5
Zondag 4. November 1906.
60"* Jaargang,
No. 12227
Tweede Blad
Van Y en Amstel.
Oom Dan.
In
jn
j v
KENNISGEVING.
BINNENLAND.
he
SCHIEDAMSCHE COURANT
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per kwartaalVoor Schiedam en Vlaardingen fl. 1.25. Franco'
per post fl-1.65.
Prijs psr week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer mooten des middags vóór een
„ur aan bet bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven.)
Prijs der Ad verten tiën: Van 1—6 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Interc. Telefoon
V
oor de Redactie No. 123.
oor de Administratie No. 103.
**ss
Schietoefeningen.
De Burgemeester van Schiedam
vestigt, op verzoek van don heer Com
missaris der Koningin in de provincie Zuid-
Holland, de aandacht van belanghebbenden
bij de zeevaart o-p liet hieronder volgend
bericht:
Schietoefeningen van heL
fort Pampus', Zuiderzee,
3de D d srtrd c t.
Volgens inededceliing van den Minister
van Oorlog zal op 20 en zoo noodig ook
op 21 November a.s. ecne schietoefening
worden gehouden van het fort Pampus,
waarbij gevuurd zal worden met kanonnen
van licht kaliber (6 c.AI.). Do onveilige
sector wordt begrensd door de richtingen
O.N.O. en Z.Z.Ö. (90°) tot op 4500 M. van
het fort.
Op de dagen, waarop gevuurd wordt,
zal van het fort Pampus een roede vlag
waaien van minstens' één uur voor den
aanvang der sclrietoefeningen tort aan het
einde daarvan; bovendien zullen tegelijker
tijd roode vlaggen waaien van de batte
rijen Diemerdatn en Durgerdam, de west-
batterij nabij Muiden en den kerktoren te
Muiderbarg.
(Zie Ned, Krt. no. 212.)
Schiedam, 3 November 1906.
De Burgemeester voornoemd,
M. A. BRANTS.
Het groote finantieele proces dat zich
tweemaal per weck, des Dinsdags en Donder
dags, in het Paleis van Justitie alhier ont
wikkelt, steeds grooter proporties aanneemt
en hoogstwaarschijnlijk nog aan meer schul
digen het masker zal ontrukken, dan men
eerst vermoedde, dat groote proces heeft
eenigszins de aandacht afgeleid van een
andere rechtszaak, dezer dagen beslecht.
Ik bedoel het langdurig proces lusschen
de Ncderlandsche Hervormde Gemeente en
de gemeente Amsterdam over de vraag wie
eigenaar is van de Nieuwe Zijds-Kapel,
staande tusschen het Rokiil en de Kolver-
straat. De pleidooien duurden ciïca een jaar
ca de rechtbank besliste deze belangrijke
kwestie in het voordeel van de Ned.-Iierv.
Gemeente.
Menigeen betreurt dat ten zeerste. Die
Op een Zaterdagmiddag in het voorjaar
stond een automobiel voor bet tuinhek van
Bleakrodge House, Ilij beduoordo aar. Ila-
wld Etches. Deze was trotsch op zijn 20
P. Parabard eri op ziijn jonge vrouw
Maud, die reeds haar plaats bacl ingeno
men en op Harold wachtte. Dit mooie,
vroolijke paartje telde samen nog geen vijf
en veertig jaar.
Ze bezaten Bleakridgo, House on nog
een ander huds, buiten em een fabriek die
l tan zeven of acht duizend pond 's jaars
opbracht.
Op liet oogenbliik, toen Harold in wou
"tappen, kwam een oud man aanloopen,
gevolgd door een jongen, dio een oudcr-
^etschen reiszak droeg. Hij klopte Harold
°p den schouder.
■f Oom Dan?" zei Harold.
»Oom Dan!" riep Maud, met een be-
oor]ijken glimlach opspringend. „Wel, het
eeuwen geleden, dat
"En wat heb je daar?" vroeg do oude
man. b
»Mijn nieuwe auto," legde Harold uit.
»bhi kun je die sturen, jongen?" vroeg
de oude man.
iiHat zou ik denken!" zei Harold vol
^■vertrouwen.
zei de oude man, en toen gaf
i fna 6e hand en keek Alaud ondesrzoe-
iend aan.
j *qMie Etches was een van de aan-
d"llilSte stacek. Er behoorden
>crs toe, waarvan Daniël de jong-
•Js, Daniël was nooit getrouwd; de
oude kerk toch, hoewel sedert jaren door
allerlei aanbouwsels bijna geheel verborgen
voor het oog, had, een weinig gerestaureerd,
een der grootste cn merkwaardigste sieraden
van de hoofdstad kunnen worden.
Het had een aantrekkelijkheid voor alle
vreemdelingen kunnen worden, waaraan de
stad rui niet bepaald rijk isaan aantrekke
lijkheden namelijk, want het vreemdelingen-
bezoek stijgt voortdurend zeer sterk.
De N. Z.-kapel dateert van vóór 1361
toen er reeds in een schepenbrief daarvan
sprake was.
Een „mirakel" was de aanleiding tot de
stichting. Een zieke man, op het uiterst
liggend, ontving den löen Maart 1345 de
heilige teerspijze maar gaf die kort daarop
in een 'schotel weêr over. Alen had dat niet
bemerkt en een vrouw wierp den geheelen
inhoud in een vuur. Den volgenden ochtend
ontdekte men dat de H. Hostie daarin on
gedeerd was gebleven en schitterende daar
boven zweefde. De vrouw nam de H. Hos
tie uit 't vuur natuurlijk zonder zich te bran
den en het Alirakol was geschied.
De regeering der stad bevestigde in een
gezegeklen brief de juistheid van deze won
derbaarlijke geschiedenis en de bisschop van
het sticht ordonneerde dat op de plaats waar
het mirakel zich bad vertoond een heilige
kapel zou gesticht worden.
Deze kapel, aan de nieuwe zijde van oud
Amsterdam, d.w.z. aan de "Westelijke oevers
van den Amstel (thans Rokin) gebouwd,
werd van heinde en ver zeer druk bezocht.
Dc weg er heen werd langzamerhand een
„heilige weg" en deze naam bestaat thans
nog.
In 1421 toen op Paaschdag een groote
brand een derde deel van Amsterdam ver
woestte, ging ook de Heilige Kapel aan het
Rokin in vlammen op. Een nieuw, steenen
gebouw werd daarna opgericht en deze
nieuwe kerk was weldra wijd en zijd be
leend, beroemd en de uitverkoren plaats voor
bijzondere gebeurtenissen.
Het is zeer waarschijnlijk zelfs dat Am
sterdam zijn Keizerskroon boven het wapen
te danken heelt aan die X. Z.-Kapel op
het Rokin. Alaximiiinan van Oostenrijk toch,
de schenker van dat wapensieraad, deed uit
drukkelijk in zijn giftbrief (11 Februari
1489) kond doen dat hij Amsterdam die
onderscheiding verleende o. a. „om sonder-
linge zaken (hem) daartoe porrende", het
geen zooveel zeggen wil dat hij ook bijzon
dere redenen had die hem daartoe bewogen.
En dezelfde keizer, in 14SI als Roomsch
koning zeer krank liggende in Den Haag,
deed een gelofte een bedevaart te doen naai
de N. Z.-Kapel, hetgeen cok geschied is.
Karei V bezocht de Kapel in 1531 en
zoo ziin er meer historische gebeurtenissen
in de geschiedenis van Amsterdam te ver
melden die deze kerk tot een monument
van zeer groote waarde stempelen.
andere twee wel. Daniël gaf niet veel om
geld; de andere twee des te meer en ze
stichtten de beroemde firma Etches. Ha
rold was de kleinzoon van den eenen
broer, Ataud de kleindochter van Jen an
deren. Ze stonden du| tot onei Dan in de
zelfde betrekking, bij was hun oudoom.
Al was er een groot ver-schil in hun
stand, kleeding en manieren, toch ghigen
Daniël en zijn jonge bloedverwanten als
gelijken met elkaar om. Niemand zou dan
ook geprobeerd hebben, om Daniël uit de
hoogte te behandelen.
„Is u eens in Ruirsley geweest, oom?"
vroeg Maud.
„Ja," antwoordde Dan. „Ik kom uitBuirs-
ley terug. Sara mijn huishoudster -
„Is toch ni-et dood?"
„Neen, zij niet; maar liaair zuster en nu
heb ik haar een week vrij gegeven. En
ik ga ook uit."
„En waar gaat u heen?" vroeg Harold.
„Ik ga hij den ouwen Sam Sharwn lo-
georen."
„U blijft toch natuurlijk bij ons?" zei
Harold.
„Neen, jortgen," zei Dan.
„Toe, oom, doe het maar," drong
Maud aan.
„Neen, kind," zei Djm
„Als u het niet doet, spreek ik nooit
meer tegen u," zei Alaud beslist.
Daniël gaf toe, maar op zijn eigen manier.
„Ik zal het voor een nacht pirobeeren,
kind," zei hij.
Zoo word de reiszak dus in Bleakridge
House gedragen, cn een oogenblik later
reed oom Dan met Harold on Alaud in
de auto. Alaud was achter hij hem gaan
zitten.
En niet alleen tot een historisch monu
ment maar ook tot een monument der kunst.
Wel had de kerk veel te lijden van de
beeldstormers die er een zeer rijken buit
ronden en wel zijn later zeer fraaie beeld
houwwerken, ornamenten e. d. gemoderni
seerd, namelijk met kalk bedekt of betim
merd, maar een eveutucele restauratie zou
toch nog veel mooie, oorspronkelijke zaken
voor den dag brengen.
In 1590 kwam de Kapel aan de Ned.
Ilorv. Gemeente en werd voor den dienst
dier gemeente ingericht.
Helaas kwamen later de leelijke winkeltjes
aan de Rokin- en Kalverstraatzijde de kerk
muren en kerkingangen ontsieren, evenals
dit bij de Nieuwe Kerk op den Dam het ge
val is geweest en slechts mogelijk is in een
stad die zoo bitter weinig toont over te
beblipn voor oude kunst.
En toen ging de N, Z.-Kapel zelf ook aan
het tobben en begon te vetzakken. Een
pilaar zakte, een beuk scheurde en de kerk
moest gesloten worden. De kerk-architeet ad
viseerde tot afbraak wegens dc kosten van
vernieuwing der fundamenten en de gemeen
te deed toen haar rechten, die zij meende
te hebben als eigenares, gelden.
Aan wie was nti bot recht om te be
schikken over liet gebouw? Het thans ge
velde vonnis der rechtbank constateerde
dat niet vast staat, dat de Katholieke
kerk vóór de Hervorming reeds de Kapel
bezat omdat uit niets blijkt dat door haar de
kapel was gesticht (hoe zat 't dan met den
bisschop-stichter?) De Kapel moet, volgens
dat vonnis, beschouwd worden als zelfstan
dige inrichting enz. enz. Zal nu de N. Z.-
Kapel afgebroken worden?
Ik geloof dat voorloopig daarop de kans
niet groot is en een feit is bet dat er plan
nen bestaan om toch nog, op een of andere
manier, het belangrijke monument van oud-
Amsterdam te restaureeren en te doen. be
hoeden voor de wandaad van slooping.
Amsterdammers mogen
meen niet veel voelen voor oude gebouwen,
voor sommige zaken toonen zij een buiten
gewone belangstelling, o. a. voor nijlpaarden.
Papa en Alama nijlpaard in Artis zijn sedert
jaren dc lievelingsdieren van het Artis be
zoekend publiek cn zij doen in dat opzbht
den orang-oetang, ook een hoogst populair
iemand, een geweldige concurrentie m<n.
Deze week echter vieren zij een Irmnu,
want sedert AVoensdag j.L wandelt er ccn
klein nijlpaardje aan bun welgedane -zijden,
bun wettig kind. De kraamkamer is geslo
ten en oud en jong (homo sapiens heb ik
thans op het oog) verdringt zich voor de
gesloten deuren om toch, zoo mogelijk, door
een raam of kier iels van baby-nijlpaard te
zien.
Voor het Koninklijk Zoölogisch Genoot
schap „Nature Artis Alagistra" is dit nijl
paardje, of eigenlijk sitijeur's weibekomen
over het algc-
„Bus ben je nu al een jaar getrouwd?
zei oom Dan glimlachend tot Alaud.
„Ja, een jaar en drie dagen. We zijn
al gel cel aan liet getrouwde leven ge
wend."
In een oogenblik waien ze in Hanbridge,
het middelpunt van het district.
„Zoo," zei de oude man „llicr ben ik
in meer dan vijftien jaar niet geweest."
„Haroldj" zoi Alaud, „laten we in Pic
cadilly Café thee drinken."
„Café?" wroeg Dan. „AVat is dat?"
„Een soort herberg." Harold gaf die uit
legging, terwijl hij zijn auto met groote
behendigheid voor di pasgeopende inrich
ting liet stilstaan.
„0, dan hel) ik er niet tegen," zei oom
Dan.
Hij beweerde bij liet binnenkomen, dat
hij nog nooit zoo'n herberg gezien had vol
tafeitjes met witte kleedjes en bloemen, en
jonge vrouwen, zilveren trekpotten en scho
tels met koekjes. En ofschoon hij zijn thee'
in zijn schoteltje schonk, voekle hij zich
vrij genoeg om aan de jonge dame, die
bediende, te zeggen dat hij thuis lekkerder
thee drouk.
Op de terugreis liet Harold do karloo-
pen op een manier, die zelfs Alaud ver
schrikt deed staan, hoewel ze zich al lang
gewend had aan het denkbeeld, dat ze
verbonden was aan een man voor wien
het woord „gev niet bestond.
Er gebeurde echter niets, maar oom Dan
zei: „Als ik geweten had, dat je dit voor
den ouden man had bewaard, zou ik ge
loopcu hebben."
Zijn bloed was kalm genoeg; maar zijn
zenuwen waren geschokt.
Opeens kon Harold de kar niet meer
verschijning op dit ondermaansche, een suc
cesje. Er worden niet veel nijlpaarden meer,
in gevangen staat, geboren en ook in wil
den staat sterft bet geslacht uit.
Het Genootschap bloeit en groeit in vele
opzichten, hoewel, ook in vele opzichten
„Artis" niet m eer „A r t i s" is van voor
heen, wat het publiek betreft.
liet ledental bedraagt thans circa 4600.
De tuin werd in '1905—-1906 bezocht dom
ineer dan 92.000 vreemdelingen, een kleine
tienduizend stadgenooten (geen leden) alleen
op Hemelvaartsdag, pl. m, GO.000 stadge
nooten in de maand September en duizen
den schoolkinderen.
Het aquarium, dat in andere Diergaarden
van Europa zijn weerga niet heeft, leverde
een ontvangst op van circa 15.000 gulden.
Tn bet geheel werd in het afgeloopen genoot
schapsjaar 113.677 aan contributie ont
vangen, een flinke som, maar de uitga\en
zijn niet veel minder want do verzorging,
oeding etc. van de talrijke dieren loopt ook
in de duizenden guldens. Een leeuw is met
een beschuitje niet tevreden, evenmin als
een. olifant en hoeveel vissollen er verdwij
nen in de gulzige bekken der watervogels
en zeeleeuwen is mij steeds een raadsel ge
bleven.
Voorts kost het zeer veel om in de di
verse hokken, door sloom en andere verwar
ming de temperatuur constant te houden op
het aantal graden die do respectievelijke
twee- of viervoetige' bewoners, in hun hei
mat gewend zijn.
Afrikaansche warmte hier, Noord-Aineri-
kaansehe afkoeling daar.
Vochtige lauwheid voor dit dier, vol
komen dioogto voor dat insect.
Pijpleidingen, wai-mwaterinriebtingen,
stoompompen etc., vormen .slechts het tech
nische onderdeel van deze voor Am-terdmn
zoo belangrijke cn nuttige instelling. De
hoofdzaken, de dieren en musea, de biblio-
teck en het aquarium vereischen ook groote
uitgaven.
Temperatuurverschillen staan ook in nauw
verband met het debet en credit van een
andere populaire Amsterdamsc-ho in,-(oiling
de Amsteidanrtehe IJsclub. Alaar die Inrit
en groeit en zit thans kranig m haar
spullen.
De groote vlakte, met oen keurig hek
(hel langste in Amsterdam) afgepaald, is
de/er dagen geheel in orde gemaakt \oor het
onderwater zetten. Elecfrischc booglampen
zijn opgehangen aan nieuwe, sierlijke ijzeren
masten. A'lnggestokken staan reeds in rij
en gelid geplant: 't is also! er morgen reeds
gereden zal worden
De aanleiding tot dit toilet-maken wa-^
de jaarvergadering, deze week gehouden en
waarop de meest gunstige berichten om
trent dc A. IJ. G. konden uitgebracht
worden.
Als 't nu maar gaat vriezen dan komen
er weêr honderdon nieuwe leden bij en ver
dringt zich een groote menigte Amsterdam
mers vóór en door het bek van het sier
lijke clubgebouw aan de Ahin Baerlestruat.
En het begint er ,op te lijken dut de vorst
in aantocht is
Onze Marine.
Blijkens bij het departement van marine
ontvangen bericht is Ilr. Afs. pantserdek-
schip Friesland, onder bevel van den ka
pitein ter zee R. O. J. Aterschoor, 1 de
zer te Alicante aangekomen. („Stct.")
Raad van State.
Openbare vergadering van den Raad
van State, afdeeling voor do geschillen van
bestuur, op AVoensdag 7 dezer, des voor-
middags te elf uur.
Pror. Staten van Zuid-Holland.
De aanstaande hetgS! zitting dor Provin
ciale Staten van Zuid Holland zal aanvan
gen op Dinsdag 20 November 190G, voor-
middags te 11 uur, in liet gewone lokaal
op hot Binnenhof te 'sJLavcnhago.
He vakbeweging.
Nummer 1 van „De Vakbeweging", or
gaan van bot „Nederlandse!) Verhoud van
vakvereenigingen" is verschenen. Het blad
staat onder redactie van den heer J. Oude-
gcost, secretaris van het Aterbond.
lil een hoofdartikel, getiteld „Onze Be
doeling", lezen wij, wat het \rerbond met de
uitgave van liet blad voor heeft.
„Hoe meer men doordringt in liet wezen
(van de Nedcrlandsehe Vakbeweging)", al
dus dc redactie, „hoe meer men dc ontzet
tende verwoestingen ziet, door liet anaichis-
mc aangericht, hoe meer ook de treurige
rol aan den dug treedt door de Christelijke
arbeiders-organisaties gespeeld in bet treur
spel, dat „vordeeklho'd zaaien" getiteld is
en dat door ccnige, door de bourgoo'sie goed
bezoldigde acteurs dag aan dag cn nog
steeds met sueeos wordt opgevoerd.
„Onze bedoeling is, te trachten door bet
doen kennen der feiten, door het publicec-
ron van cijfers, door liet vergelijken dei-
daden, aan te tooncn, dat, wat niet met
mm opmarcheert om verachil in beginsel, ar
beiders vijandelijk is en behoort te worden
bestreden zoo scherp mogelijk."
Verder beet het nog:
,,A\rij zullen voortdurend wapens sme
den, geestelijke wapens, waarmede besturen
en leden van vakorganisaties den machtigen
vijand, dien wij te bekampen hebben, kun
nen afwachten of opzoeken cn wij zullen
daarbij tevens beproeven, bot slagveld te zui
veren van de jakhalzen, die loeren op den
buit der slachtoffers, dc onderkrui-
aan den gang krijgen. De machine wei
gerde en hoeveel inspanning hij ook aan
wendde, er was geen beweging in te krij
gen. Alaud en de oude man stapten uit,
de laatste met groot genoegen.
„Geen stoom?" vioeg Dan.
„Juist!" riep Harold, terwijl hij zich op
de knie sloeg. „AVat een ezel ben ik!De
benzine is op. Alaud, geef ze mij eens aan.
Links, kind."
Alaar er was niets.
„Die ellendige Durend" (Durand was de
chauffeur). „Ik heb hem gezegd, dat hij
er aan moest denken. Het was mijn laat
ste woord tegen hem. Ik bega een onge
luk aan dien vent."
„Wat kunnen we doen?" vroeg Alaud.
„AVe kunnen naar Tumbill loopen en
daar wat zien te krijgen."
„Dat wil ik wel doen," zei oom Dan.
„Dat is heel vriendelijk van u, oom."
„Neen, jongen, ik doe het voor mijn
eigen plezier, maar Alaud moet met mij
meegaan."
„Aloet ik hier dan alleen blijven?" klaag
de Harold.
„Dat zal wel dienen," stemde dc oude
mail toe.
Dan kon in het plaatsje zonder veel moei
te een paard en wagen te leen krijgen.
Ilij hielp zelf bij liet inspannen. En zoo
reed hij triomfantelijk wpj?0 Uj(L 'Jn_ verte
zagen ze al de acetyleepilamp, die dee#"
zame Harold aan zijn wagen had aange
stoken.
„Hoeveel zei je, dat dit voertuig je ge
kost heeft?" vroeg Dr.in, toen Harold de
onmisbare vloeistof inpchonk.
„Ongeveer twaalf honderd," antwoordde
Harold onverschillig.
„Voor vijftien pond koop je dezen schim
mel," kondigde Dan aan.
„Stap nu maar in," sprak Harold. „Hoe
veel zal ik dien jongen geven voor het
paard, oom?"
„Niets," zei Dan. „Ik ben nog niet
klaar met het beest. Dacht je, dat ik mij
weca- in dat ding van jou zou wagen? Ik
zal je thuis wel zien, hoor jongen."
„En ik geloof, dat ik bij oom blijf," zoi
Maud.
Harold keek hen verbaasd aan
„Alaar sprak hij en hij begon boos
worden.
Oom Dan reed voort en luisterde niet
naar Harolds verdere tegenwerpingen.
II.
's Avonds stond oom Dan in de weel
derig ingerichte eetkamer op zijn gastheer
en gastvrouw te wachten.
Hij zond een van de meiden naar bo
ven otn zijn pantoffels uit zijn reiszak te
halen en bracht eenigen tijd door met het
verwisselen van zijn laarzen tegen de pan
toffels. Eindelijk, juist toen dc meid met
de geweldige laarzen wegging, verscheen
Harold, keurig gekleed, maar alleen.
„Het spijt mij, dat ik u heb moeten la
ten wachten, oom," zei Harold, „maar
Alaud is niet wel. Ze komt vanavond niet
beneden."
„AVat scheelt naar?'"
„Dat weet ik niet. Ze is niet wel," ant-
woqrdde Harold knorrig.
HrïJ" zei I'on. „Laten we dan maar
gaan et?n-"
Ze l> nnen dus aan 't maal, Dan mot
groeten (Ctlust, maar Harold zonder eeni
gen trek. '-0011 Harold den eenen scho-
f
