60"* Jaargang.
Zondag 7 Octobër 1906
No. 12203
Tweede Blad
Electrische Centrale.
Uit de Tweede Kamer.
JLaCKTINO-
NATIONALE MILITIE.
Kennisgeving.
I D© A.ntiquiteit.
SCH1EDAMSCHE COURANT
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per kwartaal: Voor Schied am en Vlaardingen fl.1.25. Franco
per post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertcntiën voor bet eerstvolgend nummer moeten des middags vóór oen
uur aan hot bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange Havon No. 141 (hoek Korte Ilaven.)
Prijs der Advertcntiën: Van 16 regels fl. 0.92; iedere regel mee»
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die
innemen.
Advertcntiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag-en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertcntiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan bet Bureau te voldoen.
Interc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No. 103,
VOOR DE
Burgemeester en Wethouders van
Schiedam,
Geven bij deze kennis, dat de i-OTING der
ingeschrevenen voor de lichting der Nationale
Militie voor 1907 in deze gemeente, door den heer
Commissaris der Koningin in deze Provincie, bij
besluit van 20 September ÏOUS, A, no. 3(HS (2de
Afii.) Brov. Blad no. 03, is bepaald op
Vrijdag en Zaterdag, den 13den en
13den October 1906,
telkens des voormiddags ten l(> ure.
De belanghebbenden worden mitsdien opgeroepen
om op gemelde dagen te verschijnen in liet gebouw
do St. Joris Dode, aan het Doeiepiein alhier, alwaar
de loting zal worden gehouden, en wol:
de lotelingen wier geslachtsnamen beginnen
mot een der letters A tot en mat It, op VRIJDAG
12 OCTOBER, en
de lotelingen wier geslachtsnamen beginnen met
een der letters L tot en met 2, op ZATERDAG
13 OCTOBER 1906.
Gedurende vijf dagen, te rekenen van den dag
waarop de loting heeft plaats gehad, kutmen tegen
do wijze, waarop zij is geschied, bij Gedeputeeide
Staten dezer Provincie bezwaiei. worden ingebracht
door belanghebbende lotelingen, of door hun vader,
moeder, voogd of curator, bij verzoekschrift op
ongezegeld papier, ondertcekend door hem die de
bezwaien inbrengt en welk verzoekschrift moet
worden bezorgd bij den Burgemeester dezer ge
meente.
Voorts wordt ter kennis van de lotelingen ge
bracht, dat op Zaterdag 27 October 1906 des voor-
middags van 10 tot 12 ure, in voornoemd gebouw
de St, Joris Doele, zitting zal worden gehouden
tot het opmakon van de getuigschriften, ter be-
koming van vrijstelling wegens broederdienst.
De Setiokken lotelingen zullen tot dat einde moe
ten verschijnen met twee meerderjarige ingezetenen
dezer gemeente, die de vereischte getuigenis kun
nen afleggen en het op te tnaken getuigschrift
kunnen onderteekenen.
Tevens worden de lotelingen er uitdrukkelijk
op gewezen, dat het opgeven van de redenen \ao
vrijstelling bij gelegenheid der loting aan den Militie
Commissaris, en het indienen van do noodige
bewijsstukken aan den Burgemeester of ter secre
tarie, niet voldoende is om zich de vrijstelling te
verzekeren, waarop zij meenen aanspraak te kun
nen maken, maar dat hun belang medebrengt om
bovendien de vrijstelling te vragen in de zitting
van den militieraad, die plaats zal hebben 111 de
maand December of Januari a.s op oen nader bo
kend te maken dag.
En is hiervan afkondiging geschied, waar
het behoort den 27sten September 1906.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
M. A. BRANTS.
De Secretaris,
V. SICKENGA.
Wanneer wij terugzien op de groote reeks
der eeuwen, die achter ons liggen, opklim
mende tot in de grijze oudheid, dan worden
we getroffen door het feit, dat de ontwik
keling der menschclijke cultuur nimmer zul
ke groote vorderingen heeft gemaakt als in Dcc. 1884 48S0 la
de reeks van ïaren, die onmiddellijk achter --
1 I 1*0n nnno-psirvlpn hpfirnoo* nih nnnl.nl
ons hggen.
En deze ontzaglijke ontwikkeling is enkel
verkregen door een beter inzicht in den
aard en het wezen der natuurkrachten,
krachten, die eeuwen aaneen daar sluimer
den voor den mensch en die nu in een kort
tijdsbestek de samenleving geheel hebben
herschapen, doordat de mensch ze ontdekte
en geleerd heeft ze aan zich dienstbaar te
maken.
Een reeks overwinningen op dit gebied
behaald, doet vermoeden, dat er nog steeds
meer behaald zullen worden.
Nauwelijks heeft de stoom de koning
der eeuw zijn grootste triomfen ge-
ierd, ternauwernood is zijn kracht 111 den
dienst der menschen tot volkomen ontwik
keling gebracht, of in het oog van het
groote publielt is deze machtige heerschar
reeds onttroond om plaats to maken voor een ^rltacr^rbe'^gkrachrrijn'lng^ht
ander, voor de e ectnciteit. Maar ook is dit w a n n e e r van belang
In waarheid, zoo wij van de 19de eeuw V0Qr een jp, haar nijverheid gaarne
ziet toenemen en die dus niet uit verkeerd
begrepen eigenbelang op dit gebied achter-
ijk mag blijven.
konden spreken als van de eeuw van de
stoommachine, met evenveel recht kunnen
we daaraan toevoegen, dat ze was in haar j
Inatstc jaren het tijdperk der electrieiteit,
ie wondere natuurkracht, die oorspron
kelijk en ook nu nog samenwerkende jnet I van15/Ï6'hTovember.
den stoom, deze wellicht geheel zal ver
dringen.
Want de electrieiteit bezit een aantal schit
terende eigenschappen, die de stoom niet
bezit
De electrieiteit is niet (zooals de stoom
aan den stoomketel) gebonden aan haar on
middellijke omgeving, bliksemsnel vliegt zij
voort, langs dunne draden, over bergen en
door dalen, langs rechte wegen en langs
krommingen, zich verdcelend en zoo op vele
plaatsen tegelijk werkend, zich verzamelend
tot een reusachtige kracht. Maar het mach
tigst toont ze zich in de v e e 1 z ij d i g h c i d
harer kracht, barer toepassingenge wilt
licht de electrieiteit schenkt ze u en dit 1 centra]0 zaj worcien gebruik gemaakt voor
wel in een mate van helderheid, die elke verlichting van huis en fabriek,
andere kunstbron van licht overtreftge j j)e electrieiteit, wij hebben er reeds op
wilt mechanische kracht de electrische 1 gCWezen, is een cisch des tijds gewordende
motor, een dwerg in vergelijking van de I machines worden meer on meer op die be
reusachtige stoommachine's, geeft ze u in j weegkraeht ingericht te mi'. de hoeveelheid
Dr. Erich! tSeinhufen, privaatdocent in
de filologie in een kleine Noord-Duitsche
universiteitsstad, wachtte ongeduldig op
het binnenkomen van den sneltrein, waar
mee iiij naar Flensburg wou gaan.
'Ongeduld is een ondeugd vau veel rei
rigers. Als de trein één minuut te laat is,
dan zouden zuTko menschen uit hun vel
willen springen; ze brommen over gebrek
aan stiptheid en nalatigheid van het trein
personeel en houden ellenlange alleenspra
ken in onmachtige woede; want
moeten toch wachten.
De trein van Dr. Steinlmfen was niet
te laat, het was zelfs nog vijf minuten
voor de aankomst toch) was hij ongedul
dig. Dat ongeduld leefde reeds drie dagen
m zijn ziel. Behalve zijn werkzaamheid
ais privaatdocent, die he mi juisl. niet veei
opbracht, had hij een hartstocht, die hem
aardig wat geld kostte. Hij verzamelde na
melijk antiquiteiten. Z.ijii jonggezellen-wo-
mng, die uil drie kamera bestond, was vol
gepropt .met de wonderlijkste en zold
zaamste dingen, die hij overal vandaan
had gehaald: kopergravures en olieverf
schilderijen in wormstekige lijsten, oude w
pens en harnassen. Op planken en schoor
steenmantels stonden duizenden kruiken en
bokalen, waarvan men op den eersten blik
uen eerwaardigen ouderdom,1 .11 de waarde
opmerkte. En aan de muren prijkten ouder-
meest bekend is, de twee vormen, waarin
men ze het meest vindt toegepast.
En gelijk verschillende steden haar inwo
ners voorzien van gas cn drinkwater, 's ook
de verschaffing van het electrisch licht cn
de electrische beweegkracht in iiet gemeen
tebedrijf opgenomen. Berlijn richtte reeds
in 1884 zijn electrische centrale op ter voor
in do behoefte van electrisch licht
en wa
ren aangesloten, bedroeg dit aantal op 31
Deo. 1901 950,000.
Tegenwoordig zijn er in Duitschland meer
dan 2 0 0 gemeentelijke electriciteitsfabrie-
ken._
Ook in ons land hebben verschillende ge
meenten een electrische centrale (een inrich
ting, waar de electrische energie wordt op
gewekt) opgericht, zoo Rotterdam, Gronin
gen en Haarlem, Amsterdam is aan het bou
wen (ook in verband met haar tramnet), te
's-Gravenhage is de zaak in wording.
liet ligt in de algerneene lijn van den
vooruitgang, dat steeds meer steden zuilen
volgen, en allereerst die steden, waar indus
trie is. Het is enkel een kwestie van tijd
wan neer, maar deze kwestie is van het
grootste belang, vooral voor die industrieo-
len, die nu reeds dikwijls moeten ervaren
dat de nieuwste machines voor hun bedrijf
tigen, meenen wij dal do gemeente er zoo
veel mogelijk voor moet zorgen dat, wat die
ndustrién dringend behoeven, hier ook te
ei-krijgen is. En daartoe behoort zeer zeker
ook de electrieiteit voor licht cn beweeg
kracht.
Men heeft wel is waar twee wegen om
hier de beschikking te krijgen over de noo
dige electrische kracht en verlichting omdat
de S. T. M. heeft aangeboden, bij aldien de
gemeente geen electrische centrale zelf wil
bouwen, deze op te richten door haar maat
schappij met aanbod voor levering van elec
trieiteit aan gemeente en particulieren. Staar
wij vertrouwen dat de Raad tot dezen twee
den weg niet zal besluiten. Do ervaring
heeft geleerd dat dergelijke monopolistische
bedrijven, indien zij dadelijk of in do loo-
komst succes kunnen hebben, door do ge
meente zelve behooren te worden in exploi
tatie gebracht. Is eenmaal een dergelijk be
drijf door particulieren tot bloei gebracht,
dan is het voor con gemeente gewoonlijk
verbazend kostbaar en moeilijk om ze dan
in handen te krijgen, terwijl, doet zo dat
nieb de afnemers zijn overgeleverd aan de
willekeur van hen die dat bedrijf exploitecren
met het voorop gezette dool om winst te be
halen. Die winst behoort tc vlooien in dc ge
meentekas, terwijl de belangen der afnemers
van de monopolistische bedrijven behooren
te worden beveiiigd door de gemeenschap.
Zoo sêlDeven wij in 1903 in ons nummer
Dat wanneer schijnt thans aangebro
ken voor onze gemeente.
fn de Schiedamsche tramweg-mij., die
haar paardentram wil veranderen in een
electrische tram, zooals een adres in de jong
ste raadsvergadering ingekomen, heeft ge
leerd, zal de gemeente al dadelijk een groote
afnemer vinden. Bovendien zien zeer vele
industrieelen hier ter stede reeds gcruitr
tijd met verlangen uit naar het oogenblik dat
hier ter slede een electrische centrale zal
verrijzen, opdat ook zij de electrische drijf
kracht zullen kunnen aanwenden voor liet in
beweging brengen hunner machines, terwij!
ook zeer zeker door velen van de" electrische
een hoeveelheid, die do reuzenwerken van
den stoom u niet kunnen verschaffenge
wilt warmte ook daarin voorziet dezelfde
natuurkracht, zij het dan helaas nog te duur
om haar ook in dit opzicht op iedere warm
tebron voorloopig de zege tc kunnen doen
behalen
kracht die in de industrieën noodig is, het
-1 mik van electrische kracht meer cn meer
1 rizakelïjk maakt.
Waar hier voortdurend getracht wordt
nieuwe industrieën hier zich te doen ves-
Dit nieuwe vragen- en antwoordcnspel-
Ietjo heet tc dienen. om| lange discussie
uit te winnen. Geloove wfe het wil, maar
wij zijn te dozen opzichte zeer sceptisch ge
stemd. Net alsof iemand, die geen bevre
digend antwoord krijgt, met later op 'de
zaak zou terugkomen. Enfin, wij zullen het
zaakje eens aankijken, en ons eindoordeel
opschorten. De twee voorstellingen, die wij
Vrijdag 28 Sept. en 5 Oct. hebben bijge
woond, hebben ons nu niet direct in geest
verrukking gebracht. Wellicht lag dit ook
voor een deel aan do weinige beteekenis dor
vragen; misschien ook omdat wij tolnoigloe
enkel aan de veel levendiger interpellaties
gewend zijn.
Bij een interpellatie mag iedereen, zoo
dra de Merpellant zijne redo gehouden heeft!
en de minister daarop geantwoord, zich!
in de discussie mengen. Waf is er bijv.
bij de jntcrpellatie-v. Wijnbergen over bpt
kweekscholen-besluit geen levendig' debat
gehouden? Maar bij dit. vra-gcnspelletjo is
alles even droog cn saai en naar. Niernmn)
dan do vrager innig liet woord voeren, en
al kreeg hij van den Minister een antwoord,
dat sloeg als een tanigs op een varken, dan
kan hij alleen nog kortelijk eeaige ophelde
ring vragen, maar fiij mag op geenerlei
wjzo discussie voeren. En als de Minister
uitgesproken heeft, rnaig hij niet eens zeg
gen of het antwoord hem! bevredigde of
niet.
Sedert, zijn de in aanbouw zijnde Elec
trische Centrales) voltooid en werd in Leiden
Licht en kracht zijn dus de twee l daarmede begonnen en in het WestlanJ plan
verschijnselen, waaronder de electrieiteit 't I nen daartoe voorbereid. Red.
Terwijl de Kanier in do aldeelingen ver
gaderd is, druk bezig met de verschillende
hoofdstukken der begrooting, daalt zij Vrij
dags om 3 ure uit kooger sfeeren naar
de openbare vergaderzaal.
ilooger sfeeren is hier het juist gekozen
woord. De afdeelingszalen bevinden zich
in de nok van het gebouw, 58 trappen boog,
en er is niet eens een IÏTI,
Waarlijk, de mannen van de pers mo
gen klagen cn zeer terecht klagen overde
onvoldoende ruimte hun in 's lands ver
gaderzaal afgestaan, ook onze volksverte
genwoordigers hebben, geen reden oil te
roemen. Iïet gebouw van de Tweede Ka
mer is een historisch gebouw, maar wordt
dan ook boo streng historisch gehouden,
dat het van alle comfort der moderne maat
schappij is gespeend.
Maar wij dwalen af. Twee achtereenvol
gende Vrijdagen is do Kamer een kwar
tiertje bijeengeweest om| een Kamerlid wat
te hoeren vragen en een minister op die
vraag te hooren antwoorden. Dit nieuwe
„vraaginstituut" is één van do vele zaken,
ingesteld om! nationalen lijd uit te winnen)
Men droomt maai' van één zaak. op dit
oogenblik iri de Tweede Kamer, en d. i.
„tijdbesparing". Daarvoor wordt alles en
nog wat geprobeerd, behalve het éóno af
doende, wat zou wezen een maxim urn lijd
vast te stellen voor de redevoeringen, dat
niet zou mogen worden overschreden.
wetsch-e kastjes in de vreemdsoortigste lij
nen. (Iet verzamelen daarvan was zijn voor
naamste harlstooht cn voor de verkrijging
van zoo'n kastje gaf hij sommen uit, die
niet pasten bij zijn inkomen. Zijn vacan-
lies gebruikte hij om in oude steden win
kels van antiquaren to bezoeken en oude
kasteelcn en kloosters door te snuffelen.
Eigenlijk was in zijn woning geen plaatsje
meer vrij om een nieuw voorwerp neer
te zetten en toclu wou hij nu naar Flens
burg gaan, oin zijn verzameling uit te
breiden.
Voor eenigo dagen had namelijk een ad
vertentie zijn aandacht getrokken. In vette
letters word de venkoop der nalatenschap
van een zonderling aangekondigd, die voor
namelijk voor anüquiteitenliefhebbers van
belang zou zijn. Natuurlijk besloot Dr. Stein
lmfen dadelijk deze gelegenheid niet te la
ten voorbijgaan. Hij "keek zijn geld eens na,
zag tot zijn blijdschap, dat bijl 250 mark
bezat, en vond, dat men daar wel iots
mee kon uitrichten.
K011 het onder zulke ojnlstandigheden ver
wondering wokken, dat hij ongeduldig bot
oogenblik afwaehtte, waarop hij zich tegen
over al die schatten zou bevinden om'met.
een teeder slreelcn en licfkoozen do beslo
ven pracht le kunnen meevoeren.
Geen kind kon met meer ongeduld naar
Kerstmis verlangen.
Met oen diepe zucht van verlichting zag
hij eindelijk den trein aansnellen. Nu ging
het al het begeerlijke tegemoet!
Kort voor den middag kwam hij in Flens
burg aan. Zonder op zijn begcerige maag
te letten, ging hij van het station ineens
naar de straat, waarin het oude patriciër-
huis lag. Het duurde nog wel een uur
voor de verknoping begon, maar dat werd
gebruikt om alles te overzien.
Een oude witharige, knorrig uitziende
bediende opende de deur op zijn herhaald
geschel, wilde die dadelijk weer sluiten
toen de docter hem zijn plan mededeelde,
maar was dadelijk zoo bereidwillig moge
lijk toen hem een halve thaler voorgehou
den werd
Met een geheiimlziimige rilling cn eenbe-
geerigen blik, die het liefst allo deuren
doorboord zou hehben, trad Erich Stein-
bufen het oude huis hinnen. Ja, hij zag
er buitengewoon mhoic dingen. Maar het
mooist was toch in zijn soort een kastje,
dat het hart van icderen antiquileitenvcr-
zamelaar waanzinnig snel deed kloppen en
het verlangen oinl het te bezitten onweer
staanbaar mhakte. Dr. Erich'"Steinhufen be
sloot dan ook dat stuk jn ieder geval, te
gen eiken prijs in zijn bezit te krijgen.
Er was minder publiek bij do vorkooping
dan hij gedacht had. Er waren geen twin
tig menschen hij elkaar. En daaronder
misschien geen zes kenners. Steinhufen
hield de moesten voor joodschc hande
laars, tegen wie hij wel zou kunnen op
bieden, daar ze, zooals hij hij ondervinding
wist, zoo goedkoop mogelijk kochten, en
uit leeken, die er geen verstand van had
den en alleen uit nieuwsgierigheid geko
men waren.
Het nieuwe instituut; schijnt echter bij
zonder in de gunst te staan hij do sociaal
democraten. Geen andere partij heeft tot
nogtoe gebruik van de „nieuwigheid" ge
maakt. Vrijdag 28 Sept. waren het de heo-
011 Schaper en 'Van Kol; Vrijdag; 1.1. was
het de heer Hugenholtz. Ala wij ondeugend
wilden wezen, zouden wij daaruit de ge-
olgtrekking maken, dat elk propagandamid
del dor sociaal-dem-oeraten welkom is; dat
zij wel aan de Noderiandsclxo natie zullen
laten zien, dat, als hot om) lastige vragen
le doen is, de Regcering in de eerste plaats
met hen zal hebben te rekenen. Mocht dit
zoo wezen, dan hadden de hoeren beter ge
daan tc wachten lot zij voor een fnuikende
raag gelegenheid hadden gekregen. Nu
rocg men zichzelven af of het wel de
mocito waard was voor zooveel onnoozcls
openbare zitting te houden.
De heer Schaper maakte nog hel beste
figuur, iets wat hem' onder zijri partij'ge-
nooten nog wél eens meer is overkomen. Hij
had twee vragen naar aanleiding van het
gebeurd e in de aardewerkfabrieken in 'Maas
tricht, die allesbehalve den naam hebben
van door pHlanthropen gedreven te wor-
ven te worden. Men herinnert zich de zaak.
Art. 4 van de Arbeidswet verbiedt onder
meer dat in fabrieken en werkplaatsen een
vrouw bepaalde soorten van arbeid ver
richt. Welke arbeid daaronder verstaan
moet worden, moet door een Koninklijk Be
sluit worden vastgesteld.
Nu bepaalt hel desbetreffend Koninklijk
Toch duurde het geen uur of de meeste
cn beste zaken hadden een bezitter ge
vonden. Sleinhuien Bad nog niets gekocht.
Hij dacht maar aan het kastje. En daar
bij dit in ieder geval wou hebben en oen
hevigen strijd voorzag, die den prijs zeer
zou doen stijgen, wilde hij zijn 250 mark
niet voor andere dingen aanspreken.
Nu was bijna alles weg. De afslxigerkeck
zoekend rond. Lieve heinel, zag de man
dan niet, dat hij het' beste vergeten had
Steinhufen viel woedend uit oiri) 'hen
daarop opmerkzaam te maken
„Wil u dan eindelijk niet eens met dat
kastje komen, ik wacht er al een uur op.
„Dat daar?" vroeg de afslager, en wees
op het kastje, dat Steinhufens hart luid
gewonnen. „Ja, daar zal u wel tot op uw
laatste! levensdag op mioeten wachten', mijn
heer, want het wordt niet verkocht maar
gaat als erfstuk in hel bezit Van een nicht
van den overledene over."
Verduiveld, dat was een leelijko streek
dien een dwaze gril van den ouden zon
derling hem) daar speelde I Steinhufen was
zoo teleurgesteld, dat hij juist geen buiten
gewoon slim! gezicht opzette. Met de lec
lijkste vcrwenschingen .jn het hart tegen
de oude juffrouw, die zich! verstouten durf
de tot den gestorvene in familiebetrekking
te staan, en daardoor dit kostbare kastjo
te erven, waarvan ze de waarde niet kon
schatten, snelde hij naar het station.
De ergernis over 'het onverwachte ein
de der met duizend verlangens en ver
wachtingen begonnen reis bracht jrelfszijn
maag tol zwijgen. Hij kwam juist nog bij
tijds aan, om door twee conducteurs ia
een, door een derde geopende, coupé ge
duwd te worden. De cenigszins krachtige
hulp deed hem met zulk een geweld in
den wagen komen, "dat hij bijna was te
rechtgekomen op den schoot van een daar
in zittende jonge dame en dus begon mot
een verontschuldiging uit te brengen, na
dat hij zich aan de jonge dahie had Voor
gesteld, met een verlegenheid, die niet
paste voor een privaat-docent.
Zij lachte en vond dat zoo' iets wel ge
beuren kon als men nog graag mee wou.
Als Steinhufen niet zoo uit zijn huhaour
was geweest, dan zou dat bekoorlijke lachje
hem verrukt hebben. Nu liet het hem ech
ter koel; hij dacht alleen aan zijn kastje en
de oude juffrouw, die het kostbare oude
stuk ergens in de rommelkamer zou zetten.
Al zijn gedachten waren zoo vervuld van
het vermoedelijke lot van hot oude kastje,
dat hij reeds na eenigo minuten zwijgen,
zijn overvol hart luchtte en aan zijn aar
dig overbuurlje zijn ergernis en teleurstel
ling 'mededeelde.
„Denk eens aan," eindigde hij, toen hg
over de, toekomstige eigenares van het
kastjo sprak, „wat mloet nu zoo'n domme
oude vrouw, die geen verbloeden heeft van
dc waarde vim liet kostbare stuk er mee
doon?"
Do jonge dalme had zwijgend geluisterd.
Slechts een paar rnpiü had zich een lachje
op haar echoone trekken vertoond.
Toen Steinhufen jjeöindigd had,
