Zondag 23 Mei 1909
Vierde Blad.
3"" Jaargang
No. 13004
Een wonderdoende bron.
O
jpieeiifid iYiüïnvs.
nerk eis Schooi.
f iigczomlou Medwifiel hitsen.
Schiedam iuislert-
SCHIEDAMSCHE COURANT
per
Deze courant verschijnt (I a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen
Prijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlalfdingen fl. 1.25.Franco
post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor- hel eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange ITavon No. Ml (hoek Korte Haven.)
Prijs der Advertentiën: Van 1—6 regels fl. 0.32; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag-en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Jnterc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No. 103.
Slaking.
Aan de spinnerij „Eitonnarck" le Gla-
nerbrug staakten ecniige speelsters wegens
vermindering van loon; ten gevolge hier
van konden de throsüers niel geregeld wer
ken; ze moesten wachten en eischlcn daar
voor wachtgeld; Locu hun dit weid gewei
gerd, slaakten de laal.slen ook plotseling.
De spoelslers hebben thans den arbeid
herval, de Ihrost.lers weigerden nog en
't gevolg hiervan is, dat zich het weik
van onderen af, ophoopt.
Gisteren is met de divodeuron, de hoe
ren B. AV. en II. ter lüi.ile geconfereerd,
maar is men niet tot een schikking geko
men, Deze willen vooral om de directe actie
geen schikking en hebben aan do confe-
rcorciide commissie uil de arbeiders ver
klaard, dat zij do geheele inrichting .Maan
dag a.s. zulten stop zetten, wanneer dan de
arbeid niel is hervat.
Ruim 600 personen zullen dan zonder
arbeid zijn.
Tegen de socialisten.
"Vorige week, toen 'Van Vorst, te AVijk-
MafStridfl als spreker optrad in een kroeg,
met liet onderwerp, de a.s. verkiezing, werd
hij door duizenden per.-onen uitgejouwd.
Woensdagavond vervulde Van Vorrt ren
tweede spreekbeurt in hetzelfde lokaal, <>rcr
hetzelfde onderwerp. Ditmaal had hij le eer,
ook te kannen spreken voor enkele vrouwen.
Do Wiikenaars waren ook nu weer te hoop
gdoopen. De straten in dc omgeving \an
liet lokaal waven zwart van de menseheu,
meestal vrouwen, die den tijd kortten met /in.
gen en fluiten. 1 Let was een hek-rli lawaai.
Met jjraotc moeite kon de gemeente-poiitie
do orde handhaven enkele koeren werden de
manifestanten verspreid, waarbij kinderen
onder den voet geraakten. Twee volt" uien
duurde het manifesteeren. De menigte bege
leidde Van Vorst na afloop naai' iMiiaM richt.
Ifct was zeer roerig te Wiik. Page bok-ingen
kwamen niet voor. („Tijd."')
IAe{ paartje.
Hot paartje, dat in do vorige week le
Lisse is gearresteerd en bekend hoeft vier
rijwielen te hebben verduisterd, wordt. Ook
nu nog ten ta.de gelegd, twee rijwielen te
hebben verduisterd te Enschedé, één te Am
sterdam, en vermoedelijk ook twee le 's-uri-
Uullage, te zamen dus De lieer, die aan
de politie voorgaf Burglmrl tc hooien, is
genaamd, Ruuy. („O. II, Cl.'T
Naar het Duitsch,
Met een bundeltje wasc.hgoed onder don
arm, liepen de vrotnven en hef meisj'1 van
het dtiilipponen dorp de Pliilipjioneu
vormen de Russische seclo, die de pries
terwijding en de heilige synode niel erkent
'-"nisken lachend on schertsend naar de
badinrichting. Uit de geopende deur van liet
badhuis steeg de damp als een lichte wolk
10 6cn zonneschijn omhoog. Dagen achter
een had hot gestormd en geregend. Dezen
morgen was voor het eerst weer de zon
aan den helderen, hemel verschenen. Zij
bad le knoppen van hoornen en struiken
«'akker gekust. Do teer -groene blaadjes wa-
TOa van uit hun omhulsels Le voorsetrijn
geiteden. UcL was lente geworden.
Aan hot hek van de badinrichting ston
den de jonge mannen van het dorp, die
als-voorbereiding tot hol feest icvciieens
mm bad genomen luidden. Het waren allen
ange> stevige kerels, mot con Gonnaansch
ïl'G, lang, blond haar, blauwe oogen.
ommigen kregen reeds een snor en baard,
huidkleur had door het bad een fris»
s™o glans gekregen, de wangen gloeiden,
a °f ze niet brandend rood gekleurd wa
ren. b
rterdg ondeugend sóhetswoordje werd iot
e meisjes gesproken, die evenwel slagvaar-
rg wnVon en met oen grapje wisten te
•^•-woorden. Hot allerlaatst kwam oen on-
Se 'jk naar. Een oude vrouw, op wier go-
- kommer en verdriet hun sporen ge-
8n hadden. De eigenaardige, onzekere
8ang, do doffe uitdrukking van de oogen,
wonden duidelijk, dat zij blind wal Naast
mar liep een mooi gevormd meisje, <lat
°n rechterarm zorgvuldig om de blinde
Verdwenen.
Te Winterswijk is sedert Donderdagavond
spoorloos een 13-jurigo jongen verdwenen,
genaamd Hendrik (te.urkink, die, omdat ldj
thuis moo.-,t blijwn, terwijl de andere hnis-
genooten naar een meeting zouden gaan, liet
stoute plan ten uitvoer bracht., met mode
rn ining \un /GÜ aai! geld, de ouderlijke wo
ning le verlaten.
All® tol nu toe inge-tchle na-poringen
hebbsiti geen resultaat opgeleverd.
Een vreesdijl;e misdaad!
Op ecu te Enschedé gehouden meeting
der S. I). A. besprak do voorzitter liet
onbetamelijke van leden der vereen:ging,
gelegen in tiet feil, dal zij Ihiji kindrnvm,
nog wet getooid imi Oranje, aan de jong
ste feesten lieten deelnomen. Spreker
voegde hieraan loc, dat liet. bestuur maat
regelen zal nomen om deze overtreding
van de ouders in vervolg te voorkomen.
Oplichters
De lieidc te Gi'avenhage gevatte op
lichters, die valse het ijk omlarteekrnde en
Opgemaakte kwitanties aanboden bij fami
lies, waarvan bef hoofd was overleden,
zijn limns lor beschikking van de justitie
gesteld en naar liet Huis van Bewaring
aldaar overgebracht.
Hel hoofd van de tiende, keek de cou
rant-advertenties na en legde zoo een lijst
aan van oveileden gezinshoofden van ge
goede families. De kwiiantiefonmdieren
met de namen der Vercenigingon liet hij
drukken en gaf de forum lieren met de na
menlijsten, waarop hij had aangegeven tiet
lx drag, dal ingevuld moest worden, aan
den anderen goarro.-dperda, iliie de ipiilan-
liies invulde, en omleiteekende met den
naam Wijn.
in verschillende plaatsen hadden de boe
ien hun ,,eoi respondenten", die de kwitan
ties ter betaling aanboden.
Neo. Herv. Kr.ru<
Ds. .1. II. 'L. Rnozrmeijer, pred. Le Arn
hem, heeft mol 'ticI oog op zijn lioogea
leeftijd en wegens voortdurende ongesteld
heid, eervol emeritaat aangevraagd.
Beroepen te Ter 'Aa de lieer K. J.
van den Berg, eandidaal, alhier: te
Meeuwen (Loez.), de heer .1. I,. Klomp,
«liltl. le Wassenaar; te Otterto (Me
luwe), de lieer 'li. ,1. Wolher, oand. te
's-Greveldum Ca pel Ie (N -Drab.); leAp-
pingedam (loez.), dr. G. A. Wumkes, le
Speek.
Beroepen to Groot-Ammors 'ds. I). T.
Keek, le Zuiliehem,
moeder geslagen tuut: Niel ten onrechte gold
lijp als 'act schoonste iiiciojc in rim om
trek, want dc natuur luid tiaar, behalve
bekoorlijke gelaatstrekken, nog een paar
scboone, blauwe oogen en weelderig zwart
tiaar geschonken. De dikke vlechten waren
eerst ais een diadeem om hel hoofd ge
wonden en hingen vervolgens nog ver
beneden de taille.
Toen zij naderden, namen de jongelie
den Juin pellen af,
„Gods zegen, moeder Wanvaral Gods
zegen, trina."
De vrouwen dankten met oen hoofd
knikje.
„Wat ziet zo er naar uil," fluisterde
een van de jongens, toen de deur zich
achter liaar gesloten had.
„Is dat zoo'n wonder? Haar vrijer is
weggegaan, en komt nooit weer terug."
„Öeb, waf vrijer! Als alle meisjes zoo
dachten, zoo metiigc bruiloft nooit worden
gehouden."
„Nu, probeer liet eens," zeido een derde,
„probeer eens of Ivinn jou neemt. De
weg is vrij, sinds Jawor over de grenzen
kken is."
En ik zeg, dal hij terug komt."
„Waarom zou iiij terugkomenIrina
noemt hem locli niet, omdat hij tol lied oude
geloof teruggekeerd is. En al wou ze
ook, haaf moeder zou tiet Ioch niet witten
§ebbcn. Die wil geen afvallige als schoon
zoon."
„Leuter nou niet meer. Wat gebeuren
moet, gebeurt. Denk er liever eens aan, of
moeder Wanvava morgen op den feestdag
wol vteesch in luiis heeft.
„Jij bent do eerste, die daarvoor kan
zorgen, Alas. Wie een kalf slacht en hon
derd pond viscli vangt, kan den armen
daarvan wol iels geven. Hij ons zit dat er
niet. aan. Als er niets in de strikken geko-
Bcdankt voor liet beroep te Botsward
door ds. B. G. C. Olderaan, te Deemster.
Geref. Keuken.
Beroepen te Langcrak b.z. de Lek
ds. J. W. Van den Bosch, te Noordseha.r-
woui'ie c. a.
ItooGER Onderwijs.
Universiteit te. Leiden. Bevorderd tot
doctor in dc rechtswetenschap op proef
schrift Schenking, do heer ,T. C. H. van
der Becke, geboren te Padang Pandjanig.
Te Leiden is bevorderd tot arts de heer
J. Af. Jilshout.
Te Utrecht zijn bevorderd: lot arts: E.
Bcrgsma; tol seini-a.rts: A. E. T. Sluijter-
man; lot tandarts: 'f. Richter en .1. Wirljes.
Wij luisteren tr naar wanneer een
buur spreekt.
Mejuffrouw C. Aldenhoven, Hoogstr. 150,
le Rotterdam, meldde ons den Sen October
H1U-J: „Gedurende do laatste jaren heb ik
ontzettend aan oen nierkwaal geleden. De
pijn in den rug en steken in de zij kan
ik ii niet beschrijven. Sedert tangen tijd
kon ik me als gevolg hiervan niet meer
bukken. "Wanneer ik 's morgens opstond
was ik meer vermoeid dan «en avond te
voren hij het naar bed gaan, en ik had
in niets moer lust. De urine was immer
troebel en liet ecu zanderig bezinksel na.
.Mijn voeten en enkels waren opgezwollen,
ik verloor mijn eetlust en gevoelde mij
met. den dag zwakker. Ik was hierdoor zeer
droefgeestig gestemd, want alle aan mij
bestede goede zorgen waren zonder resul
taat gebleven. De goede berichten omtrent
Foster's Rugpijn Nieren Pillen leidden mij
er toe deze aan een proef Le onderwerpen
en ik moet U eerlijk zeggen, dat dit mijn
behoud was, want acht dagen later ge
voelde ik mijn toestand in groote mate. heter
worden. De pijn verdween en mijn geheele
gestel werd niet den dag heler. Uit dank
baarheid zat ik, waar ik kan, de genezende
eigenschappen van Uw uitmuntende Pillen
bekend maken.
Den Ion November 191)6 bezocht onze
vertegenwoordiger nogmaals .Mejuffrouw Al-
denhoven „Nog steeds ben .ik goed ge
nezen; ik kan weer alles werken; ik eet.
en slaap goed. In één woord, ik tien van
den dood gered door Uw pitten, waarvoor
ik U dan ook floods dankbaar zal blij
ven."
Mogelijk zal men II een ander genees
middel te koop aanbieden, mot de bemer
king „even goed" of f Juist lietzell'il"". Gij
vergist U. wanneer ge dit gelooft, want er
men was, luid ik een paar kippen moeten
I
öitM mcut
Vroeger dan anders kwamen de vrouwen
uit de badinrichting. De moesten wilden
's avonds nog naar Eekertshevg naar het
klooster gaan, om met de broeders zus»
ters den nacht in gebed door te brengen.
Te voren moest er nog wat in de huishou
ding verricht worden en moest men bet
vee voederen. De oude vrouwen, voor wie
de weg tc ver was. gingen naar Omifri-
gowen, waar een bedehuis tijdelijk was
ingericht, trina had haar moeder naar huis
gebracht, in den gcmakkelijken stoel ge
zel eu haar den rozenkrans in banden
gegeven. Dat, was de liefste bezigheid voor
de blinde. Terwijl haar vingers van de
ecne parel naar do andere gleden, bewogen
do lippen zich, ofschoon de gebeden
sleclds in gedachten gesproken werden. En
hoe vaak gebeurde hef, dat de lippen zich
werktuigelijk voortbewogen, terwijl de oude
met haar gedachten ver weg was, leefde
in de herinnering aan gelukkige lijden, toen
nog haar man, Onufri, hel hoofd van het
gezin was. Vijf jaren waren nu al vc-r-
loopen, simls hij niet val oen nachielijken
tocht teruggekomen was, maar dikwijls
nog. als trina, met stevige passen over den
deel liep, schrok ze, want dan was liet
net oE Onufri binnenkwam. Dan sloeg ze
snel con kruis, en zeide de geboden half
luid, om do droevige gedachten te ver
jagen.
irina had reeds eenigen tijd geleden de
samowar met. kolen en kokend water gereed
gezel. Uil tiet potje verspreidde de geur
van do thee zieli door de kamer. De moe
der scheen dit niet te bemerken. Zij was
achterover gaan leunen, zoodat tiaar oogen
naar den zolder staarde, maar de handen
met den rozenkrans lagen stil in haar
schoot.
bestaat geen ander geneesmiddel „even
goed" voor do nieren of „juist hetzelfde"
als Foster's Rugpijn Nieren Pillen. Zij zijn
tc Schiedam verkrijgbaar bij de hoeren Kap-
pclhof Hovingh, voorheen Frans Visser,
Toezending geschiedt franco na ontvangst
van postwissel al'1.75 voor één, off 10
voor zes doozen.
ILbïiliö) BH ÜvPt'lrij'D
HET WESTRAND. 20 Mei.
Op de veilingen van hedenavond -verden
de volgende prijzen besteed:
Aardbeziën ƒ0.80 a 1.00 per kilo.
Asperges: witte 31 -12 cl. en b'iuttwe
22 a 28 et. per bos.
Peen I 1 1.50. rabaiber ƒ2 a ƒ-!, raap
stelen ƒ1 a t.10, radijs ƒ0.80' a 1.10 er
100 bos.
Spinazie 21 a 28 et., postelein 50 ii 80
el. per ben zuring 15 a 18 e. per
Sla a 3.90, komkommers Tc gbwï,
ƒ9.25 tl 13, per 100.
Perziken lc soort 28 a 3('i cl., 2e .sooit
1 I a 25 ct. per 100.
Bloemkool: lc soort ƒ15 fi 27, 2c soort
ƒ6 a li, per 100.
AMSTERDAM, 21 Vlei.
.Lijnotie. Vliegend ƒ25 2 I f, dun) fl M
21| 2'Jl, ,Tuni-Atig. /2ta 21v 21*, Sept.-
Dec. 2-1A 21 21*, Jam-April ƒ2 I Ldj.
LEEUWARDEN, 21 Mei.
Boter. Boereboler le soort ƒ1 S. Aanvoer:
13 i, IS en 1 zestiende vaten.
Fabvieksholor -16,50 il 50. Aanvoer:
21 -10 en 1 twaalfde vaten.
Noteering van dc CommL-sie. ie kwal.
Fabrieksboler ƒ50.
Noteering van de Commissie der Ver. tan
Boter- en Kaashandelaren in Frieseland, le
soort Fabrieksboler ƒ19.50.
AVreeniging Landbouw, te LeeuvnnleU,
1e keur ƒ4» 2c keur f 17. per j vut lc
keur /-10.50', 2e keur ƒ15.50, per vat.
Fnhrkdvsbotergezouten -12 a ƒ50, onge
zouten ƒ50.
DAMBERD. 21 Mei.
Petroleum Pennsylvnnische in loco mk.
7.00, Spiritus flauw per Abri nik. 21,
Juni-.Tuli nik. 21 (zonder fust).
BUDAPEST, 21 Aiei.
TanteStemming vast.
Faillissementen.
Uitgesproken:
Storm, wed .1. G. van iter Valk, win
kelierster in kruidenierswaren, tc lbiiLw-
dam. Curator: mr 0. A. van Bentefgliem.
J. de Ruiter, le Afiddclharnis Curator:
,,AFo('(iei'," maande trina, half-lull „Atoe-
dor. kom nu aan tafel. De lieve God lnvft
zijn tijd gegeven om le bidden, maar ook
le clou."
„Ook om (e sterven, kind. Hebben wij
vijf jaar geleden ook gegeten, toen wij wen
nend hij elkaar zaten en op vader wacht
ten
„Neen. moeder. Abmr wij mooist vad-u*
rust in het graf geven en bidden voor
zijn ziel."
„Weet jij waar zijn graf is? Ik niet,
en geen menseh weet hel" zeide de oude
vrouw met zachte stem. „II; bid nog al
tijd, Opdat God hem gezond terug zal
brengen
„Alocder, daaraan gelooft geen menseh
meer."
„Laten de monschon geloovon, wat zo
willen. Ik weel, dat jou vader nog livfi."
Baar slem werd luid en tiaar wootden vlo
den snel van de lippen. „Dien man Irvft
geen hoschwacldor doodgeschoten, want hij
was verstandiger en handiger dan zij niel
z'n allen! Bij is ook niet in hel moeras
omgekomen, want hij was er bekend als de
hoste en heeft er wel honderd maat in een
stilulcmkomi nacht met zware baten ge-
loopeu. Hij is ook niet in bet meer verdron
ken, want tiij kon zwemmen als oen viseh.
Ik zeg je, Irina, dat je vader nog leeft
Ze was gaan slaan en strekte de han
den naar de duur. Haar oogen schenen
grootor to worden. Ataar even spoedig wr
dween (ie opwinding. Aloe zonk ze weer
in don zetel neer. Doch nu was trina op
gestaan eu luisterde naar den stevigen num-
non-pas, die builen klonk. Lenige secon
den later werd de deur geopend, maar in
dien korten tijd was het bloed haar naar
tiet hoofd gestegen.
Ook (le moeder schoen den pas te her
kennen, want. lachend hief ze de hand
J. Znaijer P/n., aldaar. Beciiter-eoinmi-,-
saris in deze failissementen.mr. A. A.
F. W. van Romondt.
T. Swelhcim, bakker te Stad-Almclo.
Rcchter-commissarismr. -I 11. G. Joriits-
nta; emator: mr. F. G. .1. ITmick.
J. Bos, winkelier, le Bid-Sclioou"S"'kt
gemeente Schoonebeck. PmchtM-commis
saris: mr. F. J ('amphuis: curator: mr.
W. C. Boel ken, te Emmeii.
il, Box. winkelier en koopman, le Veld
hoven. Rcchter-commissarismr. A. van
Baar; curator: mr. At. van dor Grinten,
te Eindhoven.
A. .Markus, te VGravenlinge RoHiter-
commissaiis: mr. A. E. Crnm-kev it. Cura
tor mr. L. AV. .At. Uvcros.
TI. van den Bout, koopman en koffie-
Inii.shoiuler te Huizen. Roeblor-roinmi-.'-n-
ris: -jhjj mr. AV. Quartos van Uitrad.
Curator: im. Joh. AT. Jolles.
J. de Clidts, kaashandelaar te Am-der lam.
Rcchter-commissarisjlir. mr. AV.
Quarles van UffotdCurator: mr. P. .1.
Reijmer.
X. J. Schmidt, handelaar in glas- en bont
werk te Amsterdam. Redder-commissaris
jhr. mr. Wj C'. Quartos van Ul'ford. Cu
rator: mr. F. AV. G. It. Hide welt.
G e i n d i g d
D. H. Rijweg, winkelier in vteesch waren,
te Rotterdam.
E. van der AVal, te Pultershook.
O p g e II e ven:
J. Sternlieim, zich noemende L. A. Slein-
heim, koopman aldaar.
U i i o t i n g e n.
LOTEN IIOXO.VARSGIIE HYPO
THEEKBANK -f fi Kr. 200
van 18S1.
Trekking 15 Mei. Betaalbaar 15 Aug<.
Serie 2183 m». 02 Kr. 70.000; serie
2S71 no. 1 Ivr. 3000; serie 13 1 no. 29,
serie 90(5 110. 15 en serie 2069 uo. 19,
elk Kr. 2000.
Ter aflossing 31 seriën (met Kr. 200):
281 531 539 56 1 689 700 770
997 1006 1116 1177 1359 13«2 1120
1190 tl 95 1 581 1 f,8 t 2356 2151 251 6
2563 258! 2738 28(M 2983 3083 3283
3506 337.8 3178 3729 3772 388(1
(Uit eenigc couranten.)
Getrouwd: 19 Mei, Mr. Th. Jorisscu
en mr. -)o. rail Heulen, Krommenie.
B e v a 11, e li18 Mei. Botdinuh d.
Pullen. Hoorn.
Overleden: 18 Alei. A. ilouek,
91 j.. Deventer. - A. Lmtring Le Glnrtj,
6.' j.G. -I. Fiijtink, 31 i.: A. ifoU'mami,
7 j.. alten Amsterdam.
op en \roe»: „J.twor, b >ii jij liet?"
„•Ta, moeder AVarwara, ik hen tiet. God
zegune u en met ti trina."
„Kom bij me. jongen, opdat ik je hand
in de mijne kan leggen, als ik je wal
vraag."
De groote kerel knield voor .le oude
vrouw en gaf haar zijn handen. „A'raac
moeder Warwaia. ik* zal anlwoonlen."
„Je Lent ais een afvallige van on- ywami.
Nee antwoord niet, taal mij |piek<vm ,1
heb! gehandeld als oen g'hooiv.iam Iron.
Je bent met je vader W'gg'gaan. Imtdai
hij liet wild--. Waarom pen jij tei nageko
men
„Omdat ik UioeJ ik kun niet an
ders." Een snelle blik vloog naai Irina,
die nog altijd aan tafel zat. De blinde
lunl de beweging gomevkl. Er kwam e.*n
fijn glimlachje op tiaar gelaat. „\\'a Hum
moest je, Jawor?"
„Moederbij hoog zich over tiaar
heen en kuste tiaar handenik kan
niel leven zonder Irina En al moe-d
ik ook in de liet komen, dan maar timer
in dc liet mei trina dan in den hemel niel
alle geloovigen
„Het is goed," mijn zoon, dal je de v.aar
heid spreekt, ik meen, dat de hemel vet*
wegen lieefl, om de meuscheii naa1* hel
juiste gelooi' le biengim. Jou heeft hij de
liefde voor mijn kind in liet hart gegeven,
om je te bewaren voor hei verkeerd ge
loof, voor hetwelk onze grootvaders naar
dit tand gevlucht zijn, trina, mijn k'ml,
kom naderbij zoo, kniel l.cd mij
UW muilen vereenigen Heide turnden
legde zij op hun hoofden en boog haar ge
laal naar haar toe.
Later, toen zij bij de dampende snmnvar
zalen, vertelde Jawor. Hij was met zijn
ouders, die lot het oude geloof wilden
lemgkeeren en daarvoor in Rusland gra-