52"" jaargang.
Donderdag 24 November 1898.
N°. 9790.
MiSïBünoor aj JÉaÈsMet
ias
Eerste Blad.
DE GELDDUIVEL.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
UITGEVER: H. J. C. ROELANTS.
i
t
Aboehemenïspkjjb voor Schiedam, per kwartaal 0.90
n omliggende plaatsen, p. kwart. - 1,05
franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers- 0.02
BUREAUKOTEKST11AAT Tcleplioon ]Vo. 123.
Advertentieprijs: van 1—5 gowono regels mot inbe
grip van ccno Courant0.B9
Iedere gewone regel meerq.10
Bij abonnement wordt korting verleend.
Op uitnoocliging van da afd. Schiedam van
het Alg. Ned. Werkliedenverbond hield gister
avond de heer H, J. de Groot, directeur dor
Ambachtssohool en dor Bui-geravondschool to
Alkmaar, een lezing over „Vakonderwijs voor
a.s. Ambachtslieden". Een weinig talrijk pu
bliek was samengekomen in de groote zaal van
„Musis"; maar ondfer de aanwezigen werden
opgemerkt hot Dagelijksch Bestuur en de Se-
cretaris der Gemeente, een aantal raadsleden,
de gemeente-architect, de directeur en enkele
leeraren aan de Biu-geravondschool alhier on
leiden der Commissie van Toezicht op hot Mid
delbaar Onderwijs.
Be voorzitter der afdeeling, de heer G. W.
Snel, opende do vex-gadering en gaf na een
korte inleiding het woord aan den spreker van
dezen avond.
Be heer II. J. de Groot begint met voorop
te stellen, dat waar hi j gaat spreken over het on
derwijs aan de burgeravondscholen, hij niet wil
en mag oordeelen over eene inrichting die hij
niet kent, zooals de Schiedamsche burgeravond
school. Wel mag hij daarentegen aantoonen wat
binnen de grenzen der wet op een burgeravond
school gedaan kan worden. Over de burger
avondschool zal spr. hot in 't bijzonder hebben,
omdat daar aan den jeugdigen werkman theore
tisch vakonderwijs behoort, te worden gegeven.
Daarbij wordt met gedoeld op de hoogere vak
ken, waarvoor de staat voldoende zorgt. Spr.
zegt dit zonder afgunst; maar hij roept hen
die hoogere vakken beoefenen too. Zorgt dat
ook de aanstaande ambachtsman goed vakon
derwijs krijgt.
In 't kort bespreekt d'e inleider daama het
giklowezen. Er bestond toen een band tussohen
meester on leerling, die nu niet meer bestaat,
'fc Gildewezen is verdwenen, en in d» eerste jV
ren werd het gemis van dien baud, ook waar
het gold de vakopleiding, met zoo gevoeld, daar
men trouw bleef aan zede en gewoonte. Zoo
doende is eerst veel la.ler bij ons te lande be
hoefte gevoeld aan vakonderwijs dan in 't bui
tenland. En nc.o- is op het platteland en in klei
nere steden de band tussohen patroon en werk
man veel hechter dan in de groote steden. In
dien eersten tijd na 't gildewezen nu kwam een
jongen nog als leerling bij den patroon, bij wien
hij ook later gewoonlijk als werkman bleef, zoo-
dat hot in heb belang van den patroon was
hem tot een goed werkman op te leiden. Er
werd daarenboven voldben.de tijd gegund voor
den arbeid. Er was toen nog geen alles vernie
tigende concurrentie.
Maar toen die zieli deed gevoelen, vroegen
vele patroons geoefende knechts. Het week- of
dagloon word verdrongen door uurloon; leer
lingen werden zelden aangenomen; de band bus
selen patroon en werkman werd steeds losser.
Steeds meer kwaan stukwerk voor, en thans
DOOR
S. WÓUI3I1ÓFFER.
67)
Ruth huiverde. „Wil hij mij spreken, Hans P
„Juist."
„En heb je hem een onderhoud beloofd?"
„Ik heb liem met kunnen weigeren je op
Moldt te bezoeken; do rest is jou zaalc, Rutli."
Zij hield haar handen gevouwen. „Natuur
lijk beoogt dit onderhoud een definitief ant
woord," trilde het langzaam van haar bevende
lippen.
„Lissauer hoopt daar althans op."
Toen stond do baron op hij huiverde. „Wat
huilt de storm hoor je liet niet? Goeden
nacht 1 Goeden nacht! Ik wil slapen."
„Hans!" riep het jonge meisje hem nog na,
„Hans, blijf je er bij, wanneer Lissauer komt?"
„Als je dat verlangt, zekor."
„O ja, ja, dloe het als 't je belieft."
„Je hebt maar te bevelen. En nu, goeden
nacht."
„Wel te rusten, Hans."
Hij ging naar zijn kamer en wierp zioh op
aijn bed zonder rust te vinden. Als Willibald
er niet was geweest!
En de baron wierp onrustig zijn hoofd van
öe eene zijde naar de andere. Heb was hem on
mogelijk zelfs om de oogen te sluiten, laat staan
te slapen.
1 -Als morgen de bankdirecteur weer kwam, als
hij zoo dringende vragen stelde en met blikken
dreigt d'e onder-aanneming van werk in de
bouwvakken door arbeidsrs gewoonte te worden.
Toen deed de behoefte aan vakonderwijs zich
steeds meer gevoelen, zoodat dab thans een punt
uitmaakt van het programma, van allo politieke
paibijen. Men is heb er over eens dab d'e werk
plaats niet meer eon goede leerschool is, en de
werkman moot goed onderlegd zijn om den
strijd om het bestaan to kunnen voeren.
Toch is er reeds veel gebeurd voor bet vak
onderwijs. De wet op heb M. O. stelde burger-
da,g- en avondscholen in, die naast do werk
plaats zouden zorgen voor de opleiding van den
a.s. ambachtsman. Jammer, dab het leerprogram
in art. 13 dier wet opgenomen strijdt met het
beginsel van dat zelfde artikel, dat nl. heb on
derwijs aan die burgerscholen „bestemd is voor
a. s. ambachtslieden en landbouwers". In dat
program toch komen de voornaamste vakken,
Spr. wil zich niet verdiepen in de lijdens-
paard achteraan.
Spr. wil zioh niet verdiepen in do leidens-
geschiedenis dezer scholen. Eén burgeravond
school is er nog maar: te Leeuwarden. Som
mige gemeenten hebben vrijstelling gevraagd
van do verplichting bot stichting eener burger
avondschool, om andere inrichtingen, veelal tee-
kenscholen, in 't loven te roepen; andere heb
ben ze door schrapping van leervakken trachten
te redden; in één woord ze hebban fiasco ge
maakt Dat was ook het oordeel van mannen
als Goeman Borgceius en De Savornin Loh-
man. De groote fouten zijn overlading van hot
leerprogram en te weinig verband van het on
derwijs met heb vak van den leerling.
Gelukkig is do reorganisatiei-geesb overal door
gedrongen. Spr. is geen voorstander van. ophef
fing der burgeravondscholen, wel van zoodanige
reorganisatie dat het onderwijs dienstbaar
wordt gemaakt aan hen voor wie heb bestemd
isde ambachtslieden. Want voor de landbou
wers zorgt de regeering op andere wijze in de
laatste jaren.
Uit eigen ervaring meent spr. te mogen be
weren dat een. verandering ook door de am
bachtslieden op prijs wordt gesteld. Waar de
school te Alkmaar ten tijd» der reorganisatie
in 1891 maar bi leerlingen telde, van wie het
me&rendeel geen ambachtslieden waren, telt zij
er thans 234, van wie slechts 3 geen ambachts
lieden zijn Voor wio aan cijfers hecht, zeker
oen bewijs dat de reorganisatie mogehjk i=.
De regoering juichte hot loffelijk streven van
Alkmaar's gemeentebestuur dan ook toe
Prijzen mag spr. natuurlijk niet; maar hij
wil het leerprogram der Alkmaarsdie school
uiteenzetten. Do minister zeida in 1863 reeds
in do Mem. van Toel.„Het onderwijs moet
zooveel mogelijk de practijk op 't oog hebben".
Men bedoelde heb goed i.n art. 13 der web op
hot M. O., maar had weinig inzicht in de be
hoeften. Hot Alkmaarsehe program isa. lijn-
teekenen (toegepast op ambachten)b. hand-
tackenen (toegepast op ambachten)c. rekenen
en wiskunde; d. Nederiandsche taal; e. Na
tuur- en werktuigkunde.
vol zwijgenden angst doelloos voor zich uit-
staardeIcon hij dat uithouden zonder zelf
zenuwachtig en gejaagd te worden?
En Hans Adam sprong op; hij kleedde ach
haastig, stak de lamp aan en begon te schrij
ven. Hij kon niet anders, hij kon Willibaild's
bleek, als het ware verstijfd gelaat niet nog eens
zien.
De brief werd lang en hield een onomwonden
bekentenis en een bod© om vergeving in; eerst
aan het eind waagde d© baron heb, er ook eoni-
go woorden van troost aan toe te voegen
„Men zal je aansprakelijk stollen voor liot
ontbrekende bedrag mijn arme Willibald, en
daar je geen vermogen bezit, allereerst overi
gaan tot exeoutie. Ik koop in dat geval ieder
stuk dat je eigendom is, op, en geef het later
jou en jo vrouw in, leen terug. Zoo iets is ge
makkelijk te doen; de wet heaft meer dan één
achterdeurtje wat je inboedel betreft, kan
je dus volkamen onbezorgd zijn, en ewenzoo om
trent de vraag waarvan julhe in den eersten
tijd zult leven. Ruth's vermogen is groot ge
noeg om ook in dit opzicht voUcomen, naar wel
gevallen te kunnen beschikken. Als eerst mijn
barnsteengroeve en de suikerfabriek die ik denk
op te richten, maar in exploitatie zijn, dan
breng je als stille vennoot jo bekwaamheid als
koopman in de zaalc en wij verdienen enorm
veel geld. Vertrouw op mijn woorden, beste
Willibaldik weet wat ik zeg. En nu nog eens
trek je de zaak niet zoo va-schrikkelijk aan.
De armzalige twee duizend thalers die de bank
je uitbetaalt, verander ik in zos duizend af
gezien nog van jo aandetel in de winst. Je moet
dus een korten slechten tijd doormaken om
De beid© eerste vakken zijn de hoofdvakken,
terwijl ze juist in art. 13 dei- web op heb M. O.
onderaan worden genoemd. Spr. verwijst naai
het Rapport der Commissie, door de Mij. tob
Bev. cler Bouwkunst benoemd, om een antwoord
te geven op de waag: „Welke cdschen dient
men te stellen aan een goede regeling van vak-
ouderwijs voor handwerkslieden in do bouw
ambachten?" Dio commissie was samengesteld
uit do heeren dr. P. J. H. Cuypers, voorz, C.
M, Drooglever Eortuyn, C. Dysemiek, P. H.
van Malsen, J. E. G. Noordondorp, G. A. Schol
ten en W. C. Metzelaar, secr. En schoon een
ander standpunt innemende dan dezo commis
sie, die de burgeravondscholen wil laten schie
ten om amibachhsdag- en avondscholen op te
richten, is dit rapport toch voor spr. d© basis,
waar hij reorganisatie van do burgeravondscho
len aanbeveelt. Het rapport waarschuwt voor
overlading van de leorstof en voor al wat, hoe
wenscheliik ook, voor den ambachtsman nioi
onmisbaar is. Trouwens in 1863 zeide d© minis
ter reeds dat men niet moest denken aan een
volledigen cursus; men moet kiezen wat voor
den leerling van practiseh belang is.
Spr. wil dus de burgeravondschool behou
den; de wet dwingt ook gemeenten boven
10,000 inwoners tot de oprichting daaivan. De
wet staat toe wat de voorstanders van goed
vakonderwijs willen; aan de toepassing hoeft
het slechts gelegen. Men bedenke dat het ge
ven van onderwijs aan ambachtslieden bovenal
eischt lust en gelegenheid om zich m de behoef
ten van ambachtslieden te verplaatsen.
Vasthoudende aan heb beginsel van art 13
der wet, kan gezegd worden dab zij die geen
ambacht, maar een beroep kiezen, volstaan kun
nen met herhalings- of voortgezet onderwijs. Dc
billijkheid brengt echter me©, ook hun vakon
derwijs te gewen; waar dit mogelijk is, zou dan
voor hen een afzonderlijke afdeeling moeten
worden geopend, waar in de uren voor lijn- en
handteekenen aan ambachtslieden, aan hen
boekhouden, handelscorrespondentie, handelsre-
konen, warenkennis enz. werd geleerd.
Waar de burgeravondschool in de eerste
plaats is voor ambachtslieden, moet het pro
gram daarmee in overeenstemming worden ge
bracht. Voor de regeering behoeft men mot be
ducht te zijn, getuige het voorbeeld van Alk
maar. Trouwens er zijn bijna geen scholen meer
overeenkomstig art. 13.
De bezwaren die men opwerpt, zijn aller
eerst; dat de wet spreekt van een 2-jamgen cur-
hus. Maar waarom mag men geen uitbreiding
vragen, die de rogeermg dan ook altijd goed
keurt? Een tweede bezwaar ligt in de benoeming
van leeraren. De middelbare acten voor teeke
nen zijn goed voor onderwijs aan H. B. S.,
maar niet voor op de practijk gericht onder
wijs. Die actan zijn evenwel niet noodig de re
geering eisoht ze niet eens bij het verleenen
van subsidie; men kan altijd personen zonder
middelbare bevoegdheid benoemen, zij 'b ook
telkens voor een jaar.
Een spoedige reorganisatie is noodig. Hier c-n
door die verandering een duurzame winst© te-
verkrijgen. In trouwe vriendschap
je Hans Adam."
De baron lakte den brief en schreef het
adres; indien hij evenwel gehoopt had dab hij
door dit schrijven aan den ongolukkigen Willi
bald ook zelf kalmer zou worden, dan. zag hij
zich bedrogen. Met het hoofd in de hand ge
leund bleef hij in somber gepeins verzonken
aan zijn schrijftafel zitten, zonder slaap, zonder
vrede met zichzelf, totdat do morgenschemering
aambrak en liet leven van een nieuwen dag oan
hean heen ontwaakte. Hoewele plannen, hoevelo
verwachtingen waren niet gedurende dien lan
gen, mjpend-kouden nacht in zijn rusteloos
brein geboren en na een kort bestaan weer ge
storven. Eén ding stond immers steeds in den
weg, waarheen hij ook den blik wendde; één
ding rees op als een onoverkomelijke hinder
paal waar hij maar een weg vrij dacht dab
was het geld.
Adtijd, altijd, weer het geld, die beheerscher
der wereld.
Toen de stralen van de bleeke winterzon in
liet vertrek doordrongen, stond Hans Adam op
en maakte vluchtig toilet. Onder zijn oogen la
gen donkere wallen; zijn gelaat was geheel
kleurloos. Hij scheen sedert den vorigen avond,
jaren ouder geworden; zijn geheele houding had
aan frischheid en elasticiteit verloren.
Zijn koffie dronk hij zooals gewoonlijk al
leen; daarna ging hij naar de huiskamer waar
Ruth aan do tafel zat te schrijven. Hans Adam
legde zijn brief naast liaar schrijfmap neer.
„Je wilt wel zoo goed zijn er verder voor te
zorgen, niet waar, lieve Ruth?"
en daar richt men wel toakcaseholen op, waar
vele ambaohtsbrdfsm ook hoon gaan. Maar tes-
kenondea-wijs alleen is niet voldoende; de am
bachtslieden moeten niet in dat verkeerde donk-
bcokl worden geri.j,.. Evenmin is zuiver theo
retisch ondoiwijs voldoende. Men moet hebben
theoretisch onderwijs in pructischen geest.
Zoo omgewerkt zullen de burgeravondscholen
tot hoi gen bloei leunen komen en graag door
nmbaoh slieden worden bezocht. Dan zullen de
gemeentebesturen gaarne een post er voor op
do begroting brengen, uitgaande van liet be
ginsel dal een goed onderlegdb ambachts&tand
nood,g is om de h.iiidwerksn ij verheid tot Imo
gen bloei te brengen.
Do burgoiavondscholcn moeten blijven be
staan; niet omdat andere inrichtingen niet aan
do oisclien zouden kunnen voldoen; maar om
dat dp web or toe verplicht.
Over leerlingwezen, ambachtsscholen en zoo
veel ander© punten wil spr. thans zwijgen. Met
mr. Smeengo stelt hij do ambachtsscholen bo
ven dc opleiding in de werkplaats. Maar even
zeer verdient toejuicldng liet stelsel dat in. Dren
the wordt gevolgd van leerlingen, omdat niet
ieder met ambachtsscholen te bereiken is Ook
het leerlingstelsel dient te worden aanvaard ©n
daarnaast m gemeenten boven 10,000 zielen de
burgeravondschool en in andere gemeenten do
avondschool voor ambachtslieden.
Na do pauze besprak de heer De Groot de in
richting der school te Alk maar. De cursus duurt
vier jaar, maar leerlingen die dit wensehen,
kunnen nog een of bwoe jaar een voortgezette
klasse volgen. Do regeering heaft dit goedge
keurd. In hoeverre dit wetsverkrachting is,
daarover wil spr. met uitweiden Het schijnt
toch wenschelijk het ambachlsonderwijs uit do
wet op het M. O. te lichten en afzonderlijk to
regelen evenals hot landbouwonderwijs In ieder
geval werkt nu do regeering reorganisatie niet
tegen. To Alkmaar worden in hoofdzaak vier
valtken geleerd: timmeren, menbelmaken, sme
den. en schilderen Ook andere vakken komen
voormetselen, stucadooren, steemhouwen.
De onderwijzers zijn voor een groot gedeelte
practiseh, maar niet minder theoretisch ontwik
keld. Behalve die zijn or nog twee bevoegden
één met twee teekenaoten, de ander mot do hjn-
teekenacte Heb technisch ouderwijs rust voor
een groot gedeelte op de eersten.
Spr. zet daarna den leergang uiteen in do ver
schillende klagen. In de eerste kkssen is voor
allen liet onderwijs gelijk; daar worden do be
ginselen geleerd, waarbij toch reeds eeniger-
mat-e op het vak wordt gelat. De eigenlijke
splitsing komt even/wol in de tweede Idas. Heb
onderwijs wordt zoo ingericm. dat de leerlin
gen de onderdeden op zichzelf en in verband
met andere doelen leeron, de leerling moeu zelf
ook loeren nadenken en schetsen, niet nateeke-
nen.
Het onderwijs is als volgt verdeeldIn ldas-
se I wordt gewijd aan lijn. toekenen 5 u, hand-
teekenon 2 u., andere vnïdcon 8 u. Voor lil. II
zijn die cijfers 8, 2 en 5voor III en IV 9, 2
Zij keek vriendelijk naar hem op. „Hans
wat zie je er slecht uit!"
„Is dat zoo verwonderlijk, Rutii Stormt niet
van alle kanten tegelijk heb ongeluk op mij
aan
En toon zij hem niet antwoordde, voegde lüj
er zuchtend bij„Je brief is tot de directrice
van een diaconessen-huis gericht, niet waar?"
Zij knikte zwijgend.
„Dat kon ik mij immers voorsbellen. Och,
Ruth, als je een beetje vriendelijker en barm
hartiger jegens mij wildet handelen!"
„Door don handelsraad te huwen, Hans?"
Hij schudde liet hoofd. „Dat kan jo niet;
dat weet ik immers."
„Maar jo vindt dat ik mijn inneriijken tegen
zin kraohtig moet bestrijden en het offer bren
gen, Hans?"
„Neenantwoordde hij. „Neen, geen offer,
Rubh. Ik zou mij zelf moeten verachten, wan
neer ik een weerloos land op die wijze ia heb
ongeluk had gestort, ofschoon er inderdaad
meer, veel meer op liet spel staat dan je ja wol
kunt voorstellen."
Zij zag hem angstig aan, „Wat dan, Hans?
Ik smeek je, zeg mij alles, wat liet ook mogo
zijn."
Hij ging naar lvct venster en keek naar bui
ten. „Niets, Ruth, niets."
Toeu hoorde hij dat zij weende. „O Hans, je
veroordeelt mij in 'b diepst van. je hart, je
noemt mij liefdeloos ondankbaar."
Wordt vervolgd.)
"Cr