E: J2"° jaargang.
Zondag 29 en]JlVIaandag-30 Januari 1899.
N°. 9846.
Eerste Blad.
Losse Grepen.
Strijdige Werelden.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen^ Ao*bwwWmb®» *-# gt*m tegels me*
UITGEVER: H. J. C. ROELANTS.
BINNENLAND.
!>*aar.
'taalde;
k o.7a
runde,
en
lPenen
■nn
COURANT.
21.75,
talm,
14.5ft
kalm.
isosKBïSKTSfBtJB voo» Schiedam, p«* {Wartaal f Q.90
t omliggende plaatsen, p. kwart. -1.05
9 franco per post, p. kwartaaL - 1JJ0
iftonderlijke nommers. - 0,02
Plata
11.
Febr,
mtnj
BUKEArBOTEBITRAAf 7«, ï'elephoon Wo. 183.
grip Tan eene Courant.
Iedere gewone regel meer
By abonnement wordt korting Verleend.
fOM
OIO
Juü,
80
76!/,
74!/,
Oct.
xie-
1 en
wen
so*
lam,
tal.
lur.
lur.
'or-
ito
•K.
iw-
eel
ar.
ur,
té,
e!,
u.
Wg hadden, geheel toevallig, deze week het
cenoegen met een paar stadgenooten een enkel
soord te wisselen over de taak, die staat en
stad in onze volkshuishouding hebben de eerste
m3al was het naar aanleiding van de aanbe
steding ten vorige jare gehouden en waarbij
|e aannemer verplicht was tweederlei biljetten
in te leveren bij vrije keuze van zijn werk-
mlk nl. en bij gedeeltelijke beperking tot inwo
ners dezer gemeente de tweede maal naar
aanleiding van de voordracht van B. en W. om
het slraatsehrobben te verbieden, welke voor
dracht onzerzijds verdedigd werd, ook al zoude
stad daardoor haren werkkring en het
il barer beambten wellicht moeten uitbrei
den, waar de reiniging, vroeger door particulieren
geschiedt, in de toekomst niet onwaarschijnlijk
aan de gemeente eenige opofferingen zou gaan
reroorzakeo.
En onze eerste stadgenoot deed ons ver
staan, dat z. i. de zorg van de gemeente wel
wat heel eenzijdig zich uitstrekte, waar die
zich de belangen der werklieden alleen aantrok,
en onze tweede meende dat het uitbreiden van
het aantal personen in loontrekkenden dienst
der gemeente slechts noode moest geschieden.
Nu doet de beantwoording der vraag of het
verbod van straatschrobben op de gemeente
ais zoodanig verplichtingen zal leggen, die zij
rroeger niet droeg en of zij haar zal dwingen
tot uitbreiding van haar personeel, hoegenaamd
niet af; evenmin als bij het aanbestedingsgeval
principieel in aanmerking mag komen, het al
of niet meer kosten by het voorschreven van
beperkende bepalingen.
De hoofdvraag is of de gemeenschap het
recht heeft, zy het ook voorloopig slechts in
het belang van enkele groepen, die geacht
worden dit het meest noodig te hebben, zekere
beperkende bepalingen te maken eenerzyds en
anderzijds of zij het recht bezit om zich werk
op de schouders te laden, althans de mogelij k-
daartoe te openen vroeger door den
particulieren verricht.
In een voortreffelpe rede, gehouden voor de
Vereeniging van Handelsbedienden sMercurius"
te Rotterdam, heeft prof. M. W. F. Treub deze
week gesproken over de taak van den staat
(en dus mutatis mutandis ook van de stad) in
onze volkshuisvesting.
DOOR
IDA BOY-ED.
24)
Hij wilde haar liefderijk maar rich .toe trek-
m, om uit haar kussen moed en troost te
Meur zij rukte zich. wrevelig los.
„Niu nog mooier I" aaide zij boos. „Als men
jou hoorde spreken, zou men denken, dat £k
een slecht meisje was. Hoor eens, dat laat ik
Hijzelf noch mijn moeder welgevallen. In wélk
opzicht zou ik ia een. andere omgeving anders
Woe®? Mijn moeder is een voortreffelijke
vrouw, en voor db opvoeding die zij mij gege-
ran heeft, kan ik" haar niet dankbaar genoeg
ajn. En. die opvoeding as voor mij voldoende.
Ai zij jou niet voldoende is
Zij zweeg en haaldte die sehoudtens op. Guy
"as getroffen.
"Jat Martina zoo'n vast geloof ia haan moe-
had, ontroerde hem. Hij izag er een. bewijs
m van haar diep gemoed.
Haar tegelijk zag hij wel in, dlat Martina, er
geea fhuw vermoeden van kadi, dlalb er nog een
safere aardi bestond dan die bare, nog een. an-
getinte opvoeding dlan men haar had' kun-
®u geven.
Hij had' bet reeds dikwijls gemerkt: Voor
Martina bestond die geheel© wereld an die sfeer
ria befangen en personen, dier KaHcowdki's. Dart.
uaarbuiten nog andere, veel belangrijker krin-
ite bestonden, waarim menscbemi an vnaagstuk-
m van' die hoogste berteékenis foefdiem, was baar
fpheal onbekend of kon baar mot scheten.
»Als ik haar maar eerst uit deze omgeving
5leb weggenomtan dacht Guy hoopvol.
Mariana, zag dat er Jets in ham omging. Maar
aj had, er ïifet bet minste vennoedfen van,
-Vf"
Daar heeft hij nog eens uiteengezel, hoe
nieuwere politieke en oeconomische beginselen
in stryd kwamen met de oude leer der physio-
craten, met de oude leer van het natuurrecht.
Zeker, die leer ware misschien de beste, stellig
bet veiligst kon men aan ieders streven
naar het eigen belang den loop der zaken oTer-
laten en de volkommg onthouding van staat ea
stad en van ieder lichaam met regeeringsmacht
bekleed, prediken, indien iudeidaad dat streven
naar eigen belang ook in zijn consequenties aan
wezig wasmaar dat is niet het geval.
Immers, en kernachtig drukte prof. Treub
het uit, de theorie van staatsonthouding berust
op deze drieledige stelling; lo. dat ieder zijn
eigen belang zoekt, 2o. dat ieder zijn eigen
belang kent, 3o. dat ieder het best in staat te
achten is zijn eigen belang te bevorderen.
En in deze drie punten nu ligt juist de car-
dinale fout van de oude natuurrechtelijke leer,
waartegen de socialistische denkers het eerst in
verzet zijn gekomen.
En niet ten onrechte. Want al moge het
waar zijn, dat ieder zijn eigen belang zoekt, dat
ieder zijn eigen belang zou kennen en zelfs daar
van de beste bevorderaar zou zyn, is een »ol-
komen onbewijsbare en zelfs in zijn kern onware
stelling.
Wij kunnen, hoe gaarne wij bet ook zouden
wenschen, hierop thans niet nader ingaan, doch
ieder die zijn gedachten siechts even laat gaan,
zal toegeven, dat althans bg onze tegenwoordige
maatschappelijke inrichting, de onjuistheid
van het tweede deel der physiocratische stel
ling en vooral van het derde evident is.
Er zyn gansche groepen van meuschen, verre-
'weg de meerderheid van hen zelfs, die geen
bewustzijn hebben van hun eigen belang en die
ook al hadden zjj dit, de middelen zouden mis
sen 0111 het te bevorderen op die wijze als de
mannen van het natuurrecht het leeren.
Wij gaan hier niet verder op in, maarcon-
stateeren slechts dat door elke politieke en
oeconomische paitjj gebroken is met de absolute
waarde dezer theorie die onthouding predikte
van bemoeiing van regeeringslichamen. Niet
alleen heeft de socialistische partij dat gedaan,
maar ook de meest conservatieve groepen heb
ben daaraan medegewerkt, gelijk wel onmid-
delyk blijkt wauneer men de stemmingen nagaat,
die in de raadzalen van land en slad over
ontwerpen gehouden zyn, waai by niet de idee
vau staatonthouding gebroken werd.
Wij behoeven dit hier niet nader uiteen te
zetten, ieder onzer weet hoe, zij het ook met
rneerdeieof mindere voorliefde, aan onze arbeids
wetten 0. a. alle politieke groepen hebben
medegewerkt.
welke gedachten1 hem kwelden, maar meende dart
haar laatste van een schouderophalen vergezelde
woorden: „Als zij jou niet voldoende is
hem bang hadden gemaaktdlat hij bij ziohzself
het dreigement 'had aangevuld„dlan srtaat hot
je immers vrij heen te gaan.'
Plotseling sloeg zij 'haar armen om rijn hals.
„Maar je Nömtetja walde je immers niets on
aangenaams zéggen," fleemde rij. „Als mijn op
voeding je niet voldoende .is, welde ik zeggen,
wed, verbeter die dlan maar, oude, Itotage school
vos dlat je benut! Dan maak je vaai je vroolijke
Nini maar een lispelend, preutsoh jonge juf
fertje."
Guy walde haar kussen.
„Neen, neen," zeidie rij plagend, „welopge
voed© jonge dames laten zich niet 'kussen.'
En nu verzonken allo zorgen en alle twijfel
in een zoete wisseling van schentsen en. liefkoo-
zingen.
Maar toen was 'heit ook hoog tijd voor den
schouwburg. En Martina wilde eerst nog meen
confiserie room eten en marasquin drinken,
want rij was een lokkerbekje.
Ook moest juffrouw Gressmamn nog binnen
komen; dat mocht Guy nieib weigeren:. Die
goedé juffrouw Gresamann had. er zoo op ge
vlast, dien aanstaande van 'haar geliefde Ni-
nietje te zien.
Geduldig liet Guy de lange, magere juffrouw
met haar verwelkt (gelaat en 'haar uiterst mo
derne Parijsohe frisuur haar geklets over hem
uitstorten.
Eindelijk ging hij toen. arm in arm met Mar
tina de straat op.
De avond was zoo sohoon. Van dien hémel
zagen de eerste sterren! uit het nog niet geheel
donker gewonden uitspansel meer. Em frasscha
ademtocht voer door dé lucht. In die blauwende
verte sloot die straat met het gel© paarisnéer
hamer gaaLantaarus als in één punt af.
De drukte op straat was geweldig. In dé vóór
In verband met het ontwerp voor eene wijzi
ging van statuten en program der kiesvereeni-
ging zSchiedam", gelijk die deze week in dit
blad zijn medegedeeld ook, kwam ons prof.
Treub's lezing in hare conclusie uiterst belang
rijk voor. Wy ontleenen aan het verslag in de
»N. R. Ct." van spreker's rede het volgende:
De waarheid tusscben do school van het
natuurrecht en de socialistische theorie ligt in
het midden, want de maatschappij is ten deeie
een organisme, ten deele eene organisatie, welke
laatste naar den mcnschelijken wil is te wijzigen.
Dat nu is de taak van den staat, ter bereiking
van het doel, dat spreker in den aanhef voorop
zette. Er moet gezorgd worden voorde intcllec-
tueele ontwikkeling van het individu, en het
is de groots verdienste van de liberale partij
dat zij dit gedaan heeft door het openbaar onder
wijs. Er moet echter komen leerplicht, het open
haar onderwijs moet worden verplichtend, middel
baar en hooger onderwijs moeten toegankelijk
zijn óók voor de minder bevoorrechten. Dat alles
ligt geheel in do lijn van de liberale partij.
Dit achten wy een juist standpunt, behoudens
enkele reserve, die wij ten opzichte van het
onderwijs maken. De taak der liberale pat tij
en spr. knipte de liberale party hier ufet in brok
jes is het om het juiste midden te bewaren
tusschen de kerkelijke en de socialistische par
tyen en te zorgen dat men niet naar de eene
of de andere zijde uitspat.
Naast het clericale en het socialistische begin
sel is er dan ook slechts plaats voor een libe
raal beginseleen radicaal beginsel als zoodauig
bestaat er niet.
Nu moge het iu de praktijk aanbeveling ver
dienen om al naar geiang de ideeën der meer-
deiheid dit beginsel meer in vooruitstreveuden
of democratisehen geest willen toegepast zien,
daaraan den noodigen vorm te geven, in beginsel
brengt dit geen beslissing.
Slechts wie socialistisch denkt is door eene
klove naar links gescheiden, wie clericaal denkt
door een klove naar rechts, die in byzondere
gevallen te overbtuggen is, doch welke brug
weder na de oplossing van ieder geval dient
weggenomen.
Ook al gaat de liberale party, en vooral in
den hartstocht der verkiezingen geschiedt dit,
wel eens uiteen in twee gedeelten, na verloop
van tyd zoeken deze door een onoplosbare
geestverwantschap elkaar steeds weder op, gelyk
de practijk trouwens steeds heelt geleerd.
Nu valt het niet te loochenen, dat eronder
de liberale groep zyn, die bij de socialistische
dienen ingedeeld en aan den anderen vleugel die,
zich liberaal noemend, eigenlijk geen politieke
overtuiging hebben dan die welke bestaat in
een volstrekten afkeer van clericaliteit en daar
om fungeert voor liberaliteit.
het einde van dea dag nog even koortsachtig op
flikkerende handelsdrukte mengde zich reeds
het eerste haasten naar ontspaimimg. Zoo joeg
het leven melt verhoogden polsslag door de adle-
reai der wereldstad.
Guy voelde zich door zulke s traatesteinniing
altijd opgewekt en vrij. Hij' zou graag te voet
zijn gegaan.
Maar als Martina nog bij Kamrier even
wildé snoepen, en rij tegen heit eind1 van het
eerste bedrijf in het Südmd-theater wikten, aan
komen eerdfar was niet noodiig, diaar me
vrouw Kalkowski in db eerste vijf taferaeleai
niet optrad moesten rij wel een rijtuig
nemen.
„Een eersteklas, niet waar, en op tijd'? Dat
is beter; dam kan hét bij Kranrier wachten,"
zei Martina- Zij was zoo blij dart rij nu niet
meer per omnibus of tram behoefde en zou be
hoeven te rijden.
Toen rij dien schouwburg binneaigingeri, had
Guy nog een onaangenaam oogerobMc te door
staan. Hij moest met al© geweld mie© naar de
groote acteursloge, waar vandlaag zeker veel
plaats was. Maar Guy had er geen, zin in, bij
d© mannelijke en vrouwelijke collega's van me
vrouw Kalkowski te ritten', die dién avond niet
optraden.
Om Martina «iet te beleedïgeaa, zei hij dat
rij toch meer aan elkander zouden hebben, wan
neer rij onder onbekend© menschen in 'het par
terre zaten. Dait zag Martina ook in, maar nu
wilde rij naar het bureau ioopen om vrijkaarten
te vragen. Guy ©venwél stond ©r op dé biljatten
te k-oapen, wat Martina een onzinnige verkwis
ting vond.
Eindelijk zaten rij toen op bertaaldé plaatsen.
Martina had nog alleen oor en oog voor het
tooneel. Maar allerminst voor hét stuk.
In d© entre-actes hoorde Guy nog zooveel
van Fifi Mahler dht hij er in stilte ondier leed.
Fifi Mahler was maar even zeiven jaar jonger
Noch voor de eene noch voor de andere gtoep
is plaats bij de liberale partij. De eerste denkt
en voelt beslist socialistisch, de tweede leeft
slechts uit negatie, die niet meer van dezen
tijd is.
Is eene program wyziging als van »Schiedam" er
op aangelegd om deze beide groepen uit te
slooten het is ons welzij zullen de liberale
idee als zoodanig niet verder helpen en dan
vallen dus af wie hun socialistische throrie aan
anderen of zich zelve beleden en die welke
slechts liberaal zyn omdat z(j een onbluschbaren
haat tegen het cleiicalisine hebben iseckter
de bedoeling om, met wie weikelyk liberaal
denkt, maar in de richting naar links zich niet
zoover beweegt als enkele geestverwanten het
bondgenootschap op te zeggen, dan heeft deze
poging onze sympathie niet, vooral niet uit een
tactisch en practisch oogpunt.
De Koninginnen.
Wij hebben gisteren gemeld, hoe H. M. de
Koningin-Moeder naar Ede uit 's-Gravenhage
vei trokken.
Uit Ede meldde men gisteren
De trein waarmede H. M. de Koningin-Moe
der de reis naar hier deed kwam op den be
paalden tijd aan. Aan het station nam H. M.
ptials in een met twee paarden bespannen
rijtuig van een stalhouder uit Wageningen. Te
Benuekom wapperden overal de vlaggen; een
muziekkorps speelde het sWilhelmus". Naby
sKeyenberg" brak het achterwiel van het rytuig,
waarin de Konining-Moeder. H. M. stapte dade
lijk uit en de reis werd voortgezet in een rytuig
uit Oosterbeek, waarin gezeten was de burge
meester van Renkum.
Omstreeks 1 uur kwam men op Oranje-
Nassau-Oord aan. H. M. werd ontvangen door
den rentmeester Van Everdingen en de com
missie van het sanatorium. De terugweg ging
over Wageningen en op den bepaalden tyd ver
trok de trein weer van Ede naar Den Haag.
de voorstelling veranderd
zou Zonsopgang gegeven
Niettegenstaande
was (aanvankelijk
worden) hebben gisterenavond H. M. deKoningin
en II. M. de Koningin-Moeder te 's-Gravenhage
drie bedrijven van het blyspel Op Manoeuvre,
opgevoerJ door de Kon. Vereeniging Het Neder-
landsch Tooneel, in dea schouwburg bijgewoond,
'l Was de eerste maal in dit seizoen dat H.H.
M.M. den schouwburg bezochten. Het publiek
ontving de Koninginnen met de gebruikelijke
eei biedbetuigingen.
Te kwart over 10 keerden de vorstinnen
naar het paleis terug.
dan mama en gedroeg rich als eaa bafcvisohje.
En dart avoaidtoilert in hert eerste bedrijf heette
van Worth to Parijs te rijn. Maar diart wias niets
dan bluf. Juffrouw Gnessmainm 'had: ©an nicht
dli« bij Rosenthal werkte, cm wist daardoor pre
cies diart het kostuum te Berlijn was gemankt.
En dlan dat wamMtoilert, genre rtailksur nu,
als je je door middel van ©em stalen kruk in een
op bijzondere wijze ingericht corset Hert persen,
dan kon je ook wel zoo'n taille hebben
Er werd „Fernando" gegeven, en mevrouw
Asminda Kaikowski-Fabbro speelde voor do
geestig© intriguante, gravin Clortilde.
Guy moest erkennen diat zij met groot© ge
makkelijkheid ©n mort talent speekb, e® dat zij
zich wettchL zonder haar kolossale gestalte, dïe
haar iets grofs gaf, een plaats zou hebben kun
nen veroveren aan een schouwburg van dem eer
sten rang. Maar het was toch een vreemdfe ge-
waatiwordSng voor hem, e©n vrouw die voor hem
een persoonli jfcheid van ernstige waardigheid!
behoorde te rijn, zich daar op hert tooneel, zeer
sterk gedecolieteerd, met schitterende briljan
ten om den bllariksm, vleezdgeoii hals, te zien be
wegen. in een lichte, wijmHeurige rijden japon
mat gel© bloemfestons.
En terwijl Martóma hem telkens weer toefluis
terde „Speelt mama niet verrukkelijk? Zïeb
zij «r niet heerlijk uit?" droomde Mj van een
toekomst die hem van nabij wenkte, en waarin
hij rijn geliefd© Martina, zou ontrukt hébben
aan haar oppervlakkige, ruwe omgeving.
En hij sloeg haar levendig© gelaatstrekken
gadte, waarin hij zoo velé sporen van vernuft en
geest vond.
Hij liefk'oosdé rijn hoop en verwachting.
En onder zoo'n goed© behandeling gedijen
verwachtingen tot in 't reusachtig©.
Wordt utrvrfgd.)
A jvf
