerd.
Gemoedsbezwaren deden hem toen besluiten
als lid van het Parlement af te treden, daar de
hertog van Newcastle, die hem bewogen had
Newark te vertegenwoordigen, een aanhanger
van bescherming was.
In 1847. toen het Parlement ontbonden werd,
viel Gladstone de hooge eer te beurt om door
Oxford naar het Parlement te worden afge
vaardigd, waar hij zich bij de oppositie schaarde.
Den winter van 1850 op 1851 bracht hij te
Napets door, waar innige verontwaardiging over
koning Ferdinand's tyrannie hem naar de pen
deed grijpen om in gloedvolle bewoordingen het
wanbeheer van den vorst te geeselen, Zijn
brieven over de politieke vervolgingen te Napels
aan lord Aberdeen wekten groot opzien. Lord
Palmerston zond ze zelfs naar alle Europeesche
hoven.
In Engeland teruggekeerd bracht hij in
1852 het tory-ministerie-Stanley ten val en aan
vaardde in het toen optredende kabinet-Pal-
merston het ambt van kanselier der schatkist.
Een schitterend tijdperk zijns levens brak
hiermede aan. Toegerust met uitnemende ken
nis der financiën, de gave bezittende om gloed
en kleur te geven aan de droogste financieele
Den geheelen dag was hij in de war. Als een
Mant hem garen vroeg, gaf hij haar katoen, hij
gaf naalden in plaats van spelden, linnen in plaats
van flanel.
Hij wilde het lieftallige naaistertje een cadeautje
geven. Hij durfde haar niet openlijk zijne liefde
verklaren; het cadeautje zou de plaats van de
liefdesverklaring innemen. Als men iemand met
zijne verjaardag gelukwenscht, doet men dit omdat
men hem hoogacht en bemint, niet waar 1 Georgette,
die nogal vlug van begrip was, zou deze taal zeker
wel begrijpen.
En dan, dan
Pierre beefde van pleizier bij de gedachte wat
er dan gebeuren zou.
II.
Maar wat zou hij Georgette geven?
Zoodra de winkel gesloten was, ging Pierre
naar zijne kamer om er over na te denken en hij
bleef er geruimen tijd zitten, het voorhoofd in de
handen, terwijl hij heelemaal vergat de lamp op
te steken.
Men kan een jongmeisje op haren verjaardag
eene geborduurde das, een paar handschoenen, een
zilveren vingerhoed en nog zooveel anders gaven.
Zeker, als men genoeg geld heeft, kan men een
boel fraais koopen; maar Pierre had geen geld.
Hij bracht alles wat hij verdiende in de Spaarhank,
om naderhand de zaak van den patroon te kunnen
overnemen. Nu, dan moest hij zijn eigendommen
maar eens nasnuffelen, misschien vond hij daar
wel oen mooi cadeautje voor Georgette bij.
Met een kaars in de hand keek hij zijne woning na.
Helaas! Zij was kaal en leeg. Een ijzeren bed,
uiteenzettingen, ijverde hij voor een zuinig be
heer, waarin de kosten, die de Krim-oorlog met
zich sleepte, hem slechts luttel deden slagen.
Het ministerie van lord Aberdeen verloor den
gunst der natie en trad in IS55 af.
Verscheiden jaren wijdde Gladstone nu aan
literaire studie. Verschillende werken, o.a. over
Homerus, waren daarvan de vrucht.
Een bezoek dat hij als buitengewoon com
missaris der Engek-che regeering bracht aari
de Ionische eilanden, die het Britsche protec
toraat moede waren, deed hem de regeering
den raad geven aan den wensch der Ioniers
gehoor te geven. Eerst in 1804 echter ge
schiedde dit.
In 1859 trad hij in het ministerie-Palmer-
ston wederom als kanselier der schatkist op,
en nu slaagde hij er werkelijk in 's lands wel
vaart te doen toenemen.
Maar allengs was de vroegere overtuigde
conservatief meer en mper een aanhanger der
liberale beginselen gevvoiden. Bij een ernstig
man als Gladstone heeft dit proces een geleide
lijk verloop. Toen nu Gladstone in 1804 zich
uitsprak ten gunste van uitbreiding van het
stemrecht, kwam het tot een openlijke breuk.
Oxford herkoos hem het volgend jaar niet
doch Zuid-Lancashire vaardigde hem af naar
het Lagerhuis waar hij, toen lord Palmerston
in 1885 op 8 l-jarigen leeftijd was overleden,
onder het nieuwe ministerie van lord Russell
als leider optrad.
In 1868 viel Russel's ministerie op de
reform-billtwee jaar later werden Glad
stone's voorstellen betreffende de scheiding van
Kerk en Staat in Ierland aangenomen en viel
het kabinet-Derby-Disraeli bij de algemeene
verkiezingen. Beschikkende over een groote
meerderheid van liberalen in het Lagerhuis,
aanvaardde Gladstone toen de opdracht tot
vorming van een nieuw ministerie.
De lersehe kerkwet, de lersclie landwet, de
wet op de volksopvoeding en tal van andere
werden, veelal dank zij Gladstone's schitterende
debateerkunst, aangenomen, maar de zwakheid
van het kabinet in bnitenlandsche aangelegen
heden deed meer en meer stemmen van on
tevredenheid opgaan. Tot groote verrassing van
een ieder schreef Gladstone in 1874, na ver
schillende échecs geleden te hebben, nieuwe
verkiezingen uit, die tot resutaat hadden dat
de conservatieve partij de overwinning behaalde.
Gladstone trad af als minister, als lid van het
Lagerhuis, maar bovendien als leider der liberale
partij. AVel bleef hij in het tijdvak van 1874
1880 door woord en geschrift de liberale partij
steunen, maar daarnaast wijdde hij zich aan
de wetenschap. Zelfs werd lig in 1876 benoemd
tot hoogleeraar in de oude geschiedenis, een
jaar later tot lord-rector der universiteit te
Glasgow.
Zijn eigenlijk terrein bleef evenwel de staat
kunde. Krachtig bestreed hij in brochures en
redevoeringen lord Beaconsfield's heersclizuch-
tige politiek, en ten laatste besloot hij zich in
twee kale stoelen en een valies, waarin hij zijn
linnengoed bergdo: dat was alles. Aan de muren
hingen zelfs geen platen of andere versiersels.
Ten laatste opende hij het valies, haalde er zijne
hemden en zakdoeken uit, en wierp ze op een hoop.
Eindelijk stond hij op. uitroepende:
sAh, hier heb ik iets!"
Hij haalde een prachtig ingebonden boek te
voorschijn met verguld op snee, in een rood bandje;
een bladwijzertje hing er bij. Het was getiteld
rDe geschiedenis van beroemde zeelieden."
Het was de prijs, dien hij op de gemeenteschool
gekregen had. Hij had dien mede naar. Parijs ge
nomen en zich vast voorgenomen hem zijn geheele
leven te bewaren, als een bewijs van zijne be
kwaamheden.
Hoe ontroerd was hij niet geweest toen de
onderprefect, die opzettelijk naar Brétïgny-le-Haut
gekomen was voor de prijsuitdeeling, hem, waar
alle menschen bij waren, omhelsde en hem het
boek overhandigde.
Deze prijs, dien hij door zijne bekwaamheden
en goed gedrag verkregen had, zou hij aan Georgette
geven als verjaarsgeschenk.
De jonge man pakte het boek zorgvuldig in, na op
de eerste pagina een opdracht gesebreven te hebben.
III.
Den volgenden dag klopte Pierre, nadat Georgette
was uitgegaan, aan de deur van zijne buurvrouw.
«Goeden morgen," mevrouw Cabaret.
«Goeden morgen, mijnheer Deloche. Waaraan
heb ik uw bezoek te danken
«Vandaag is immers uwe dochter, juffrouw
Georgette jarig, niet waar I"
Midlothian candidnat te stellen voor het Lager
huis. Onvermoeid ging de 70-)"arige staatsman
er zelf op uit om te bepioeven zooals de
Times zich uitdrukte «stormenderhand het
centrale graafschap van Schotland te veroveren."
Zijn campagne was één zegetocht, en toen lord
Beaconriield, zich zeker van de overwinning
wanende, in 1880 liet Parlement onthoud en
nieuwe verkiezingen uitschreef, werd Gladstone
gekozen en mót hem een groote liberale meerder
heid. Gladstone vormde het nieuwe ministerie,
waarin o. a. Harlirigton, Selborne, John Bright
en Chamberlain zitting namen. Hij zelf nam
financiën.
Toen hij na afloop der verkiezingscampagne
tot herstei van zijn gezondheid op de Grantufhj
Castle een reis maakte langs de kusten van
Engeland, werd hij in alie havensteden en op
alle badplaatsen gehuldigd als een vorst.
Maar spoedig eischte de politiek hem meer
dan ooit op. De Oostersche quaes tie en de
lersehe woelingen namen hein reeds geheel in
beslag, toen tie Txansvaalsche vrijheidsoorlog
zijn reeds zoo moeilijke taak nog kwam ver
zwaren. Maar toen ook toonde Gladstone dat
hij vvais was van de bedriegelijke, listige poli
tiek van een Disraeli, zijn politieken tegen
stander (voor wien hij nochtans, na diens dood,
voorstelde een standbeeld op te richten), door
aan Transvaal de vrijheid te schenken.
.Maar dit en het echec der Engelsche staat
kunde in het Oosten, Egypte en Afghanistan
deden andermaal de ontevredenheid tegen de
regeering rijpen, en in Juli 1885 maakte Glad
stone plaats voor lord Salisbury. Diens vreugde
was echter van korten duur. De verkiezingen
hadden geen conservatieve meerderheid opge
leverd, en reeds het volgend jaar hernam
Gladstone d teugels van liet bewind,
Nu wierp de grijze staatsman zich op de
lersehe quaestie. De ellende in Ierland had hem
reeds lang tot nadenken gebrachteen Iersch
zelfbestuur was naar zijn meening de eenige
oplossing.
Twee voorstellen, die bewezen dat Gladstone
met zijn klimmende jaren steeds radicaler
werd, vonden hun weg naar het Lagerhuis.
Het eerste zou een eigen Parlement aan de Ieren
schenken, waardoor dezen uit het Engelsche
Lagerhuis zo iden treden. Het tweede voorstel
hield in den aankoop van het Iersch groot
gronbezit door den Staat en de verdeeling
daarvan,
Het gevolg was. dat de liberale partij zich
splitste in Gladstonianen en Unionisten. Na
lange discussies werden beide voorstellen ver
worpen.
Het Parlement werd ontbonden. 'Het haatte
niet; de kiezers verklaarden zich tegen de ler
sehe politiek der regeering, die haar taak over
droeg aan het ministerie-Sa] isbury.
In 1892 viel het conservatieve kabinet, en
werd aan Gladstone nog eens de vorming van
een ministerie opgedragen. Het volgend jaar
diende hij weer een Somc-zticfe-ontwerp in,
«En gij brengt haar uw cadeau, ik ben er zeker
van."
«Ja en
«Welnu, zij zeide nog geen oogenblik geleden
tot mij «u zult zien moeder, dat mijnheer Pierre
mij niet durft komen gelukwenschen 1" Zon'n ferme
vent als gij zijt, behoeft toch niet bang te zijn voor
een klein meisje. Het is niet mogelijk
«Bang, ik bang?"
«Nu, als het niet zoo is, kom dan vanavond bij
ons theedrinken."
«Ik kom, mevrouw Cabaret, zeker, ik kom."
Met «De geschiedenis van beroemde zeelieden"
onder den arm, kwam Pierre 's avonds bij de dames
Cabaret en terwijl Georgette thee schonk, zeide bij
de volgende woorden tot baar, die hij van tevoren
uit het hoofd geleerd had.
«Juffrouw, zoudt ge dit kleine cadeautje ter
gelegenheid van uwen verjaardag willen aannemen
van iemand die u hoogschat en vereert."
Hst naaistertje glimlachte en ofschoon zij hem
een beetje voor den gek hield, klopte haar hart
hevig.
Twee maanden later verwisselde zij den naam
Georgette Cabaret met dien van Deloche,
De prijs, dien hij op de gemeenteschool van
Brétigny-ie-Haut gekregen had, ging dus niet uit
de familie.
14
M
-ti
,.j|
Mil
