52'" jaargang.
Zondag 24 en Maandag 25 Ju!:
1898,
N". 9685.
Eerste Blad
VRÖÜWENST RIJD
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen,
uitgeverT h. j.~cTröelants.
Tentoonstelling van Vrouwenarbeid.
FEUILLETON.
BUITENLAND.
AsoKHBHgaTsra» root Schiedam, per kwartaal f 0.90
b omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
o franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afeonderlijke nommere0.02
B1JRE1VBOTE51STRAAT 70, feleplioon Bfo. 123.
ABTOBTswrspaus: van 1—5 gewomj rogcla mot inbe
grip van ceno Courant. f 0.52
iedere gewone regel meor - 0.10
By abonnement wordt korting verleend.
ii
Bij de betrekkelijk uitgebreide stof is bet niet
wel anders mogelijk dan liier en daar een greep
te doeneene tentoonstelling moet men zien,
van bescbrijvingen, die of onvolledig, of uit den
aard der zaak dor moeten zijn, kan men geen
volledige voorstelling gevend beeld verwachten.
Daarom ook is bet plan zoo toe te juichen van
eenige stadgenooten, om een aantal meisjes uit
den werkenden stand voor een geringe bijdrage,
een waardeeringsbijdrage, in staat te stellen om
deze tentoonstelling te bezoeken en aldus door
eigen aanschouwing zich van haar belang een
voorstelling te maken. In zoodanig reisje, ouder
oordeelkundige leiding zit een groote opvoeden
de kracht, die door bun honderd goede raadge
vingen niet geëvenaard wordt. In ebt seizoen van
vacantie-reisjes is dan ook het plan der genoem
de stadgenooten voor uitbreiding alleraanbeve-
lenswaardst.
Beginnen wij onze rondwandehng voor heden
weer bij den ingang van het hoofdgebouw, dan
merken wij rechts daarvan de mattenvlecbterij
van bet „Frieseh Comité'' te Leeuwarden op.
Wij zien bier een werkster aan baren nedcrigen
arbeid, eentonig misschien, maar althans eenigs-
zins loonend. Vlak hierbij troffen wij den zoon
en de dochter aan van den stoelenfabrilcant L.
ten Wolde te Noordwolde, die bezig zijn met
soortgelijk werk, het vervaardigen uit riet van
stoelen, bloemtafels enz. Het is een lust de ze
kerheid op te merken, waarmee de teekening
in ieder voorwerp gelegd wordt, nimmer faalt
de hand in bet op de juiste plaats aanbrengen
der weeke twijgen van de buiging en met vrij
groote snelheid schiet men op.
Voor wij verder voortgaan werpen wij even
een blik op de reusachtige kaart van Nederland,
ingezonden door de industrie-commissie der ten-
toonstelhng, welke kaart vlak achter den hoofd
ingang is opgehangen. Mejuffrouw Marie Jun-
gius te Scheveningen, die de ontwerpster is,
heeft hierop aangebracht naast den naam van
iedere gemeente een aantal cijfers, die naar een
klapper verwijzen, welke ons weder leert, in
welke bedrijven in elke gemeente vrouwen baai-
brood vinden. Voor Schiedam treffen wij hier
de kaarsenfabricage, de cartonnage, de wascli-
en strijkinrichtingen; voor Vlaai'dingen, deze
laatste benevens de nottenvervaardigingvoor
Overschie weer de wasch- en strijkimicliting.
Geheel volledig kan natuurlijk deze opgave niet
zijn, maar op den duur kan ze den grond vor
men tot een vrij vertrouwbare statistiek.
Wandelen wij verder, dan treden wij, na ter
loops opgemerkt te hebben, dat wij verwon
deren ons er over de eerste prijs voor de
DOOR
HERMANN HEIBERG.
50)
Haar nijdige weigering wist de agent spoedig
te bedwingen. Ondanks hun woede en haat moes
ten zij bukken en in de kamer nam Imgjor ter
stond het woord en verweet de lasteraarster haar
gemeene daad.
ïU kan kiezen eindigde Imgjor zte be
kennen dat alles gelogen is en hier mij in 't bijzijn
van dezen heer om vergiffenis te vragen, of dade
lijk den agent te volgen. Ook op arrestatie van
uw moeder wegens mishandeling harer dochter
zal ik aandringen, Spreek dus I Dat u den brief
heeft geschreven, heeft uw vroegere verloofde, de
oppasser Yasse! verklaard
Het meisje, een flinke blondine, klemde de lippen
opeen, vertrok den mond en antwoordde niet. Ook
de moeder bewaarde een houding van norsch verzet.
«Niemand heeft het recht mijn huis binnen ie
dringen en zich in mijn aangelegenheden te mengen.'
verklaarde zij. Zij behoefde alleen voor den rechter
een verhoor te ondergaan, en diens onderzoek zou
uitmaken, dat haar dochter den brief niet geschre
ven had dat zij gerechtigd was om haar
stiefdochter te bestraffan, daar die haar op brutale
wijze bestolen had.
Die laatste woorden werden echter onderbroken
door tegenspraak op weenenden toon uit den mond
van het kind.
Zij had niets weggenomen, zeide zij. Zij was
Tcntooustellingsloterij bestaat uit een fraai dia
manten broche, in een der vele vitrines geëx
poseerd, dan treden wij eerst even een zij-
zaaltje binnen, waar de Amersfoortsche tapijt-
fabriek, waarvan de heer J. G. Mouton direc
teur is, hare tentou tijdelijk heeft opgeslagen.
Onder leiding van mejuffrouw W. Odé zijn Met
een viertal meisjes bezig Smyma-tapijten te
knoopen van verschillende afmeting en dessin,
een werk ,bij uitstek voor vrouwen geschikt.
Draadje voor draadje wordt ingeknoopt en bij
tiissclienpoozen valt bet zware blok als een
nieuwe rij is bijgevoegd. Enkele kleedjes liggen
als proeve van arbeid op den grond of hangen
aan de wanden; de teekening legt een gunstig
getuigenis af van de kunstlievendheid van den
artistieken adviseur, den heer Th. A. C. Colen-
brander. Ook voor de artistieke leiding wij
zouden liet op deze plaats gewenscht hebben
ware zeker uit de talrijke leerlingen onzer kunst
nijverheidscholen wel een geschikte la-acht ge
vonden kunnen worden; echter de vrouw als
plaatsvervangster van den man, is ecne bewe
ging slechts nog in hare kindsheid, die wel
licht door deze tentoonstelling tot krachtige
jeugd zich zal ontwikkelen.
Of het letterzetvak, dat met eenige letterzet-
sters cn drulcsters iets verder door den hellen
den heer J. K. van der Veer wordt uitgeoefend,
een geëigend vak is voor vrouwen, meenen wij te
moeten betwijfelen. Eenerzijds streeft men er
naai- om vrouwen, in winkels en magazijnen
werkzaam, in plaats van haar den ganschen dag
te doen staan, te laten zitten, hier bevindt
men zich weder op den terugweg, tenzij men de
letterzetsters op stoelen voor hare zetkasten wil
doen arbeiden of zittende de bladen in de pers
wil doen schuiven, iets wat wij niet wel moge
lijk oordeelen. Misschien dat de zetmachine, der
vrouwelijke zelster echter eene meer ideale ge
legenheid aanbiedt hare krachten in deze te ont
plooien. De heer van der Veer zelf is nogal op
timistisch gestemd, en vindt deze arbeid voor
vrouwen nu juist eeu kolfje naar hare hand,
hetzij zoo, wij willen met hem niet twisten,
maar kregen bij een kort bezoek niet den in
druk dat er met groote ambitie werd gewerkt;
de gedachten dezer arbeidsters schenen ons nog
van andere dingen vervuld dan van aandacht
voor haar werk. De tijd zal ook hier wel leering
geven; als het een idealist als van der Veer
niet gehikt, kan een ander wel aflaten er zijne
krachten aan te wij den-
In de industriezaal vindt men behalve het
door ons genoemde, niets dat bijzondere ver
melding verdient, ten minste niets dat daarop,
bij onze rondwandelingen, aanspraak scheen te
mogen doen gelden. In zekeren zin is natuurlijk
elk tentoongesteld stuk de bespreking waard,
doch niet beschouwd uit den ooghoek, waarop
deze tentoonstelling o. i. dient bezien te worden
Wil men bijzondere beschouwingen wijden aan
die inzendingen, welke ons herinneren aan de
vrouwen, die haar brood verdienen in de oester-
onschuldig, Maar Thora die haar beschuldigd had,
was het geweest. Zij had gezien hoe deze de latafel
geopend en het geld er uit genomen had.
Op die woorden volgde natuurlijk weer een on
gebreidelde uitbarsting van woede van de zijde
harer zuster. Zij vioog op het kind toe en hief
onder een vloed van scheldwoorden den vuist boven
haar hoofd op. Alleen door het tusschenbeide
treden van den pohtie-agent werd een herhaling
der mishandeling voorkomen.
Maar juist dit incident maakte de zaak der
familie Hoira nog slechter.
De politie-agent, een doortastend man, verloor
zijn geduld. Hij beval een oogenblik rust en
bedaardheid en de door de freule geëischte ver
klaring.
»Spreek niet tegen maak maar geen veront
schuldigingen. Anders neem ik jou en je dochter
dadelijk mee. Je staat reeds lang op den kerfstok
voor andere dingen
Nu veranderde de houding der oude vrouw op
eens.
Na allerlei voorafgaande praatjes gaf zij toe dat
zij we! wat te driftig was geweest, en wat Thora
aangaat, die kon zich zelf nu eenmaal in 't geheel
niet in bedwang houden. liet kon derhalve wel
mogelijk zijn dat zij zich had laten verleiden om
zulk een brief te schrijven, en als zij het gedaan
had, dan zou zoo iets ook niet woer gebeuren. De
freule moest maar genade voor recht laten gelden..."
sZeg dan: Ik heb freule Lavard in boosheid be
schuldigd. Ik neem alles terug, ik heb er berouw
over en ik vraag haar mij te vergeven!" sprak
Imgjor, terwijl zij haar blikken op het boosaardige
meisje vestigde.
En daar deze niet antwoordde:
sZeg maar: Ja. Dat zal dan de bevestiging zijn
van de woorden die ik zooeven heb gesproken."
cn mossclcultuur, aan de stecnindustrie, aan het
nette uwe ven en tal van dergelijke bedrijven,
het is ons wel, maar te weinig vindt men hier
van, dan dat wij afzonderlijke vermelding noodig
achten. Eene opmerking willen wij echter, voor
wij de industries .al verlaten, niet achterwege
laten. Zij betreft liet cenigszins dubbelzinnige
van het geheel, wat wij een fout achten- Wil
men laten zien, zonder tendentieuze bijbedoe
ling, wat in Nederland in het jaar 1898 dom
vrouwen wordt gepraesteerd, wil men hieraan
vastknoopen ceno reclame-expositie als het ware,
wij kunnen ons er geheel mede vereenigen, doch
men spene zicli er dan ook aan, het sociaal
oeconomische belang uit ander dan dit oogpunt
in het licht te stellen. Toch geschiedt dit niet;
non gaat verder dan het enkel exposeeren; in
sommige rubriekzalen dringt men den beschou
wer tot een oordeel, een oordeel over oeconomi
sche misstanden. Dit verstoort het harmonisch
geheel.
Wij bedoelen dit. Men toont den bezoekcr
eenerzijds wij willen een voorbeeld uit velen
nemen welk aandeel de vrouwenarbeid bijv.
in liet lingcrievak lieeft. Men kweekt aldus bij
hom den indruk, dat op dit gebied door vrou
wen een bewondei-onswaarde mate van productie
wordt geleverd. Maar even verder, en wij ko
men hierop terug, wordt er op gewezen, hoe
diep rampzalig het lot is der tallooze vrouwen,
die in dit vak him brood verdienen. Door het
opnoemen der loonen voor ieder stuk afzonder
lijk door haar genoten, dwingt men tot de con
clusie, dat dit hongerloonen zijn.
Of het een of liet ander. Men stelle ten toon
hot fraaie en iegge daarbij de genoten loonen;
dan zal onmiddellijk de beschouwer zijn oordeel
gereed hebben, maar men kwecko niet eerst de
illusie dat vrouwen in eenig vak veel vermogen
en het tot een gewenschte mate van volkomen
heid weten op te voeren, zondor daarbij tevens
van de nadeden te spreken, en geve dan eeni-
gen tijd later het tegengif. Reclame en oecono
mische opvoeding laten zich in deze niet ver
eenigen. Of meent men, dat de inzendster van
eene fraaie vitrine met lingcrieartikelen het ge
duld zou hebben, dat men vlak naast deze vi
trine een lijst had opgehangen, waarop vermeld
stond, welke uiterst karige bezoldigingen de ar
beidsters tot het tot stand brengen van het ten
toongestelde liadden genoten? Dat dit wel ge
beurt ettelijke meters verder achten wij zooal
geen fout, dan toch in strijd met de harmoni
sche gedachte, waarvan deze tentoonstelling is
uitgegaan. Wel is dit bijna de eenige, maar he
laas wordt er o. i. dubbelhartigheid door ge
kweekt.
Algemeen overzicht,
Schiedam, 23 Juli '98.
Zou er waarlijk onderhandeld worden over
den vrede Er is stilstand gekomen in de krijgs-
y IMHI 'iH.-i-.TiWf-.tr nrHb
Nog voerde het meisje een strijdmaar toen,
nu door haar moeder met woord en blik aange
spoord, zeide zij fluisterendja.
In Imgjor evenwel ontvlamde een gevoel van
verontwaardiging.
Dat waren dus de menschen voor wie zij zich
opofferde Luiheid, de ruwste hartstochten en het
ontbreken van ieder beter gevoel traden haar maar
al te dikwijls tegen, en hier had zij juist weer zulk
een voorbeeld voor oopen.
Waren er niet nog eerst geheel andere plichten
te vervullen Moest niet eerst begonnen worden
met innerlijke ontwikkeling
Na zwijgend met hst hoofd geknikt te hebben
om te kennen to geven dat zij voidaan was, sprak
zij, zich tot de oude vrouw wendend
nWil u mij uw stiefdochter meegeven? Ik zal
haar onderzoeken en is zij zooveel waard als ik
hoopdan wil ik in de toekomst voor haar
zorgen."
Daarna vatte zij bet kind, dat in blijde verruk
king luisterde, bij de hand en vestigde een blik,
waarin zij tot vertrekken uitnoodigde, op don
dokter, die zich ook dadelijk eerbiedig tot haar
beschikking stelde.
En tegelijk ook stond de oude vrouw, die dee
moedig toestemde te knikken en te buigen. Nu
wist zij de deugden van haar stiefkind niet ge
noeg te roemen. Zij zeide op alles ja, liep ook
nog op het laatst vleiend naar Imgjor toe, klaagde
over haar verschrikkelijke armoede en vroeg om
een ondersteuning. Zij kuste den zoom van de
japon der freule, toen deze met de overigen het
huis verliet met de verklaring, dat zij verdere giften
afhankelijk moest maken van het gedrag in de
toekomst van haar en baar dochter.
Toen de namiddag was gekomen, zat Imgjor
reeds weer in de kleine kamer der blinde, las haar
verrichtingen; men verneemt niets van seheeps-
of troepenverplaatsingenmen hoort geen plan
nen of bedreigingen; het is waarlijk of beido
partijen in afwachting van deu vrede het zwaard
laten rusten.
M: ïg men den Spaansehen minister van open
bare werken gelooven, dan zal er spoedig een
voor het leger eervolle vrede worden gesloten.
De minister kan het weten, en men zou hier
uit opmaken dat er inderdaad onderhandelin
gen worden gevoerd. Een Fransch blad had be
weerd dat de Spaanschc gezant te Parijs op
dracht had gekregen om zich in betrekking te
stellen tot den Amerikaauscheu gezant om in
't geheim onderhandelingen tc openen. Maar
terstond werd het agentschap Hava-s door den
Amerikaauscheu gezantschapssecretaris gemach
tigd formeel tegen te spreken dat tussehen hei
de gezanten over den vrede wordt onderhan
deld. Ook liet Spaansdie gezantschap verklaart
niets af tc weten van onderhandelingen.
Wie van geen vrede wil weten, dat is maar
schalk Blanco. In een door liem uitgevaardigde
oroclamatie zegt liij dat de bezetting van San
tiago door de Amerikanen niet van strategische
beteckenis is, en derhalve volstrekt geen in
vloed kan oefenen op de aanstaande Spaansclie
campagne, die over Spanje's lot zal beslissen.
Ilot Spaansclie leger, zegt do maarschalk ver
der, is nog ongeschonden en verlangt er naar,
zich met de Amerikanen in den strijd te moten.
Ten slotte spreekt Blanco de hoop uit dat
het leger in elk geval, ondanks de gevaren en
de hinderpalen, de zege zal behalen.
Er werden thans bijzonderheden hekend over
de laatste beschieting van Manzanillo.
Het blijkt, volgens hot officieelc bericht dien
aangaande uit Playa del Este, dab de Amcri-
kaansehc vloot last had gekregen de schepen
van den vijand te vernielen, zonder zich in een
gevecht te wikkelen met de kustbatterijen en do
forten.
Die last werd volkomen ten uitvoer gelegd.
Drie Spaansche koopvaardijschepen, waaronder
Purissima Concepcion, en vijf kanon-
neerhooteu werden vernietigd. Men meent dat
er een honderdtal Spanjaarden gedood werden,
terwijl de Amerikanen geen verlies leden.
Van Spaansche zijde wordt daarentegen op
gegeven dat bij het bombardement van Manza^-
nillo drie Spaansche soldaten gedood en drie
officieren en twaalf minderen gewond wérden-
Maarschalk Blanco zond den verdedigers zijn
gelulcwenscli, met do opdracht de vesting tot
het uiterste te verdedigen.
Het blijkt dat inderdaad de Cubanen geheel
gebroken hebben met de Amerikanen. Generaal
Shafter ontkent dat hij, zooals beweerd was, de
Cubanen belet had zich opnieuw van levensmid
delen te voorzien, maar hij bevestigt dat de Cu
banen het binnenland zijn ingetrokken, nadat
Calixto Garcia aan Shafter een zeer onbesehof-
ten brief had geschreven, waarin hij de gehoor
zaamheid opzegt en zijn ontslag neemt.
voor on was gelukkig toen zij zag, hoe deze met
spanning op het gelaat naar haar luisterde.
Het was den volgenden morgen omstreeks elf uur,
toen Imgjor het groote ziekenhuis van Kopenhagen
binnenlrad en zich allereerst begaf naar de kamer
van den geneesheer-directeur om met hom te
spreken over een zieke.
Nadat dit was afgedaan, zeide dokter Stede, een
man met een ernstig gelaat en een vriendelijke
uitdrukking in de achter een gouden bril schuil
gaande oogen
sU wil ons, naar ik hoor, uw gewaardeerde
hulp in het ziekenhuis onttrekken, freule? Hebben
de laatste gebeurtenissen u daartoe aanleiding
gegeven
«Neen 1 Hoe komt u op die veronderstelling,
dokter
»Een van onze zusters, Elize, had er van ge
hoord en sprak er mij over
»Elize heeft reeds dikwijls geruchten over mij
verspreid, die verzonnen waren, dokter. Ik moet
haar wel zeer in den weg staan. En toch rijd ik
haar nergens in de wielen Waarlijk, die
handelwijze
Imgjor sprak die woorden op hoogst ontstem
den toorn maar haar toon ook even snel weder
bedwingend, ging zij kaim voort
»In den eerstvolgenden tijd zal ik niet zoo
dikwijls kunnen komen, dokter. Mijn familie komt
vandaag in de stad en zal voor eenigen tijd haar
intrek nemen in ons paleis. Ik kan mij niet ge
heel aan haar onttrekken. Bovendien is mijn zuster
verloofd, en zuüen eenige feestjes plaats vinden,
waaraan mijn familie wil dat ik deel zal nemen
{Wordt vervolgd.)