Transvaal en Oranje-Vrijstaat.
BINNENLAND.
STADSNIEUWS.
V
Denemarken.
Do Koningin is to Vccnen aangekomen
en zal over eenigo dagen naar Petersburg
gaan. Prins Cliristophe.l, de jongste, verge
zelt baar.
(Prins Andi'é van Griekenland is gisteren
to Kopenhagen aangekomen, alwaar prins
Gcorgo reeds was. Vermoedelijk zal er dus
weer een van de bekende huiselijke familie
bijeenkomsten plaats hebben, waaraan ook
do -Russische tak deel neemt.
Duitscihla, nd.
De Holieiuollern is Maandagoch
tend te Trondhjem bimiegeloopen. Evenals
andere jaren, heeft keizer Wilhelm weer
duizend tronen gegeven voor de restauratie
van do domkerk aldaar.
China.
De „Times" verneemt uit Tokio, dat Ja-
pan er do voorkeur aan geeft, dat China do
schadeloosstelling in zilver betaalt, daar
grooto goud-aankoop en door China liet zil
ver zullen deprocieeren, wat zeer nadeelig
voor de Japansdia en Engelscho imponears
zou zijn, hoewel het voor Rusland, Duitsch-
land en Frankrijk zonder belaug is.
Haïti.
De overheid to Cap Haltien heofz aan do
consuls laten weten dat zij niet langer kon
instaan voor de veiligheid der vreemdelin
gen, want dat een gelijktijdige aanval der
opstandelingen te land en te water op de
stad te verwachten was. De consuls seinden
toen naar lnm regeeringen om oorlogssche
pen.
Gaarne vestigen wijl te dezer plaatse nog
eens de aandacht onzer lezers op do Inter
nationale Kunsttentoonstelling der Haag-
scho Pro-Boer-Vereeniging. De tentoonstel
ling is geopend van 's morgeus 10 uur tot
's avonds 7 urn- en 's Zondags tot 's avonds 8
uur.
Dat zij' een bezoek overwaard is blijkt
reeds uit de verschillende berichten, ciio wij
er ceroids over opnamen, terwijl men door
een bezoek tevens het goede doel steun rail
de vrouwen en kinderen van de door den Z-
Afrikaanscken oorlog getroffenen bevordert.
Do toegangsprijs is zoo laag mogelijk ge
steld en bedraagt f 0.25 en voor kinderen
beneden de 12 jaar f 0.10.
Corps diplomatique.
"Wij vernemen dat mr. Westenberg, gezant
van Nederland bij het Itahaanscbe Oof, te
Rome, die cmet mevrouw Westenberg naar
Nederiand was vertrokken, te Luzern de reis
moest afbreken alwaar zijn echtgenoote na
een korte ongesteldheid is overleden.
De Duitsche gezant heeft z'ch gisteravond
naar Hamburg begeven.
Blokkade.
Blijkens bericht van den waarnemenden
zaakgelastigde te Caracas, dd, 21 Juii jl.
heeft de Regeering van Venezuela ook voor
de haven van Carupano den staat van blok
kade afgekondigd.
Intern. Arbitrage.
Laiïan verneemt uil Newyork, dat het
Haagsche Hof van Arbitrage den 9den Sep
tember de quaestie te behandelen zal krijgen
tusschen Mexico en de Ver. Staten o«er de
verdeeling van het fonds, verzameld voor de
katholieke zending in California en Beneden-
Califormë, toen dit nog tot Mexico behoorde.
Dankbetuiging-.
Yan den gouverneur van Curagao is me-
dedeeling ontvangen dat biji hem, ter zake
van de deelneming en hulp door H. M. Re-
geermg betoond bij de onlangs plaats ge
had hebbende vulkanische uitbarsting van
de Pelé, onder dagteekening van 19 Mei jl.
van den gouverneur van Martinique een
dankbetuiging was ingekomen, waarin hij
zegt, dat de werkelijke 'hulp door de Neder
landers geboden een gevoel van bijzonderen
dank beeft opgewekt.
Onze oorlogsvloot.
Het pantserdekschip Evertsen, kom-
mandant de kapt. ter zee J- Ballaan, komende
van Antwerpen, keerde Maandagnamiddag
ter reede Tessel terug en vertrok Dinsdag
morgen weder naar de Noordzee tot het
maken van een oefeningstocht.
Gedurende de afwezigheid door verblijf in
het buitenland van den minister-president
dr. Kuyper, treedt de vice-president van den
ministerraad, generaal Bergansius, tijdelijk
als premier op.
Ongevallenwet.
Van volkomen vertrouwbare zijde vernemen
■wij, dat de Commissie van Voorbereiding in
zake de Beroepswet-Ongevalien wet Dinsdag IJ.
eane voorloopige conferentie hield met de
ministers van justitie en van binnenlandsche
zaken; dat het antwoord der regeering nog
niet bij de commissie is ingekomen en zij
haar Verslag dus nog niet heeft kunnen
vaststellendat waarschijnlijk nog nader door
de commissie met de betrokken ministers
zal worden geconfereerd en daarom een datum
van bijeenroeping der Tweede Kamer thans
met eenigen redelijken grond nog niet kan
worden vermoed. (»N. R. C.")
Met genoegen kunnen wij mededeelen, dat
het ongunstige bericht in een paar bladen
omtrent den toestand van burgemeester Was
onjuist was. De burgemeester heeft integen
deel heden een rustigen nacht gehad.
(sLeidsch Dagbl,")
Bet Kamerlid Van Kol in Indlë.
Aan eon particulier schrijjven van Yan
Kol nib Menado op Noord-Celebes ontleent
„Het Volk" hot volgende:
„Vooral hier in de Minahassa is mijn taak
vol bezwaren: twee elkander scherp besto
kende partijten, veel onwaars en gobeims
Moge het mij gelukken de waarheid te ont
dekken.
Morgen ga ik heb binnenland in en blijf
daar tot pi. m. 2 Juni om de „goudbooo" te
nemen langs Noord-Celebes en de mijubouw-
strekeu van Makassar. Van daar over zee
naar Anipenan en dan dwars door Lomi ok
en dwars (veelal to voet) door Bali, om aan
de Noordkust te Boolcleng uit ie kemen,
aanvangende te Karang-Assemdan een be
zoek aan den, uit den Lombok-oorlog beken
den Goesti D'jilanbi'k, vorst van Ksrang-Av-
sem en allo onafhankelijke vorsten.
Dim naar Banjoewaugi en naar Kajoe-
maas om er een week uit te rusten, d. w. z.
ander werk te doen: aantpekeningen uit
werken.
Dan weer over Java, om velerlei aan te
vullen wat ik de eerste maal moest voorbij
vliegen en zoo zal1 heb wel begin September
zijn eer ik na bezoek Bangka enz., weer
te Batavia ben
Daar moet ik nog Velen spreken, veel on-
do2-zooken en veel' nalezen, en zoo doende
moeb ik de reis die ik voor mijn 'genoegen
zou nemen over ChinaJapanAmerika
zeer waarschijnlijk opgeven.
Alsdan kom ik over Suez terug, wat veel
korter is en dab maakt dab ik de laatste
helft van October toch thuis kan zijn. De
West komt dan Jan. 1903 aan de beurt...
R, K. Volksbond.
Blijkens mededeeling in j>Dö Voiksbanier",
orgaan van den Nederl. R. K. Volksbond, zal
deze Bond deelnemen aan het Internationaal
Sociaal Congres te Freiburg i. Z., en zijn tot
afgevaardigden naar die bijeenkomst aange
wezen de heeren W. C. J, Passtoors en Jac.
P. van Term, onderscheidenlijk president en
2e secretaris van het Centraal Bestuur van
genoemden Bond.
Katholiekendagen.
Naar we vernemen, bestaat het plan om na
den te beleggen provincialen Katholiekendag
in Noord-Holland ook zulk eene bijeenkomst
uit te schreven in Zuid-Holland. De eerste
voorbereidende maatregelen daartoe zijn reeds
in gang. («Maasbode".)
Ncil. Landbonw-Comité.
Onder leiding van den heer P. J. A. de
Bi nine hield het Nederl. Landbou w-Comité
heden in de vergaderzaal der Eerste Kamer
eene huishoudelijke en algemeene vergadering.
De voorzitter bracht een woord van hulde
aan de nagedachtenis van den heer A. H. van
Slooten en deelde o. a. mede, dat de commissie
ter zake der meelvervalsching diligent blijft.
De zaak der afschaffing van den vleesch-
accgns zal nog nader worden ter sprake ge
bracht.
De rekening over 1901 werd goedgekeurd.
De contributie blijft f 10 per duizendtal leden.
De heer mr. P. A. A. Tydeman werd tot
vice-voorzitter gekozen.
Ned. Bakkershond.
De algemeene vergadering van dan Ned.
brood-, koek- en banketbakkersbond zal
Woensdag 6 Aug. te Amsterdam worden
gehouden. De agenda vermeldt o. a. benoe
ming van een lid in het Centraal-Bestuur
in de plaats van den secretaris, den heer C.
N. J. van EtteD, die zich niet meer herkies
baar stelt.
Een kuMo.
Hedenmiddag had op de begraafplaats Croos-
wijk te Rotterdam een treffende plechtigheid
piaats. De leerlingen van den te vroeg ontsla
pen musicus, deu heer Oscar Eberlé, eerden
de nagedachtenis van hun geachten leer
meester door op zijn graf een even eenvoudig
als kunstvol monument te plaatsen. Het ge
heel heeft een hoogte van 1.70 M. bij een
breedte van 1.20 en 0.70 M. en stelt voor
een afgebroken zuil staande op een rotswerk.
Het geheel is uit een stuk hardsteen ge
houwen dat niet minder dan 4880 kilo woog.
Het monument zooals het daar nu staat
weegt p. m. 2700 kiio.
Aan den voet van de zuil ligt te midden
van een vredepalm en waterleliën een vio
loncel met drie gebroken snaren, evenals
de geknotte zuil wijzende op het afgebroken
leven.
Op de zuil is in brons aangebracht de
buste van den overledene, lerwij! voorts in
zilveren letters omgeven door een lauwertak
zijn gebeiteld de woorden: «Den vereerden
kunstenaar Oscar Eberlé, 5 Juni 18418
Dec, 1901. Zijne leerlingen. Daaronder zijn
gebeiteld twee regels muziek weergevende
het lievelingslied van den overledene, de
onderste muziekregel gedeeltelijk overscha
duwd door de palmen en leliën welke de
violoncel omgeven.
Het geheel werd gebeeldhouwd door den
heer A. P. Boer, steenhouwer te Rotterdam
naar een ontwerp van mej. R. M. van Dantzig
aldaar en strekt beiden tot eer.
Finantieel Nieuws.
Mr. baron van Hugenpoth heeft, namens
crediteuren der Noord-Brabantsche Bank,
schorsing aangevraagd en verkregen van het
proces dat door eenige aandeelhouders tegen
de Bank aanhangig is gemaakt. De Recht
bank zal binnen een maand de curators
oproepen.
Men zal zich herinneren, dat, door het
overlig den van den heer Van der Kun, alleen
mr. Vac Leeuwen curator is.
Reorganisatie der scholen A en B.
In ons nummer van gisteren hebben wij
mot een enkel woord lfei rcorganisafcie-vwr-
stol van den heer van Westendorp gegeven
met toozegging, daarop heden terug le ko-
meu.
Wij zullen thans dan' vooreerst het een
en ander uit do hij het voorstel gevoegde me
morie mededeelen.
Bij misaiove Van 18 JxMI 1900, zoo lezen
wij in die memorie, deden B. en W. het voor
stel aan don raad tob reorganisatie der scho
len met uitgebreid leerplan.
Die reorganisatie bestond in het bepalen,
dat tot de 3 laagste klassen der meisjesschool
voortaan ook jongens zoud'em worden toege
laten en dab aan de jongensschool' ook on
derwijs iu de vakken, genoemd' onder de let
ters m, n, o en p van artikel 2 der wet op
hot Lager Onderwijs zou worden gegeven.
De jongensschool" zou dus met het 4e leer
jaar beginnen, 6 leerjaren omvatton, in to
taal dus 9 leerjaren.
Tot dit voorstel vonden B. en W. aanlei
ding in het feit, dat waar voor meisjes reeds
sedert jaren de gelegenheid bestond meer
uitgebreid lager onderwijs te genieten, voor
jongens die .gelegenheid ontbrak.
Een verwijting naar gymnasium en H'. B.
S. verwierpen zij, omdat het onderwijs aan
die inrichtingen voor tal' van jongens met 't
oog op hun verdere loopbaan, niet past, ter
wijl ook vele jongens niet in staat zijn, dat
onderwijs met vrucht te volgen.
De reorganisatie zou geen groot financieel
offer der gemeente eischen.
Hoewél alzoo alia voorwaarden voor aan
neming volgens den lieer Van Westendorp
aanwezig waren, weid. 'het voorstal dn da zit
ting van 7 Augustus door den Raad ver
worpen, nadat alleen, de heer De Groot als
bestrijder was opgetreden.
Het is den voorsteller van deze reorgani
satie niet duidelijk geworden of de door ge
noemd raadslid geopperde bezwaren door de
tegenstemmers werden gedeeld, dan wel of
er andere, niet genoemde bezwaren waren.
Uitingen van enkele raadsleden doen den
voorsteller do hoop koesteren, dat liet voor
stel nu misschien beter onthaal zal vinden.
De heer Van W. wijst op de eigenaardig
heid, dat hier wel voor meisjes, maar niet
voor jongens do gelegenheid bestaat, meer
uitgebreid, lager onderwijs te kunnen genie
ten. Dat dit zijn grond L'erin zou vinden,
dat men indertijjd in V,-.". gezet lager on
derwijs voor jongens ooneirrentio zag met
de H. B. S., kan de heer Van W. niet den
ken, want ieder die geen onbekende is, met
het onderwijs aan de 'H. B. S. gegeven, zal
moeten toegeven, dab er jaarlijks leerlingen
plaats vindten, die na eenige jaren sukkelen
verdwijnen en veel beter hadden gedaan, op
de lager school te blijtven. Dit feit is den
heer Van W. <le drijfveer tot reoganisatie.
Nu de H. B. S. zoo goed bevolkt is, heeft
uien bovendien voor concurrentie niet te
vreezen, integendeel wensdht men ze te ont
volken en parallelklassen, te Voorkomen.
Of dit door do reorganisatie bereikt zal
worden, is te betwijfelen, doch het kan hel
pen en bet mag dus als argument voor de
reorganisatie aangevoerd worden.
De kosten zijoi afhankelijk van twee ge
vallen en wél de 7e, 8e en 9o (klasse zullen
goed bevolkt worden of zij. worden het niet.
In het eerste geval zullen zij bedragen in '<t
eerste jaar f 225, in het 2e f 450 en in het
3e en volgende f 600, plus telkens f 100 voor
de ver.hooging van bet salaris van het hoofd
der jongensschool, terwijl! de heer Van W.
bet hoofd' der meisjesschool voor de meer
ders van baar te vorderen werkzaamheden
eveneens f 100 zou willen toekennen.
In bet 2e geval is er geen bezwaar bet
hoofd der school het onderwijs in die klas
sen geheel of gedeeltelijk op te dragen, en
dan zullen de kosten slechts bestaan in het
gewen van geen of enkele toelagen ad f 75.
Tegenover de meerdere kosten staat be-
halVfl dé meerdere ontvangst aan schoolgel
den een. vermeerdering van rijkssubsidie.
Voor de school van den heer Tij!' bedraagt
deze thans f 1140 voor 130 leerlingen. Zoo
lang het aantal leerlingen boven de 90
blijft, wordt die subsidie door uitbreiding
der vakken f 1500, onder de 90, wat mee
te verwachten is, bedraagt zijl f 930.
Voor bet le jaar is een vermeerdering van
f 360 dus zéker, voor de volgende jaren
waarschijnlijk, doch ook al daalt bet aantal
leerlingen tot beneden 90; dan zal' de meer
dere ontvangst van schoolgelden wél opwe
gen. tegen de vermindering van subsidie
groot f 1140 f 930, is f 240.
Dte subsidie van de school van mejuf
frouw 'Kimmijser .bedraagt f 1500 voor 132
leerlingen.
Door hot bijvoegen van de 3 laagste leer
jaren van de school van den heer Tijl zal dit
'getal steeds behouden blijyen, zoodat er
geen sprake is van vermindering wel' van
vermeerdering van minstens f 260 als het
aantal boven 144 stijgt, wat zeer waarschijn
lijk het le jaar zal plaats hebben. De kos
ten van da reorganisaltie (f 800) worden ver
goed. door vermeerdering van rijkssubsidie
ad f 360 en f 260, is f 620, en de meerdere
opbrengst der schoolgelden, zoodot er van
een financieel offer, door da gemeente te
brengen, geen sprake mag zijn.
Hoor ds benoeming van den hoer Bitter
tot leeraar aan de H. B. S. en het Gymna
sium, is er aan de jongensschool een vacatu
re. Zijn er nu weinig jongens voor het 7e
leerjaar, dan kunnen de lessen aan bet
hoofdi der school worden opgedragen en be
hoeft de vacature voorioopig niet vervuld te
word'en, waardoor men althans voor het a.s.
jaar f 875 minder heeft uit te geven.
Ten slotte zegt de heer Van "Westendorp
ten aanzien van heb bezwaar, indertijd door
dén 'lieer De Groot tegen de reorganisatie
geopperd, hl. dat de jongens twee scholen
moeten' bezoeken, dat ieder, die naar Gym
nasium of H. B. S. gaat, in hetzelfde geval
verkeert.
In den tijd, dat de meisjes liandwerk-on-
dervijs ontvangen, zou de h'eer van W. den
jongens in de eerste 2 jaren onderwijs in
handenarbeid en teekenen willen laten ge
ven en in het laatste jaar in rekenen.
Voor splitsing Van klassen behoeft weinig
wees te bestaan, omdat er in 7 jaren tijels
(van 18961902) slechts eenmaal (in 1900)
de 2e en eveneens slechts eenmaal de 3e M.
(in 1901), zoo jongens en meisjes gecombi
neerd waren geweest, waarschijnlijk ge
splitst hadden moeten worden.
Zooals wiji reeds meldden, is aan het schij
ven van deu lieer "Van Westendorp door B.
en W. een bericht van de heeren schoolop
zieners toegevoegd.
Do heer Jennes, schoolopziener in het dis
trict Rotterdam, schrijft, d'at het zijn stelli
ge overtuiging is, gebaseerd op een meer
dan twintigjarige ervaring als leeraar bij' 't
Middelbaar Onderwijs, dab op de H. B. S.
steeds leerlingen worden aangetroffen, voor
wie het onderwijss op een school voor meer
uitgebreid !ager onderwijs meier doeltreffend
is dan dat op de middelbare school.
Dé gelegenheid om naast middelbaar on
derwijs meer uitgebreid lager onderwijs te
krijgen, dient dus -t ongebruikt voorbij
gegaan te worden gelaten, zoodat het
voorstel van. den heer Van Westendorp sym
pathie vindt bij den heer Jennes. Alleen
heeft deze bezwaar legen de verplaatsing
van de 3 laagste klassen van do jongens
school naar de meisjesschool, in plaats waar
van hiji liever .gezien had verlenging van don
cursus aan dé school voor uitgebreid lager
onderwijs voor jongens niet 3 jaar, daar het
onderwijs op die school d'an oen afgerond ge
heel zou 'kunnen worden. Nu echte- geble
ken is, dat dit op bezwaren zou stuiten, die
het geheele plan in gevaar zouden kunnen
brengen, dringt d'o heer Jennes hierop niet
verder aan.
Dé heer Jennes adviseert dus tot aanne
ming van de voorstellen van den heer Van
Westendorp en .geeft daarbijl te 'kennen, dat
het volgens hem alleszins billijk zou zijn op
grond1 van het meerdere- aan haar Té 'komen
weak, heb salaris van mej. 'Kimmijser to ver-
hoogen.
De arrondissean en ts-school opziener, de
heer L. H. F. A. Faure schrijft in zijn be
richt, dat hem de voor te stellen reorgani
satie in hooge mate wenschlelijk voorkomt.
Het geonis van een school' voor meer uitge
breid lager onderwijs voor jongens 'hier had
hem indertijd zeer bevreemd. Het zou den
heer Faure werkelijk l'eed doen, zoo de raad
bij zijn beslissing van 7 Augustus 1900 vol
hardde.
Van heb praeadvies van B. en W. moeten
wij nog melden, dat ook zij op de besparing
van f 875 wijizen, nu de heer Bitter tob lee
raar benoemd is.
iHet nadeelj aan. 't verwissalen van school
verbonden, hetwelk de districtsschoolopzie
ner aangeeft, deélén B. en W. niet; als de
reorganisatie tot Stand ds gekomen, zal,
meenen zijh, hot nadeel niet zwaarder we
gen dan het onvermijdelijke nadeel aan het
verwisselen van 'klasse en onderwij'zer ver
bonden.
Achten B. en W. een geheeleu cursus
voor uitgebreid1 lager onderwijs ook al wen-
schelijk, met het oog op dé -kosten achten
zij hiervoor den tijld nog niet gekomen.
Gelijk wij reeds mededeelden, komt B. cn
W. een salaris-verhooging van het hoofd
van school1 B niet gewenscht voor.
"Waarom Coöperatie!
De openbare vergadering, opgeroepen door
de Brood- en Banketbakkersvereeniging alhier
ter bespreking van de vraagWaarom Co
öperatie? ingeleid door den heer Lammens
van Delft beeft gisteravond in «Musis Saci urn"
plaats gehad. Ook nu, als Maandag, waren
zeer velen opgekomen om van de medaille,
die Maandagavond was getoond, nu de keer
zijde te zien.
De heer B. de Goederen voorzitter
der vereeniging. opende de bijeenkomst met
een kort woord van welkom waarna de heer
Lammens het woord verkreeg.
Er hangt, zoo ving spr. zijn rede aan, een
geest van vervorming der bestaande orde in
de lucht, die zich op verschillende wijze
openbaart en in de bestaande toestanden
ingrijpt en waar men met die vervorming
slaagt daar wordt de orde gemaakt tot
wanorde.
Orde bestaat in de natuur, waar alles gaat
naar vaste regelen en alles blijft in den toe
stand waarin het was en die orde met zijn
onveranderlijke eischen bestaat ook in de
maatschappij.
Wat was in het begin zal zijn aan het
einde.
Zoo is het ook met da standen die ver
deeld zjjn in drie groepenzij die leven van
kapitaalzij die leven van kapitaal en arbeid;
zij die leven van arbeid.
Tot de eigenlijke behandeling van zijn
onderwerp overgaande wjjst spr. er op dat
de heer Mol in zijn lezing van Maandagavond
drie punten heeft besproken waarover ook
spr. iets wenscht op te merken
lo. verbetering van den toestand van den
bakkersgezel.
2o. goed en goedkoop brood,
3o. het te veel betaalde aanwenden tot
bevordering der algemeene volksbelangen.
Ook spr. heeft zich drie punten ter bespre
king gesteld als antwoord op de vraag
Waarom Coöperatie en die antwoorden zijn
lo. om den middenstand te doen verdwijnen
als een onnoodig rad in het samenstel" der
maatschappij.
2o. aan den middenstand te ontwringen
het geld voor de strijdmiddelen ten behoeve
ran den klassenstrijd.
3o. om eens goed te weten wat de midden
stand verdient en hoe.
De drie punten van den heer Mol nagaande
zegt spr. dat werkelijk de toestand van den
gezel niet zoo heel gunstig is, doch hij meent
dat voor dien toestand alléén geen coöperatie
zou worden opgericht. Immers in dat geval
zou men b. v. ook kunnen oprichten een
coöperatieve spoor- en tramwegmaatschappn
met het doel om den toestand van die greep
van arbeiders te verbeteren, die volstrekt
niet in gunstiger toestand verkeeren, wat
nachtarbeid en zondagsrust betreft dan de
bakkersgezel.
De bakkerspatroons zouden zeker gaarne
iele misstanden willen wegnemen, maar zij
stuiten op bezwaren, waartegen ookdecoöpe-
ratie te vergeefs hebben gekampt, de con
currentie, waartegen alléén de wet iets zou
vermogen.
2o. Goed en goedkoop brood.
Maar wie heeft daarbij meer belang vraagt
spr. dan de bakkerspatroon die zich wachten
moet om zijn klanten aanleiding te geven
tot klagen, meer dan de coöperatie die de
concurrentie niet zóó behoeft te vreezen.
Trouwens heeft de heer Mol reeds zelf gezegd
dat «goedkoop" een voorwaarde was die ook
nu reeds nagekomen wordt.
3e. Winst als strijdmiddel.
Dat is een punt dat velen en terecht naar
sprekers oordeel van de coöperatie verwijdert.
Steun verleenen aan de arbeidersbeweging
op een neutraal standpunt slaande gaat niet
een weerstandskas maken voor evenlueeie
stakingen zal door zeer velen die walgen van
de voortdurende stakingen, zeker niet worden
gewild; oprichten van volksbibliotheken dia
voldoen èn aan socialisten èn aan leden van
Patrimonium is ondenkbaar; een dergelijke
voorwaarde is naar sprekers oordeel onver
vulbaar.
Slechts dan is een coöperatieve broodbak
kerij neutraal, voor allen toegankelijk, wan
neer zij zich uitsluitend bepaalt tot het ma
ken van winst.
Tot de door hem z4f gestelde punten over
gaande, zegt spr. dat Maandagavond openlijk
hier is gezegd dat de coöperatieve broodbak
kerij zoo goed was om de arbeiders te doen
gevoelen dat zij den patroon kunnen missen.
De heer Wiebaut zegt dat de midden
stand niet zal verwijderd worden maar ver
plaatst, immers de patroons kunnen in be
trekking komen hg de coöperatie, maar deze
uitspraak onderschrijft spr, niet.
De coöperatie doodt de energie der indi
viduen. Waar in de bestaande orde een ener
giek jongmensch zich kan opwerken van ge-
gewoon arbeider langs klein patroon tot groot
patroon, dan kan in de coöpereerende maat
schappij niemand hooger stijgen dan tot
loonai beider.
2o. Strijdmiddel verschaffen ten koste van
den middenstand.
Deze vraag behoeft niet uitvoerig te wor
den besproken, meent spr., hoewel duidelijk
genoeg door den heer Mol is gezegd dat de
winst die uit de bakkerij vei kregen wordt
zal dienen voor den klassenstrijd, en dus zal
worden aangewend tot steiking der werk
stakingen, Of echter daardoor veel bereikt
zal worden betwjjfelt spr. wanneer hij ziet
naar de groote weikstaking voor een paar
jaren in Engeland, het land der coöperatie,
en waarb'y de arbeiders den strijd hebben
verloren.
3o, Hoeveel en hoe verdient de bakkers
patroon zijn geld.
Dit is een vraag, zegt spr., die niet door
hem is bedacht maar die hem in de Kamer
van Arbeid te Delft categorisch is gesteld.
Het doel der coöperatie is dan ook onwe-
deilegbaar om den aibeid der patroons te
brengeD onder het bestuur van den arbeider,
Wanneer de coöperatie werkt en de arbeider
zal zien wat de arbeid en wat de winst is
van den bakkerspatroon dan zal hij erkennen
dat die hein niet meevallen en dat hij niet
begrijpt dat de leden van den middenstand
van zóó weinig zóó veel kunnen doen.
De coöperatie is ook ontaard. In art. 2
der wet op de coöperatie staat dat zij ten
doel heeft het doen van inkoopen voor ge
zamenlijke rekening van benoodigdheden en
het gezamenlijk uitoefenen van het gemeen
schappelijk bedrijf, dat ook kan worden uitge
breid tot derden.
Terwijl art. 19 en dit in antwoord aan
den heer Mol die, minder parlementair, spr.
als leugenaar uitmaakte voorschrijft dat
elk lid der vereeniging voor zijn aandeel aan
sprakelijk is wanneer er tekorten mochten
ontstaan, t e n z q in de statuten anders mocht
worden bepaald.
Maar, vraagt spr., zou het netjes zijn om
in concurrentie te treden met bakkerspa
troons die naast de kans op winst ook de
risico vau verlies hebben, doch zelf de risico
van verlies te ecarteeren is het ook netjes
tegenover de crediteuren?
Men heeft ook gezegd dat de contróle in
de coöperatie zoo goed was, maar dan wjjst
spr. naar de coöp. broodb. «de Hoop"' In
een der jaarverslagen komt voor een bedrag
aan bloem van f 156619.voor melk is
uitgetrokken f 53546.771/g. Een berekening
door spr. opgezet brengt hem tot de uitkomst
dat zou zijn verweikt een hoeveelheid van
939.774 kop melk, die gerekend tegen 4 ct.
per kop een bedrag zou geven van f 37590.96;
dat geeft dus een verschil vari f 15956.811fe.
Waar dat geld gebleven is is nimmer ge
bleken niettegenstaande daarnaar in de alge
meene vergadering is gevraagd. In dat verslag
kwam voorts voor: uit de brandvrije kluis
gestolen f 1000,—nooit verantwoord f400.—.
Aan deze soort coöperatie zijn dus belang
rijke nadeeien verbonden zoo concludeert
spr. en hij zou dan ook liever een coöperatie
zien waarbjj een 10-tal flinke gezellen zich
vereeoigden om voor gezamenlijke rekening
te gaan bakken, ieder in een dépot te gaan
zitten en dan het brood voor eigen rekening
te slijten. Zij behouden dan het patroonsbelang
