63"" Jaargang £ondag 19 Februari 1911 No. 13540 Tweede Blad. De Vrijzinnig Hervormden. Krijgstoerustingen. De Halfgod. n. SG!IIEDII\ ISCHE COURANT Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen'. Rrijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingen £1.1.26 franco per post fl. 1.65. Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent. Afzonderlijk© nummers 2 cent. Abonnementen worden dagelijks aangenomen. Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór ©en aur aan het bureau bezorgd zijn. Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven). i Prijs der Advertentiën: Van 16 regels fL 0.92; iedere regel moots 15 cents. Reclames 30 cent per regel, Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen, In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs yan 40 cents per advertentie, hij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen. Intercommunale Telefoon No. 103. (Ingezonden.) we tegenwoordig toch een Wat beleven merkwaardige tijd! \Yie had dut vijt-en- twintig jaren geleden kunnen denken? Toen was men het er algemeen over eens dat het Christendom bad ulgedua.il, dat godsdienst behoorde tot een vroeger stadium van ont wikkeling, dat de mensheid voor goed te hoven was. Wel wuren er nog sporen van vroegere bloei, we! hield de kerk hier en daar nog eonigc schijn van kracht, maar voor tic mcnschen die op de hoogte van hun tijd waren, behoorde toch de godsdienst tot een overwonnen standpunt. Eu mocht er al ecu enkele gevonden worden die door het verlies van zooveel intiems uit zijn jeugd weemoedig geriemd werd, dat deed aan de waarheid niet af dat de mensheid in haar breedste lagen aan de godsdienst, aan de kerk zich ontgroeid achtte. De woordvoerders der liooge geleerd heid 5n de schonen van handwerkers, de mondaine levenskringen in groote steden èn do plattelandsbevolking, arm cu rijk, zij lie ten de kerk leeg staan voor zoover zij „mo dern" wildon wezen. Onder de mannen van kunst en litteratuur vond tic godsdienst nog slechts aesthetisehe waardoering. Wie had dat dan toch wel voorzien dat onze lijd zoo gansch andere dingen brengen zou! Nu weer een bijzondere in 't oog val lende herleefde belangstelling in al wat hot geestelijk en godsdienstig loven betreft. De wetenschap heeft liet stelsel van liet theo retisch materialisme moeten laten vallen en gansch andere houding nemen nu de mannen van naam op wetenschappelijk ge bied aan tegenover do dingen des geloofs. In de studentenwereld, eertijds misschien wel het mee&t radicaal in haar afkeer van de godsdienst, bestaan nu verschillende ver- eeingingen die zich ten doel stollen de beslu- dceiing van de godsdienstige levensvragen; en reotoms nuignifici Iconen hun gezagheb bend woord tot aanprijzing van dat streven. De mannen van het middelbaar en gym nasiaal onderwijs komen in hot openbaar be kennen dat het met de diepte van kounis en mol do volheid van leven er niet beter op geworden is sinds de kringen, waaruit zij lum leerlingen recruleereu, aan alle bekend heid met bijbel en geloofsleven z.iju gespeend. De bockhandel kan getuigen van 't biezonder groot debiet en de grage aftrek die weer vin den de boeken eu geschriften, handelende ©ver godsdienstige onderwerpen. Er kwam schier geen einde aan do dui zendtallen waarin Bakels „Bouquetjc Dog matiek" verdween. Er wordt debiet gevonden voor series levensvragen, pro en contra. Van wege do Ned. Prot. Bond gaan vooildurcnd geschriften de wereld in en ze vinden lezers. Preekbundels verschijnen en beleven in kor- ten tijd een tweede druk. En waL ivijdt do per» tegenwoordig haar aandacht aan al wat er op kerkelijk en godsdieiisliu gebied phuits grijpt. De predikanten' iu groote steden kunnen veitellen van meikwaardige ontmoetingen met mannen en vrouwen van studie, die voor een kwart eeuw er niet aan nadacht zouden hebben een domiué te tellen onder de men- sehen „waar je wat aan hebt" maar die nu komen om voorlichting tot herstel van in de jeugn gejhoegd verzuim. Ja zeil» ten plalte- lando, dat altijd wat achteraan komt, wordt do ommekeer reeds merkbaar. De mannen die voortdurend zich bewegen ouder dat volk dat eens dc kerk en do gods dienst als zijn giootate vijand aanmerkt, zij weten te vertellen van een duidelijk zicht bare kentering in de houding die tegenover de vroomheid wordt aangenomen; en niet straffeloos meer kunnen de leiders zich vijan digheden verooi loven tegenover de gods dienst. Er worden opeiduchi bijeenkomsten gehouden waar domino's spreken eu het pu bliek roomt toe van heinde en ver. Debat- at oi.uen worden georganiseerd over het voor en tegen van de goddienst en er ia geen voldoende zaalruimte beschikbaar. En dat alles heelt niet plaats in orthodoxe of ïoomsehe kringen, dat gebeurt niet onder liet „uehleriiko'' behoudzuchtige deel van ons volk, dat alles valt te constateeren onder ile mannen van verlichting, onder do vooruit- BÜevcnden, de mannen van wetenschappelijke en politieke vrijzinnigheid, liet zijn de kin deren van hel vorig geslacht dat over de godsdienst heen wies, die nu weer beginnen te bungeien naar wat Gods is. Wel een merkwaardige tijd waarin de „Dageraad" tot avondschemering gaat worden, nog slechts het zwakke licht van voorbije tijd. Maar ook voor hen die steeds bleven ver trouwen in de toekomst, van wat men dc „moderne richting" noemde, ook voor hen is onze lijd bijzonder merkwaardig. Er zijn dagen geweest, en zij werden niet de minst glorierijk© geacht, dut do moderne richting zich uithief boven alle godsdienstvorm en kerkveiband. Wat door de historie als gewijde handelingen was overgeleverd, vva» te missen, vond geen vuumlcering. De toetreding tot ©enige keik geraakte in onbruik, de kinde ren werden niet ten doop gebonden, bet nvuiitdmual kon met moeite eens per jaar een voldoende aantal om zich vergaderen. In die vounen zat liet niet, zoo heette het, men kon toch wel vroom zijn. Ja al» vorm stond dat alles eigenlijk de vcreering in de geest in de weg. De verschillen van kerkgenootschap wer den kleinzielig geacht. Men was niet meer Hervormd, RemonstranUeh etc., wie nog iet» voelde voor de viooniheid was „modern" „vrij en vroom" en men vermeed zelfs het gebiuik vuil de Christenimam. De Prelcfaluntonbond ais iiiterolerieaal lichaam had de toekomst. Deze voldeed aan Met dc luinden in het haar rondo do directeur Rienzi van de manege naar den circus. Hij had een echt ongclukkigeu dag. De voorstelling was reeds tot liet vijfde man nier van liet programma gevorderd en nog steeds wilde het publick zich niet uit zijn koele onverschilligheid laten opschudden. Geen applaus, geen bruvo-geroep liet zich hooren. Geen hand roerde zich. Eu toch als dc première niet trok, dun was het gan- i-che seizoen als verloren te beschouwen. Brandende hoepels, de geleerde poedel, dc dansende pauvveveeren op den neus van den down, ju, lieve hemel, td die kunsten had liet publiek reeds honderdmaal aangegaapt. Voor de honderd-cn-ccrste maal wilde men ör niet eens meer naar kijken. August zette vergeefs zijn bc»tc beentje voor. Zijn grap pigheden misten volslagen do beoogde uil- Werking. Vergeefs ook krabbelde de gom elastieken juuu zich met den voet achter zijn oor. Zelfs do galerij, dio anders dergelijke intermezzi met geestdrift placht ie begroe ien, onderscheidde zich door een tot ouder licl vriespunt gedaalde terughoudendheid. Den directeur brak liet angstzweet uit. Den laatste en éónigc hoop hield Dij nog op den voltige ut'Brown gevestigd. Of echter deze bij machte blijken zou een zoo ver- Wende cn vceleisehende menigte te bekoren? Voor zwaar geld had de directeur Iticnzi hem een concurrent voor den neus weggekaapt doch sedert luid hij den „Kunstenaar" nog de behoefte van de tijd, daar kende men niet. die verschillen, noch die oude gebrui ken. Daar was alles een en vele droomden zich een tijd dat alle modernen zich in den Bond zouden vereenigen. Eén groote mo derne verceuiging. Het wa» do strooming op godsdienstig gebied die evenwijdig liep mot wat men op ander levensterrein eosmopoiiti»me noemt. Hier werd vaderlandsliefde toL chauvinisme, daar liefde voor de eigen kerk tot bekrompen kerkismo verklaard. Men veranderde van kerk nog gemakkeliker dan van krant. Ja men wist eigenlijk met heel do kerk geou raad en menige predikant zag niet zonder afgunst te Amsterdam gebeuren wat elders niet ge lukken wilde vanwege het bekrompen cn kerkismo dei- mccsten: dc stichting van een „vrije gemeente". Eu de elites vonden een uitweg hi hun Bondsafdeeling waar zij zich een kerk maakte aan a! het kerkelijke vreemd. En ziet, in onze dagën moest het gebeu- O O ion dat Hugeuholtz een opvolger behoefde. Toen kwamen zij liet openlijk verklaren de jongerendat hun kerkbegrip hen verhinder de voorganger te worden eener vrije gemeen te. En terwijl er een tijd is geweest dat bijna alle predikanten van de Renionstrantsche B toedei schap van Ned. Hervormden huize waren, is het onlangs gebeurd dat slechts één (een Lutheraan) zich beschikbaar stelde toen per advertentie gegadigden werden op- geroepcu voor een vacature in ilic Broeder schap. Een predikant kwam zeggen dat, hoe zeer modern, hij toch iu de eerste plaats Hervormd zich voelde. Nu kan het gebeuren dat een luttel aantal Remonstranten in een vrijzinnige Hervoimde gemeente een eigen „kring" gaat vormen. En mocht a! iemand chert-end vragen wat toch liet „evangelie der Remonstranten" in onderscheiding van „liet" evangelie is, dit doet aan hot onloo chenbare feit niet af dat liet kerkbesef her leeft in deze lijd. In deze laatste jaren moest hot celmuren dat een Bondsafdeeling werd o O tot een Romoitólrautseho gemeente, terwijl an- doieizijds de Üoidtsehe strijd ons toonde eon versmading van Doopsgezinde Renionstrant sche prediking door heil die niet onhieldon vóór hun het evangelie werd verkondigd in de Groote Keik. En voor deze Strijd, die naar de vroegeie begrippen om beuzelingen ging, had men dui/eiidon guldens over. Alweer, het is een kentering op kerkelijk gebat! die verwant is aan wat op ander le vensterrein een leider der Duit.-ohe Socialis ten deed zeggen dat een eventueel builen- lund-eliö vijand de Duit.-chc socialisten ge wapend aan de grenzen zou vindon, om het vaderland te verdedigen. Het zijn verwante stroomingen waaraan liet nationaal besef en waaraan het kerk be wustzijn, hun herleving danken. Ook de vrijzinnigen van de tegenwoor- digen tijd voelen zich weer behoorende bij oen kerk eu het zal in verband hiermee te verklaren zijn dat reeds hier en daar een nooit ander dan dronken gezien. lutussclicn -- het is den praktijk een bekende waarheid, dut de „lappen" onder de eireusrijders in den regel niet de slechlsten zijn. Op liet programma volgde Brown, de Ko ning der Völtigeurs, die op een wilden, in dc pampa's van Batagoniü gevangen mustang !en leeuwensproug zou vcitooncn. Fanfares kondigden het verschijnen van den held van den avond aancn zie alsof er een elecirische stroom langs de zitban ken was gevaren, zoo werd nu opeens dc aandacht van het publiek levendig. Alle binocles richtten zich naar den ingang en in het volgende oogoublik reeds sprong do Koning der Völtigeurs op een prach tige» hengst naar binnen. Een heerlijke gestalte een Riualdiiii in jockey-kostuumOm zijn stouten kop flad derden blauwzwarte lokken. Zijn bliksemen de oogen schoten stralen vmt levenslust en zijn- slanke lichaam vertoonde spieren van staal. Daar glijdt hij eensklaps van zijn paard eu nadert con ijzeren pilaar in het midden der rotonde. De directeur raakt met do zweep even de neliterpooten van den schim mel nan, die in duizelingwekkende vaart rondloopt. Brown trekt zijn schouders te za- ïiiun, als een tijger, die zich tot den sprong gereedmaakt eu met een geweldigen aan loop is hij op den rug van het paard. Het ijs was gebroken. Een oorvci'dooveiul applaus brak ios. De voltigoui' galoppeert, met de voeten nauwelijks het paard aanrakend, als een vliegende Mereurius rond. Zijn slanke lichaam wiegt hij coquet op do heupen, zijn jockey-pet werpt hij in do lucht en vangt emieuwde waardeering blijkt voor de histo- ische vorm van doop en avondmaal etc. liet is nu eenmaal een toeken des tijds dat men be ter beseft, hoeveel beteekenis do liefde voor zijn kerk en haar historie heeft voor ons jodsdienstig leven." Uit deze beide merkwaardige kenteekenen "au onzen tijdde herleefde belangstelling n zake godsdienst en de vernieuwde waar- deering van eigen kerk, bobben wc te ver- taan wat -we kennen als de actie der Vrij zinnige Hervormden. (Wordt vervolgd Iiaar weder op, en zijn witte tanden laat hij triomfantelijk blinkenHij is oen toonbeeld van teugelooze kracht en "in gevaren een welbehagen vindende dartelreid. Het applaus zwelt tot oen orkaan! Directeur Rienzi zou den man wel hebben willen knsaen: want do goede uitslag van den avond en van het seizoen was nu ver zekerd. De volligour werkte, om dc geijkte uitdrukking te bezigen, glad en zeker. Zijn vwriehtingen, tot dusver door niemand ge- eseuaaid, werden door liet publiek met steeds klimmende belangstelling gevolgd. In een loge zat een opmerkelijk jonge en srhoono rouw aan de zijde van een afge- lcefdeu gi ij-mud. liet was graaf Zaitay, do gewezen Spaansche gezant, met zijn gemalin Een gedistingeerd uitziende jonkman op de galerij fluisterde zijn buurman toe: „Zij is de dochter van een op de flcseli gegancn baron, en zij heeft don oude, die haar groot vader wel wezen kon, enkel om zijn geld ge nomen. Het is een miserabel huwelijk. Het jonge wijfje klaagt steen en been." Dc graaf had ziin vrouw reeds den mantel omgehangen en beiden maakten zich tot vei' trekken gereed, toen de dame weder ging zitten. „Zullen wij niet heengaan, liefste?vroeg do oude. „Neen." „Wil jc dan nog blijven?" „Ja." „Zooals je verkiest, liefste." De gravin leunde in haar stoel achterover eu plukte nerveus mui den kanten zoom St. D. B. In een \orig mtikul wezen wij op het be toog van den heer Van SLarkenborgh in de- Eerste Kamer, dat de bemettelijko ziektcn- wet onvoldoende is en dat vlugger aan haar vernieuwing moet worden ©-©werkt. Wij noemden enkele bepalingen, die bij die her ziening zouden moeten worden voorgeschre ven. Onder die bepalingn behoort zeker in de een-te plaats een regeling, die den burgemees ter in staat stelt om bij gevaarlijke ziekten de allerstrengste maatregelen ter isoleering le nemen. Doch niet minder gewichtig schijnen ons nieuwe maatregelen tegen de verzwijging van gevallen. Want het is onze overtuiging dut die verzwijging veel voorkomt en onnoe melijk veel schade kan veroorzaken. Indien men eens achter de schermen had kunnen kijken naar wat er gebeurd is, toen ï.kele jaren geleden de pokken Groningen bedreigden en, korter geleden, de cholera Rotterdam, dan zou menongetwijfeld ver steld hebben gestaan over de hoeveelheid moed, die er voor de burgcniee.-ters dezer beide rieden noodig is geweest om rustig te doen wat hun plicht was en de ziekte mede door openbaarheid te bestrijden. Hebben wij int wel, dan zijn beide burgemeesters ach teraf gehuldigd voor de vastberadenheid, waarmee zij hebben standgehouden en hun plicht gedaan. Voor den burgemeester lijkt het ietwat overdreven, dat men zooveel ophef' maakt van eenvoudige plichtsbetrachting. Doch als men eens ntfgaat, wat al invloe den werkzaam moeten zijn om den burgemees ter te weerhouden de ziekte in het openbaar Ie ©t-iicimcn en te bestrijden, begrijpt men wellicht beter die huldiging. Heeft zich één geval van een gevreesde besmettelijke ziekte ergens voorgedaan en maakt men dat bekend, dan is de kans groot, dat liet vreemdelingenverkeer onmiddellijk zeer sterk vermindert en wordt het gevaar voor vermindering van het handelsverkeer zelfs gioot. Welke enorme muterieelc belan gen daarbij betrokken zijn in een stad als van haar geparfumeerd zakdoekje. Haar oogen brandden van den walm der gaslich ten haar hoofd dreigde te bersten van de luidruchtige muziek. Maar do met zijn leven spelende ruiter had haar beloovcrd met 011- w eer» taan bare macht; en met stille voldoe ning merkte zij op, hoe de schitterende oogen van den voltigeer zich telkens bij liet voorbij vliegen'op haar vestigden, cn hoe die blikken vergezeld gingen van een galanten, uitdagenden glimlach. Ilaar half gesloten eogen matten vol welbehagen op de fiere ge stalte van den jongen kerel; en wanneer zij dan af en toe een zijdolingschea blik liet dwalen naar don afgelcefden roué daar naast haar, dan kwam er een schamper bitter trekje om haar maïsolie lippen. Dit was de eerste maul in haai* leven, dat zij verlokt werd tot het inuk.cn vaneen veigelijking tussehen den aristocraat met den oud-adellijken naam en ten onbekenden kunstenmaker, en waar lijk, deze vergelijking viel niet ten gunste van den edelman uit. In het brein der jonge viouw spookten dien avond velerlei wild revolutio naire gedachten. Zij vergat alles om haar heen eu zag slechts hem, die lachend met alle gevaren den spot dreef en zijn slank lichaam als gevleugeld door de lucht slingerde een halfgod gelijk. „Voel je- je niet wel, liefste?" vroeg de oude graaf weer, die van de vertooning al lang genoeg had. „Je zit daar zoo stil Scheelt er wat mm?" „Niets," luidde het bitse antwoord. Zij ontwaakte eerst uit haar gemijmer toen daverende losbarstingen van applaus den volitgeui' terugriepen. Brown's donkere oogen zochten de gravinon hoewel zij kalm als een marmerbeeld, daar zal, mankte hij b.v. Rotterdam, laat zich niet uitrekenen doch slechts ramen. Dat bericht kan daar mis schien voor duizenden werklieden verlies van werk botcekenen en voor vele handelaars, car gadoors, leveranciers van scheepsbenoodigd- lieden enz. vele duizenden guldens verlies. Nu staat daartegenover natuurlijk, dat oen minder krasse, dus niet-openlijke, bestrij ding van de ziekte wellicht tengevolge kan hebben, dat de ziekte sterk toeneemt en dat dus op den duur dc werklieden, dc handela ren, de hcele stad nog heel, heel v eel meer te lijden hoeft, gelijk b.v. Hamburg bij de laat ste cliolera-epidemie. Doch evenals het spreek woord luidt, dat één vogel iii de hand beter is dan tien in de lucht, zoo is men voor de bekendheid van die vele mogelijke ziektege vallen van later Jang niet zoo bang ids voor openbaarmaking van het eene dat er is. Bovendien staat men klaar met een macht van diogredenen, waarvan de voornaamste natuurlijk de vrees voor autosuggestie is. Beriiijd het eene geval krachtig, zoo wordt gezegd, maar in stilte. Dan is de bestrij- tig veel meer afdoende en roept gij niet door angst andere gevallen iu het leven. Ware hier nu een voor alle gevallen gel dend duidelijk en eenvoudig voorschrift van publiciteit denkbaar, dan zou de zaak veel «heiper gc.rield zijn: publiceerde de burge meester niet, dan deed hij in zulk een geval hooi duidelijk zijn plicht niet. Doch zoo een voudig is de zaak niet. Alleen bij pest en cholera wordt mcdedeeling beslist voorge schreven, afgezien van hef aantal gevallen. Bij viektjphus en pokken, loeide toch ook gevaarlijke en zeer besmettelijke ziekten, is die mcdedeeling niet per se voorgeschreven. Hier is dus veel aan de prudentie van den burgemeester overgelaten. En deze moet dan wel héél vast in zijn schoenen staan om statui te houden tegenover den aandrang van zoovelen, die bij het verzwijgen der gevallen groote stoffelijke belangen hebben of in veel gevallen meeiicn te hebben. Geen wonder dan ook, dat men her haaldelijk in het buitenland doch een en kele maal ook m ons land liccft vernomen |an pogingen om de zaak geheim te hou den, om in stilte een gevreesde ziekte to bor stlijden. Komen zoo iu een groote stad, waar altijd wel een paar gevallen van ernstige besmet lelijke ziekten zijn, eens een paar ge vallen meer voor, dan is de verleiding groot om te tuiehten ook die in stilte te bestrijden, op gevaar af van besmettingshaalden ic krijgen, die de besmetting snel verspreiden. Daarbij komt dan nog, dat do dokiers hier een moeilijke en verantwoordelijke taak hebben. Zoo licht kunnen zij uiterlijk twij felen, terwijl zij innerlijk al niet meer twij felen, zoo licht kunnen zij een ziekte expres voor een minder erge aanzien in do hoop, dat liet huu gelukken zal de ziekte toch zóó' te behandelen, dat er geen groot gevaar voor besmetting is. Zoo gemakkelijk kunnen zij zichzelf liiet' om den tuin leiden, zoo gemakkelijk opzet- ioeh een buiging naar haar loge, gelijk een gladiator voor de Caesarin. Graaf Zaitay, ofschoon reeds gewoon zijn cchtgenoote ids een bedorven kind te behan delen, bemerkte met leedwezen, hoe de gra vin sedert dien avond, waarop zij den circus bezocht had, van dag tot dag al zenuwach tiger en prikkelbaarder werd. Haar mondje trok zich telkens pijnlijk samen, en haar oogen rustten vaak met een uitdrukking van onuitsprekelijke minachting op haar gemaal. Soms hield zij zich uren lang, zonder dat iunand begreep waarom, in haar kamer op gesloten. Op de feeder bezorgde vragen van haar echtgenoot gaf zij dan slechts vinnige, hef tige antwoorden; en dc huisarts, die op den ongclukkigeu until kwam, het vreemde ge drag dergra\in op rekening te schuiven van een aanslaande heugelijke gebeurtenis, kreeg in vijf' minuten tijds meer grofheden te hooren, dan hij op een gan.-chen dag den patiënten van ziin armenbus naar het hoofd placht te slingeren, hetgeen heel wat zeg gen wil. Zij was verbazend ongemakkelijk; zij vond alles verkeerd, ellendig en verachtelijk. Zij stond op voet van oorlog, met haar man, met de gnnsche wereld cu met zich zelf. Maar hel ergst was zij tegen den ouden graaf, die, misbruik makend van haar on- iioozelheid, en onervarcndheid als jong meisje, haar voor haar gnnsclie leven aan zich geketend had met knellende eu onver- breekbare boeien. Daarbij klonk haar voortdurend do uitge laten vroolijkheid van den voltigeur in do own. V oor lumr phmifasie verrees hij als een halfgod.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1911 | | pagina 5