52"° jaargang.
Vrijdag 14 October 1898.
N°. 9755.
Eerste Blad.
DE GELDDUIVEL.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
NOG NIET OP DREEF.
UITGEVER: H. jTITÏÏÖELANTS.
BUITE^LAim
AMiremniirraPBug voer Schiedam, pe» kwartaul f 0.90
n n omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
n franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers0.02
BUREAU.- ISOTEUSTRA AT fO, Teteplioon No. 1S3S.
Nu in de „Standaard" de geestige asterisken
van dr. Kuyper door diens uitlandigheid niet
meer voorkomen, poogt do „Nieuwe Scliiod. Ct."
blijkbaar in de leemte to voorden.
Vooralsnog editor met minder succes dan do
anti-revolutionnaire collega; daartoe is liet cri-
tisch vermogon bij onze zuster-redaetio nog on
voldoende ontwikkeld.
Gisteren bad de „N. S. Ct." twee entrefilets.
Hot eerste „Consequent" betiteld, waaruit een
gemis aan opmerkingsgave en onderscheidings
vermogen spreekt.
Immers waar des schrijvers „oogen het niet
kunnen gelooven", dat bij Kon. Besl. aan den
„Nederlanclsclio Christelijke Geheelonthouders-
bond" van regecringswego een subsidie van
f 150 voor zijn werk tot drankbestrijding wordt
toegekend, door dezelfde regeoring nl. die op liet
eigen oogenblik verhooging van den accijns op
het gedistilleerd voorstelt, daar zonden die
„oogen het wel hebben kunnen gelooven", wan
neer de schrijver er op attent was geweest, dab
heb aan den Christ. Onthoudersbond verleend
subsidie het gevolg is van een ten vorigen jaro
op de staatsbegrooting gebraehten post. De ver
bazing is hier wat laat gekomen. Hoe men im
mers over de voorgestelde accijnsverhooging oor-
deele, haar fiscaal belang is mot een heel andere
maat te meten dan liet morcele belang van dit
subsidie. Vond de schrijver den post, waaruit
zoodanig subsidie gekweten wordt, alierinconso-
quentst bij hot bestaan eemer accijns op gedis
tilleerd, en deze is niet van vandaag of gis
teren dan had daar vroeger tegen opgekomen
moeten worden. Nu wordt do indruk gekweekt,
dat liefc heelo entrefilet slecht „pour besoin do
la cause" in 't leven kwam.
Een tweede entrefilet heet „Treffend edel
moedig".
Dezen titel vinden wij op het stukje zelve
niet toepasselijk. Indien venijnig niet een scherp
woord ware, zouden wij het „treffend venijnig'
willen noemen. De zaak is dezeIn Rotterdam
moet een verkiezing voor den gemeenteraad
plaats hebben, ter vervulling van de vacature
ontstaan door heb overlijden van hot katholiek
raadslid dr. Sleurs. Nu acht de „N. R. Ct." het
gewenscht, dat de katholieke candidatuur van
dr. J. van den Berg van liberale zijde niet be
streden wordt. „Het is een van de twee zetels,
die door een lid der R. K, partij worden bezet,
en het komt ons billijk voor, dat dio plaats aan
die partij niet wordt ontnomen," aldus de
„N. ït. Ct." ter toelichting.
Ons dunkt een juist en vrijzinnig standpunt.
Maar de „N. S. Ct." is hiermede blijkbaar
niet tevreden.
door
S. WÖRISHÖFFER.
32)
Hij lachte eenigermate gedwongen. „Dwaas
heid, Cilli. Laat ons nooit weer over geldzaken
spreken dat geeft altijd aanleiding tot ergernis.
Ik zeg je dat er voor ons niets, volstrekt niets
te vreezen is wees daarmee tevreden."
Hij kuste haar en ging weg, het kon hem niet
schelen waarheen, ofschoon hij het liefst in de
woonkamer bij de dames aan de koffietafel was
blijven zitten rooken en praten, maar aan
die zakelijke uiteenzettingen, aan dien onverho
len kijk op feiten van ernstige beteekenis had
hij vreeselijk 'b land. Als Cecilia niet wilde ver
trekken, voordat allo geldelijke aangelegenheden
afgedaan waren ja, dan was haar reis zeker
voor een onafzienbaren tijd uitgesteld.
De baron daalde af naar het strand om naar
den arbeid der barnsteengravers te kijken. Hoo-
go steigers stonden in 't rondeen stoomma
chine bracht grooto raderen in beweging en een
groot aantal mannen waren bezig in het zand.
Hans Adam's nijdig gezicht klaarde steeds meer
op, hoo langer hij naar de mannen keek.
Er was natuurlijk ook een bedrijfsdirecteur,
dio voorloopig aangesteld %vas met een contract
voor een jaar en een salaris van vijfduizend
mark; dezo kwam den baron met een zeer te
vreden lachje tegemoet.
„Do eigenlijke bedding schijnt nu to zijn ge
vonden, mijnheer do baron."
„Zoo, zoo! Groote, belangrijke blokken,
vmardo mijnheer Bullring 1"
Immers, het blad zegt ironisch„Treffend
edelmoedig, niet waar? Op een getal van ruim
83,000 katholieken worden wel oen of tweo
plaatsen gegund aan do R. IC. partijDab staat
org liberaal, en zoo een of tweo maunotjes kun
nen toch op een getal van 39 aan do liberale
partijbelangen geen-kwaad doen."
Dit nu is zeer onlogisch gedacht. Zou de „N.
S. Ct." dan verlangen, dat bij deze gelegenheid
een aantal liberale raadsleden hun demissie
vroegen om plaatsen voor katholieken vrij to
maken '1
Alweer komt het bezwaar to laatn i e t bij
6ihie vacature waarbij N, B. niet gepoogd wordt
een niet-geestvcrwant te verdringen, maar bij
een algemeene verkiezing moet men trachten
de burgerij van de billijkheid van eigen stelsel
te overtuigenin een geval als het onderhavige
heeft het geen zin.
Maar nu de hoofdzaak voor ons ten min
ste eti wat ons de eenige oorzaak is, waarom wij
deze bespreking voeren.
Het entrefilet eindigt:
„Maar komt er eens om, voor uwo partij
evenredige vertegenwoordiging te wagen in
don Raad, of vraagt, haar door een barer
meest achtenswaardige mannen in het colle
ge van liet Dagelijksch Bestuur naar recht
en billijkheid vertegenwoordigd te zien, dan
klopt go aan een doovemans deur.
Zoo zijn der liberalen manieren
Dat is nu niet vriendelijk gezegd, en w ij
meenen ons die onvriendelijkheid te moeten aan
trekken, omdat dio woorden blijkbaar meer spe
ciaal aan ons adres gericht zijn, zinspelend op
een niet lang geleden gebeurd feit.
Juist of onjuist echter?
Wij hebben vroeger in eenige artikelen uit
voerig ons standpunt uiteengezet. Wij hebben
verklaard, waarom bij de onlangs plaats gehad
hebbende wethouderskeuzo vóór alles een libe
raal in het collego van B. en W. gekozen diende,
omdat zoodoende alleen het iu-éen-riehting wer
ken kon bestendigd worden, wat een tactische
eisch was, zoolang niet de havenplannen in be
houden haven waren.
Hot mindere moest hier voor het meerdere
wijken. Wij wenschten in de gegeven omstan
digheden geen crisis in ons kabinet door een der
meerderheid vijandig raadsvotum uitgelokt.
Wij merken nog op, dat toen ter tijde do re
dactie van de „N. S. Ct." een debat met ons
meende niet te kunnen aanvaarden, toen wij de
putjes op de i's begonnen te zetten en wij eeni
ge scherp geformuleerde vragen ter beantwoor
ding aan de redactie voorlegden.
Waarom nu nog weer eventjes „en passant"
oen oude koe uit de sloot wordt gehaald, dio op
verlangen van de redactie van de „N. S. Ct."
zelve reeds voor eenige maanden begraven werd,
is ons niet recht duidelijk.
Schroomt men in een debat, waarin do vraag
punten duidelijk gesteld zijn, eenige quaostie
finaal af te doen, men houdo dan ook zijn mond
„Dat nog niet, maar toch zeer veel sporen,
zeer veel kleino stukken. Er moet dieper ge
boord worden, steeds dieper. Heb stuifzand van
tientallen, ja van honderden jaren ligt over do
eigenlijke barnsteenlaag heendaardoor moeten
wij eerst heen dringen en het zand verwijderen."
„Dat begrijp ik volkomen. Alles moet zijn
tijd hebben."
Er werd nog heel wat heen en weer gepraat
van boren, drijfriemen en raderenmijnheer do
bedrijfsdirecteur gooide met technische termen
om zich heen, en toen ging Hans Adam het
strand langs om een blik to slaan op het ver
woeste dorp.
Twee nieuwe graven waren op heb kerkhof
tusschen do duinen te ziendat der oude moe
der Kathariua en dat van haar eenigen zoon.
De golven hadden eon wrak op de kust gewor
pen, een visschersvaartuig, waarvan de schipper
dood op het dek lag, met beido armen vast om
den eenigen mast geklemd. De kameraden kon
den hemhet was Anton, de eenige lieveling der
oudo vrouw; zij legden hen beiden in één graf,
en het huis en het wrak zouden verkocht wor
den ten bate der kleino wcezen, voor wie bami-
hartige menschen voorloopig de zorg op zich
hadden genomen.
Het zag er treurig uit op do plaats van vroe
ger welvaren. Geen kip scharrelde in heb zand;
geen schaap weidd© op do duinen; verwilderd
en verwoest lagen da tuinen achter do omge-
storte huizen, half begraven onder het zand,
zonder een groen blad, eon boom, zonder eenig
teeken vai; nieuw loven.
Do wind kwam koud van de zoo aanwaaien
van de tegenovergestelde zijdo staken alleen nog
boven het zand uit de grafteekens op hot dorps-
korkhof, vooral één, een hoogo steon van graniet
maar heffe niot to pas of te onpas, altijd weer
dezelfde klacht aan.
Dat is onmannelijk.
Algemeen overxlcht.
SCHIEDAM, 13 October '98.
Het leidende orgaan der katholieken in
Duitschland, clc Genuania", heeft plotseling
een geheel andoren kijk gekregen op do quaostie
van het beschermheerschap over do Duitsche
katholieken in heb Oosten.
Terwijl deze quaostie, opgeworpen naar aan
leiding van keizer Wilhelm's- reis naar liet Hei
lige Land, nog bezig was zich to ontwikkelen,
viel dc geheele katholieke pers van Duitschland
de Franschgezinde liooge geestelijkheid af; ook
zij was van luecning dat Duitschland zijn eigen
onderdanen kon beschermenook zij tnondo
zich voldaan over liet feit, dat van do zijde van
het Vaticann ophelderingen moesten gegeven
worden naar aanleiding van do briefwisseling
met kardinaal Langénieux. Eu hoo do bladen
van liet centrum over het niet-terugkoeren van
Von Bttlow, den gezant bij den Heiligen Stoel,
dachten, deelden wij gisteren mede. "Men zag
zeer wel in dat dc redo van 's Pausen kamerheer
mgr. Croy het ongenoegen der Duitsche regeo
ring in o e s t opwekken.
Maar op écn punt heeft do „Gormania" eens
klaps een frontverandering gemaakt; heb blad
toont nu aan dat er niet alleen sprake is van
een staatsrechtelijk vraagstuk, maar ook van
kerkelijke instellingen, kerkelijk bestuur, kerke
lijke organisatie. Want de Dnitscho onderdanen
die beschermd moeten worden, zijn in de eerste
plaats missionarissen en geestelijke zusters, die
onder kerkelijk» jurisdictie staan.
Waar dezen onder oen Duitsch bisschop
staan, daar is de zaak gemakkelijk op to lossen
maar heb gaat hier om eenige kerkelijke instel
lingen die onder het aartsbisdom van Jeruzalem
ressorteeren, dab onder Fransrh protectoraat
staat.
Het blad toont voorts aan dat het niet vol
doende is, wanneer personen beschermd wor
den dan zou steeds Duitschland het voor zijn
onderdanen kunnen opnemen. Maar er zijn ook
zedelijke lichamen, rechtspersonen, en eigendom
men te beschermen, en die kunnen niet uit het
verband waartoe zij als kerkelijke instellingen
belmoren, worden losgemaakt door hen onder
ander protectoraat to brengen.
Mon moet ook in Duitschland niet onopge
merkt laten, hoezeer de Paus aan het vestigen
van Duitsche kerkelijke instellingen in het Hei
lige Land is tegemoet gekomen, zogt do „Ger-
mania", en wanneer de Franschen meer waarde
hechten aan de uitdrukking: „traditioneel pro
tectoraat", zoowel als aan den brief aan kardi
naal Langénieux dan wel verdiend is, dan m \g
dit niet geweten worden aan den Paus. Er is
met het vergulde, opschrift„Hans Adam Wol
fram". En daaronder: „Smartelijk gemist."
Do baron wendde den blik af. Hij hield er
niet van, naar graven te kijken, op welk© wijze
ook herinnerd te worden aan den dood.
„Smartelijk gemist!" Ja, dat werd de oude
heer op Domau, Erik had in hem don ver-
trouwdslen vriend zijns levens verloren, den man
wiens liefde hem onwankelbaar toebehoorde;
sedert die vreeselijke ure in de woonkamer van
zijn huis was hij voortdurend afgezonderd ge
bleven en liet niemand binnen. Zich do avond
uren in dit vertrek voor to stellen zonder den
liefderijken blik van den grijsaard, scheen voor
hem onmogelijk.
Hans Adam ging verder-. Als hij zelf eens
stierf, door wien zou hij dan smartelijk gemist
worden? Door wien zou hij gemist worden als-
een deel van heb eigen levend Ik?
Door niemand, behalve de arme Cilli. En hij
zuchtte. Waarom was Cilli altijd ziek, altijd aan
haar kamer gekluisterd en bij ïedero aanleiding
met haar tranen klaar?
Hij haatte tranen. Waartoe zich ook maar een
uur van het leven to laten ontroovcn? Hot
ii al kort genoeg on er woeden zooveel stor
men in.
De baron dacht aan de gezelschapsjuffrouw,
eigenlijk voor het eerst sodert dien verschrikke-
lijken nacht. Hij glimlachte. Die arme, kleine
Adèle, een goed meisje, wat teoder van aanleg
naar heb scheen zou zij hem lief hebben?
En Hans Adam streek Langs zijn schoonen,
gekroesden baard. Zoo iets is goed voor tijdpas-
seering, anders niet.
Toon werd hot zooeven nog zoo vroolijke ge
laat bewolkt. Do baron dacht aan de schoons
oud-Duitsche koningin van hot laatste feest.
Advbrtbstiepmjb: van 1—5 gewone regels mot inbe
grip van ccno Courant0,53
Iedere gowono regel meero.lO
Bij abonnement wordt korting verleend.
terstond een bevredigende opheldering door heb
Vu.tica.ui gegovon van den brief aan kardinaal
Langénieux; waarom dan ook nu niet eerst om
een nadere verklaring gevraagd, in plaats vun
op mgr. Cray's toespraak terstond een voor den
Paus zeer grievend antwoord to laten volgen in
den vorm van terugroeping van don gezant.
Het bl.ul is geenszins overtuigd door de offi
cieus© toelichting door do „Ivöln. Ztg." en het
meent dat alle vriendelijke woordjes jegens den
Paus en allo leedwezen niets afdoen aan deze,
volgens de „Gennania," ongemotiveerde, diplo
matieke handeling.
Du „Koln. Ztg." neemt het geheele betoog
van het leidende katholieke orgaan over, en
voegt er maar een korto opmerking aan toe.
Het blad zegt, on vermoedelijk geeft het daar
mee het standpunt der regeering weer
„Het geheclo artikel (nl van do „Gennania")
wordt helieeischt door de meening dat de posi
tie van het Duitacho Rijk in deze qmtestie gun
stiger is dan die der Franwhe politici op hot
Vatieaan Het contuun zou er derhalve do voor
keur aan hebban gegeven, wanneer wederom
zachtere diplomatieke middelen, evenals vroe
ger, voldoende waren geweest om een rectifica
tie der toespraak tot de Fransche pelgrims uit
to lokken. Daar hot evenwel erx herhaling be
trof van eon hardnekkige neiging, was blijkbaar
ecn krachtiger geneesmiddel wel gemotiveerd."
t Spreekt wel vanzelf dat dit conflict tusschen
Duitschland en het Vaticann ook in den vreem
de, en mot uamo in Frankrijk, do aandacht
trekt. Er zijn Italiaanscho binden die liet willen
doen voorkomen of de Pruisische gezant Vou
Bülow reeds lang plan had om hoen te gaan
2Ü zc8Scn dat zijn nieb-terugkeereu wel geschiedt
„post", maar niot „propter" mgr. Croy's rede.
En ia dien zin zou do Pruisische, zaakgelas
tigde ook verklaringen hebben afgelegd bij het
Vatieaan.
Maar geheel anders spreekt do „Italië" over
do „langdurige conferenties" dio kardinaal Ram-
polla heeft gehad met den Praisischen zaakge
lastigde. De kardinaal, inziende dat hij een on
handigheid heeft begaan, zou geneigd zijn aan
Duitschland aüe gewonschto ophelderingen to
geven en al heb mogelijke te doen opdat de be
noeming van den nieuwen gezant van Pruisen
niet vertraagd worde.
Maar do „Liberté" weet hot beter. Heb blacl
heeft een bijzonder goed ingelicht personage ge
ïnterviewd, en deze verklaarde dat het van den
Paus alleen afhangt of de bescherming der
Christenen in het Oosten v,.n Fransche in Duit
sche handen overgaat. "VVat Wilhelm U's reis
ook moge opleveren, Frankrijk geniet en zal
blijven genieten do sympathie van Leo XIII.
De benoeming van een Fransch prelaat tot pa
triarch van Jeruzalem is om de reis des Keizers
maar vertraagd, maar onmiddellijk daarna zal
Voor de uitnoodiging tot liet huwelijk van don
bankdirecteur en -Mies had zij bedankt; er had
ook geen mogelijkheid bestaan om tot haar zelf
te worden toegelaten. „Mevrouw ontvangt van
daag niet!" Tienmaal had het snibbige kamer
meisje hem dit antwoord overgebracht, totdat
hij er do voorkeur aan gaf zijn bezoeken to
staken.
- En nu was er niets dat hem zijn goede stem
ming kon teruggeven. Hij kwam zoo ontstemd
mogelijk thuis terug, en ging recht door naar
zijn kamer waar hij op do canapé ging liggen en
do oogen sloot.
Alles was verkeerd, niets dan één voortduren
de fout. Als hem op dit oogenblik een engel
met het vlammende zwaard was verschenen om
liet aanbreken van don joiigsten dag aan te kon
digen; als een aardbeving alles wat leefde was
komen verschrikken hem zou het verder niets
hebben kunnen schelen. Hij was juist in eon
stemming om tegen iemand hardnekkig in ver
zet te komen.
Maar de herfstwind ontbladerde alleen buiten
do bloemen van asters en dahlia's; do regen
sloeg kletterend tegen do ruiten; anders ge
beurde er niets bijzonders, en allerminst iets dat
hem een heftige emotie had kunnen bezorgen.
Eerst tegen den avond hoorde do baron dat een
rijtuig den grintweg opreed; maar in plaats
van voor de hoofddeur vcor den westelijken zij-
ingang stil hield.
Wie kon dat zijn 1
Hans Adam stond op en liep naar het venster
om naar beneden to kijken. Een halfluide uit
roep, dien hij niet geheel wist to smoren, kwam
over zijn lippen.
Het poney-rij tuig van den deurwaarder
Wordt vervolgd.)
