lil
f)V" laargang.
Zondag 6 en iVIaan^'ag 7 December 1903
No. 11334
Berde Blad
ISlil
5
UIT DE PERS.
INDISCHE PENKRASSEN.
Koloniën.
ALLERLEI.
J)e*a courant verschijnt dagel ijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
prijs per kwartaalVoor Schiedam en Vlaardingen tl. 1.25. Franco
per post 11. 1.65.
Prijs per weekVoor Schiedam en Vlaardingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor liet eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een uur
san het bureau bezorgd zijn.
Bureau s Botcrstraat 68.
l'i'ijs der Ad vorten ti n Van 16 regels fl 0.92 iedere regel
meer 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zjj
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hier
van zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag- en Zaterdagavond verschijnen, worden,
zoogenaamde k/eine adcevtcntiSn opgenomen tot den prijs van 40 cents
per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
latere. Telefoon Ho. 133.
ra tSBSfjjit. zxaazjeaczK
UHl'
De lijkverbranding in Tabanan.
Db mislukt© tocht van onze oorlogssche
pen naar- het rijkj© Taibanan opj Bali geeft
den redacteur van de „Soer. Ct." aanleiding
tot dö volgend© besahoiuwingcni
Onder Nedorlundsche opperheerschappij
bestaan daar oen aantal staatjesKloeng-
koeng, Badoeng, Tabanan, Bangli, Gianjar
en heb rijk van Karang Asem van Goesti
Djilantik.
Do iheerschers over de bedde laatston noe
men zich stedehouders van het gouverne
ment, de vier anderen dragen den titel van
vorst' ein twee hunner hebben zelfs als op
volgers van do oud© vo>rsten van Badoong
en Tabanan, die overleden, zijn, zich. ge
noemd „Tjahorda", zich daarmede een veel
te hoogen rang als Hindoe toekennend',
-,vaar zijl geenszins uit de kaste dm* Satya. s,
maar uit de derdo kaste gesproten zijn.
Dezo hoog© titels geven liun een verhoogd
aanzien hij het volk on stolt hot gouVomc-
mentsgezag in de schaduw.
Dat dit in de bedoeling ligt der nieuw
opgetreden vorsten, blijkt nu opnieuw uit
de ongehoorzaamheid van den vorst van
Tabanan, dis tegen den nitdrukkelijiken
wensdh van de Re-goeriug te Buitenzorg in,
toch twee vrouwen heeft doen offeren bijl
de begrafenis Van zijln vader, Ngoerah
Agoeng Tabanan.
De beide Nederlandsche oorlogsschepen
tar roede kruisend, hebben maai* weinig in
vloed gehad op de begrafenisplechtigheid.
Als men vraagt wat nu to doen staat aan.
onze Eegeering, zou i'k meenen dat men,
alvorens ton daden van geweld over te gaan,
behoort te onderzoeken of liet verbod om
menschoffers te brengen, ook in zoodanig©
woorden is vervat geweest dat naar do iet
ter daarvan het bevel toch is nageleefd.
Indien door controleur Schwartz namens
den Gouverneur-Generaal het verbrande.il
van levende mensehen bij1 de teraardebestel
ling is verboden, dan is dat bevel nageleefd,
ook al werden de vrouwen eerst gekrist en
daarna verbrand.
Hen zal dan verstandig doen zich niet te
laten overbluffen door zulk een soort leuk.
lieid on moeten erkennen dat aan het bevel
is gehoorzaamd.
Daarna is tij'd genoog om 'het bevel in
andean, wijder strekkende woorden te her-
kien.
Daarvoor bestaat reeds aanstonds gele
genheid in liet rijkje Kloongikoemg, waar 't
lijk van den ouden vorst nog boven aarde
staat en waar dus soortgelijke plechtigheid
binnenkort kan worden verwacht.
Is ecktea* ook naar d© letter ongehoor
zaamheid begaan, dan zullen overwegingen
van niet kunnen landen en moeilijks be
reikbaarheid door de bergketen die hot rijk
je afsluit, niets vermindoren van de noodza
kelijkheid' om en hoe oer hoe betor, met
kracht te straffen, opdat de ongehoorzaam
heid zich niet verder* uitstrefkke.
De zaak is van het hoogste behang niot
alleen voor ons gezag, maar ook voor do bei-
ia weeuwtjes van KJoeugkoeiig, dio aan
stonds aan de beurt zouden komen voor do
vuurproef. En hoo weinig beschaving daar
vlak bij, Java ook nog mog© zijn doorgedron
gen tot de volkszeden, hot kan, dunkt mij,
io uitverkorenen niot onverschillig zijn of
tijdens hun leven eou verandering wordt ge
haakt in het gebruik,
kan onze etnologen om een verklaring
geven van dio gewoonte die bij1 meer vol-
«8 voorkomt. De heer dr, Jules Jacobs
'«oft, van zijln. bezoek in 188-3 aan Bali do be
drijving gegeven van een dergelijike pleoh-
jgheid. Volgens .hem worden do slachtoffert
extase gebraakt en offeren zich half vxijl-
'Maar zulke dingem passen mot moer
onzen tijid.
Inmiddels zit dei Begeering niet stil.
1% resident van Bali en Lrombok, Esdli-
J Mot verlof op Java Verblijf houdt,
naar Buitenzorg opgeroepen en evenzeer
•e ^Mtroleur Schwartz, die gisteravond) hier
aangekomen ou lieden per sneltrein is
tftergetreisd.
Andere tijden, ander© zeden, zoo gold het
it •voor cms eigen volk, gelijk met het „an-
Ked i r&11 atl'^erei wetten" ontstaan toen
fttland nog in nieuwe landen de wet kon
W
XXXVIII.
Van botanie Oieb ik eigenlijk maar wei
nig of in 't geheel géén vorstand, lezerHet
spijt ma weirlkehjlc dit te moeten bekennen,
daar ik u tooli beloofd iheb heden eons een
en ander* van 's Lands Plantentuin te ver
tellen.
Gelukkig echter, behoeft men beelema-al
nog geen geleorde te zijui, om het schoone
in Gods schepping to 'kunnen opmerken en
genieten.
We scihrijlven deze Pönkras in ons klad
schrift, vol verrukking, al dwal'enda langs
do paden en lanen van dit moderne Eden,
waar 's mensohen ziel zioh als nader* gevoelt
bij God en 'Ilcm dankbaar is voor al dat
heerlijk schoon der* tropen
't Is pas zes uur in don morgen en oen
frisscho bergwind ruischt door 't eeuwig-
groen gebladerte.
Ons verblijf in de drukkend warme, zoo
zwoele atmosfeer van Batavia, ails verpest
door koortsverwekkendo dampen, lijkt nu
nog slechts een nare droom, al' lang, heel
lang geleden. Hier ademt men weer ruim,
wordt de oude lewetnscnergie weer wakker,
de levensenergie, die men in Indië zoo
noodig beeft om opgewekt te blijiren, om
niet vadsig, indolent, ja ongelukkig te wor-
den
Doch laat ik u nu eerst in korte trekken
de geschiedenis van dit aardsefhe paradijs
verhalen.
Toen in October 1815 dei General© Com
missie uit Nederland vertrok en wel om
Java weer liet Engelsche Tusscbeirbestuiu*
over to nemen ,ging ook de D'uitsch© ge
leerde C. G-. L. Reinwardt, hoogleeraaa* in
de chemie- en natuurkunde te Amsterdam,
mede op reis.
Iliji was benoemd tot dii*ecteur van land
bouw kunsten en wetenschappen. In de
overgroot© verscheidenheid der Indische
plantenwereld zag professor Reinwardt een
bron van welvaart voor land en volk, en
van wetenschappelijke proeven on onder
zoekingen in een tropiscih-botanisclien tuin,
verwachtte hij terecht de meest gewichtige
gevolgen.
Dë> Generale Commissie was het gelukkig
dn do1'ik wet hom eens en in Mei 1817 werd
lot de oprichting besloten.
Reinwardt maakte nu vele dienstreizen
door den Archipel en verzamelde allerlei
gewas-en, zoodat in 1S2 reeds meer dan 900
verschillende plantensoorten waren bijeen
gebracht.
Zijn opvolger Blum© ging op den inge
slagen weg voort, doch toen ook dezo in
1826 aftrad, werd ds betrekking van direc
teur, uit misplaatste zuinigheid, niet moer
vervuld.
D© Tuin ihad toen veel te lijden van don
naijver der Ilollandscho professoren in de
botanie en do directeureu. van liet Rij'kshei*
barium to Leiden.
Een gewone tuinmansknecht, door den
Gouverneur-Generaal mee naar Java ge
bracht, J. E. Teijsmann, werd in 1831 tot
„hortulanus" benoemd en alhoewel in 't ge
heel niet wetenschappelijk onderlegd, wist
deze oemvaudigei man döor ijver en werk
kracht den Tuin voor Verval te behoeden.
In 1837 werd "neon als „assistent", dl*. J.
IC. Ilaszkarl toegevoegd, en diens groote
technische kennis vulde Toijsmann's energie
en geestdrift aan tob 'n voortreffelijk ge
heel. Teijsmann wilde do planten ordenon in
bepaalde familegïocpen, wat heb overzicht
niet weinig zou vergemakkelijken. Daartoe
moesten vele sclioono boomen worden necr-
gcveild ©n dit verdroot den toeumaligcn On-
dorlkonig zoodanig, dat bijl hot verbood, zon
der dat Teijsmann or zich echter aan stoor
de. Op zekeren dag vroeg Zijne Excellentie
hem zeer verbaasd„W i o hoeft li i 0 r
f o i b 01 ijl ik to bevel en, jiji oif i kt" en
handig antwoordde de hortulanus„I k n a-
tuurlijlk, Excellentie, zoolang
U m ij tenminste niet ontslaat.'
Teijsmann was hier do rechte man op d©
recht© plaats, om 's Lands Plantentuin te
beschermen tegen do meea' dan 'kleinzielige
ijverzucht van Holland's professoren. Ilij
lachte om hun adviezen en aanwijzingen
die allen slechts den ondergang van eten
Tuin ten doel baddon en zette meer dan
dertig jaar lang zijn werk vol ijlvor voort.
Het maandschrift over Cultures in Indië is
naar hem genoemd„Teijsmannia", als eer
biedige huid© aan dö nagedachtenis van do
zen hoogst imerkwaardigen man.
In 1868 word do jeugdige dr. R. H. O. C.
Sclieffer tot directeur van 'e Lands Plan
tentuin benoemd en onder diens beheer
werd bet terrein nog zeeft* uitgebreid en ook
een Cultuur- en Proeftuin biji Tjikoumeuii
(oen der wijken van Buitenzorg) aangelegd.
D!e ijivcrigo dr. Seiheffer overleed reeds in
1880,_ pas zes en dertig jaar oud, aan een
acute leverziekta ©n het was maar zeer ge
lukkig voor do verder© ontwikkeling der
prachtig© onderneming, dab Scheffor's plaats
weer dadelijk werd vervuld door oen ander
jong botanicus, den. 29-jarigcn assistent in
do plantenkunde te Leiden, dr. Meldhior
Treub, een broer van don bekenden hoog-
leeraar en politicus te Amsterdam.
Aan dr. Treub is 't ten slotte gelullet
s Lands Plantentuin te verheffen tot een
wereldvermaard „botanisch tropeninsti
tuut", dat nergens op aard© zijn weerga
lieeft en dan ook door geleerden Van a>llö
landen bezocht wordt.
Buitenzorg is trotsch op zijn „Tuin" en
terecht.
De Plantentuin beslaat ©en oppervlakte
van 58 hectaren, wordt ten Oosten begrensd
door do rivier de Tji-Liwong, ten Hoorden
door het Paleis-Park van den Gouverneur-
Generaal, ten Westen door clcu grooten
Postweg van Batavia dwars- door Java, 011
teil Zuiden eindelijk door do Ohineesche
Kamp, liet gansch© terrein is ruimschoots
voorzien van water, hetwelk wordt aange
voerd door de Tji-Balok, ©en zijstroompje
van de Tji-Liwong.
Allereerst wordt hierdoor de* prachtige
'groot© vijver gevoed, terwijl de klein© vij
ver zijn water opvangt uit den eerste.
Uit deze vijvers stroomt 't water in alle
richtingen door 't terrein. Voorts wordt do
Tuin doorsneden door breed© rijwegen,
waarop weer een groot aantal voetpadeu
uitkomen. Op de meest schilderachtige
punten zijn zitbanken aangebracht. Zon
dags komen hier velen uit Batavia eens
ivat versche1 lucht happen en 't zou m, i.
zeer rationeel zijn, om dan hier de staf-
muziek ta laten spelen en de dwaze ver-
tooning, 's middags op 't Waterlooplein, af
te schaffen. Wanneer* er dan nog een latere
avonidbrein naar Bataria liep, zouden veten
daarginds wat meer aan hun uitstapje naar
Buitenzorg hebben.
In 't Zuid-Westelijk gedeelte vindt men
de woningen van prof. Dr. Treub, den Hor
tulanus II. J. Wigman, de bureaux, d©
Laboratoria en andore inrichtingen als ser
res, loodsen voor zaadcollecties enz De
ti in bevat thans negen duizend soorten
van booineu cn planten, terwijl van elke
soort meestal twee exemplaren bij elkaar
winden aangetroffen.
Uren kan men liicr dwalen en 'genieten
Door de oude sleenen poort den hoofd
ingang* aan de zijde der 'Jhinocsehc P.usar,
treden we binnen.
We bevinden ons in de beroemde Kaua-
riclaan, oon rijweg, zo-o gdheeton naar d©
boomen aan weerszijden. Het is hier op alto
uren van den dag koel, werkelijk koel. Al
dadelijk wordt ons oog verrast door een
remzenorchidee. die soms 3000 bloemen
draagt. We zien hier rechts aan den weg
ook een eenvoudig wit monumentje, ter
nagedachtenis aan Raffles eerste vrouw,
hiel* overkden. Raffles was, zooals men
waarschijnlijk weet, de bekend© Engelseli©
landvoogd val) het Tiissohenbestuur in don
z. g. Fransch-en tijd.
Vanaf de ijtereren rustbank, in 't mid
den van de laan, genieten w© een heerlijk
uitzicht op den straks reeds genoemden vij
ver, met het Paleis van Zijn Excellentie op
den achtergrond. Sprookjesachtig is do in
druk van dit witte paleis, zoo mooi -afste
kend tegen 't groem der tropen on thans met
gouden stralen als overgoten door „het Oog
van den Dag".
Aan 't ©inde van do laan, vlak tegenover
hot Paleis, voert een mot mos begroeid voet
pad naar een donker© plek, een kleine be
graafplaats in ecu dicht bamboeiboschje.
Hiel* Vonden eenigen der lioogstgeplaatsten
in Indië hun laatst© rustplaats, ook do moe
dor van mevrouw Rooseboom ligt hier be
graven.
Verlaten wijt dit somber oord des doods
spoedig en gaan wij weer genieten van Gods
levende nabuur, levend, maar in volle, diepe
rust.
Een schilderachtige lichtverdeeling ver
hoogt do schoonheid der verschillende boom
groepen. Wij dringen steeds dieper den Tuin
binnen on
Ik zou nu al voortwandeie-nde wel een
heoloboeil Latijhsch© namen kunnen over
schrijden en zoodoend© oon geleerd bota
niscli tintje aan dez© Penkras gevon, d-och
daal' zou u al bitter weinig aan hebben, ge
loof ik.
Ik heb n alleen maar ©en algemeen denk
beeld van dezo beroemd© instelling willcai
geven en tlioop daarin geslaagd t© zijn, en
U kunt overtuigd zijn dat ik gelijk heb
als ik beweer, dat eeni wandeling .hier, in 't
morgenuur of 's avonds bij helder tropisch
maanlicht, een intens rein genot is, verhef
fend voor geest en gemoed.
O O
Wö missen hier alleen maar een stand
beeld of monument, zoowel' voor d'en stich
ter professor Reinwardt, als voor don tui in-
in au skn echt Te i jsm a n n
Lt. Clocklner Brousson, b. d.
Buitenzorg.
Djamlil.
Van het gewestelijk bestuur* van Palem-
baug is onder dagleelkening van 27 October
het volgend telegram ontvangen:
12 October 's middags bivak Teloeq Kwali
beschoten door bende pl.m. 15 man, dio bi
vak bestormd© on daaain binnendrong*. In
kort handgemeen vijand gedood, waaronder
door Depati van Telooq Ivwali wercl her
kend Panglima Singgo Loko, genaamd Kibo,
lioeloebalang van sultan Talia. die vroeger
last had gegeven tob oprichting bentengs ho
ven docsoen Toewa en beschieten bivaks en
booten langs Boven Batang Hari; onder go-
sneuvelden bevonden zich ook twee vrou
wen, een van genoemd bendehoofd. Ouzei-
zijds licht gewond sergeant van Beukeortng,
en twee inlandsclie fuseliers zwaar.
(„Java Ct.")
Uil de Minaliassa.
In een bijvoegsel van de „J.-B."' van 21
Oob. is overgedrukt 'n protest vau 17 van do
18 districtshoofden der Mlnahassa, in zake
■de in Juni 1902 door eenig© persen en tegen
lie*t bestuur ingebrachte klachten over d©
toestanden aldaar. Het is een protest tegen
de bezwaren, ingebracht bij 'het lid van d©
Tweede Kamer, den heer PT. van Kol, door
twee gewezen districtshoofden en één nog
in functie zijnd districtshoofd van de Ah-
nahassa. Deze bezwaren, indertijd in de „Lo
comotief'' gepubliceerd, zijn bepioken op
een den 18en Juni jl. door den heer Van
Kol te Tondano- gehouden particuliere bijl
eenkomst. De ondcrteelkciiaais van bet pro
test zijn van mooning dat die bezwaren op
geen goeden grondslag berusten.
Het piotest is opgediagen aan den resi
dent van ÜMenado.
Dr. Dowie.
Dr. Dowis, do nieuwe profeet Elia, zooals
hij zicli noeunde, dio voor korten tijd, een
veldtocht togen den „Mammon" in New-
York ondernam, wélk© zoo deerlijk mis
lukte wordt nu wegens schuld geieclitelijk
gevolgd. Al zijn bezittingen ter waard© van
20 million dollars zijn in beslag genomen.
Dr. Dowie zelf is ojj het oogenblik te Parijs.
»c Ciiinec-chn kpr.; dokter.
Het „Bat. Nbld schrijft:
„Op liet oogenblik bevmdt zich hier ter
plaatse do Chineesche dokter dit 't gouver
nement aanbood voor de som van f 100,000
zijn geheim om do lepra tc genezen af te
staan,
„Deze esculaap van vreemden bodem is
een zeer eenvoudig man unet een beslist, hoe
wel niet fraai voorkomen (hij is door d©
pokken geschonden) cn wel in staat iemand
vertrouwen in te boezemen. Hij verteld©
ons dat hij roeds acilit mensehen van de
lepra had genezen, waarvan vier tegen be
taling, d© an doren waren minvermogend en
had hijl kosteloos behandeld. Van do vier
cerstgcnoeinden had hij certificaten on
dankbetuigingen in zjjn bezit. Thans, zooals
hij ons mededeelde, had hijt nog veertien pa
tiënten ondca* behandeling, die meest allen
te Goebeng nabij Socrabaja ouder dale wa
nen gebracht. Zij waren allen, sedert hij ze
in behandeling had genomen, vooruit ge
gaan. D.0 militair© geiiee-sheciren te Soera-
baja hadden zich nu en dan van hot verloop
dor ziekt© overtuigd cn, naar de öhinec&che
dokter meende, hadden zij bun bevindingen
aan het hoofdbureau van den geneeskundi
gen dienst gerapporteerd,
„Hij bevindt zich thans bier om ccn drie
tal patiënten onder behandeling te nemen
cn hoopt dat na afloop van dozen proef hot
gouvernement oen beslissing zal nemen of
bet zijn geheim al dan niet wil koopen.
„Do (Mongool" schijnt er echter niet veel
om te geven of men zijn geheim al dan niet
wil overnemen; wol zou ibct hem niet on
aangenaam zijn, zoo zeick bij, oen belangrij
ke som m eens te ontvangen, -doch. mocht
bet gouvernement niet in zijn voorstel tro
elen, dan was dit nog geen doodwond, de
man lieeft oen 'goed bestaan en bovendien
reeds een aardige spaarduit op zij gelegd.
„Wij twijfelen niet of de geneeskundige
dienst, zal geen middel onbeproefd laten om
de geneesmethode van den Chinees op de
juiste waarde to doen schatten en blijkt de
man werkelijk een afdoend' middel tegen
lepra to bezitten dan is do door hom ge
vraagde som stellig niet te lioog, waar d©
kans bestaat vel© diep ongolukkigen aan de
maatschappij: terug te geven,"
De man met dei hanrd.
Do geschiedenis van onze baarden is zoo
oud als wij zeiven, en dus heeft 3© menséh-
heid er zich altijd zeer voor geïnteresseerd.
In do oudheid schreven Homerus, Virgilius,
Cicero er reeds over en ook later is er geen
beroemdheid geweest, of hij heeft iets van
zijn aandacht aan den baard gewijd. Ge
schiedkundig wil men dat Alcibiades, d©
corst-Bökendo kynoloog, het scheren uit
vond. En sedert kan men in elk, waarlijk
gedocumenteerd geschiedkundig werk na
slaan, welke do baaidmodö vau eenig his
torisch tijdvak was.
Uit 331 vóór Christus weten wij van
Plutarelnis, dat Alexander de Groote baard,
en snor afschecrd© cn hetzelfde van zijn.
legioenen verlangde; onder keizer Justinia-
mis lanw-baard mode; do stoïcijnen droef-
gen den baard, de pythngovcn geen De Ro
meinen bleven daarna 500 jaar den baard
getrouw, zwoeren evenals de Israëlieten bij
hun baard, maar Scipio de Eerste nam uit
Griekenland de mode van liet b.uurleloos
gelaat over, en de arbeiders beleefden gou
den dagen. Zoo gaat d© geschiedenis voort
en herhaalt zich, tot vervelens to©
Hndrianus I een baard, Konstantijn de
Groote niet enz. enz.
Karei de Groote bedacht was nieuws voor
zijn onderdanen: de snor afhangend (als
hijl groeien wilde) tot op de bomt; later, tot
de negende eeuw: ligging horizontaal.
Spanje was heb land van den baard. On
der Joan III van Portugal bood Jean do
Castro de helft van zijn snor als losgeld;
de vijand was zóó geroerd, dat men hem
leven, vrijheid en snor schonk.
In Frankrijk, ouder Lodewijk XIII, ge
prononceerde snormode, liaar glanspunt be-
ïpiikmd onder T.ndewi jk XIY, de Zonnen-
koning; madame De Maintenon echter
hi-ld van baauleloozo gezichten, vandaar
bij zijn latere i-egeeringsjaren do gewijzigde
gelaatsmode. In Engeland handhaaft zicli
de baard tol 1066met den intocht der
Xooimannon verdwijnt hij, en tol. beden
zijn de Engelschen het cleanest shaved volk
ter wereld gebleven.
Da haargeschiedenis blijft, do Midden
eeuwen door, belangrijk. In Rusland, onder
Poter do Groote, een haardbelasting van
100 roebel voor do rijken, cén kopek© voor
de arme wist men dit in Den Haag?
Over don baard te Rome vallen alleen
reeds gansch© hookdeelon to vullenLeo
III was dc eerst geschoren Pans; volgende
Pausen verboden liet scheren, weer lat er en
slingerdon banvloeken tegen den baard.
Zou men ten slotte, bijl dit baardig over
zichtje, Keizer Williolm's „es ist erredkt"-
modo mogen verzwijgen
Zoo spoelt ouzo baard! zijn rol, <m een zoo
belangrijke, ook buiten het familieleven, dat
Molièrei, de menschenkenner bij uitnemend
heid, een wereldformule leverde, toen hijl
schreef: „Du cótó de la barb© est la toute
puissance."
Draadlooze telegraph'?, in spoortreinen.
Een belangrijke proefneming, die ook
roeds op de bekende militaire spoorbaan bijl
Berlijn is genomen, heeft onlangs in Bolie--
men plaats gehad, nl. de verbinding van een
lijdenden spoortrein met oen station. Aan
het spoorwegstation -der badplaats Teplitz is
een inrichting voor iucht-tolcgraphic, en de
proeven worden 'genomen met eon gewonen,
trein die 't z-iji van Aussig (Oostzijde) in aan
tocht was, 'b zij naar Komotau (westen)
reed, zoolang de afstand vau Teplitz minder
dan 7 kilometer bedroeg. In den trein liepen
boven langs de laatste 4 wagens twee- dra
den, uitloopend e in een loodrechten staaf;
in den laatsten wagen waren do draden ver
bonden met ccn toestel. De dépêches uit Te
plitz verzonden, werden in don trein binnen
deai genoemden afstand goed overgebracht
en konden van de bekende strooken worden
afgelezen. De mogelijkheid is daardoor ge
bleken, uit oen spoorwegstation berichten te
doen ovedkomen aan oen trein die in aan
tocht is of nog uiet lang het station heeft,
verlaten.
