60'" Jaargang.
Zondag 25 November 1906.
No. 12245
Tweede Blad.
Uit de Tweede Kamer.
Schilderachtige cijfers.
eenc ONDERWIJZERES
Deze courant verschijnt <3 a gel ij k,s, mei uitzondering van Zon- en Fcestdmren
Prijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingcn fl.1.25. FraLo'
pei post tl. 1.65.
1 Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaaxdingen 10 cent
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het hurcau bezorgd zijn.
Bureau: Bange Ilavon No. 141 (hoek Korte Haven.)
Aan de Openbare Lagere School E te
Schiedam (hoofd de heer M. Martens)
wordt gevraagd
met akte nuttige handwerken.
Aonvangs jaarwed de f550; voor de akte
nuttige handwerken f 25hij bezit of verkrij
ging van do hoofdakte 1100 verhooging;
voorts 4 drie jaarlijksche verhoogingen van
[50, en hij eventueel bezit der -hoofdakte
nog 3 drie-jaarlijksche verhoogingen van
f50.
Sollicitaties takken in lo zenden vóór 1
December a.s. bij den Burgemeester.
Burgemeester en Wethouders van
Schiedam,
zijn voornemens op Donderdag 6 Decem
ber a,s. de levering aan te besteden
van de voor 49074909 voor de gemeente
benoodigde
Schrijf-, Bureau en Schoolbc-
lioeftcn, Leer- en Leesboeken,
Atlassen, enz.
De voorwaarden liggen ter inzage ter ge
meente-secretarie (nfdeeling A), alwaar de
gesloten insein pingsbiljetten op den dag dei-
aanbesteding voor 's morgens 44 uur moeten
zjjn inge'everd.
Prijs der Advertentiën: Tan 16 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordcelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, üonderdag-on Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Interc. Telefoon
voor de Eedactie No. 123.
voor de Administratie No. 103.
Het zal dunkt ons tijd worden het nieuw
ingestelde spreekgestoelte zoo spoedig moge
lijk weer ai' te breken. De gelegenheid om
Ie spreken is nu zoo gemakkelijk gewor
den. dat de discussies zeer uitdijen. Met
alle haast, die van hel jaar gemaakt wordt
ral per slot vuil rekening weinig gewonnen
worden; de voorzitter heelt dan ook reeds
gedreigd Zaterdag zitting te houden iets wat
?elfs het ijverigst Kamerlid den moed in
de schoenen doet zinken.
Wat dit spreekgestoelte clan voor bijzon
ders heeft? De spreker staat niet meer zoo
als vroeger i n de Kamor. Hij staat daar
even, buiten bereik van interrupties, bui
len het bewustzijn, dat anders de omgeving
iiem gaf of het tijd is om door te gaan
ot uit te scheiden. En dat cloodt tegelijk do
Wangstelling, omdat do voeling tuschen
spreker en Kamer ontbreekt. Tiet spreekge
stoelte moge voor de pers misschien, want
ook daar zijn de opinies over dit onderwerp
verdeeld, eenigo verbetering wezen, de vete
ranen in de Kamer, die er weinig heil in
zagen, blijken achteraf gelijk gehad te heb
ben. Zoo viel hot op, dat de Graaf van Ry-
landi, die verleden weck de proef van het
spreekgestoelte nam, Dinsdag 1.1. er "de voor
keur nan bleek te geven van zijne zitplaats
«et woord te voeren.
Maar wij zouden over de begrooting spre
ken. In bonte rij gaan de onderwernen aan
onze oogen voorbij, helaas niet in duizeling
wekkende vaart.
De heer S. van den Bergh hield eene.de-
gehjke redevoering over de slechte resultaten
van de Staatsfabricage van de zoutbriquet-
,en> 611 bewees alweder hoe nuttig het is,
at de Lamer een dergelijk ervaren man van
zaken in haar midden telt. Uit de debatten
W«k, dat de geweren directeur van Nijver
under wiens deparement deze lak van
lenst ressorteerde, pakhuizen vol pakpapier
<>rt aankoopen voor zoutbriquetten, die niet
"verhandeld werden, enkol en alleen om het
8°uvememont in den waan te brengen, dnt
u ''n'ze":en^e zaken in die briquetten wer
ft gedreven. Deze ambtenaar heeft zeker
Wrt het rechte besef gohad, welken plicht
c staatsexploitatie voor hem meebracht.
De lieer Bogacrdt kwam dan ook op een
"gelukkig idóc toen hij pleitte voor do op
neming van een Gouverncmentssuikerfa-
j)ek op Java; Staatsexploitatie in Indic
aog niet dat; daarenboven kan van
He dergelijke fabriek toch geen sprake we-
omdat de oprichting daarvan in strijd
iU wezen met de Brusselsche Conventie.
1 pel z*i °ns vergund hier een woord van
j r 'e brengen aan den ernst, waarmede
^vaardigde voor Breda zijne taak op-
wat mc°r Kamerrouline zal hem echter
doen en hem allereerst brengen tot
n°odige zelfbeperking. Niet, dal hij
c 'IfS spreekt, maar hij spreekt telkens,
schijnt te meenen, dat het eene dood
zonde zou wezen ook maar van óéne repliek
af te zien.
liet vermeerderen van irrigatiewerken,
waarvan ook de Minister een voorstander is,
stuit voorshands af op het tekort aan inge
nieurs en opzichters, waaruit blijkt dat de
wenseh van den heer IJzerman, dat er eene
technische hoogeschool te Soerabaja zal wor
den opgericht volkomen gerechtvaardigd is.
Nu de Kamor op 2 Deo. 1904 beslist
heeft, dat de draadlooze telegraphic niet van
Staatswege zal worden geëxploiteerd, word
daar natuurlijk niet op teruggekomen. Al
leen ontlokte de heer Dolk den Minister de
verklaring, dnt hij niet m eer zou toestaan
nan den concessionaris dan Minister Iden-
burg voornemens was dezen te geven.
De gebrekkige inrichting ^van den In
dische» Postdienst, waarover de heer Tet
Laan sprak, deed den lieer Bogaerdt voor
zijne oud-collegas opkomende heer Plato
klaagde, o. i. terecht, over het treurige feit,
dat stoomketels in Indic afgekeurd worden
bij aankomst op hunne plaats van bestem
ming, na hier te lande te zijn goedgekeurd.
De afgevaardigde voor Rotterdam deed
het prnctische denkbeeld aan de hand de
keuring van de constructie en materiaal in
Nederland,shet spanningsvermogen in Indic
ie laten keuren. De heer Van Kol ging een
heelon stap verder en wou een zelfstandig
corps ingenieurs belasten met de inspectie
van het stoomwezen.
De buitengewone bevordering van den
kranigen luitenant Christoffol vond geenc on
verdeelde instemming. Niet dnt die bevorde
ring niet alleszins verdiend werd geacht,
maar de vrees werd geuit dat hier een prece
dent werd geschapen, waai door in den loop
der tijden onbillijke begunstiging mogelijf
zou gemaakt worden. Wij hebben reeds vroe
ger aangetoond w a a r o m wij die vrees niet
doelen, en wij betreuren het, dat het jui-t
de militaire leden der Kamer als de lieeren
Thomson en Duymaer van Twist geweest
zijn, die meer den nadruk legden op die
mogelijkheid dan op de verdiensten van
luitenant Christoffel. Nu bleef de dankbare
(aak om die verdiensten recht te laten we
dervaren aan den Minister, die zich daarvan
met veel vuur onder groote instemming der
meerderheid kweet.
De lieer Schaper brak een lans voor de
Koelies aan den tram op Atjeh, die zeer
slechte levensvoorwaarden bleken, te hebben,
De practische afgevaardigde In acht eene pho
tographic mee die in de Kamer circuleer
de, waarop men kon zien hoe best de loods
was, waar de goederen van de tram gebor
gen werden, en in wat treurig kavalje de
Koelies zeiven zijn gelogeerd. Deze illustratie
miste haar effect niet, ook niet op den
Minister.
Een klein debatje over de Marine in ln-
dië maakte de verschijning van den Minister
van Marine even noodig. De heer Van V as
sen acr van Catwijk en Jansen hadden be
zwaar tegen de inkrimping van de Indische
Marine lot 4 schepen. Dit past echter in
het stelsel van den Minister van Marine,
die het getal niet wil uitbreiden, maar de
kustverdediging aan de torpedo's overlaten.
Bij de Marinebegrooting kan die zaak wor
den uitgevochten.
Over do decentralisatie werden zaakrijke
redevoeringen gehouden door de hoeren Van
Kol en Van Deventer, en do Minister kon
slechts betuigen, wat trouwens van hem be
kend is, dat ook hij dat stelsel ten sterkste
voorstaat. Mijn liefje wat wilt ge nog meer?
Het 1ste Hoofdstuk, Uitgaven in Indië,
werd zonder hoofdelijke stemming aange
nomen.
Bij uitgaven in Nederland kwam de heer
Nolting, gesteund door den heer Troelstra,
op voor de losse werklieden aan het Kolo
niaal Etnbissement te Amsterdam. De Minis
ter zou hunne lotsverbetering overwegen,
niet te lang, hoopte de heer Troelstra.
De heer Van Bylandt kwam op voor Har
derwijk, waar het werfpedot vandaan gaat,
en drong bij den Minister aan, om daarvoor
iets anders in de plaats te geven; de heer-
Van Nispen op den aanbouw van eene ka
zerne te Nijmegen..
Hiermee kwamen wij in de verdediging
der district s-belangen, waarvoor ieder
afgevaardigde op zijne beurt moot opkomen,
en" waardoor altijd eeniga hilariteit wordt ge
wekt.
Do discussies over hot verdere gedeelte
van koloniën h-ehben zoo'n groeten om
vang verkregen, dat het dreigement van
den president, om ook Zaterdag te ver
gaderen, helaas' in vervulling is .gekomen.
Dat ligt aan do uitgebreide gedachtenwis-
ing, die over de Bestuuirsacademrie is
gehouden.
Maar wij dienen eerst eenigo andere za
ken op te halen, die zeer zeker niet zon
der gewicht zijn. Het ontwerp, om het
ziijlijntjo van den Snmatrnspo orwe.g naar
Pariaman, vond verziet bij de boeren Van
Kamebcek en Van Kol, die ander» niet
dikwijls in hetzelfde schuifje plaats riemen.
De eerste meende dat dit ontwerp alleen
b'eoogde „.het personeel aan den gang te
houden", 'de laatste was van oordeel dat
de bevolking aldaar' meer zou hebbear
aan inrigatiewerken.
Het b'lcek, dat de weinige sympathie bij
deze 1 lieeren naar liet voorgestelde veroor
zaakt was door de- ongunstige adviezen,
die, de hoeren gekregen luidden van den
gewezen assistent-resident Tv'is? rklaar,
met wiien do heat' Tydem,an voigrnjs zijn
verklaring reeds in 1.902 en 1903 over de
zaak gecorrespondeerd lrad. Deze ietwat
onvoorzichtige uiting maakte den Minister-
zeer sterk, die met hem -ongewone hef
tigheid volkomen terecht kwam verklaren,
dat een ambtenaar als de heer Ttviss, in
1902 en 1903 nog in functie zijnde, die
wél aan Kamerleden zijn bezwaren tegen
de geprojecteerde lijn mededeelde, maar
die verborgen hield voor de, Indische Re-
geering, hoewel he,t zijn plicht was deze
daarmede allereerst in kennis te stellen,
absoluut geen vertrouwen verdiende.
De "Kamer bleek dit met den Minister
eens te zijn en ryun hat ontwerp met 43
tegen 21 stemmen aap.
Er zou dien dgg echter neg meer ge
stemd wordfen, De beer V.an Kol ha,d een
motie ingediend', wpairbij de Hegeering werd
uitgenoodigd' de voorgestelde Bedrijfsbelas
ting voor Atjeh en onderhoorighedén te
rug te niomen. Deze bekisting komt in
plaats van het gehate hoofdgeld' en was
volgens de algemeen erkendb autoriteit in
Indië, Dr. Snouck Iluirgronje, een b'esidste
Verbetering. De lieer V-an, Kot was hel
daar echter niet mee eens en Vond' hoofd
geld en bedrijfsbelasting éón pot nat.
Dë lieer Vian Kol stomd vrijwel alleen,
toen hij plotseling hulp kreeg vpn den
heer Thomson. Deze, zootals wij reeds vroe-
gier zagen, heftig tegenstandter van 't boete-
stelsel op Atjeh, als middel om kuiperijen
tegen ons Bestuur tegen te g<aan, verzocht
ifeu heer Van Kol zijn motie zóó te wij
zigen, dat de Kamer zou verklaren, dat
ze die bedrijfsbelasting ontijdig en onwen-
scbelijk vond, z, o o 1 ia n g er b' o c t e li e f-
fing plaats had1. D-c heer Van Kol
vold'ecd aan dit. verzoek, zeker niet op-
mlerkendc dat hij daardoor zijn princi
pieel verzet tegen tïe bedrijfsbelasting
liet varen, en alleen pog voor opschorting
daarvan streed.
De raptic verkreeg slechts 16 stemmen;
van links alleen van, dfe sociaal-democra
ten en den heer Thomson.
En tpen kwam db Bestuursacademio.
Dat, is dfc school, die de Regeering te
's-Gravenh.age wil vestfgen _voor dfe vor
ming d'er hoogere ambtenaren in Indic. De
candidaaf ambtenaren bij het Binnenlandsch
Bestuur, die blijken geven geschikt te zijn
voor d-e hoogere functies, zullen door de
Indische Regeering naar Nederland wor-
d'en gezonden, om door een paar jaren
slud'ic aan die Besfuuirsacademie die kun
digheden deelachtig te worden, die droeve
ervaring heeft geleerd, dat totnogtoe meer
dan één van hen te veel ontbeerde. Studie
van het. recht van de 'talen zullen op
den voorgrond staan.
Men zou zich ku-nnen afvragen waar
toe alle redevoeringen over het ontwerp
gehouden,, konden dienen, nu het niet mo
gelijk was door amendementen zijn zin
te krijgen, en men alles moest nemen of
niets, maar ze hebben dien minister al
thans dte gelegenheid gegeven zijn stand
punt op degelijke en praetïsche wijze te
verdedigen.
De 'Minister wees op het gevaar var
a 1 te hooge eischen aa.n diie ambtenaren
te stellen. De écn wilde bij de vakken voe
gen landbouw, de tweede boekhouder, de
derde hygiëne, enz., enz., als ik dat, al
les doe, zei 'de Minister, zal die studie
veel te lang duren. En waar -op liet ge
vaar gewezen is dat, waar de aanwijzing
van de ambtenaren, die .op kosten van de
Regcering naar de Bestuursacademie zul
len worden gezonden, zal geschieden door
de controleurs, dal zulks zou kunnen lei
den tot onbillijke bevoorrechting, wees de
lieer Fock er op dat het advies dier con
troleurs behoorlijk met redenen omkleed
aan de Rcgeering moet yyorden opgezon
den, die zeker ook nog wel uit eigen
oogon zal kijken.
Het stelsel van den Minister is kort sa
mengevat: Verbeterde opleiding in Indië
en Nederland met een Bestuursacademie.
Hij wil daarom behouden de afdeeling
B. aan het Gymnasium Willem Hl, zij het
dan ook in beteren vorm, ook al om de
Europeanen in Indië, die hunne kinderen
voor ambtenaar bij het Binnenland seho Be
stuur willen opleiden, niet te dwingen dezen
reeds op 12-jarigen leeftijd naar het moe
derland te zenden.
Tot spijt van velen konden de verschil
lende hoeren, die na den Minister het
woord voerden niet tot dat zelfbedwang
komen, dat zo hunne redevoeringen bin
non hielden.
Tot overmaat van ramp werd over die
Bestuursacademie nog stemming gevraagd.
Daar het aantal leden, daarvoor bcnoodigd,
niet meer aanwezig was, werd die uitge
steld tot gaterdag, d. i. vandaag 1 ure,
zoodat wij den uitslag daarvan, die echter
niet twijfelachtig is (wij verwachten een
groote meerderheid voor het ontwerp) niet
meer kunnen melden.
De discussies werden een oogcnblik on
derbroken voor do regeling van de werk
zaamheden. Dat ziet er op bet oog zeer
onschuldig uit, maar die regeling heeft
aanleiding gegeven tot hoog opgolvendc
discussies, waarbij do matte stemming die
de laatste weken over do Kamer hing,
plaats 'had gemaakt voor vuur en leven
een enkelen keer voor te veel vuur en
te veel leven.
Wat was het geval De meerderheid van
de Centrale Sectic behoort jol de linker
zijde, en nu kwam die sectie met hel
voorstel de ingediende .belastingplannen-
de Meester 15 Januari a.s. in de afdeelin
gen te onderzoeken. Nu slaat dit vast,
dat goen enkel Kam'erlid er op
gebrand is het welverdiend kerslrccès te
onderbreken ca 3 a 4 dagen naar den
Haag terug te komen voor Afdeclingson-
derzook.
Aan den anderen kant slaat het evenzeer
vast, dat de linkerzijde niet genoeg kim
haasten mot de behandeling dier finan-
cieelc plannen, die do basis vormen van
het sociale program van deze Regeering.
Do historie met do Tariefwet-IIarte is in
deze een baken in zee.
Of het eindelijk, zooals de heerTroel
stra .beweerde, vaststaat, dat dc rechter
zijde in haar verzet tegen het voorstel de
waro reden niet noemde, zijnde haar gemis
aan belangstelling iu het stand komen der
sociale hervormingen, moet hij maar weten.
Dit willen wij wel zeggen, dat wij niet
gelooven, daL de rechterzijde nu direct
zal juichen als hot dit ministerie gelukken
zal een belangrijke sociale wet ia het
Staatsblad te brengen, waar het aan het
minislerie-Kuyper niet mocht gelukken ook
maar do .minste sociale hervorming tot wet
te verheffen.
Hoe dit alles zij, do rechterzijde walde
er niets van welen. De wetenschap, dat
de Centrale Sectie er eerst over gedacht
had die financieole ontwerpen nog vóór
Kerstmis te doen onderzoeken, had haar
in oen zeer militante stemming gebracht,
(eu wij willen eerlijk bekennen, dat dit
van de Kamerleden in dozen overkropt
drukken tijd, zeer groote opoffering zou
hebben gevraagd). Maar indien 3e
Centrale Sectie de hoop heeft gekoesterd
dat haar'zooveel milder voorstel om dan
eerst 15 Januari in de afdoelingen samen
te komen, de gemoederen zou verzachten,
hoeft zij zich vergist. Rechts nam de hou
ding aan van een ieeuw, vooral na de
zeer scherpe rede van den heer Troel
stra, op wiens voetspoor het den wegbleef
uitgaan door hem' betreden.
Krasse beschuldigingen, leuke kwinksla
gen, de Kamerleden als een verward klu
wen om het spreekgestoelte. Stemmen t
wordt er geroepen, maar de rechterzijde
blijft het woord roepen: Zou dat een doel
hebben?
Daar komt onder de rede van den heer
Talma binnen do heer van Wasse-
naer van Catwijk', blijkbaar zoo van. het
ziekbed opgestaan, met een pijjekker zijn
gemis „ftan linnen bedekkende, om kort te
gaan, in een zoo geheel ander costuum
als men dezen edelman, steeds onberis
pelijk gekleed, pleegt te zien verschijnen.
Toen gingen er aan den eenen kant
zoo'n gejuich en aan den anderen kant
zoo'n gelach op, dat de hamer van den
zich wel een minuut lang ver
voorzitter
geefs gehoor trachtte te verschaffen. Want
iedereen wist, dat er 43 leden van
links en 42 van rechts aanwezig waren.
Nu stond hot gelijk. Er word dan ook
een gelijk aantal stemmen vóór en tegen
uitgebracht over het voorstel van den heer
Kolkman, om niet 15 Januari bijeen te
komen. Er zal daar dus nog eens ovet
gestemd moeten worden, en wel Woens
dag a.s.
Laten wij hopen, dat door onderling
overleg ^Ic rechter- en linkerzijde over
dezo zaak, die ons veel te hoog opgebla
zen Ijjkl, tot overeenstemming zullen ko
men.
F** buitenste uiterlijk.
Groningen
Haarlem
Arnhem
Nijmegen
Dordrecht
Leeuwarden
's-IIertogenbosch
Delft
Zwolle
Schiedam
Gouda
Alkmaar
Middelburg
II.
Ilebben wij in een vorig artikel gezien
wat de verschillende hooge gemeente amb
tenaren aan de bui gerij kosten, wij wil
len nu meer in het algemeen eens na
rekenen hoeveel het zuivere gemeente
bestuur, zoowel aan salarissen als aan
algcmcenc bureaukosten, de bedoelde ge
meenten kost, in totaal zoowel als per
hoofd der bevolking. Ecnvoudighoidshalve
nemen wij nu als maatstaf voor kosten
zoowel als voor inwoncis de gemeenie-
rekendngen over 1903, terwijl wij meer
uitvoerig dezen verzamelpost op de ge-
mcenlebegrooting noemen„Personeel en
„algemeene bureaukosten. Jaarwedden van
„burgemeester, wethouders, secretaris, ont-
vanger, ambtenaren en bedienden aan sc-
„cretarie ca ontvanger-kantoor, selirijfloo-
„nen. enz.."
Het lijstje wordt nu:
Totaal. p. hoofd.
gld. Inwon. gld.
69,654 (70,609) 0.98
65,146 (68,518) 0.95
67,149 (59,759 1.12
45,430 (47,673) 0.95
49,970 (42,991) 1.16
35,131 (33,936) 1.03
33,090 (32,S91) 1.00
37,993 (52,506) 1.16
29,304 i (31,973) 0.91
31,517 (27,943) 1.12
27,773 (23,552) 1.17
18,178 (19,416) 0.93
25,643 (19,206) 1.33
Het verschijnesel, hetwelk wij de vorige
maal opgemerkt hebben, dat namelijk de
ingezetenen zwaarder gedrukt werdep door
de salarissen der hoogere ambtenarenipaax-
mate de gemeenten kleiner zijn, gaatihiesr
niet op.
Integendeel 'de Zwollenaar en de Alk
maarder dragen hier de algcmcenc bestaurs-
kosten het gemakkelijkst. En al zal de
Alkmaarder dat in 1907 misschien min
der gemakkelijk doen, omdat de salaris
sen in deze stad niet onbelangrijk ver
meerderd zijn, zóóver zal hij toch niet
komen, dat hij yan op een na dc gomak-
makkeJijkste plaats in 1903 komt op de
slechtste in 1907, o-p welke plaats hij
(voor éen deel van dezen post) in ons
vorig artikeltje optrad.
De Zwollenaar is er hier het allerbeste
aan toe. De eenvoudigheid van zijn be-
grootingskleed blijkt hier inderdaad sym
bool te zijn van groote; zuinigheid.
Ilct eerst komen n.ui aan de beurt Nij
megen en Haarlem en eerst op devijfde
plaats komt de grootste gemeente, Gro
ningen. In zwaarheid van last, welke zy
te dragen bebbei\, volgen nu Leeuwarders
en Bosschenaren en een heel eind daar
na komen, eerst'de Schiedammers en de
Arnhemmers. Np. volgen, Delft en Dordt,
Gouda en eindelijk komt achteraan, als
door dezen post relatief zwaarst belaste
de bewoner der kleinste stad, do Middel
burger, die hier ongeveer 45 pet. meer te
dragen heeft dan zijn Zwolsche lotgenoot.
In vexbapd met bovenstaande cijfers is
het niet oninteressant op te merken, dat
de vier grootste steden vap, ons landvoor
de in dezen .post bedoelde uitgaven per
hoofd der bevolking in, 1903 uitgaven:
Amsterdam f0.89,
Rotterdam 0.92. 1
's-Gravenhago 0.64.
Utrecht 0.94.
kV el blijven dus deze steden onder de
f 1.per hoofd, waarboven enkele klei
nere steden een heel eind komen. Doch
ook hier is geen geregeld stijgende of da
lende lijn, waar b.v. den Haag zoo goed
koop uit is,
SC II EDAMSCHE COURAKT
gn
