BJMESL1M).
STADSNIEUWS."
Jaar
Bevolking
Totaal
overledenen
Overleden
typhus
febr. tyj
1880
23585
613
10
1
23776
634
1
2
24156
605
1
3
24196
649
3
4
24503
610
3
5
24844
601
6
24806
686
2
7
25069
530
8
25428
537
2
9
25620
557
2
90
25260
584
3
1
25371
511
1
2
25280
551
3
25573
407
3
4
25983
409
5
26233
486
1
6
26627
508
1
7
26884
456
1
8
26943
469
3
9
27081
508
1
1900
26716
451
1
1
27069
474
1
2
27494
416
2
Ver. Staten.
De verkiezing van Mac Clellan tot burge
meester van New-York, is een groote over
winning van de democratische partij. Me.
byna 70000 stemmen meerderheid won Mac
Cleilan het van Low, die tot de hervormings
gezinde partij behoort.
De nieuwe mayor van New-Yoik is 38
jaar oud en de zoon van generaal George
Mac Clellan. Hij maakte schitterende studies
aan de universiteit te Princeton en na eenige
jaren journalist te zijn geweest, werd hij
advocaat te New-York. De nieuwe burger
vader bekleedt sedert 15 jaren een hooge
plaats in de gemeente-politiek.
De uitslag der verkiezingen in de Stalen
toonen, dat de republikeinsche meerderheid
is toegenomen in Ohio en Pennsylvania de
republikeinen behaalden eveneens de over
winning in Massachusetts, Nebraska en Rhode-
Island. In Mai y land, Kentucky en Virginia
behaalden de democraten de overwinning.
Columbia.
Het is op de landengte van Panama weer
aan 't spoken. Er is opstand uitgebroken,
waarschijnlijk over de verwerping van het
kanaal-verdrag, en de Yer. Staten zijn er
natuuilijk als de kippen bij. Uit Colon wordt
n. 1. geseind dat 50 matrozen van de Ame-
rikaansche kanonneerboot Nash v i 11 e aan
land zijn gezet ter bescherming van de Ame
rikanen en andere vreem !e ingezetenen. In
de stad heerscht een paniek.
De vice-consul der Ver. Staten te Panama,
Ehrman, seinde gisteren dat het Columbi-
aansch oorlogsschip Bogota de stad be
schoten heeft. Elf Chineczen werden gedood.
Ehrman diende een protest in tegen dit
bombardement. Mocht daaraan geen gehoor
gegeven worden dan zal het oorlogsschip
Boston, thans op weg naar Panama, de
Columbiaansche kanonneerboot nemen. Men
is te Washington van meening dat een bom
bardement niet voorafgegaan door de ver-
eischte waarschuwing, een 'schending is der
oorlogsregelen. Het feit dat het eene eindpunt
van den Panama-spoorweg bezet is door de
regeeringstroepen en het andere door de op
standelingen maakt den toestand ingewikkeld
Er is geen twijfel aan of de regeeiing der
Vereenigde Staten za! matrozen doen landen
aan de eindpunten der spoorlijn.
Volgens de «Frankf. Ztg." wordt de onaf
hankelijkheidsverklaring van Panama door
de Ver. Staten moreel gesteund. De opstan
delingen zullen door de Amenkaansche tioe-
pen geholpen worden, dat is de algemeene
opinie. Het Amerikaansche eskader in den
Stillen Oceaan wordt gereed gehouden om
naar Columbia te vertrekken.
Volgens de «New-York Herald" zijn te
Panama de gouverneur en de autoriteiten ge
vangen genomen. Alle Columbiaansche oor
logsscheepjes op de kust van den Grooten
Oceaan zijn ingepikt en te Colon denkt men
dat de kruiser Carthagena vandaag zal
genomen worden. Wie of dit alles deed staat
er niet bij, doch het veroveren der schepen
kan moeilijk aan de opstandelingen worden
toegeschreven en indien het bericht waar is,
zullen de Ver. Staten daarin wel de hand
hebben.
Hofberichten
Gisteren is bij Rabensteinfeld een St, Hui-
bertsjachtparty georganiseerd door de officie
ren van het regiment artillerie. De Koningin,
prins Hendrik en groothertogin Marie wareu
getuige van den jachtrit.
Uit Schwerin
De Koningin, prins Hendrik, groothertogin
Marie en de hertogin Marie Antoinette, de
dochter van hertog Paul, zijn gisteren van
Rabensteinfeld naar den hofschouwburg alhier
gereden, waar een hier zeer geliefd blijspel
«Der gute Ton" vertoond werd Het blijspel
hekelt de bizondere voorliefde van een ambte
naarsweduwe voor den «goeden toon", waar
door zij hare dochter in hare liefde tegen
werkt en haar bijna van haar levem-geiuk
beroofd zou hebben, als niet het jongste
dochtertje zich daartegen dapper verzet en
gehandeld had, zooals haar hart en de ware
plicht van de liefde verlangden. Het stuk
behaagde de vorstelijke bezoeknis zeer, die
herhaaldelijk applaudisseerden. Gedurende de
pauze gebruikten zij de thee in de vorstelijke
vertrekken van den schouwburg. Na de voor
stelling keerden zij naar Rabensteinfeld terug.
**-*
Bij terugkomst van II. M. de Koningin en
Z. K. H. den Prins der Nederlanden op het
Loo, zullen aldaar van dienst zijn: H. W. J.
E, baron Taets van Amerongen, kamerheer
ceremoniemeester van H. M. de Koningin
de luitenant ter zee der le klasse C. C.
Zegers Rijser, adjudant van H. M. de Koningin
de luitenant ter zee der le klasse jhr. C.
Hooft Graafland, adjudant van Z. K. II. den
Prins der Nederlanden en de le luitenant
jhr. E. R. van der Wijck, ordonnans-officier
van H, M. de Koningin.
P. W. Janssen, f
Do slag is gevallen. Ouzo alom au don 3au-
de on ook daarbuiten bekende stadgenoot,
do achtenswaardige P. W. Janssen, is na
eenige maanden van ongesteldheid, op 82-
jarigen leeftijd bezweken. De vriend van
kinderen en bloemen, de vriend ook van
zoovelen dio hij heeft bemoedigd', gesteund,
tob nieuw leven gebracht.
Ecu beschrijving van dit 'loven in zijn
veelzijdige be teekenis kaa niet aanstonds
verwacht worden. Wie zich daartoe zet, zal
de uitgebreide stof over heel wat hoofdstuk
ken hebben to verdeden. Wat de overledene
gedaan heeft als directeur der Düli-Maat-
schappij, welk een ihvloed hij' als zoodanig
op den tab,ikshandel'hoeft geoefend; wat hij
iu Friesland in liet belang dor landontgin-
nsiig, teu voordode van den kleinen boeren
stand heeft tot stand gebracht; wat hij1 tor
practisch© oplossing van het moeilijk wo
ningvraagstuk voor den arbeidenden stand
'hooft verrichtwat hij tea- behartiging van
heb vrijzinnig godsdienstig leven van ons
volk met medewerking van den Protestan
tenbond .hooft volvoerd: wat hij gedaan
lieoft om allerlei instellingen van openbaar
nut op krachtige wijze te steunenwe don-
kon am kerken cn pastorieën, ziekenhuizen
oil sanatoria, die geheel of ton deelo aan
zijn mildheid hun ontstaan to danken heb
ben, dit alles, om het voornaamste slechts
te noemen, zal bij een beschrijving van het
thans geëindigde leven een afzonderlijke
vermelding verdienen.
Mij worde thans vergund aan ecu plicht
der dankbaarheid te voldoen, en in do vol
gende regelen den lezer een beeld to ontwer
pen van den "beminnelijk en man als den bliji
moedigen gever cu als den stichter van „Ons
Huis".
Zoo spreekt de heer J. A. Tours, da di
recteur van „Ons Huis" to Amsterdam in
zijn inleiding tot een. korte schots omtrent
den lieer P. W. Janssen, aan hot „Handels
blad" toegezonden.
'Itot „Hbld." voegt er o. m. ook deze
mededeeling bij dat iu Februari! jl. zich voor
hot eerst de verschijnselen openbaarden van
een acute ziekte, ook al ten gevolge van
hoogen ouderdom. Dei keer Janssen borstel-
do hiervan, doch ging tot volledige terug
keer van krachten naar Duitschland, waai
de ziekte evenwel in hevigheid toenam. Hij
overleed gisterochtend to half elf, zacht en
kalm.
De teraardebestelling van het stoffelijk
o-evrscbot des heeren Janssen zal a s. Zater
dag 7 Nov. plaats hebben op „Zorgvlied",
waarschijnlijk tegen twaalf uur.
Scheidsgerecht.
In liet. vervolg van de zitting van het
scheidsgerecht inzake de Vemezuelaanschëi
kwestie, heeft do agent van België, Woeste,
uitvoerig de gronden bestreden waarop de
drie blokkeerende Mogendheden aanspraak
maken op privilege en de gegrondheid ver
dedigd van de vordering van do Compagnie
des Eaux te Caracas, waarvoor België op
komt.
Daarna voerde de raadsman van Frank
rijk, mr. Clunet, het woord. Deze gihg uit
voerig alle feiten na, -waaruit hij afleidde,
dat de drie blokkeerende Mogendheden to
voren nimmer aanspraak op privilege heb
ben gemaakt, doch stilzwijgend goedgekeurd
hebben dat zij op wet van gelijkheid met
de andere Mogendheden zouden warden be
handeld, behoudens speciale voordeden
door hen van Venezuela bedongen en ver
kregen.Ook de rechtskundige grondenwaar-
op erkenning van een recht van privilege
door de blokkeerende Mogendheden werd
gevraagd, achtte pleiter niet afdoende.
Tor zitting is bericht ingekomen van den
agent van Mexico, den Mexicaanschen ge
zant Pardo te Brussel, dat bijl door onge
steldheid verhinderd is tegenwoordig te zijn.
Drankwetactie.
Door eene eommissip voor de drankwetactie
is bij de Tweede Kamer een verzoekschrift
ingediend om het ontwerp tot herziening van
de drankwet, hetwelk snaar haar oordeel
veel goeds bevat", zeer spoedig iri behandeling
te nemen.
De afdeelingen Apeldoorn, Den Helder en
Maarssen en omstr. van den "Volksbond, ver-
eeniging tegen drankmisbruik hebben in adres
sen aan de Tweede Kamer aangedrongen op
een spoedig in behandeling neroen van het
ontwerp-drankwet.
Yereen. van burgemeesters.
De verschillende vereenigingen van burge
meesters en secretarissen zullen een krachtige
propaganda in 't leven gaan roepen ter ver
krijging eener betere salarieering. Te's-Her-
togenbosch zal a.s. Zondag de eerste propa-
gandavergadering worden gehouden.
25-jarfg Jubileum van den intocht van II. 51.
Koningin Emma In Nederland.
Te 's-Gravenhage heeft zich een comité
gevormd hetwelk zich ten doel stelt in Janu
ari a. s. het tijdstip te herdenken waarop
vóór 25 jaren H, M. de Koningin der Neder
landen Haren intocht deed hier te lande.
De bedoeling is op die dagen groote wel
dadigheidsfeesten over het geheele land te
organiseeren.
Onze oorlogsvloot.
Hr. Ms. pantserschip De R u ij ter, com
mandant kapitein ter zee van der Sande
Lacoste, zal eerlang uit West-lndië naar
Nederland terugkeeren.
Onze Consuls.
Bij Koninklijk besluit is de heer C. W. H.
van Dam erkend eri toegelaten als consul van
Cuba te Rotterdam, («Stct,")
Standbeeld voor stadhouder Willem III.
«De Tijd" schrijft
«De Standaard" plaatste heden zonder
commentaar of voorbehoud als hoofdartikel
een schrijven van den afgevallen priester
mr. A. van Daehne van Varick, waarin aan
de oprichting van een standbeeld voor Wil
lem III een beteekenis wordt gehecht, zóó
grievend en beleedigend voor de Katholieken,
dat wij ons genoopt gevoelen om onze, zij
het ook voorwaardelijke en vrjj koele, in
stemming met dit plan terug te roepen en
onze geloofsgenooten uitdrukkelijk te waar
schuwen tegen de bedenkelijke tendenzen,
waarvan het calvinistisch orgaan zich ten
tolk maakt.
Provinciale Antl-Eevolutlonnalre Partijdag.
Gistermorgen, 10 uur, weird in het ge
bouw „Irene" te Utrecht bovengenoemde
partijdag gehouden.
Na psalmgezang cu gebed, uitgesproken
door ds. Buitenhuis uit Vreeswijk, werd
door het Kamerlid J. H. de Waal MaMijjt
de vergadering geopend met een! korte uit
eenzetting wat de provinciale -partijdag be
oogt.
Hierna kreeg bet woord prof. mr. D. P.
D. Fabius, met liet onderwerpVrijheid
van Lager Ondrewijte,
Spr. beantwoordde allereerst, dö vraag wat
onder vrijheid van onderwijs is to verstaan.
Dit is niet hetzelfde als dö vrijp school,
maat- bc teek ent, dat de ouders in de rechten
van het onderwijs niet van overheidswege
bemoeilijkt wordendat niet de overheid
op do richting invloed oefent. 'Mr. van Hou
ten heeft dit laatste clericelismo genoemd,
hetgeen bestaan kan ook met do franche-
menfc godsdienstlooze school, als deze der na
tie opgedrongen wordt. In do tweede plaats
betoogt spreker, dat vrijheid van onderwijs
gemist, wordt. Wel is het iets beter dan
vroeger, maar daardoor is er nog geen vrij
heid. Tot 1S57 moest zelfs vergunning wor
den gevraagd tot het hebben Van een vrije
school. Blijkens de onlangs uitgegeven ge-
dcuksdiriften van Ilogcudorp, aclrtte deze
reeds in 1825 de wet van 1S06 ongrondwet
tig, omdat do vrijheid, die ösni natuurlijk
recht is, door de Grondwet onverkort werd
gelaten. Do wet van 1857 maakte de vrij
heid goeddeels illusoir. Eerst bijl de wet-
Mackay is er in beginsel gro-otc verandering
gekomen, maar do fmanciealo toestand is
nog ^betrekkelijk weinig verbeterdop al
lerlei wijzen wordt de bevolking gelokt cn
gedwongen naar de openbare school.
Dat. met de Grondwet van 1S4S do vrij
heid niet gekomen is, werd erkend door Al-
lard, Pica-sou en mr. Cort van der Linden
zelfs na de wet-Mackay sprak mr. Hubrocht
uit, dat er een dwingeland is in ons land.
Ten derde behandelde spreker de vraag
wat n-oodig is om vrijheid van onderwijis tel
verkrijgen. Hij kwam daarbiji tob de conclu
sie, dat de vrije scthool het best do vrijheid
van -onderwijs waarborgt. 'Het is daarom
niet te doen om iets meer steun voor het
vrije onderwijs, maar om het tocht.
Er is geen enkele reden om de openbare
school aan ouzo tegenstanders te laten. In
zekeren zin hebben wij minder te vragen
verandering in het vrij®, dan wel verande
ring in het openbaar onderwijs. De geeste
lijke vrijmaking van liet volk is dö voorname
taak van dit Kabinet.
Van haar goede gezindheid gaf de Re-
geering "blijde door do pensioenwetten.
Toch is bedenkelijk, dat dö staat zich het
recht aanmatigt, de bijzondere ouderwijzers
te verplichten, bij' te dragen voor pensioen,
alsmede het pensioen uitkeeren, aan wie
geen ambtenaar is. In allen geval komt do
eigenlijke onderwijskwestie hiermede niet
verder. Iu die richting ligt het Unierapport,
in net voorstel, om van staatswege uit te
betalen, allo onderwijlersminima en wette
lijke verhoogingen. De Min. van! Binnen!.
Zaken heeft 6 December jl. verklaard, dab
de laatste weg veel onderzoek eischb en veel
geld. "Wellicht, dat do Regeering toch. dat
middel kiest. Maar men dient wel te begrij
pen, dat bij al wat reeds aanhangig is, dan
ook niet veel belangrijks vóór 1905 meer
kan worden afgedaan.
Deze rede werd warm toe-gejuicht.
Men besloot een telegram te zenden aan
di-. A. Kuyper, minister van Binneriland-
sche Zaken.
Hierna 'kreeg do hoor mr. A. det Jong hot
O O
woord om to spreken over „sociaal' gezag".
Do heer do Jong sprak eerst over do ver
schillende! vormen van gezag. Naast het
gezag van God over dom mensdh, onder
scheidde hij het gezag van den oenen
mensch over don anderen. Hiorbiji treden
politiek en sociaal gezag op den voorgrond.
Sociaal gezag is hot gezag, dat hoersclit
in do verschillende 'kringen, waar do eene
mernscb staat tegenover den ander. In do
Heilige Schrift,, vooral in den brief aan de
Ephczieërs, hoofdstuk 6, waren Volgens spr.
beginselen neergelegd, dïö hot sociaal gezag
beheerschen. Da dienstbetrekking tusschen
patroon on arbeider draagt dan ook een
goddelijk karakter.
Sterk verklaarde spreker zioh togen do
verschillende richtingen die in) onzen tijd
aan do vormen van sociaal gezag een andeï
als een goddelijk karakter willen geven.
Als grens van. liet patroonsgezag noemde
spr. den kring der arbeidsbetrekking. Hij
verklaarde zioh voor een wettelijke regeling
der arbeidsovere'enlkomst, doch hierbijl moest
er vooral aan gedacht worden), dat h'eb ge
zag in de arbeidsbetrekking gezag is van
God.
Door'enkele aanwezigen werden aan don
inleider inlichtingen gevraagd.
Ds. Adriaans© van 'MMden-Java, besprak
in de avondvergadering het volgende onder
worp: Do rechtstoestand der Inlandsehte
christenen.
De anti-revolutionaire partij' höcft altoos
uit beginsel beleden, dat Indië moet geker
stend worden, blijkens art. 18 van1 haar
program.
Niet dat zij, wilde, dat do overheid dö
zending zou drijtvem, maar dat dei rögeering
alie belemmering van den voortgang van
het Christendom zou wegnemen. Roeds ia
1874 heeft dr. Kuyper dat in d'ei Tweede
Kamer uitgesproken etii sinds is dat begin
sel bepleit en toegeüioht, in do pers en in) do
Staten- Generaal
"Vetrvodgeus zette spr. uitvoerig en duide
lijk den huidigen toestand der Inlandschö
Christenen uiteen en gaf daarbij aan de
verscliillende nadeelen dio daaruit voort
vloeien.
Spreker meent, dat het thans ieder wel
duidelijk zijn zal, dat de rechtstoestand en
de rechtsbedoeling dor inlandschö christe
nen 'beter móet geregeld. Mr. v. d. Berg
heeft met het oog hierop gezegd, dat de
wetgeving den voortgang van het christen
dom, bepaald heeft tögougewerkt.'Was minis
ter Ivc-uehomus aangebleven', dan zou er al
vóór edn dozijn jaren eeai poging gewaagd
zijta, om verandering aan te brengen.
Doch, worde 't nu aan minister Idenburg
gegund, deze belemmering van do uitbrei
ding van 't christendom op te ruimen.. Het
zou voor dit ministerie een blijvende cea*
zijn, zoo het aanving met do toepassing van
liet A.-R. koloniaal program, waarvan do
kerstening van Indië uitgangspunt en be
zielend hoofdbestanddeel moet blijven 1
MAASSLUIS, 5 November. By Kon» besl,
is bepaald, dat dr. H. J, M. Boonacker alhier,
bij ontstentenis van den arts W. Thiebout,
aldaar zal belast zjjn met het gezondheids
onderzoek van uit zee te Maassluis aan
komende schepen en met de behandeling van
lijders aan eene der ziekten, bedoeld by art.
2 der wet van 28 Maart 1877 (Staatsblad
no. 35) in de ziekenbarak aan het Arnersgat,
gemeente Naaldwijk.
Pcrsmnnieron,
De Redactie der «Nieuwe Sch. Crt." schrijft
in het nummer van gisteravond
«Als we ons niet minder prikkelbaar toon
deri, dan de sScln'ed. Ct zich onlangs ge
toond heeft, zouden wij wraken de wijze
waarop ons bericht over de tentoonstelling
te Schiedam door haar werd oiergenomen.
Nu wilbn wij shchts even zeggen, dat
bedoeld bericht volstrekt geen «communiqué"
was, al lagen er ook de mededeelingen van
het bestuur van «Schiedam Vooruit" aan
ten grond-lag".
Kan het bescheidener en meer vergevens
gezind Wij zijn onzen collega dan ook innig
dankbaar voor zijn welwillendheid ten onzen
opzichte.
En weikelijk, zooals de «Nieuwe Schie
darmche Courant" reeds teiondeistelt, hebben
wij gemeend dat dit stukje een communiqué
was. Aanleiding gaf daaitoe hei ingezonden
stukje van den Voorzitter van «Schiedam
Vooruit," dat toch zeker door de Redaclie
der «Nieuwe," die zoo herhaaldelijk toont ons
blad met de grootste aandacht in te zien,
ook wel zal zijn gelezen.
Waar de Redactie er zoo grooten prijs op
schijnt te stellen dat het algemeen bekend
is dat dit stukje door baar zelf geredigeerd is,
willen wij dit feit wel onzen lezers mede-
deelen.
Wij vei klaren daarom thans gaarne dat
het gedeelte van ons bericht betreflende die
tentoonstelling, in ons nnmmer van Dinsdag
avond opgenomen, voor zoover dit boven de
staat, geredigeeid is door den heer Redac
teur van de Nieuwe Schiedamsche Courant
en dus geen communiqué is.
Aan den heer L. M. v. d. Most, consul der
Nederlanden te Banana, is bij Kon. besluit
vergunning verleend tot het aannemen der
onderscheiding van ridder der orde van den
Leeuw van den Congostaat,
De Beursbrug.
Deze brug is wegens reparatie hedennacht
na lOl/a uur afgesloten.
Gezondheidstoestand.
Door een aanvrage uit het Buitenland
werden dezer dagen eenige cijfers op het
stadhuis alhier verzameld, betrekking heb
bende op de algemeene gezondheid. Wij laten
die hier achter volgen, omdat zij zeer merk
waardig zijn
Hieruit toch blijkt dat sedert 1880 de
bevolking is vermeerderd met bijna 3000
inwoners, terwyl het aantal overledenen is
gedaald met 200. Van 18801886 bleef het
aantal steifgevallen behoudens eenige schom
melingen vrijwel stationnair, doch dan dalen
de cjjfers bijna regelmatig.
In het jaar (1886) waarin die gunstige
verandering begon, werd hier de gemeente-
drinkwaterleiding geopend.
Ons dunkt dat hierbij commentaar over
bodig is.
Schiedam Yoornlt.
Wij herinneren onze lezers aan de ver
gadering van hedenavond van «Schiedam
Vooruit" waarvoor zooals men weet, een be
stuurslid zal worden gekozen en mededeelingen
zullen worden gedaan omtrent de voorgenomen
tentoonstelling te dezer stede.
De Slager-Tentoonstelling.
De Singer-teotoonstelling ondervindt bij
hen die daar een "kijkje zijn wezen nemen
wel waardeering en zy mag zich dan ook
naar wij vernemen, wel in een druk bezoek
verheugen. Het was trouwens te verwachten
dat, waar zooveel fraai's te zien is, ook ve»|
belangstellenden zouden zyn.
Gisternamiddag ongeveer G uur ontstond
brand op den zolder van het manufactuien-
magazyn «de Zon" aan de Boterstraat, door
dien een vonk in de kapok viel.
De politie, die dadelijk met een slangen,
wagen aanwezig was, slaagden er weldra in
het vuur te doven, zoodat er weinig brand-
schade, doch daarbij veel watei schade werd
veroorzaakt.
Springtij: Vrijdag 6 November.
Constant!».
Gisteravond trad de boor Franc van der
Goös, voor een goodbezotta zaal, in 't gebouw
der afd, S. D. A. P. als spreker op, niet het
onderworpdo S. D. A. P. en de revolutie,
Do rede was een ialoidikg op do door den
heer Jos. Loopuyt voor genoemde afd. te
•houden cursnsvergaderingen,
Dö spreker begon met te verklaren
wat te veusbaau door revolutie, d. i. arie-
heele vervanging van do kapitalistische
maatschappij! door do socialistische gemeen
schap en wonscht het verband tusschen. do
arbcdderspartiji en dö revolutie uiteen te zet
ten. Deze arbeiderspartij' toeh stelt zich niet
slechts tot taak hcrvormilu'gön, dooli oen om
mekeer van de maatschappelijke toestanden.
D'ö redoa ligt voor d© hand. Het kapitalis
me wordt voor de arbeidende klasse meer en
moer verderfelijk. Hot stolsel van) uitbuiting
•en uitzuiging treft de overgroot© meerder
heid der arbeiders en daardoor is revolutie
reeds noodzakelijk.
Waarop de kapitalistisch© maatschappij
berust en hoe zij is ontstaan, geeft ecu hel
deren kijik op do wijze ho© zij' moet worden
bestreden on afgeschaft. Lang zal spr. zich
niet bezighouden) met geschiedkundige bo-
sehouwingen over het ontstaan Van 't kapi
talisme; teruggaande tob de Middeleeuwen,
zien we dab de lijfeigenschap meer en moor
om verge stöotou wordt door den handel. Do
handelaren toch moestem om de productie to
vergrooteu, werklieden tot hun beschikking
hebben en met bedriögelijko voorspiqgdm-
gen werd toen del vrije arbeid geboren. Hoo
bet toon met dien vrijen arbeid gesteld was,
is eemigszitns na to gaan, wanneer we zien
dat de tegenwoordige arbeidende klasse ge
bed is overgeleverd aan. da bezitters. Hoo
dit tegenwoordige st'elsd economisch is iu-
geriobt, is niet gemakkelijk te zoggen. De
voorioopers der sociaal-democratio Marx en
Engels hebben dit 't eörst vastgesteld. In
't 'kort saamgevat, komt het hierop nöer:
Dö huidige maatschappij berust op handel,
op koop en verkoop. De arbeider beschikt
over zijn) spierkracht en zijh vakkennis, met
een woord, over zijh arbeidskracht, die hij
zoo duur mogelijk tracht te vertkoopen. Wil
de arbeider echter zijn arbeidskracht leve
ren, dan moet hij dat doen waar de kapita
list zulks goeddunkt, hetzij' honderden me
ters onder don grond', bijv. iu de mijnen, of
in een vunzige fabriek of elders, in alle ge
val kan de arbeider zijh arbeidskracht niet
aanwenden waar hijzelf zou willen.
'Hos nadeelig dit stolsel is voor do arbei
dend© klasse, behoeft geen betoog. Toch was
't kapitalisniö een mate van vooruitgang iu
de Middeleeuwen. Als levenwekkende
kracht drong de concurrentie, boe nadeelig
of ze voor sommigen wezen mag, tot grootöro
productie, tot steeds goedkooper veikoopen.
De revolutie togen bet 'kapitalisme komt
voort uit het stelsel zelf. Da selmjkionde
tegenstelling van rijkdom en armoede en
ellenda is zoo duidelijk merkbaar, dat do
gezindheid van afkeer, van baat tegen bet
kapitalisme met dear dag toeneemt. Juist
bet bestaan van een overvloed van alles
cm Van een proletariaat daaruit vloeit voort
een sterk revolutionaire) kracht.
Buiten dc arbeiders om zijn' wijizigingen
melkbaar dio op ecu komende omwontoling
wijzen. Door do enorme1 concurrentie, drukt
do grootero kapitalist do kleitere dood cn
't aantal kapitalisten vermindert er door.
Dö 'kleino bezitters worden onteigend en
verdrongen door groot-industri© en groot
handel. Dö winkelier, de middenstand' in
't algemeen wordt met den ondergang be
dreigd door de concentratie der productie,
die meer en meer in minder handen komt;
bet handwerk is tot ondergang gedoomd.
I11 do geschiedenis beeft bet kapitalisme
een nuttige rol achter den rug. Dö eigenaren
van fabrieken, on handelsondernemingen
zijin thans ndtat meer de leiders der zaken,
•het zijn geworden da aandeelhouders dm*
maatschappijendio hum werkelijk 011 arbeid
overlaten aan bezoldigde ambtenaren, direc
teuren genaamd. Dö verandering in do Mij.
heeft zich geuit in ceu scheiding tusschen
•bözit cu beheer. D'el productie is' langzamer
hand! maatschappelijk géwordén, alld econo
mische! crises doen haai- invloed gelden) oVcr
de gabetelei wereld. Een hetero regeling van
den arbeid fe dringend noodzakelijk en bet
'kan niet anders zijn, dan dat dö arbeidende
klasse de) productib-middölen tot haar eigen
dom maaikt. Het privaat-beizit, b'et kapitaal
bezit (d© middelen' om ta ai-benldleiu) dient
te worden omgezet in gemeenschappelijk
bezit.
Om daartoe) te geraken moet wordön over
gegaan' tot onteigening, daartoei moet den)
klassenstrijd gevoerd worden. Hoe tot diö
onteigening te komen? Dö vraag schijfat
moeilijk, doch spr. wijst op db verminde
ring van producenten, dö werkelijk© bezit
ters sijh te tellen ('t duidelijkst blijkt dit
in, Amerika) ein volgens spr. zullen dezo
liöden, wanneer 'bun tijd gekomen a's goed-