63*"' Jaargang
bondag 30 Januari 191ü
No. 13216
Berde Blad
I
Onze Tijd D. 2. B. Z. I.
In duisternis.
Esperanto,
f.
SCHIEDAMSCHE COURANT
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen'
Prijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingen f 1.1.25 franco
prr post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags -óór een
uur aan hot bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange Haven No. 141 (boek Korte Haven).
Prijs der A d vert en tië n: Van 16 regels II. 0.92; iedere regel meer
16 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot don prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Intcrc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor do Administratie No. 103.
Onze lijd kon oen dei-gelijken bijnaam hcli-
bii afe de onsterfelijke llaliemannotjes uit
Mtahili's Ideeën. 11 ij zou dan zijn de tijd,
Rb Zoo IïiWMuler Zedelijk Is. Deze tijd stunt
heel en al in bot ieeken der zedelijkheid.
Rit is wil buitengemeen heuglijk verschil»
be). Do wetgever zoowel als do burger, do
publicist zoowel als de hofjésjuffruuw, de
auteur zoowel ul« de eonranloiHihriju-r, ol'l'i-
cicelo en officicuse menschen, allen denken
aan, .-.pieken van zedelijkheid. Wij beoefenen
tl'; matigheid. nieL alleen omdat wij van on
matigheid nadeel voor onszelf vreezen, maar
nok omdat wij propaganda voor de zedelijk
heid in (lil op/.ichl willen maken. Wij bestrij
den de immoraliteit in wooid en beeld. Dd
eeibaarlieid en de kuischbeid zullen binneip
koit in Nederland wanneer het Bound
Min Hoi, verleden jaar wet is geworden --
ton zeerste Worden gehuldigd. Bij bet min
ste of geringste wat aanstoot treeft. gevan
genisstraf van één, hveo jaar, geldboete van
ten hoogste vijf duizend gulden.
Zoo ton minste wordt in het wetsontwerp
van minister Nelisseu thans voorgesteld. En
als men mi bedenkt, dat do hoogste gcld-
lioetens voor de meeste andere misdrijven
3D0 li /GOO bedragen, is gemakkelijk in
te zien, wal een geweldige zedelijkheid-ruil
er tegenwoordig is, als men zoo ineens van
ƒ300 op 0000 komt.
Een under bloempje op het veld der zede
lijkheid is de antipathie tegen de riddeior-
d«ii. Wij willen liier niet spreken over de
wijzen waarop sommige ridderorden wel ver
hogen en gegeven zijn, wij spreken over de
beweging van den luatsten tijd om die Ko
ninklijke ondei'.-eheiding to beperken. ..Niet
moer zoo royaal met de lintjes geen
lintjes dan voor werkelijke verdiensten en
voor diplomaten", zoo klinkt dn enistig-
moreelc eisch.
En nog dieper zit het gevoel voor mora
liteit. De een,, helft van het nienselidom ver
klaart en bewijst dat de andere helft, imnm-
rool i0 |n meet zijn. En vast. gelooft 'lie
helft, dat men met een paar handgrepen de
maatschappij zoo kan veranderen, dat alle
immoraliteit met één slag zal ziin werr,ro-
VJilgd.
biderdnad wij gaan een schoone toe
komst tegemoet. Bil wij erkennen, dat die
ïnoivele restauratie, die heideving van bet
gevoel voor wat zedelijk is, inderdaad bestaat;
en oen zeer gelukkig verschijnsel is.
Much er is een schaduwzijde. Tar-
hifo, dift zich vroeger in hoofdzaal: met den
godsdienst had beziggehouden, dool in den
««risten tijd in steeds toenemende mate aan
«■(lelijkheid. En de zaak gaai goed. Hij is
De hoor Robert West zal nog in
kamer van zijn hotel te schrijven, lang
nadat do andoren reeds naar bed waren
gegaan. Hij hal daar al uren lang g.
en> ilD°S om zich heen vergetend, zijn
P°i( steeds in den inktpot doopoml en v
VftJ volscHrjjvefltl. Zijn hersens worn-
pj onder hoogo drukking, en toch vlotte
nel «verk vrij vlug, omdat er in het ge-
7 I .8®Dou\v geen geluid gehoord werd,
7} zÜn godaclitun zou kunnen afleiden.
s hij iiog een uur op deze manier mei
werken doorging, zou zijn boek af zijn -
en duit zou hij or aan. kunnen denken
C0|i Roosjo rust Lo nemen.
lest werkte bijna als een bezetene,want
li ni!'"^orj dacht hij aan den grooten
S0-n '!C1TI sf;durt dien vreesetijkeu
mtjidag niet moer met rust gelaten had.
n lien. laatsteu lijd had hij bijzonder
veel last van zijn oogen gehad. Zij deden
'Oiii zeer als hij werkte; soms, wanneer
'J Uren lang over zijn lessenaar gebogen
a gezeten, kou hij bijna in 't geheel niet
C|ri zito. Maar liij had or weinig acht
P geslagen, misschien wel te weinig;
y (lacht alleen aan zijn werk aan liet
dal hij onderhanden had on dat zijn
'oostenverk moest worden. Als dil afwas,
11 zo" h'j nixlciJ en zouden zijn oogen
b (jgenhoitl hebben weer aan te sterken.
"-f «P dien bewuslen morgen was,
..J"! J;i als gewooiiEjk zat te schrijven,
■>L, D'ozichtsvonuogon ptotscling weer zwak
gorden - zoo zwak zelfs, dat het hein
overal, hij gaat rond hij de politieke par
tijen en zetelt in de ministeries, of zij vim
rechts, van links ol uit bet midden zijn.
Lartufe wandelt over straat en bedekt, zich
telkens liet gekat Huneer hij een boeken
winkel voorbijgaat. Jlij spreekt in de ge«
meentemdeu on in de Kamer, dringt zich
moral voorop en wordt weer algemeen gehul-
Ijgd.
Hij is geweldig matig. Onlangs beek hij
alcohol gevonden in een duïjiwtsteileiding
en zoo drinkt hij niets dan livierwntciTei-
ding -- in het openbaar. Wel neemt hij -
bet kunstje heeft hij zich in Amerika eigen
gemaakt - - eiken middag maagbitter, een
glas en drie huifjes, Poeh (Int is \otir' de
gezondheid en komt du» nok uit de apotheek.
Pp strnal wij zeiden het reeds -- wan
delt hij met versnelden pus Engs eiken pla
tenwinkel. Want hij weet hel vei: daur zul
wel ..(Vuig go-thrift, eemgc atbeehlhig of
Oenig uorwerp, aaiistootelijlc voor dn eer
baarheid" zijn, gelijk het nieuwe wetsont
werp bei stelt. Of als dut niet. het geval 's,
kim er wurg goschriit z.iin waarvan de
leesbmir gestelde tilei, omslag of inhoud"
mmstootelijk is voor de eerbaarheid (art.
151 bis), lun als dat alles er niet is, dan is
i-r nog de kunst en de wetonehap, wien de
staat uitdrukkelijk het recht gaat geven aan-
stootelijk te zijn voor de eerbaarheid (tut.
210' nieuw).
Tarlule gaat dus snel die vensters voorbij.
Het is waar hij ziet nog meer aanstooto-
lijks en heeft dan ook een voorstel klaar om
do korte rokken en foicxvte beentjes van kleine
meisjes te verbieden, om decolleté, door
zichtige blouses, pruvoennte blikken, stink
getrokken rokken, lange haren, uitgesne
den hatet, roei-, fiets- en voelbiilpantulons
enz. enz. weg lo vagen, ja, hij overwaegt of
bet niet liet bc.-lo zou zijn alle meiiehen te
pakken in een loshangende zak met kijkgaten
snor de oogen. En bij zou zeker een daartoe
-trekkend voorste! al gedaan hebben, als dio
kijkgaten van nege de proiocoerondu blik
ken niet nieuw en freconcontreerd gevaar op
leverden.
Iiitusschen leed Tartul'e spannende roman
netje-, waar de crue realiteit met een roman
tisch .-onsje geworden is tot zachte zinne-
kitteling. Ilij kijkt illu.-traries, waarvan do
uitgevei- handiger dan dn vetgcier --
weien, dat niet liet naakt inLere-.eerl maar
liet handig verhulde naaki. Tnrtufc begrijpt
dal bier een kunstvaardigheid verborgen is.
die altijd zal blijven prikkelen, dikwijl- door
voorstellingen, die zoo onschuldig mogelijk
schijnen en nooit zouden vallen onder eenig
zedelijkheidswetsartikel, evenmin als de be
doelde romannetjes.
Tartul'e voelt zich veilig, toldat, een nieuwe
Molière zal zijn opgestaan en opnieuw dut
schrikkelijke wooid in aller ooren zal donde
ren; Vervloekte huichelaar.
Inlussdien zoover mIn wij nog niet.
Tnrtufc, die zoo bizonder fatsoenlijk is, wordt
nog algemeen geéen l. Hij groeit dagelijks,
gedfi gen ou gevoed als bij wordt door een
respectabel streven naar werkelijke mora
liteit.
Och dat de vele eerlijke Strijders tegen
lintiesijdelhoid enz. toch vooral oppn.-sen, dat
Tarlufe niet te veel invloed krijgt. Want hij
"roeit onrustbarend. En portuur van Molière
ij ii niet velen.
niet mogelijk was van zijn schrift op liet
witte papier iets te onderscheiden als
verwarde lijnen. Hij had alle mogelijke
pogingen aangewend om daarin verheli»
ring to brengen, hij had zijn oogen go
wreven, ze met boorwater gewasseheu,
maar niets hielp; 't was hem, als keek
hij voortdurend in een soort van mist.
Zonder uitstel bogaf hij zich dicnzelfden
middag nog naar eon oogarts. De man van
do wetenschap luisterde naar 'I. geen hij
to vertellen had, deed hem oenigc vragen
en onderzocht, daarna zorgvuldig zijn
oogen. Nadat het onderzoek afgeloopen
was, zette do dokter zich in een fauteuil
en in plaats van te spreken, ging hij West
aan zitten kijken.
„Wel, dokter, wal is nu hol resultaat
van uw onderzoek'?" vroeg West nu mé
onvaste stom.
De dokter antwoordde niet dadelijk, maar
ging nog een oogonldik voort met West
strak aan te kijken; toen sprak hij lang
zaam,,U zult-eens oen poosje vacanlie
moeten nemen, mijnheer, Gedurende een
Half jaar zult u id hot werk er aan moe
Jen geven. Als ge het niet doet, sta ik
er niet voor in, dat ge niet..."
,,U bedoelt toch niet, dat ik anders blind
i;nl wo nen'?" fknsterde West nauwelijks
hoorbaar.
Do dokter knikte met het hoofd.
„Ja, na mijn onderzoek bon ik daar wét'
kol ijk eenigszins bevreesd voor maar.
iKooals ik li roods zei, het kan nog wel
terecht komen, als u minstens een maand
Of zes uw oogen volkomen rust geeft."
„Zou!" zei West met droge lippen., en
«at een poosje bewegingloos voor zich' uit
Ce staren. „ZooJ" zei hij nogmaals.
(e c s p e e r .1 a n t o o
lil.
Men heeft ons gevraagd: Heeft hol Es
peranto ve] een toekomst?"
We zeggen: „.Tal"
Juist zijn gelijkenis met do talen der
cultuurvolken, uil welke talen het werd
afgeleid, de eenvoud zijner grammatica,
de gemakkelijkheid der uitspraak maken
het uitstekend geschikt bestudeerd tewor-
den ook door den minder ontwikkelde,
hij wien het weinigje grammaticale ken
nis, dat op school werd aangebracht, ge
el is verdwenen, of nog slechts „en
ruïne" .aanwezig is.
Uit den aard dor zaak zal de studie
meer inspanning vorderen van hem dan
van den lictor onderlegde, voor welken
laatste men drie a zes maanden stelt.
Maar toch is het ook voor hem met een
weinigje goeden wil een aangename bezig
heid.
Mcnschen van eenvoudige ontwikkeling,
die een publiek ainbt bekleedcn, als po
litieman, conducteur, enz,, bcstudeeren het
dan ook met succes. Vooral in de groote
steden, de centra van het vreemdelingen
verkeer, beginnen deze categorieën van
ambtenaren gezien do verbazende uit
breiding van hot Esperanto met deze
taal toegerust, tc worden ware redders
in den nood.
liet Esperanto spant den niet-tnnlkim-
digc de draden voor geestelijk verkeer ook
mei den buitenlander. De studie van
Fransch, Duilsch of Engelsch kost voor
velen te veel tijd en to veel geld
Dat nu is mot Esperanto geenszins het
geval. Eu het maakt die taal, behalve
om haar eenvoud, ook dfuVrom een taal
geknipt voor „den kleinen man", die
zich zijn vrije uren wil benutten om wat
meer kennis op te doen dan de school
hem meegegeven heeft.
hl ons land met zijn klein afzetgebied
voor den boekhandel zijn de boeken over
't algemeen duur, een bezwaar, dat de
volksontwikkeling in den weg staat en
nooit geheel door openbare, koshriooze
bibliolbeken kan worden ondervangen. De
Espernntoboekcu daarentegen kunnen niet
anders dan goedkoop zijn, omdat hun af
zetgebied onder de duizenden en nog eens
duizenden van Esperantisten, wier aantal
is aan 't stijgen tot millioenen, zoo bij
zonder groot is. Ieder zal voor een
koopje betrekkelijk er zijn eigen, biblio
theekje op na kunnen houden, dat hem
dan ten allen tijde ten dienste staat.
Voor do vakbeweging is bot Esperanto
eveneens oen uitkomst. Ilel zal de banden
der vakbonden van. verscheiden natie nau
wer toehalen, dus ccntraliseerend werken.
De internationale congressen zullen ook
kunnen bezocht worden door die kopstuk
ken belangstellenden), die daarvan
vroeger, juist om hun gemis aan talenken
nis, moesten afzien; de besprekingen zul
len vruchtbaarder worden.
oor de staatkunde zal bij de mogend
heden waarschijnlijk nog langen lijd lid
ITam-ch gemeenschappelijk voertuig zijn
der gedachte, tenzij het chauvinisme i an
oen der grooten onder de grooten met
voorsteilen aankomt daaraan een eind te
maken. Dan zou het „Yred.V-palois in
Den Haag up to date Esperanlnjo
kunnen heeten!
De grootste behoefte aan een gemeen
schappelijk uitdrukkingsmiddel is zeker
wel gevoeld door do mannen van weten
schap. Zij zijn hot dan ook, die met beide
handen het Esperanto als dit middel heb
ben aangegrepen, en vooral do geneeskun
digen doen zich als uitstekende propagan
disten kennen dn de uitgave van ver
schillende Esperantistische Geneeskundige
tijdschriften.
Ook op het gebied der techniek zal
't Esperanto goede diensten verrichten en
nieuwe uitvindingen helpen maken tot ge
meengoed van de massa.
Wat zijn gebruik bij den handel aangaat,
zal het don kleinen koopman de concurren
tie met het groot-kapitaal, voor zoover
daarvan sprake kan zijn, eenigszins ver
lichten. Waar het groot-kapitaal opzette
lijk daartoe aangestelde triuislatours heeft
om zijn handelsrelatiën zooveel mogelijk
uit te breiden, zal het klcin-kapitaal daar
toe goedkooper gebruik maken van
het Esperanto, is daarmee airco begon
nen.
Hen vindt do aanhangers van het Es
peranto dan ook onder alle categorieën
der samenleving, lil sommige landen is
het reeds verplichtend gestold voor de
hoogste klasse der lagere scholen, bewijs,
hoe men het onderwijs in een wereldtaal
van sociaal belang acht. Zelfs Engeland,
dat zich anders zoo chauvinistisch toont,
zich in gin vreemde ook maar liefst van
de eigen taal bedient, zelfs Engeland
staat in de beweging vooraan. En even
enthousiast als de Engelsellen zich toonen,
wier taal toch door één vijfde der we
reldbewoners wordt gesproken of verslaan,
even enthousiast zijn de Duitschors, die
zic-li altijd als waardige propagandisten
voor een systeem van wereldtaal hebben
doen kennen.
Jn Zwitserland is te Genê"e een groote
esperantistische arbeidersclub opgericht
de ..Groupe éspénmtistc de Geuève", met
het doel tot de oprichting te komen eener
i n torna t i ongo E sper an ti s tische a rb e i d er s -
vereeuiging.
In Polen onderscheidt ziel; de Pers door
haar propaganda 1
Vier jaren geleden stak het Esperanto
over naaf Amerika. Men heeft er nu eon
uitstekend geneeskundig tijdschrift in die
taal: „The New-York Medical Journal".
Over Japan brachten we al iels in he*
midden.
Het aatdnl afgevaar. ngden, misschien he-
tor go." gd(h-elnemcr-., dat telkenjaro in
ronau'S bijeenkomt, vuur bet eerst te Bou
logne sur per, d mm achtereenvolgens
le Cambridge, Dreader o a dit jaar te Bar
celona, van waaruit katohlieke deel
nemers oen pelenm-tocht naar Lrnufte
ondernamen brei» zich steeds en slerk
uit. jöp het eerste emigres waren OöOdeel
nemers, te Cambridge 3000, terwijl dit
aantal nu reeds éémge
uit allo oorden imr
stroonul.
Waar de Esperantisten met zoo heilige
geestdrift zijn bezield, kan het niet ver
wonderen, dat do literatuur reeds biblio-
theekomvang- heeft aangenomen. Drama's
en romans, het beste, dat geschreven werd
ook' in do Oudheid is reeds in de
wereldtaal overgezet en daardoor in hel
bereik gekomen van velen, we zouden
bijna kunnen zeggen van allen.
Niet lang meer zal 't duren, of men
heeft ook zijn Esperaulo-Rijbel. Daarvoor
zorgt Zamenhot met andere deskundigen.
Het Esperanto-alphabet bestaat uit de
olgende letters
(Wijl op ecu ge 'onc drukkerij niet alle
letters met 'n „ciruimflex"" aanwezig zijn,
zullen we achter do betreffende letters het
woord circumflex voegen, het aan den
belangstellenden lezer overlatend, dittee-
ken er boven te plaatsen.)
a aa, b, c ts, c, (circumflex)
tsj, d, e =ee, f. g zachtek (gar-
<;on, zakdoek), g (eirc.J dzj, b, h
duizenden beliep,
wereld samongo-
v Dc doktor deed ecu paar druppels zeer
bijtend vocht in de oogen van den patiënt,
nam toen het geld aan, en vergezelde
West tot aan do deur. 'r
„Denk er nu stellig aan, in geen zes
maanden oen letter op het papier te zot
ten," waarschuwde de dokter nog eens,
toen hij de deur dicht deed.
Als in een roes wandelde West naar
zijn hotel terug. Blind worden? Het was
het cenige, ivnar hij altijd coil vroesclijka
angst voor gehad had.
Do doktor zei immers, dat hij m
geen zes maanden mocht werken. Zoo'n
gokt Waar moest hij dan van loven'? Bij
had hij na geen geld meer. Weliswaar zou
de uitgever hem een voorschot op zijn
hoek willen geven maar dan moest het
eerst af zijn. Af zijn'? Maar hoe moest hij
het nu afmaken?... Blindheid0, 'twas
afschuwelijk, hij moest er niet a:ui den
ken.
Op de een of andere manier moest hij
toch zijn best doen, hot boek af te krijgen.
Ja, hij moest, het stellig afmaken. Er was
nu zoo lieol veel niet moer aan te doen
en moest dat gedurende zes maanden
onafgcsciirovel blijven? Keen, hij zouden
gelicelcn nacht doorwerken hij zou het
er op wagon hij zou zijn hoek afma
ken. Dan zou hij misten.
En zoo zat West vel na vel vol tc
schrijven, ofschoon zijn oogen hem af
schuwelijk zeer deden; maar toch had hij
don moed, door te zetten.
Hel laatste hoofdstuk. Hij wioseh' zijn
oogen nog cons, on zetto zich toen weer
linn hot werk. Nog maar een dnizend woor
den nog slechts vijfhonderd I Het pa
lier begon weer voor zijn oogen to sche
meren. Nog maar driehonderd woorden
honderd vijftig klaar 1
Met oen zware zucht van verlichting
stoml hij op cn strekte zijn armen wijd
uit. Maar toen, o, schrik, werd het plot
seling duister om hein heen. De duister
nis van den nacht omringde hem.
Ilot was dus gekomen I Een poosje bleet
hij geheel bewegingloos staan, hij kon zich
den toestand nog niet indenken. Toen hé
gon hij te voelen, en drong de vrecseliike
werkelijkheid zich aan hem op. loo was
het lpals men blind was zoo'n
vm\sol„ko duisternis, waar nmn ook tuur
de overal even donker. Hij beproefde
zicli langzaam voort te bewegen. Toen
plo'.jeling, voelde hij het volle gewicht
van de verschrikking, die over hom ge
komen was.
Nooit meer zou Hij de
zien van hen, die hij liefhad, nooit moei
de hem zoo bekende gezichten. De heme
cn de boomen en do zou, z» waren voor
goed voor hem aan hel. gezicht onttrok
ken. Voortaan leefde hij in een afzonder
lijke wereld een wereld, waarin alles
zwart was en vormeloos. Bij was blind
blind blind 1
Eu liij viel op de knieën en smeekte
zijn Schepper hem het leven te ontnemen
zooals hij hem nu zijn blindheid gezon
den had, spoedig en nu
Ilij hief zijn hoofd van zijn armen op,
en lenvijl hij dit deed, hield tijdelijk Tiet
vreeselijk .snikken op.
Wat was er met hem gebeurd? Door
ccn mist van tranen zag liij werkelijk do
kamer weer. Bevend strekte hij zijn hand
uit en raakte een stoel aan. Duizelig stond
hij op, wankelde naar do tafel on nam
gelaatstrekken
(circumflex)
fcirc.
1, s,
IV),
Een
sieeds
zj.
s (circ.)
ch
k, 1,
oi
m,
n,
u
ie. j,
oo,
oe,
J
Jé.
ai
v w, z.
groot gemak is, dat de klemtoon
oji de vóórlaatste lettergroep valt.
Van de grammaticale uitgangen noemen
weo. a, e, i, en j.
o vormt zelfstandige naamwoorden,
leder zal dus begrijpen, wat wordt be
doeld met hnro, li po, ja.ro, glaso, fingro,
kato, vintro, ten, puto, festo, enz., enz.
een vel van zijn manuscript op. Zie, hij
kon lezen! Zijn gezichtsvermogen was te
ruggekeerd.
Hij ging naar bod. en ofschoon hij lievig
vermoeid was, sliep hij slecht. Wat moest
hij beginnen, als de duisternis weer op
hem zou neerdalen als de blindheid
terug zou komen? En een volgenden keer
zou hel wol eens blijvend muien zijn.
's Morgens stond hij op geheel uitge
put, en ging uit. Onder eenig voorwendsel
kocht hij oen fioschje vergif. Want hij
had gevoeld de bitterheid van een leven
zonder gezicht, en hij was niet dappier
genoog, om dat nog eens (e doorleven. Een
volgenden keer. als do duisternis kwam
zou hij voorbereid zijn.
De 'g-rstvolgemle dagen bracht hij in
vreeselijke spanning door, maar er gebeur
de niets. Hij had zijn werk af - hij
wachlte nu.
Zijn oogen werden n. al sterker. Het
kleine fleschje vergif Hoog hij niet meer
bij zich En ten slotte kwam er oen dag,
dat hij het op dl sUvnon aan stukken
smeet, want in oen plaatselijk Wad had
hij gelezen
„In het begin van de week gebeurde een
klein ongeluk, maar het was op zoo'n
vroeg uur. dal het niemand gehinderd
heeft. Woensdagnacht, juist om twee uur,
werd de stroom van het clectrisch Sic lit
naar do stad plotseling verbroken. In min
der rlati vijf minuten was alles evenwel
weer in orde...."
West heeft er evenwel nooit om kun
nen lachen.
