59rt Jaargang.
Zondag 2 April
11740.
Tweede Blad
Arbeiderstenen.
1
Een bang© nacht.
Staten-öoïieraal.
Dan courfint verschijnt dagelijks rnei uitzondering <,an Zon- en Feestdagen,
Prijs per kwartaal oor Schiedam en Vlaardmgen (1. '1 25, Fiance
per post fl. l.oo.
Prijs per weekVoor Schiedam en A laardingen 10 cent
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentie veor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een uur
aan het bureau bezorgd zijn.
Bureaw t Boiersiiani G§.
Ieder, die het leven van de arbeiders
ten platten lande kent, weet, dat het
|ot van hen in den ïegel niet gunstig is,
noch gunstig was.
Lage loonen, onvoldoende huisvesting, da-
geljjksch voedsel bestaande uit brood en
aardappelen.
Het zwaarst was de strijd om' het bestaan,
zoolang'de kindoren te klein waren om'
mée te verdienen, later brachten ook zij
hun loon in de algemeeno huishoudkas, tot
ook zij huwden en zelfstandig werden.
Donkerder begon het dan meestal voor
den oud geworden arbeider uit te zien:
aUengskens minder loon en ten slotte het
armhuis of bedeeling aan huis. Een bitter
einde zeker vair een leven van haiden ar
beid, in veelal even hard gevoelde be
trekking van afhankelijkheid. Is het won
der, dat er onder hen zoovelen waren, die
in den vreemde hoopten te vinden, wat
voor hen hier niet te krijgen was, dat zoo-
velen emigreerden naar Amerika?
Dat voor deze slechte toestanden derboe-
renarbeeiders meer en meer de oogen open
gingen in den laatsten tijd, waar er meer
op sociale behoeften wordt gelet, is niet
te verwonderen.
Zoo gaven ze aanleiding tot onderschei
dene onderzoekingen, o.a. vanwege de Maat
schappij van Landbouw.
De door deze uifgebrachio rapporten wij
zen op veel stoffelijke ellende: slechte wo
ningtoestanden, onvoldoende voeding, ge
daalde loonen; maar ook op zedelijken ach
teruitgang: onverschilligheid, ruwheid, ge
brek aan familiezin, waarvan zij echter te
recht de oorzaak zoekt in de ellendige eco
nomische toestanden, die bij den arbeider
de overtuiging hebben gevestigd, dat hij,
tnet de meeste inspanning zelfs, toch geen
duurzame verbetering kan brengen in zijn
lot en geen onafhankelijk bestaan kan ver
overen.
Een meer gunstige uitzondering maakten
meestal de vaste arbeiders, die, gehuis
vest in bij de boerderij behoorende wonin
gen, tegen pp rin ge huur op h c 11 a u d
van den hoer hun eigen a a r d a p p c-
1 en konden verbenwen. Deze waar
neming leidde er als vanzelf toe, dat meer
.en meer de aandacht wordt gevestigd op,
wat spoedig wei cl een instelling van
voorzorg, en waardoor onmiddellijk zon
der veel moeite en kosten, de stoffelijke en
daarmede de zedelijke toestand van den
werkman kan worden verbeterd, nl. op de
a rbeiderstuin en.
De a r b e i cl e r s t u i n kan voor den werk
man in de stad zoowel als voor den ar
beider ten platten lande een middel zijn
tot zijne verheffing. Hij kan" armoede voor
komen, den welstand verhoogen, den ia-
miliezin daardoor vermeerderen.
Naast de goed ingerichte arbeiderswoning,
Prijs der Advertentien: Yan 16 regels fl. 0.02;
meer 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de
innemen.
Ad vel'te n tifin bij abonnement op \oordeelige voorwaarden,
van zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
iedere regel
plaats die "/ij
Tarieven bier-
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde leleine adverientiSn opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan liet Bureau te voldoen.
luiere. Telefoon Bfo. 123.
„Jawel 1" antwoordde de dokter op haar
angstige jvraag. „Er is nog lioop, wanneer
er slaap komt. Slaapt hij vannacht, dan
is hij gered!" „Dat is de eenige kans?"
Mary duller belieerschtc zich; zij sprak
met (bewonderenswaardige kalmte. Maar
haar flonker e oogen hadden een sombere
Uitdrukking ,van inwendig zieleleod. Het
donkere (voorhoofd verried het. leed, dat
haar stom wist te verbergen.
„Jat" Do dokter hield hot voo. zijn
plicht, ihaai op het ergste voor te bei ei-
den. jHet leven van den patiënt hing he
laas aan een zijden draad. Hij gaf haar
nog eenige instructies en ging daarna heen.
„Ik (beloof u met een paar uur
1 Neen, neon, ga maar niet mee. Ik vind
den weg alleen wel." De jonge vrouw boog
zich ovèr haar lijdenden, echtgenoot, „Slaap,
Jack, slaap I" sprak zij met haar melo-'
«house stem, op rustigou toon, tot hem en
streek hem met haar koele, zachte hand
aanhoudend over het brandende voorhoofd.
Onsamehhangendoverwarde woorden
kwamen over do droge lippen, van 'den zie
ke, Zijn oogen, staarden "de vrouw wezen
loos aan. Zij beproefde die te sluiten. Maar
do oogleden weigerden hun functiën. „Slaap,
£$n schat, slaap I" smeekte Mary ander-
""""l innig on onvermoeid liet zij haar zach-
moet de arbeiderstuin een eisch zijn voor
ioderen werkman, die hem althans weet
te bewerken.
En de beweging ten gunste der zooge
naamde „Tuinsteden", in Engeland en
Amerika begonnen en ook in ons land na
gevolgd, is reeds een hoogst belangrijke.
Doze instelling en deze beweging, op zoo
uitstekende wijze in woord en beeld ge
bracht door den bekenden secretaris van
do M. t. N. van 't A., den heer Dr. Bruin-
wold Riedel, in hare strekking van zoo ont
zaglijk groot nut, bij onze lezers aan te
bevelen, was het doel van dit schrijven.
Uit „Een woord vooraf" van dit hoogst
belangrijke werk van den heer B. R. over
„Arbeiderstuinen" ervaren we nog, hoede
schrijver zelf als predikant „pastorielanden"
in kleine perceelen aan arbeiders verhuur
de, hoe hij dezen een belangrijken dienst
hiermee bewees, zonder dat opbrengst of
vruchtbaarheid van den grond was vermin
derd.
Van die ervaring dateerde zijn belangstel
ling voor „tuingrondvers trekking aan kleine
luyflcn". Toen hij in '87 zijn werkkring bij
de maatschappij vond, bleek hem reeds, dat
deze hare aandacht reeds aan arbeiderstui
nen had geschonken en departementen op
dit „middel van voorzorg" had gewezen.
In 1896 gaf hij er reeds een geschrift
over uit. Sedert wordt de zaak in ons land
meer en meer besproken.
Zoo sprak het Ned. Werkliedenverbond
den wensch uit, dat in grooler mate dan
tot heden het geval was, grond tegen ma
tigen prijs beschikbaar worde gesteld ter
bebouwing door werklieden.
In 1899 word door een commisssie Van
onderzoek aan de vereeniging tot verbe
tering van armenzorg te Utiecht een rap
port uitgebracht over de wenschelijkheid,
ook in ons land tuingrond te verstrekken
aan behoefiigen.
De eerste algemeene vergadering van de
conferenties van den II. Vmcentius iiPauIo
in Nederland (Den Haag 78 Aug. 1901)
besloot do zaak in eigen kling te bevor
deren.
Do V. Dem. Bond diukt in haar landbomv-
paragraaf o.a. den wensch uit: uitbieiding
van eigendomsrecht, ten einde tuingrond
aan labrieks- of veldarbeid om in gebruik
te geven.
Ket aantal instellingen in ons land, die
tuingrondverhuring aan aibeiders bezorgen,
bedraagt volgens de bijlagen in het aange
haalde boek reeds omstreeks 60.
Maar behalve de geheele geschiedenis van
liet doel en het streven van de arbeiders-
tuinen in de Nederland, behandelt het hoek
de werking der arbeiderstuinen in de ver
schillende landen van Europa en van Ame
rika.
Reeds zoozeer is deze zaak een zaak-
van algemeene bekendheid en algemeen stee-
ven geworden, dat op 24 en 25 Oct. 1903
te Paiijs het eerste internationale congres
in zake arbeiderstuinen werd gehouden.
En het is weer dit congres, dat niet al
leen in Frankrijk1, België en üuilschland,
te vingers over zijn slapen glijden. Hij
moest slapen. Als hij dat niet kon
neen, neenZij wilde niet aan die ont
zettende mogelijkheid denken. Heen en
weer, onophoudelijk, streek zij met haar
hand over zijn. voorhoofd. Van de buiten
wereld vernam zij niets. Slechts die eene
gedachte beheerschtó haar: hij moest sla
pen. Plotseling sloten zich dc leden over
de groote starre oogen. Zouden zij zich
ook opheffen," In bange verwachting be
schouwde Mary haar man, haar hart sloeg
hoorbaar. Hij scheen werkelijk in te slui
meren. Maar nog sloeds streek zij over
zijn hoofd, terwijl zij hem daarbij mot "ge
spannen aandacht aanschouwde. De droge
lippen bleven rustig: de stilte van de zie
kenkamer niet moer verbroken door onsa
menhangende klanken.
De adem ging diep ea regelmatig. Ein
delijk was hij vast ingeslapen. Een diepe
zucht werd door de jonge vrouw geslaakt.
Daarna stond zij zeor behoedzaam op, sloop
naar het venster en ging op een stoel zit
ten. Het langdurig waken, "dat angstige op
passen had haar vreoselijk vermoeid. Een
heel klein poosje wilde zij rusten. Het
venster was wijd geopend, om de milde
buitenlucht p laten binnenstroomen. De
nacht was donker. Slechts hier en daar
schitterde een sterretje aan het firmament,
maar mot een mat schijnsel, want zij wer
den door do nevels als in een sluier ge
huld. Als ecu schaduw verhief zich do ka
thedraal in onduidelijke omtrokken ten be
maar ook in Nederland nietnv leven wekte
voor do atbeidorsttenen.
Inzonderheid maakte do Maatschappij t.
N. v. 't A., die haar algemeen en Secretaris
naar het congres afvaardigde, er propagan
da voor.
Liofde voor hel streven om door dit een
voudige, zoo weinig kostbare, en blijkens
de ervaring zoo doeltreffende middel het
stoffelijk en zedelijk welzijn van den werk
man te verhoogen, moet dien secretaris tot
het schrijven van dit hoogst lezenswaardig
boek over „Arbeiderstuinen" gedreven heb
ben.
Op het congres te Parijs hield de heer
F. Brunetière een werkelijk mooie rede over
de Jatdins-Ouvriers, do arbeiderstuinen,
„Men kan de zaak der werkmanstuinen,"
zei hij, volgens zijn verslaggever, den heer
Reëdel, „uit vele en velerlei gezichtspun
ten bekijken. Vooreerst heeft zij beteokenis
uit een oogpunt van gevoel, van poëzie.
Voorts kan men spreken van haar econo
mische en sociale waarde en eindelijk van
haai" wijsgeerige, symbolische, zelfs reli-
gieuse strekking en beteekenis."
Deze 3 punten worden door B. ontwik
keld, maar- hoe vorleidelijk het ook zij, de
geheele rede te geven, wij wagen het slechts
iets daarvan over- te nemen.
„Stel u voor, wat zoo'n lapje tuingrond
beteekent voor den man, die 10 a 12 uren
per dag loonarbeid verricht in een fabriek
of werkplaats I
Vooreerst beteekent het voor hem: eens
uit zijn werk, eens los van zijn loonarbeid,
d. w.z. eens vrij te zijn! Want het ergste
van den tegenwoordigen arbeid is, n i e t,
wat een mensch daarbij verslijt aan spier
kracht en denkvermogen, al is het reeds be
langrijk genoeg om er rekening mee te
houden, maar wel, om ioderen dag, dien
God geeft, dezelfde taak weer tc moe
ten opnemen, en alweer gedurende 10 of
12 uur in 't zelfde gareel te moeten loo-
pen, thuis te komen, alleen om te eten
of te slapen en den volgenden dag weer
van voren af aan te beginnen, zonder ooit
op Dinsdag te kunnen stellen, wat men Maan
dag niet af heeft gekregen. Dat is, dunkt
mij, voor velen dc vloek van de tegenwoor
dige wijze van arbeiden in fabriek of werk
plaats; dat draagt voor een deel de schuld
van veel lijden in de arbeidswcreld en
daartegen kunnen de „werkmanstui
nen" met goed gevolg optreden.
"Wie deze tuinen voor 'den werkman be
schikbaar stelt, brengt den arbeider in de
gelegenheid, zich een werkelijk thuis te
schoppen; geeft hem iets om belang in te
stellen, builen zijn dikwijls zoo eentonige
pltuiis om; verschaft hem wat afleiding voor
de doodende eentonigheid van altijd weer
hetzelfde werk; opent hem een kring van
gedachten en gevoelens van hoogcre orde;
doet hem een middel aan de hand, om
moediger en geduldiger den last van 't da-
gelijkscli sloven en zwoegen te dragen.
In do tweede plaats verschaft dat lapje
grond hom het ongekende genot van vrij c n
aibeid, waarvoor hij zelf verantwoordelijk
is, arbeid, die hem zal opbrengen naar de
mate ran zorg1 en moeite, die er aan besteed
is, arbeid eindelijk, waarin hij iel-, van zijn
vrijen persoon kan leggen.
Met geheel andere gevoelens wordt hef
werk in de fabriek verricht, waai van de
uitkomst hem persoonlijk niet aangaat en
dus volkomen koud laat.
Maar in zijnjei'gjon fjuju, de drie aaoii grond,
die hy bewerkte, geven dc opkomende groen
ten, welke hij zelf straks zal oogsten, ge
ven de bloemen, welke hij hoefl gekweekt
en straks voor zich in een vaas zot, hom
een gevoel van hot juiste verband lusschen
do moeite, die hij zich gaf, en het resul
taat, dat hij bereikte.
Hier vertegenwoordigt het loon van den
arbeider geen uitbuiting van zijn krachten
door anderen; hier schijnt het hem veeleer
een belooning toe.
Hij, hij zelf, plukt de vruchten van zijn
vlijt en zijn volharding.
En wie zal niet toegeven, dat hier, be
halve §p maatschappelijk, ook op zedelijk
gebied oen stap m de goede richting is
gezet
mei; de donkerheid van den nacht ve$
leende haar reusachtige vormen. De toren
tjes schenen als zoovele pilaren de wolken
te steunen, en onder haar schaduw sliep
de stad een rustigen slaap. De nacht had
zijn onbetwiste heerschappij over do we
reld aanvaard.
Plotseling vloog zij verschrikt op en
luisterde met gespannen aandacht. Hot was
haar, als had zij op de onderste étage eenig
gedruisch vernomen. Zij zocht zichzelf ge
rust te stellen, zichzelf wijs le maken, dat
het een droombeeld haxcr phantasie was,
een gevolg van haar ingespannen waak
zaamheid. Hetzelfde genrisch trot weder
om haar- oor! liet was geen bedriegerij
geen dwalingI Zij vernam duidelijk, dat
de deur van de eetzaal geopend werd. Do
kruk gaf een bijzonder ratelend geluid, als
men hem omdraaide. Mary was als verlamd.
Een namelooze angst maakte zich van
haar meester; haar hart klopte met doffe
zware slagen. Een dief was in de eetkamer,
daarvan was zij thans overtuigd. Maar als
hij nu eens naar.boven kwam!
Zij stelde zich reeds die scène voor: den
ongolijkon, hopeloozen strijd het alarm
dat er mee gepaard gaat den slaap
van haar echtgenoot, de eenige kans op
zijn behoud', vernietigd 1 Neon, en duizend
maal neen, dat mocht niet gebeurenHaar
man mocht niet gestoord worden! Dat
moest, onder alle omstandigheden, verme
den worden.
Doch hoe .kan zij den dief op, kalme wij-
TWEEDE KAMER.
Zitting van Vrijdag 31 Maart.
(Vervolg.)
Lager Onderwijs-ontwerp.
De heer TREUB haalt hot bekende geval
te Wiltrïs aan van een lidmaat, dat naar
een niet-gcrcformecrde predikant was ge
gaan en deswegen van het Avondmaal werd
buitengesloten, overwegende, dat hij „met
don hond tot zijn ui tb raaks el terugkeerde."
De VOORZITTER meerit, dat dit niets te
maken heeft met liet onderwijs.
De hoer TREUB zegt, dat menschen, die
zulk een dwang uitoefenen op hun nrede
leden van hel kerkgenootschap, hen toch
ook wei niet zullen vrijlaten in zake onder
wijs.
De heer DE VRIES: Waar was hier
dwang?
De VOORZITTER verzoekt, dat hierop
niet worde doorgegaan.
De heer TBEUB betoogt nu, dat do rechts
gelijkheid tegenover den staat van openbare
en bizontlere instellingen dan ook een om
mogelijkheid is.
De opvatting, dat nu voortaan niets meer
mag worden gedaan voor liet openbaar on
derwijs, zonder dat men datzelfde ook doet
voor hel bizonder onderwijs, is in lijnrech
ten strijd met de grondwet. Ja, als men
„openbaar onderwijs" leest als „volksonder
wijs", maar op die manier' mag men de
wet niet lezen.
Ilij komt er tegen op, dat de rechterzijde,
die het woord pacificatie het eerst gebruik
te, die het als een lokaas voorhield, nu de
zaak omdraait en hot odium van liet ver
breken der pacificatie wil leggen op de lin
kerzijde.
Resumcorende noemt hij het ontwerp een
maatregel, die haar ïecht aan de openbare
school ontfutselt, die een inbreuk is op de
pacificatie, die niet dtrookl met dc beginse
len zelf van de meerderheid der coalitie on
dus een misleiding is van het argelooze
volk, die ons een rechtsgelijkheid wil op
dringen, die nooit lusschen een openbare
en een bizondcre instelling kan bestaan.
Om elf uur Dinsdag a. s. wordt de be
raadslaging voortgezet.
BINNENLAND.
ze uit het huis verwijderen? Dat waren
overwegingen, waarmede zij haar a rme
hoofd kwelde. Haar eenige dienstbode, een
jong meisje, sliep. Zou zij haar wekken,
haar hij den patiënt de wacht te doen
houden, terwijl zijzelf naar beneden ging,
om alleen en moedig alles tegemoet te tre
den, wat 'zij ook mocht ontmoeten? Maar
neen I Dat zou te veel tijd roovenZij
moest 'tor-stond, op staanden voet hande
len.
Het begon haar te draaien, terwijl ge
dachte op gedachte haar brein doorkruis
te. De eene seconde na 'de andere verliep,
seconden werden minuten en nog steeds
stond Mary daar in smartelijken twijfel.
Een nieuwe gedachte kwam bij haar op,
doch ook doze gaf z|' weder op. Haar blik
viel op haar echtgenoot en dat deed haar
moed herleven. „Ik wil het toch doen,"
sprak zij bij zichzelf. De slaap mag hem
in geen geval beroofd worden!" Tegelijk
sloop zij zacht naar een kastje, opende
het behoedzaam en nam er een revolver
uit, dien zij nauwkeurig onderzocht. Het
geheele kastje werd voorts onderstboven
gehaald. Daar zij hot gezochte evenwel niet
vinden kon, draalde zij niet langer. Met
vaste hand omspande zij den revolver en
sloop, zonder verder om to kijken, do ka
mer uit.
Op het trapportaal'bleef zij een oogenblik
staan, oin haar zenuwen tot bedaren te
brongen; daarna daalde zij snol, bijna on
hoorbaar, de trappen af. Liefde en verlwij-
Ongrovnllcmvct.
Het Staatsblad no. 96 bevat oen Kon.
besluit van den 17den Maart 1905, tot aan-
vulling van het Koninklijk besluit van 18
December 1902 (Staatsblad no. 223) hou
dende vaststelling vaneen algemeencn maat
regel van bestuur als bedoeld in artikel
86, derde lid, der Ongevallenwet 1901.
Dit besluit bepaalt:
Artikel 1, Tusscheu de artikelen 17 en
18 van het Koninklijk besluit van "18 De
cember 1902 (Staatsblad no. "223) wordt
ingclaselit een artikel 17 bis, luidende als
Volgt
„De in artikel G bedoelde leden ontvan
gen voor e.lkc door hen bijgewoonde ver
gadering der commissie bovendien een door
onzen Minister van Bjrrnenlandschc Zaken
te bepalen vergoeding voor tijdverlies, voor-
zoover zij ton gonoege van onzen voornoem
den Minister hebben aangetoond, dat zij om
bij den aanvang der vergadering aldaar te
genwoordig te kruinen zijn, zich meer dan
1 uur te voren op \Veg hebben moeten be
geven van hun Woonplaats.
Voor de berekening Van het bedrag eener
ingevolge het eerste hd toe te kennen ver
goeding woult bepaald hoeveel uren vóór
den aanvang dor vergadering het lid zich
op weg heeft moeten begeven, en het ge
vonden aantal uren met t verminderd. Do
vergoeding wordt bepaald op een bedrag,
dat gelijk is aan het Voor de commissie be
paalde vaste presentiegeld vermenigvuldigd
mot het verkregen verschil, nadat dit naar
boven tot een veelvoud van 1/2 is afge
rond."
Artikel '2. Tussclien het derde en hel vier
de lid van artikel 18 van vermeld besluit
worden de volgende twee leden ingelascht:
„In het geval, bedoeld in bet tweede lid,
ontvangen de leden bovendien een door
onzen Minister van Binnenlandsclie Zaken
te bepalen vergoeding voor tijdverlies, voor
zoover zij ten genoege van onzen Minister
van Binnenlandschc Zaken hebben aange
toond, dat zij, 0111 op het voor de onder
vraging Jrepaalde uur daaraan ie kunnen
deelnemen, zich nreer dan 1 uur te voren
op weg hebben moeten begeven van lrunne
woonplaats.
Het tweede lid van artikel 17 bis is van
toepassing."
Artikel 3. Artikel 22 van vermeld besluit
wordt gewijzigd als volgt:
In het eerste lid wordt voor „15 en 18,
feling waien de krachten, die haar dre
ven. Dat zij handelen kon, verhoogde haar
moed. Ilel is immers gemakkelijker, zelf
standig iu te grijpen, dan in bange zorg
af te wachten, wat het naaste oogeublik
brengen zal. _.,Eón I" sloeg de torenklok.
Mol het gedruisch van dezen klank tot dek
king, betnul Maiy de eetkamer. Een man
doorzocht, op de knieën liggend, hel buf
fel. Hel zilveren tafelgereedschap lag
reeds neven hem. De arme vrouw werd
door een doodelijkcn angst aangegrepen.
De schrik was geen inbeelding geweest.
Zij wist nu precies, wat liet was. Zij was
dicht achter den dief genaderd. Deze wend
de snel liet hoofd om. De koude mond
van don revolver tiof zijn slaap. „Eén kik
en ik vuur!" Maiy's stem klonk hard en
vast besloten. „Maai wanneer je diioethel
huis verlaat, zal je geen leed geschieden 1"
Haar hand was vast en beefde niet; Mary
bezat het zelfvertrouwen, dat vrouwen in
kritieke «ogenblikken eigen is. Alle vrees
was verdwenen. De dief sprong op. Een
oogenblik kwam de gedachte nog bij hem
op, tor wille van het zilver den kamp te
wagen, maar de revolver schrikte hem
terug.
Nogmaals werd hij door die koude loop
aangeraakt een aanwijzing voor het ge
vaar, waaraan hij blootstond.
„Maak je maar niet benauwd, juffie. li
ga alt" zeide hij snel.
De vreemdsoortige processie zette zich
in beweging. De dief voorop, Mary achter
