62"" Jaargang Zondag 15 November 1908 No. f2849 Tweede Blad. Pit de Tweede Kamer. Fr. Tïaverscliinidt. V SCHIEDAMSCHE COUMIT Deze courant verschijnt dage! ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen Prijs pex kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingcn fi 1 25 Franco p post fl. 1.65. Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaaidingen 10 cent Afzonderlijke nummers 2 cent. Abonnementen worden dagelijks aangenomen. Ad verten tien voor bet eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een uur aan het bureau bezorgd zijn. Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven.) Prijs der Advertentiën: Van 16 regels O. 0.92; iedere regel meer 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij innemen. i 1 Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen. In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag-en Zaterdagavond verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan hst Bureau te voldoen. ïntcrc- Telefoon j voor de Eedactie No. 123. I voor do Administratie No. 103. Het voortdurende afbreken van ons optre- den ill de koloniën begint blijkbaar de Ka mer te vervelen. Liet. men tot nog toe de aanvallers vrijwel hun gang gaan/thans ia èt anders geworden, konden wij verleden mek memorecren hoe de heer De Sa\ornin lobman den hoer De Stucite te lijf ging, nok andere hulptroepen zijn in liet vuur gekomen ra niet van de minste, nl. do liecren Van Xispen tot Sovenaer uil Nijmegen on de teer IJzerman. De heer Van Nispen, inder tijd door den heer Van Kol als „jonge heer" betiteld, heeft den afgevaardigde voor Enschedé eenigc zeer onaangename oogen- blikkcn bezorgd, zoodat. clan ook de none interruptie op de andeie volgde. Trouwens de jongeheer Van Nispen" is don heer Van Kol in alle opzichten dc haas en heeft rich in weinige jaren ontwikkeld tot een Kamer lid van groot gezag. Als men hem daar in lijn bankje ziet zitten mol zijn ietwat jongen achtig gezicht, dat den lieer Van Kol opti maal aanleiding gaf tot zijne onhebbelijke be titeling, in do zeer gesoigneerde, sommigen zouden zeggen fatterige kleed ij, zou men wei nig vermoeden welk degelijk Kamerlid Nij megen naar bet Binnenhof afzond. Maar bij groote studie en welsprekendheid heelt hij ook nog dit vóór, dat hij ziclr/.chen altijd meester is. Voor hem .is, als hij wil, het mi nisterschap slechts eene kwestie van tijd; sommigen beweren, dat hij in liet begin vun dit jaar reeds ernstig in aanmerking kwam voor de portefeuille van Buitenlandsehc Za- ken in het kabinet-Heemskerk, Wekker kwam er al heel slecht bij den leer Van Nispon af. Na gewezen te Milieu op de vele onwaarheden in diens brochure voorkomende, ontzegde hij hom het recht anderen te komen aanklagen en beschul digen, waar liet uil. het rapport van den legercommandant blijkt, dat, hij zelf was een M- cn plichtvergeten officier. liet bewijs daarvoor werd geleverd uit het feit dat hij schandelijke mishandelingen heeft bij gewoond, zonder er rapport van te m ikon lij maakte dat zelfs niet toen door oen Sol daat van zijne patrouille 's nachts een ge vangene werd doodgeschoten. Wekker L. zoo lat de heer Van Nispen zich bijzonder scherp Mi opgekomen voor do rechtbank van dc apenbare mooning, nadat, hij de schunnige ps imd aangedaan van den anonymus, mi daarom gaat hij vrij uit, maar als hij voor tene gewone rechtbank in een strafzaak on der cede had verklaard, wat hij in zijn bro- tlurc heeft geschreven, dan ging hij de ge tuigenis in. Hij noemde ten slotte de liro- ilure van Wekker een verachtelijk pamflet, door Dr. Joh. Dysorinck. loor ons ligt een bock, waa.rvnn de verschijning zeer zeker velen welkom zal cn misschien reeds tl oen* velen, vooral "•Schiedam, met spanning werd tegemoet «tóen. Immers, zij wisten, (lat het komen 10U. Dysorinck luuï m een vergadering jan t Nut een, lezing gehouden over F. worschmid't en daarbij medegedeeld dat, W hij gaf, slechts grepen watten uit de van eon werk dat hiji onder handen "d cn dat beoogde te geven een levens- karakterschets vaat zijn vriend, 11a vcr- sthmidt. En wie deze lezing bijwoonde, vonkte I teifk' ^Cïl eer'3iccl) (Idicu spir. den doode Hdde, en het beeld, dat hij van den zoo- beminden man ontwierp in die en- 4 grepen, deed immers hom weer 0 levendig voor onze oogen vomjacn "o We hom weer in ons midden hadden... lb n ttU. ^ek')CU het. werk voor ons ^gegeven, door Haverschmkll's nit- de firma If. A. Al. Roelants. En 3 mbben met genot, afwisselend meteen L ac.a 0Ii een traan die levensschets "■gelezen; wjj hebben door het lezen van ^lnns E>eol wat meer kennis van I) ^t!ctl wii kenden. 'tnH-'6 'ovonsschots is verdeeld in 7 hoofd ton',Cn' fl'teerschmidt's jeugd; II. Ua- ™!(lt Student (1852—1858); III. IIa- L „Klt Predikant (1859-1891); IV. Zijn t ^"öPtefliikiing en zijn humor; V.lltt- TOhmidt als schrijver'eu lezer; VI, lla- en toen de heer De èhtieiv hem in do rode (tillende ojuneikte dat dit pmnflet heel nut tig gewerkt heelt, kreeg bij te vernemen, dat de spreker ia hel belang van den pp'nelltell algevaardigde uit Weert op die interruptie nii l zou ingaan. Scherp maar waar gezegd. Heel do Kamer en ook vele buiten de Ka mer; vei bazen zich, hoe de heer De Stuera, de onversaagde, sinde jaren op eigen terrein bekend uls strijder met open vi'/.ier, zich soli dair kon verklaren mot den anonymus Wekker, Na zich aldus van Wekker geheel losge maakt te hebben, vroeg de afgevaardigde voor Nijmegen zich af wat in den toestand, waarin wij op Atjeh zijn en waarin onze troepen daar hebben op te tredeiu is geoor loofd. En dan kwam hij tot de conclusie dat er op het oogenblik van oorlog in volken rechtelijke» zin geene sprake meer kan zijn. Er wordt geen oorlog meer eevoerd tusselion twee souver ei no landen, heiland L o n d e r w o r p e n, het vrzet komt nog Hechts van enkele benden, die een guorilU- oorlog voeren. Nu heeft men op de Vredes conferentie van 1S99 aangenomen dat der gelijke guerilla benden om als soldaten be handeld 1p worden, aan 4 voorwaarden moe ten (oldoen: lo. moeten zij optreden met ceu Verantwoordelijk aanvoerder, 2o. zij moeien iurkenhaU" zijn als soldalen; 3o. moeten zij de wapen- openlijk dragen, lo. moeten zij oorlog 1 oeven overeenkomstig het oorlogs recht. Zoo niet, dan kan men ze behandelen nl- misdadigere-, Nn zou het en de heer Van Nispen wis de eerste om zulks toe te geven, dwaasheid zijn te vergen dat de Atjeliers aan alle -1 deze voorwaarden zouden voldoen. Uniform kennen ze niet, als ze met de klewang ge wapend zijn, dragon ze die doorgaans ver borgen onder hun ba-vtje, en van oorlogsrecht heeft dit ongeletterde volk uit don aard der /aide aueno kennis. Wij zullen dus voor ons /.elven hebben uit te maken wal in deze ge oorloofd is. Dat wij in dit opzicht geenc vrij heden nemen, die het buitenland zich niet voruoilool't in de/elfde omstandigheden, werd uitvoerig door den afgevaardigde auiureloond, en bij maakte zich niet alleen vroolijk iver den uitroep van den lieer Van Kol: „Wee ons, als bet buitenland van ons optreden in de koloniën hoort", maar -prak mot na druk mor bet onverantwoordelijke daarvan. Vermakelijk nam hij den heer -Van Kol ei \erder Insschcn, die zijne vrees tc kennen gegeven had, dat als Duitsehland van ons oorlogsrecht, in Indië hoorde, het dit easu iiuo wel eens op Nederland /ou kunnen toe passen. De heer Van Nispen toch toonde aan, dal ons oorlogsrecht" in Indië als men dat dan zoo wil noemen, ontleend is aan een boek. dat uitgegmen is. door den Duit- schen grnernlon staf. De heer Van Nispën betoogde verder dat wij niets bellonen wat met het oorlogsrecht vcrschniidl's huwelijksleven; cn Vil. Ila- vcrschm'uUs laatste k-vensjaar. Afaar welk hoofdstuk men ook locsl, alle govern steeds weer hot beeld van onzen llaveisclimitlt zooats wij hem kennen uit eigen ervaring, uit zijn werken, die dikwijls zoo openhartig en gemoedelijk van h«m- zolven spreken; maar wij vinden er nu zooveel hij wat (vrj eigenlijk niet wisten, bijzonderheden die wij niiet konden weten, aanhalingen uit brieven die zoo eigenaar dig den zeldzame» man lypeeren, zoowel in zijn oneindige goedheid, naastenliefde cn opofferende zelfverloochening, als in zijn schalkschcn, humor, 'die zoo vaak in wal hij' zei of schroef naar voren trad. In s;ijn jeugd vertoonde Ilaversclimidt reeds de eigenschappen, die hem later zoo zeer kanmei kienOp de staüsburgcrsehool van meester Boscldoo vermaakte hij inde vrije uren zijn medescholieren, dio zdch dan in een kring iondom hem schaarden, met allerlei komische scènes en toekende zo op de lei, wa,t de bijzondere, hola (in stalling gaande maakte. Hij was toen nog geen elf ja;"-. Op zijn 14e jnair schreef hij „Ban. ml, Grotesk-komisch gedicht iii 4 zangt met oen aardige teek min». en ook sehre V' meerdere looneelslukkou. voor 'n ch an. gymnasiasten, die zo op voerde. In zijn gymnasiumjaren liep hij vaak langs de verlaten, singels te mijme ren en de vruchten daarvan kwamen dan zijn kameraden ten goede in zijn van hu mor tintelende vijoad roeiriem Maar uitdikm- zelfden tijd werd reeds van, hem getuigd, dat hij hots zijn joligheid hij wijlen „zeer triest" kon zijn. liet lie hoofdstuk geeft o. m. een aardige in strijd is, allerminst liet dwingen van Atje- hcr» om als gids te dienen en hen af te maken als zij niet behoorlijk hunne tank vcr- uilen, en eindigde zijne rede, die een groot succes was, met de volgende aanhaling uit een stuk van den bekenden schrijver Maurits Wngenvoort, in de „Nieuwe Courant" van 18 Oct. j.l. „Ook dit heb ik niet geweten, ook dit weet niemand in Nederland, die niet. gezien hoeft wat onze troepen in dit len van Celebes hebben verricht. Wat zij elders doen, hoe zij elders doen, ik weet het niet, ik moot daarover de praters laten praten cn dc schrijvers laten schrijven, en de schenders laten schonden, In dit land hebben zij in twee of drie jaren tijds een glorieus werk van aanvankelijke bescliavingsorde verricht en zonder ophef, maar blijmoedig cn tevre den over de resultaten van hun arbeid, gaan zij voort liet Ie doen, roemende den nu zoo fel cn zoo boosaardig aatngeblaften man, dia hen er toe geroepen heeft, den gouverneur- generaal Van Ileutsz." Woorden, die wij tor overweging aan het, trio Van Kol, Thomson en De Stuers aan bevelen. Het. zal hier do plaats zijn om even de psychologische hororeoop van den heer Van Kol te trekken. Br is niemand (lie in de Kamer niet ten diepste overtuigd is van de goede bedoelingen van den lieer Van Kol. Zijne eerlijkheid is boven alle verdenking verbeven, en zijn toetreden tot de S. D. A. P. dunkt ons niets anders dan eene ver klaring, dat bij wensclit op to komen voor de misdeelden in de maatschappij. Mot theo rieën van Marx, Laisallc of anderen, staat o. i. zijn toetreden slechts in zeer ver ver wijderd verband. ITij strijdt tegen onrecht, maar helaas to dikwijls op de bekende wijze van een ander nobel maar al te goedgeloo- vig man. Don Quieliolte, dio al tc vaak tegen windmolens vocht. De heer Mhrehant heeft in een klein maar keurig specclije den lieer Van Kol op zijne fout in deze gewezen, naar aanleiding van hetgeen deze zeer ten onrechte, de zuiverheid der bronnen niet eonsultccrcnde, aan den con troleur bij liet. Bsnnenlandsch Bestuur Lulofs ten laste had gelegd1: Geheel bewijzende, (lat do aantijging ongegrond was, eindigde de afgevaardigde uit Deventer met de volgen de tirade „De geachte afgevaardigde uit Enschedé zal van mij willen aannemen dc verkla ring, dat zijn onvermoeide strijd tegen on recht cn onmenschelijkhciil mij in waar heid sympathiek is. Juist daarom doet hei mij leed, dat hij van de gegevens, Welke hem worden verstrekt, een zoo weinig kritisch gebruik maakt. ITet is, alsof alles goed is, als het maar tegenover het Gou vernement gaat. Dat is jammer, want zijn positie in den, ik heihaal het, sympathiekon strijd zou an- groep'Van schetsen, dikwijls met onder schriften, door Havevschmidt in zijn stu denten lijd en daarna geteekend, uitingen van zijn joiigen, snaaJcschcn geest. En daarin komen heel wat müdedeedingon voor omtrent den door hom als „Snikken en Grimlachjes"' intgegevcn bundel gedichten cn andere, die in. den studentenalmanak verseinden zijn. Hooi wat bijzonderheden, verzameld uit brieven, maar ook vele bij eengegaard uit dc medededingen van zijn medestudenten, die ook op tateren leeftijd zijn warme vrienden zijn gebleven. Wij zouden zoo gaarne' liicr en daar iets al- schrijven uit dit interessante hoofdstuk, maar wij vroezon, daarmede beginnende, te herhaald el ijk in verzoeking te komen. Slechts deze eene, die zoo eigenaardig Piet Paaltjons doel kennen: „Hij was dc „opgewekte en levenslustige, de dartele „en jolige van natuur; de gezellige prater „met zijn preLtigen luim, met zijn in- en „uitvallen soms door het koddigsto heen; „maar onder al zijn vroolijkheid nietzcl- „den weemoed en ernst." Als predikant lieell llaverschmidt veel teleurstellingen beleefd. „Hij wilde zoo gaar ne zijn kudde geestelijk ontwikkelen, maar dc schapen knabbelden wei aan den bast van den boom, maar drongen mot verder door," zoo schroef hij eens. In 18(14kwam hij naar Schiedam. Hij, de verkondiger van het praktisch Christendom, heeft veelge leden door de hier overhecrschende or thodoxe richting. De beschrijving van Dr. Dysevinck loont maar al tc zeer hoe hij in dien strijd heeft geleden. Menige epi sode daaruit vonden we vermtdd, menige uiting van Haverselimidt zelf is daarin op genomen. „Ik gebruik geen (Irank buiten dors veel sterker zijn. De geachte afgevaar digde weet het misschien zelf niet, maar het is zoo: hij woidt misbruikt door al lerlei lieden in Indië, die zich over veelal terecht ondervonden onaangenaamheden willen wreken. „Ik zal aan Van Kol schrij ven" is een dreigement geworden, dat voor ntoreel chantage in menig geval dienst doet. Het gemis van deze critiek heeft ten ge volge, dat de gebleken onbetrouwbaarheid van sommige gegevens woidt gegenerali seerd over alle, door al diegenen, die van een ernstige controle zich liefst maar af maken. Alet de opmerking: „Van Kol heeft het gezegd" wordt alias wat van zijn kant komt op zijde gezel. Zoo de geachte afgevaardigde zich hier tegen wapent door nauwkeurig te verifi- cueren wat hem wordt toegezonden, eerst dan zal aan zijn optreden liet gezag ((or den toegekend, dat het in menig opzicht verdient." Zal de waarschuwing helpen? Wij ho pen het. Jiad de heer Van Nispen ons optreden in de Oost beschouwd uit cm volken rechtelijk oogpunt, de heer IJzerman kwam in een van ihe eenvoudige gemoedelijke speechen, waarvan hij het geheim heeft, en die de Kamer Ie meet bekoren naar mate deze afgevaardigde zoo 'weinig liet woord voeit, uiteenzetten, waaraan die zoo genaamde gruwelen zijn te wijten. Een 24- jarig verblijf in Indië geeft den heer IJzer man, die zijn loojibaan begon als genie- officier, zeker iiet recht om in deze mede te spreken, on men behoeft maar naar het gezicht (au den geaclden afgevaar digde uit Amsterdam IV te kijken, om ie weten, dat alle lust in wreedheid of'1 ple gen daarvan heiu ten eeneumnle viecindis. De heer t.lzeiman begon met zeer juist voorop te zeiten, dat alle humaniteit tegen over den vijand betracht, die dc veilig heid van de eigen troepen in gevaar brengt, uit den booze is. Dit wordt wel eens ver goten. En loen sprekende over do gruwe len, vei deelde hij die in drie soorten: lo. Do barbaarscldieden, door den vijand gé- pleegd togen dc iulandsche bevolking, die, om (velko redenen dan ook, haar verzet heelt gestaakt cn ons goedgezind is of schijnt. Hij drong er teil sterkste op aan, dat door ons alles gedaan wordt wat mo gelijk is, om die aanvallen af te weren. 2o. De barbaai'schheden, die door onze soldaten tegen de goedgezinde, rustige be volking zouden zijn gepleegd. Dat zijn dood gewoon misdaden, zooals ze helaas ook in Nederland maar al te veel voorkomen, en oen zaak van politie en justitie. 3o. He feiten, die bedreven worden in hot gevecht, bij oorlogshandelingen, de feiten bij het op treden tegen degenen, die daadwerkelijk verzei plegen. „den wrangen beker, die mijn kerkelijke „posilie mc dagelijks te drinken geeft," zoo deelde hij aan 'n vriend mede. Verschil lende staaltjes worden voorts medegedeeld van de wijze, wantop hij zijn Christen dom, rijn naastenliefde in piaklijk bracht, staaltjes waarvan wij er wel kenden, maar die nu meer indruk op ons maken dan loen. Maar niettegenstaande dit alles bleef de geest van Biet Paaltjens'itv hem voortleven en die hom in lezingen gehoord heeft, weet hoe hij zijn hoorders wist te boeien èn door zijn humor èa door zijn weemoed. Veel van die lezingen zijn bekend, an dere heeft hij in portefeuille gehouden en daarvan ook wordt dooi' dr. Dysorinck mel ding gemaakt. Wij vinden daarin besjiro- keu zijn aan vele Schiedammers bekende bijdrage, waarin hij sjirak over de Bchie- damsche varkenmarkt en de .schepping an het sjiikkolaasvarkcnccn nooit, uitgege ven „beroep op 't mededongen voor dikke mensehen", waarvan 'n groot gedeelte is opgenomen; oenigo zijner lezingen zijn bij eengegaard in „Familie cn kennissen", waarvan eveneens een korte bespreking in dit wetk voorkomt.... liet laatste hoofdstuk wij deden hier en daar maar een greep is gewijd aan 't laatste levensjaar van llaverschmidt,«cn jaar van groot zielelijdeii, van hoop, van teleurstelling... aan zijn begrafenis en aan 't ,,in memoriam" door nu'. \V. van devKaav, oiid-tnmisler van justitie, in het Studenten weekblad Minerva" geplaatst. liet weik van dr. Dysorinck is een in teressante studie over dezen hougsfaanden Hedorlandschou dichter, die zich met zijn twee boekjes: „Snikken on Grimlachjes" Conslateerende, dat in het rapport van den legercommandant, de heer Van Baa ien, ton deze vrij uitgaat, die wc! verre van wreedheid te hebben gewild, ze heeft tegengegaan en bedwongen, dat praates, als zou deze generaal o. a. een Atjcher op de rails hebben laten hinden, die op een loco motief had geschoten, om liern door deze locomotief te laten overrijden, lasler is van do misselijkste soort, betoogde de lieer IJzerman, dat men ook hier niet alles over één kam kan scheren. Het is hard, een gids, dien men aanneemt en die ze in een' hinderlaag voert, te moeten neerleggen, maar eigen veiligheid maakt dit onvermij delijk en al schijnt het afmaken van ge vangenen bijzonder wreed, het gaat om do vraag of liet nooit of nimmer n o o d z ak e 1 ij k kan z ijn zulks to (loon. Wat heslist moet worden ontkend. Maar het is goed, dat de patrouillccom- mmidaut, die tot zulk ccn order overgaat, zich daarvoor tegenover een krijgsraad heelt te verantwoorden. Laat het verbod bestaan, maar op een bepaald oogenblik moet dc officier var; een verbod kunnen, afwijken, als hij zulks voor de veiligheid van do aan hem vertrouwde manschap pen noorlig vindt, natuurlijk de.-volle ver antwoordelijkheid daarvoor dragende. Al zou de (Minister van Koloniën na de redevoeringen van de heeren De Sa- vornin Lolnnan, Van Nispen en IJzermans een gemakkelijke taak gehad kunnen heb ben; hij heeft zich njn zijn volle kracht gegeven, cn een schitterend succes be haald. Had de lieer Lolirnan de stein van het gezond versland, de heer Van Nispen, die van het oorlogsrecht, de heer IJzerman die van de feitenkennis doen weerklinken, in den Minister kwam de oud-officier van het Indische leger mm hel Woord, die, hoezeer hij al zijn best deed om hoogst kalm en bedaard te blijven, toch nog altijd de verontwaar diging kon binnenhouden, die hem be zielde over de wijze, waarop het leger dat hem lief was en waarin hij zoovele jaren met cere gediend had, door liet trio was gemaltraiteerd. Wekker schoof hij terzijde, hij zou niet vergoten van welke plaats hij op het oogenblik sprak, en in welke veigadcring hij de eer had het woord tc voeren. Alet andore woorden, de man was hem te min. Alleen wenschte hij te con- stateeren, dat de officier, die voor Wekker gehouden wordt, en die op dit oogenblik wordt vervolgd, niet uit wraak wordt ver volgd om zijn brochure, maar omdat hij verdacht staat een dubbelen moord ge pleegd te hebben, juist aan hot licht ge komen door het onderzoek, dat naar aan leiding van de Wekker-artikelen heeft plaats geluid. (Geweldige sensatie.) En toen kwam de verdediging van ons en „Familie cn Kennissen" een. schitte rende reputatie heeft verworven tot vei over de grenzen. Die studie getuigt van de groote liefde, waarmede dc schrijver; zijn bouwstoffen heeft bijeengegaard; van de bereidvaardigheid bij allen, die wat omtrent llaverschmidt konden meclcdcdcn wat minder hekend was en kon bijdragen om zijn levens- en karakterschets zoo vol ledig en zoo juist mogelijk te doen zijn. Wij zijn overtuigd, dat dit werk in ve ler handen zal komen en hopen het. ook van harte, omdat dc man, die daarin be schreven wordt, waardig is gekend te wor den in al zijn groote eigenschappen van geest cn hart. Een tweetal portretten zijn in het werk opgenomen, terwijl de uitgever groote zorg aan 'de uilvoering heeft besteedeen keu rige imilatie-kalfsleercn band geeft aan het boek ccn waardig uiterlijk. Met dit werk over Ilaversehmidtheeft de uitgever tevens in den handel gebracht een goedkoopc ediiic van dc beide wolkjes van Haverselimidt „Snikken en Grimlach jes" en „Familie cn Kennissen", wier technische bewerking evenzeer verzorgd is; hot laatste bevat een aantal keurige illustra tion. Wij verheugen ons daarin, omdai de prijs dier keurige werkjes thans voor niemand meer een beletsel behoeft Ie zijn zich die aan le schaffen. i

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1908 | | pagina 5