I
52 jaargang.
N°. 9850.
Eerste Blad.
Vrijdag, 3 Februari 1899.
Strijdige' Werelden.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen,
I ÖESSOUS DE L'AFFAÏRE.
IH
783/,
UITGEVER: H. J. C. RÖELANTS-
;se
en
in,
te
BUITENLAND.
i Plat*
Febr.
Mntni
Juli.
73 v;
Juli.
«ÏÏg
43%
44%
eeni-
lilus,
1UW-
htiis,
Ital.
uur,
uur.
^ed,
r.
iété,
'Bel,
8u.
ia-
8a
k,
K
COURANT
^jojnrmufTSPiu* tmz Schiedam, per kwartaal f 0.90
omliggende plaataen, p. kwart - 1.06
franco per poet, p. kwartaal. - 1,30
Afcoaderljjke nommere- 0.02
BFRE.lt' BOfERSTRAAf ÏO, Teleplioon Mo. 123.
Advbmehmxfbijs: Tan 1—5 gewone regele met inbe
grip van eene Courant
Iedere gewone regel meer
By abonnement wordt korting verleend.
f 0.62
- 0.10
i"
ïVjj hebben de statuten- en program ma wij -
agjng der kiesvereeniging ï>Schiedain", zooals
die door het bestuur is voorgesteld, nog eens
aandachtig doorgelezen, en eerlijk willen wjj
bekennen, dat wij er het rechte niet van be
grijpen; wij witlen dan ook maar eens zoo aan
matigend zijn te veronderstellen, dat er meer
onder de leden der vereeniging zijn, die als wij
omtrent de voorgestelde veranderingen nog een
beetje in den blinde rondtasten. En wenschend
dat er ook in deze meer klaarheid kome, willen
wjj het schrijven tan het bestuur hier ter plaatse
nog eens bezien, opdat dit aan een juist stellen
der vraagpunten in de aanstaande vergadering
ten goede moge komen.
In een soort considerans zegt het bestuur dat
de wjjzig'figen verklaard worden door neen aige-
meene verschuiving naar links, die bij alle poli
tieke partijen in de laatste jaren valt waar te
nemen en gelukkig niet het minst bij de vry-
tinaigen".
Wjj zullen deze uitspraak voor ditoogenblik
onaangetast laten, ook al schijnt de geschiedenis
der laatste maanden deze te weerspreken, maar
komen onmiddellijk en als van zelve op de be
lichaming dier uitspraak, geljjk men die in art.
1 der gewijzigde statuten wil neerleggen.
Deze wjjziging nu beoogt in dit artikel de
woorden »in vrijzinnigen, vooruitstrevenden en
eonstitutioneelen zin" te veranderen sin vrij-
rinnig-democratischen geest."
Hier ligt wel het cardinale punt, waarbij wij
een vraagteeken zetten. Hadde in het oude
reglement het geluid, gelijk men het nu wenseht,
wij waren er niet over gevallen, omdat wij de
geschiedenis van het artikel niet kennen, maar
wel trett ons deze wijziging, vooral omdat daar-
bjj o. a. bet woord constitutioneel vervalt.
Bedoelt het bestuur met deze weglating de
opzegging van het monarchistisch beginsel
Wordt daardoor aangestuurd op het republi-
keinsche idee?
Wjj weten het niet, gelooven het niet, en
hopen het niet. En toch I Wat bedoelt dit
demonstratieve weglaten van het geïncrimi
neerde woord?
De heer van Lissa, bestuurslid van »Schie-
dam", die uit den aard zijner functie achter
de schermen kan zien, waarvoor de leden nog
rustig in afwachting zitten, zegt: »De denk
beelden van mijne medebestuurders zijn niet
in vrijzinnigen niaar in socialistischen geest,"
Heeft de heer van Lissa hier in liet bijzonder
het oog op de wijziging van artikel 1 der sta
tuten En is, naar zijne meening, het wei kelijk
de bedoeling het monarchistisch beginsel ter
zjjde te zetten Ja, dan kan moeilijk ontkend,
dat de vereeniging dit doende, Diet meer zou
DOOR
IDA BOY-ED.
28)
Een schijnbaar of werkelijk fiasco van. hnar
moeder neen, dat kon Martina's ijdtóUietid
niet verdragen. Haar moedter zou wel üs waar
zoo iets spoedig vergeten; die keerde Hamburg
den rug toe. Maar zij, Martina, moest blijven
en misschien spottende blikken, afwachten.
Heen, neen, hot was veiliger, zoo'n proefne
ming maar te laten. En dat haar moeder een
groot actrice was, bon zij per saldo de mera-
sehea nog beter aan. het verstand' brengen, wan
neer zij niet in. d© gelegenheid waren voor zich
zelf een oordeel te verman.
„Laat ons er maar niet meer over spreken',"
zeido zij. „Als jij het niet wilt, is dat voor mij
voldoende om mama over te halen liaar plan te
laten varen."
„O, mijn Nini!" riep Guy uit, terwijl ihij haar
vol dankbaarheid naar zich tce trok.
„Zeg, mama," sprak Martina later, toen zij
H de kamer narer moeder haar hoed opzette.
„Gny denkt dat Hamburg niets voor u is. Ell-
ffienreidi laat niemand aaai de goede rollen ko
men. Voor de geiwone moederrollen, vindt hij u
tog te jong en te mooi. Hij deukt diat u zich
f een Wespennest zou staken, en er wordt ze-
jter niet meer gag© betaald' dan 'hier. En Ber-
2jn blijft toch altijdi Berlijn."
Ook mevrouw Kalkowski was bezig, op haar
donker, kunstig gefriseerd haar een miniatuur-
zjjn liberaal, in den Nederlandschen zin van
het woord, maar republikeinsch. Of is de be
doeling om terug te keeren tot het absolutisme?
Men zal wel doen, waar men statuten en
program eener kiesvereeniging, die aangesloten
is bij de Liberale Unie, en het Hervormings
programma en het Plaifurm dezer Unie aan
vaard heeft, wil wijzigen, de geschiedenis dezer
beide politieke belijdenissen na te gaan.
En nu ieeit ons dit Ileivormingsprogramma
in zijn aanhef:
»De Liberale Unie
overwegende
dat voor haar de tijd gekomen is tot het
vaststellen van een staatkundig programma, ge
schikt om te strekken tot vereenigingspunt voor
alle vooruitstrevende vrijzinnigen;
dat voor de gezonde ontwikkeling van ons
staatkundig leven noodig blijft de hand
having van onzeconstitutioneele
instellingen en volksrechten" enz.
Ons dunkt dit alles spreekt voor zich zelf.
En te wenschen is het dan ook, dat het
Schiedamsche kind de moeder niet voorbijstreve,
tenzij het vooraf aan het oudeiiijk gezag ont
trokken zij.
Wij weten niet of op de merkwaardige ver
gadering der Liberale Unie van '14 November
1896 afgevaardigden der kiesvereeniging nSchie
dam" aanwezig waren, wij meenen ons te
herinneren van niet, maar zeker is het, dat het
hun nuttig ware geweest indien zij die vei ga-
dering hadden bijgewoond, waar, hel vooruit
strevende deel der vooruitstrevenden de meer
derheid hebbend, toch een amendement-Kerdijk
om te spreken van sdemocraten" in plaats van
zvooruitslrevend vrijzinnigen" verworpen werd,
terwyl men er zelfs niet aan dacht aan het woord
constitutioneel te tornen.
Wij herhalen, wij begrijpen de voorgestelde
wijzigingen niet ten volle; daar is een en ander
in wat sympathie wekt, maar wat niet behoeft
te varen onder republikeinsche vlag. Het pio-
gramma dSr Liberale Unie g,aat op de meeste
punten niet minder ver en is toch blijven varen
onder liet rood-wit-blauw. Of het noodig is om
den betrekkelijk nietigen uliiiteitsgrond sdat
bij belangrijke beslissingen, vooral by candidaat-
stellingen, het telkens tot botsingen komt",
door de omstandigheid dat de statuten en het
programma niet nauwkeurig genoeg geformu
leerd zyn, of het daarom noodig is, een
sine qua non vooiop te stellen, waarby velen
zich met zullen willen neerleggen, gelooven wij
niet. Ware het niet dat er een medebestuurs
lid hier sprak van nsocialistische geest", wij
hadden nog kunnen gelooveu aan een niet wel
wegen der gekozen woorden van de resteerende
bestuursleden.
Omdat de voorgestelde reglementswijziging
weer spreekt van een krachtig politiek leven
hoedje van goud-passement, rose voeren en bont
vast te steken. Men zou naar da première in
den Nord'end-schouwburg gaan, waar Kalkows
ki de komisch© 'hoofdrol speelde.
„Zou hij denken?" vroeg zij.
„En bovendien, mamaatje, iaJs 'heb mij eens
te Hamburg wat erg vervelend wordt, is het
toch een mooi voorwendsel dat wij u 'hier moe
ten bezoeken," ging Martina voort, terwijl zij
haar hoed recht zette. I>at „voorwendsel" was
haar later te binnen geschoten en had baar
voor good tegen het pla® -ingenomen.
Mevrouw Kalkowski had zach evenwel reeds
volkomen vertrouwd gemaakt met het denk
beeld.
„Ik heb reeds over de zaak aan den schouw
burg-agent geschreven," merkte zij kalmpjes op.
Martina schrikte geducht. Zij fluisterde la
ter in den schouwburg Guy toe hos de zaak
stond. De beide verloofden, besloten toen. Phi
lip in den arm te nemen.
Philip was er echter niet. Hij kwam nooit in
de schouwburg, wanneer zijn ouders speelden.
Dan had hij altijd juist ©en uibnoodigmg. Nu
kreeg Philip inderdaad zeer veel uitnoodigingen,
maar Guy had toch de vaste overtuiging dat er
opzet bij hem in het spel was. Maar daar Phi
lip d!at punt nooit aanroerde, waagde hij liet
ook niet er over te spreken. In ceder geval be
nijdde hij Philip die vrijheid van weg t© kun
nen blijven.
Die avond was voor Guy een. kwelling. De
vrees dat mevrouw Kalkowski ten slotte toch
nog naar Hamburg zou gaan, benauwde hem en
intusschen moest hij de vervelendste, onbettee-
kenendste klucht aanhooren, die er ooit gege
ven was.
bij enkelen, zijn wij dnaiop nader ingegaan.
Eene politieke opgewektheid wordt met name
in Schiedam, van niet-kerkelijke zijde wij
wezen er reeds vroeger op bijna ten eenen
male gemist.
Iets wat ten zeerste te bejammeren valt.
Want erger dan de politieke neerlaag is de
politieke doodslaap te achten.
Het liberale Schiedam is op weg pilitiek dood
te bloeden. Komt er geen verandering dan zal
misschien dit jaar het laatste zijn, waarin men
nog in het veld zal treden tegen andere par
tijen, daarna zal men zich in de gedelabreerde
verschansingen terugtrekken om onder het puin
maar niet door den vyand geschoten te
worden begraven.
Er zit hier geen public spirit bij de libe
ralen liet gemis daaraan zal zwaar drukken
en wellicht nog dit jaar zal men aan de boos
heid der keikelijke partijen wijten wat sproot
uit eigen schuld.
Niet voor het eerst hebben wjj heden gewaar
schuwd reeds zoo vaak drongen wij aan, zooai
niet op concentratie dan toch op mobilisatie.
Maar vergeefs tot nog toe. Het politieke zwaard
bleef ongebruikt en niet eens smeedde men het
nog om in een ploegschaar.
Dr. Kuyper, wien men wel geen organiseerend
talent zal willen ontzeggen, schreef deze week
naar aanleiding van wat hij bij de Amerikaan-
sclie verkiezingen had opgemerkt
De regel dat „eendracht macht maakt," geldt
nergens met meer dwingende macht dan bij do
stembus.
Het cijfer der kiezers telt hier wel in bij-
komstigen zin, maar niet principieel mcê.
Ook in de jaren toen ons kiezerscorps nog on-
oogelijk klein was, deed zich precies dezelfde
beboette aan leiding en eenheid gelden En bet
verschil tusschen toen en nu is alleen, dat des
tijds enkele invloedrijke heeren binnenkamers
met elkander afspraken hoe bet loopen moest,
zonder dat het publiek hiervan veel merkteen
dat thans, nu het kiezerscorps is uitgebreid,
zulk een afspraak binnenkamers geen doel meer
treft, en de eenheid alleen kan worden bereikt
door publid: optreden.
Hieruit, en hieruit alleen, is dan ook de be
hoefte aan organisatie geboren. Een groep geest
verwanten in een kiezerscorps is op zichzelf een
ongeorganiseerde massa. Zal ze, door eenheid
van candidaatstelüng, sterk staan tegenover
andore partijen, dan moet ze das wel een eigen
organisatie in het leven roepen, voor de ver
kiezing in een enkel dorp, of zelfs in een kleine
stad, moge het nog denkbaar zijn, dat men zich
bij elke voorkomende verkiezing ad hoc met
elkander verstamaar ais het een verkiezing
geldt die over heel een streek van het land
loopt, en alzoo tal van dorpen en kleine steden
omvat, dan is zulk een maken van accoord,
v'ak vóór de stembus, kortweg ondenkbaar, en
moet men zich dus wel vooraf aaneensluiten,
om, op het oogenblik als de actio u overvalt,
gereed te zijn.
Het is alsof de scherpziende staatsmau Sohie-
De geheel© volgende dag ging voor hem. in
zeer gedrukt© stemming voorbij. Hij zou Mar
tina vergezellen naar cfc reprise van -de klucht;
men. moest toch zien, hoe een onpartijdig pu
bliek haar ontving; een première-publiek was
nooit onpartijdig. Guy weigerde. Maar Martina,
wild© niet alleen gaan, on haar moeder speelde
immers. Dan moest zij maar thuis blijven. Dab
was Martina. onmogcÜjk. Zij wilde dan liever
alleen gaan, on wel in d© tooneellcge van don
N ordond-scliouwburg.
Er werd. dus afgesproken dat de, geheel© fa
milie met een paar bekenden do voorstelling
in een café zou bijeenkomen.
Martina droeg Guy op aJlfe ochtend- era avond
bladen van de hoofdstad te koopen. en mede
te brengen.
„Waarom?" vroeg hij Verbaasd. „Jullie least
immers nooit couranten.'
Het was hem reeds 'lang opgevallen dat er
bij de Kalkowski's bijna nooit een courant werd
gelezen, en dat de vrouwen onbekend, waren mot
de belangrijkste politieke gebeurtenissen.
„Waarom? Maar, jongen lioe 'kan j© dat
nu vragen? Wij moeten toch zien lioe do critie-
ken over papa, zijnriep Martina, uit.
Zoodoende kwam hij 's avonds on het afge
sproken café en legd'e beslag op een tafeltje.
Do schouwburg was nog niet uit; het lokaal
was daardoor nog niet rear vol.
Maar om de bruin-houten zuilen die het ge-
parketteerde plafond' droegen en het lokaal ver
deelden, zweefden toch reeds blauwige rcok-
golven. De deksels dter biferpotten klepten, de
stemmen gonsden en een gemengde geur van
tabak, eten, bier en meraschen maakte de lucht
awaar. Zulke geuren merkt men dan alleen niet
dam voor zicli hadalsof hij ons iKiescomité"
zag 1
Inderdaad, het werken, gelijk dr. Kuyper
hier hekelt, is niet meer van dezen tijd en
draagt de kiem van eigen ondergang in zich.
Nog wil o. I volk zich laten leiden, maar het
vraagt nu in de eerste plaatswaarheen
waar het eeilijds vroeg: door wie?
Dit vergete niet, wie de leiding in handen
had en wenseht te houden. Als liet tij verloopt
verzet men de bakens. Aan die wet ontkomt
niemand.
Wij voor ons gelooven, dat meer het bestuur
der kiesvereeniging iScbiedam" aan die veree
niging ontwassen is dan omgekeerd. De goede
trouw van dit bestuur vooropstellend, gelooven
wy niet dat hel in zijn kern langer liberaal of
vooruitstrevend-libeiaal is.
Het zij verre van ons daarvan eenig Yerwijt
te maken. Politieke ketteijagery blijve ons
vreemd, maar toch teekenen wy er vei zet tegen
aan dat men blijft in een verband waarin men
volstrekt niet lhiu« is, ook al zoude daarbuiten
slechts het isolement wachten.
Onze ruimte vei biedt ons nader hierop in te
gaan; dat het licln van het politieke leven door
de voorstellen van >Schiedam"'s bestuur in de
naaste toekomst bij de libeialen hier feller zal
gaan schijnen gelooven wij niet; vermoedelijk
zullen zy weldra ter loutering de woestyn
ingedreven worden en zullen na de vette jaren
de magere komen.
Of het er maar zeven zullen zjjn
Algemeen overzicht.
SCHIEDAM, 2 Februari '99.
Men wordt uit den toestand dn Frankrijk
eigenlijk niet recht moer wijs. Beurtelings
wordt „de zaak" van de politiek» raadzaal naar
de rechtbank overgebracht en omgekeerd; men
ziet regeering en afgevaardigden liet air aan
nemen van rechters; men verneemt dat Ma-
ze.au, de eerste voorzatter van liet Hof van Cas
satie, voornemens is in dien Senaat, waar hij
zitting iheeft voor Cotod'Or, het regeeringsorat-
werp op do revisie-procedure te verdedigen, ter
wijl Quesnay de Beauropairo, óók een hoogge
plaatst magistraat, geheel opgaat dn den poli
tieleen strijd; men hoorb officieren roepen om
eerbiediging van het leger, welks eer juist door
de daden van hoog© officieren bezoedeld wordt,
on daartegenover ziet men hen, dl© geroepen,
zijn wet en rechtspraak to verdedigen, hun, best
doen om die beid© sterkste zuilen van den. ge-
ordonden staat van onderen uit te kollen
Men achtte d© zaak-Dreyfus reed3 in 't rechte
spoor geleid; men niet do van te voren van
Dreyfus' onschuld' overtuigden, maar zij da© uit
sluitend en alleen tegen het onwettig gewezen
vonnis van 1894 in varzeit kwamen men
hoopte dat het Hof van Cassatie, als hoogst©
op, wanneer men in vroolijk gezelschap den tajdi
in aangenaam gesprek doorbrengt. Guy diaaren-
tegen zat alleen. Uit den houten wand stak bo
ven zijn hoofd een bronzen arm naai- voren, die
een omlaaggebogen glazen peer droeg. Bij liet
scherpe schijnsel van dit elecbrisch lampje las
Guy uit verveling de antieken over zija schoon
vader. Op twee na waren z© onbarmhartig
slecht. Men verweet Kalkowski dat hij allo
geestigheid! verloren had en nog slechts door d!e
lichtianLsverdraaiingen en d© grimassen van een
down het publiek wist to vermaken.
Guy legde de beide goede critieken. bovenop.
Eindelijk kwam Martina, met een heer en
dame mot wie haar vader bevriend' was.
Haar ocgen sdiitterden; de witte hoed met
veeren stond zeer piquant bij liaaa- donker ge
laat. Guy zag wel dat do mensdien naar haar
keken en zijn hart 'klopte van trots. Verliefd
als hij was, nam hij dat, kijken op voor bewon
dering en vergat diat ook liet opziditige op zich
zelf reeds de blikken tot zich trekt.
„Circus'" zei een heer aan een der tafeltjes,
toen Martina, voorbijging.
Guy was zeer blijde dat hij uit zijn eenzaam
heid verlost werd.
„Mijn aanstaande mijnheer en mevrouw
Schuiz-Weïler," stelde Martina voor.
„Bijzonder aangenaam mijnlieer de archi
tect," zei db heer Schub-Weiier.
„Wij hebben al heel veel goeds van u ge
hoord," ai mevrouw Scliulz-Weiler. Beiden
schudden Guy de hand.
(Wordt vervolgd.)
