Zondag 19 November 1911
No. 13789
84"" Jaargang.
Berde Blad;
Oorlogsklanken.
Van lakei tot hofraad.
DE MAES IN ONS.
Juist wilde de koetsier aan, het gegeven
bevel gehoorzamen, toon de stpm van Com-
ALLERLEI.
SCHIEDAM! Uil: COURANT
Dozc courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen
Prijs per kwartaal: Voor Schiedam cnVlaardingen fl.1.25 franco
per post fl. 1.65.
Prijs per weck: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advcrtentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het Bureau bezorgd zijn.
BureauLange Ilavon. No. 141 (hoek Korte Haven).
Nu nog door heel Nederland de uithuil
aard oorlogszuchtige woorden weerklinken,
die in do laats to weken in d.e Tweede
Kamer gesproken zijn, komt weer meer
dan ooit bij do gehoele burgerij, zoowel
bij do belastingbetalers als bij hen, die
hun dienstplicht moeten vervullen en hij
hen, die meerdere welvaart zouden kun
nen genieten als het militaire stelsel er
niet was, de gedachte op of er dan dooi
onszelf niets te doen is om aan dezen
toestand een einde te maken, om de wn
peningen ie hepeiken tot wat voor een
stevige politiemacht onontbeerlijk is en dun
wal er aan geld overblijft te besteden
aan verbetering va.n zooveel onvoldoende
instellingen, aan verhooging van de intiei-
lijko volkskracht.
Die vraag moet beslist ontkennend benut
woord worden, Allerlei menschon, die do
waarheid niet onder de oogen durven zien
of die niet in staat zijn de waarheid ovci
het geheel to zien, aanvaarden die ontken
ning niet. Men tracht de verzenen tegen
do prikkels te slaan, men tracht in hei
klein tegen to werken wat men in het
groot niet durft weerstaan, men maakt
vaak kinderlijk-wonderlijke (propaganda
voor do vredesbeweging, tracht zich uil
deze praclisehe moeilijkheden weg te then
reiisoeren on de manier der struisvogels.
Alles vergeefs. Wij Nederlanders kunnen
voor ons zelf en direct niets aan do om
standigheden. veranderen. Wij zijn een klein
dool van, een groot deel. En ook al wa
ren wij morgen aan den dag niet ons 6
millioenen overtuigd, dat aan die wapc
ning oen eind moet gemaakt worden, dan
zouden wij in die richting nog niets kunnen
hereiken.
Zelfs kunnen wij geen begin, maken. Het
zou oven mal, ja, heel veel maller zijn
dan wanneer in do fabel bet schatrp aan
den wolf voorstelde om ter wille van den
vicdie te beginnen met zich zelf man'- vast
do tandon te laten uittrekken.
Heel veel maller zeggen wij, omdat wij
niet in dozen schaap-toesta,ud behoeven
to zijn, omdat wij dezelfde wapenen kan
non hebben als de machtigen dezer we
reld, zij bet in. veel geringer mate. Maller
ook, omdat wij nog mandor kans hebben
dan dn den fabel, dat de wolf liet voor
beeld zal volgen, Integendeol. Konden d«
pacifisten in een kleinen staat eens wer
kelijk bereiken,, dat men de wapening in
oncvenredigo mate beperkte, dan zou du
vermoedelijk een "directe aanleiding vooi
de groote re zijn om onderling oorlog te
maken, om het kleine land in kwestie fe
veroveren en om hel dan zwaarder mi
liiairo lasten op te leggen dan het ver
moedelijk thans draagt
Do wonderlijke beweging van liet anti-
militarism'e-zondcr-mcer, die zonder rede
flooring per so tegen wapening is en tego i
allo uitgaven voor wapening, kan d.us a'-
loen koningin Marie Antoinette van
Frankrijk, zooals zij dat vaak placht te
doen, op zekeren dag in een niet vim
paarden bespannen open rijtuig oen rij toe:
maakte, werd zij plotseling opgeschrikt
door een brutale bij, die in bet rijtuig
kwam vliegen en voortdurend om de hoog
gefriseerde hoofden der beide dames dwar
relde. Zooals dames in haar angst door
gaans doen, trachtten zij door allerlei ges-
hculaties inet haar handen ca waaiers,
md beestje op de vlucht te drijven. Lu
ton gevolge, dat do bij or nog wil
der op werd en toen op een gegeven oogon-
blik do hofdame van schrik in de hoogte
sprong, eindigde het diertje, eveneons van
fingst, met haar in de wang lo steken.
Op dit kritieke oogenblik vertoonde zich
plotseling de arm van een der achter op
"et rijtuig staande lakeien in het jij-
uJgj en mot. een vlugge beweging had
"J het diiortje gegrepen en op den gromt
gesmeten.
„Bravo, Compan," sprak de koningin ver-
0112(i, ,,'t is alleen jammer, dat ge er niet
halve minuut eer in geslaagd zijt,
e' '"er Iq grijpen, dan was het onheil
leen strekken tol verergering van den toe
stand, tot het provoeeoron van een oor
log en lof. middellijke groote verzwaring
der militaire lasten. En deze domme he
weging is nog niet heelemaal dood. Er is
natuurlijk wel geen serieuze politieke par
tij, die zulk een absoluut, anti-mililnrisme
in zijn programma zou durven schrijven.
Zóó dom is men niet. Maar er zijn toch
nog veel te veel pruttelaars, die meenen
iets te bereiken door tegen de wapening
te spreken en op dit gebied altijd maai
neen te zeggen.
Terwijl het zoo broodnoodig is, dal du
werkelijke vred-es vrienden zich positief in
spannen om langs den internationalen weg,
den mug moge-lijken ,wal nader te komen
hij het vredesidcaal.
Daarom zouden wij willen wijzen op
de verstandige woorden, die het heken
do Kamerlid mr. IV. 11.* de Beaufort in
„Do Gids" van November aan dezekwes
tie wijdt.
Ook deze fijne geest en ervaren staats
man gaat uit van do gedachte, dat hel
nog lang zal doren voor men op vrodes-
gebied iets wezenlijks zal hebben bereikt.
Hij sluit zich aan bij de bekende woorden
van baron Do Staal, die ook niet een.
twee, drie meende klaar te zullen zijn
en al tevreden was, indien de Iiaagsehe
vredesconferenties maar het zaad hebben
uitgestrooid, waaruit de vredesoogst na
lange jaren, zal kunnen rijpen. .Ta on
zen bekwamen geschiedenis-kenner is dit
beeld nog te stout. Hij gelooft zelfs nog
niet aan dit zaad en is al tevreden als
men maar do voren maakt, waarin wie
na ons komt het zaad, zal strooien, dat
voor onzo nakomelingen tot een vredes
oogst zal groeien.
Inderdaad zoo ergens, don is hier
geduld noodig. Het is heel, heel moeilijk.
De toestand schreeuwt om verbetering. Is
bet niet ergerlijk b.v,, dat in oen der' En-
golscho illustraties nu, weer twee groote.
nieuwe Engelscbo oorlogsschepen worden
afgebeeld die vele millioenen gekost heb
hen, in 189S en 1899 gloednieuw waren
en nu al wei* klaar zijn voor de oud-roost?
Na, elf jaar volmaakt verouderd, al is het
materiaal, waaruit het schip gemaakt is,
natuurlijk nog in den allerbesten staal.
Naast deze voorbedden staan hondet-
dea, oven ergerlijk, even dwaas. Te we
ten, dat al die geldverspilling ounoodig
zou zijn, als men den oorlog maar eens
afschafte. En dat. toch maar niet zoo in
eens te luinnen doen.
Inderdaad, er is philosophic voor noo
dig om zich zelf in zulke momenten te
bedwingen, en uit ergernis geen verkeerde
diingen te gaan doen, die ons nog weer
verder zouden brongen van het dool.
En tóch, het meet. En tóch moe
ten allo beschaafde mcnschcn de kracht
hebben om die ergernis zoo te bedwin
gen, dat z-ij wordt tot een. geregelde stuw
kracht voor moeilijkheden, liavdnekkigen
li e rvo mii n gsarbcid in plaats van tot een
o n I p 1 offi ngsm id dol, dat niels dan schade-
kan aanbrengen.
voorkomen oil had hot bloeddorstige dier
den steek niet toegebracht."
„Iiebt u veel pijn, gravin?"
„Ach, ja," .zuchtte de hofdame.
„Uw wang is op de plaats, waar de
steek is toegebracht, erg rood en me dunkt
ook «enigszins gezwollen."
„Zou de gravin hot ook zeif eens wil
len zien?" vroeg do lakei nu op eerbiedi
gen toon.
„Heel graag zou ik hot willen zien,"
klonk het antwoord, „maar ik heb helaas
geen spiegeltje bij me."
„O, dat doet er niels toe, gravin; ik
heb er altijd een bij mij, als u daar pc
bruik van wilt maken." Dit zeggende haal-
do Comjian werkelijk eon in elkaar gesla
gen handspiegel uit don zak, bracht liet
in don gewonschton vorm en stelde het
do gravin ter hand.
Deze keck or een oogenblik in, en mom
pelde toen: „liet is een leolijko stoek. Ik
vrees dat mijn wang nog erger zal op
zwellen."
„Hoewel het jammer is met dit mooie
weer, zal het wel het beste zijn, dat we
naar het paleis torugkecren," sprak do ko
ningin. En zonder het antwoord van de
prinses af te wachten, gaf ze bovol aan
den koetsier om naar hot paleis terug te
rijden.
Aan liet «incl van vorenstaand stuk
over haf artikel van mr. W. II. de
Beaufort in „do Gids" van 1 November
over „De groote illusie", gaven wij, in
navolging van dezen schrijver als eonclu-
ïi.e de op mei king, dat het erop aan komt
de verontwaardiging over de drukkende
lasten van den gewapenden vrede om te
zetten in nuttige arbeidskracht voor de
propaganda voor een verstandige vredes
beweging.
Ontploffingen of overijlde besluiten lei
den niet tot het doel. Men moet den gees
testoestand van heel de beschaafde we
reld veranderen en tegelijkertijd de velen
besttijden, die bij den oorlog belang heb
ben dat is waarlijk geen kleine taak.
Het is opmerkelijk, dat zelfs een, be
zadigd man als deze schrijver bij do be
spreking van de gevoelens van het menscli-
dom op dit gebied, de moeilijkheden, o. i.
nog onderschat
Do schrijver herinnert in navolging van
Norman Angell rum de eenzame burgers,
indertijd door- Adam Smith, den grooten
staathuishoudkundige, beschreven. Deze
rustige buignrs „hielden wel van een oor
logje", Als ze maar ver genoeg van het
ooilogstearein waren, dan hadden zij een
oorlog noodig voor turn vermaak. „Zij
voelden weinig of niets van de lasten,
en verlustigden zich dagelijks met het le
zen der dagbladen, die hun de krijgsbe
drijven, van hun legers en vloten bood
schapten; dit genot-gen woog bij hen ruim
schoots op tegen de kleine verhooging van
belasting, die de oorlog medebracht",-
Deze tijdgenoot van Adam. Smith, zegt
nu de heer De Beaufort, is een verdwe
nen type. En dat lijkt ons onjuist. Zeker,
do groote Adam Smith maakt het. wat
erg sterk. Doch dat niet nog een groot
gedeelde van het mensclidom liet volgen
van een oorlog een aangename sensatie-
gewaarwording zou vinden, lijkt ons zeer
zeker niet juist.
Oorlog is nog steeds een ding, dat een
groot gedeelte van het menschdom aan
genaam bezig houdt. Vooral in landen met
militaire neigingen is die belangstelling
voor den oorlog groot.
De heer Do Beaufort maakt ei de dag
bladpers een verwijt, van, dat zij „den
tegen, wuo uiige n toestand in de hand
w(eikt), zooal niet middellijk dan toch on
middellijk". Hij schrijd verder „onder de
groote dagbladen van Europa zijn er en
kele, date er op uil zijn om voortdurend
alarm te slaan en ongerustheid tc versprei
den, de overige, die een ernstiger opvat-
Eng van hun taak hebben, zijn toch ge
noodzaakt om deze verontrustende berich
ten te vermelden en ai spreken zij die
ook legen, ja al Bellen zij zelfs alles
in het werk om den daardoor te weeg
gobrachten, ongunstigen indruk weg to no
men, toch vinden z(j in den regel min
der geloof dan do alarmblazers. Het pu
bliek, altham,s een groot deel daarvan, is
steeds geneigd om het ergste lo geloovctr,
pan weerklonk, die op even eerbiedigen
toon als den vorigen koer zei: „Als do
gravin eens een paar drupjrels geest van
salmiak op haar zakdoek deed, cn dozen
een poosje tegen do gesloken plek hield,
dan geloof ik zeker te weten, dat de zwel
ling wel zal verminderen en de pijn op
houden."
„Dat ben ik volkomen met je eens, Com
pan," hernam de koningin, maar om dit
goede plan ten uitvoer te brengen, zouden
we geest van salmiak b\j ons moeien heb
ben, en dat is nu helaas niol het ge
val."
„liet doot mij genoegen u lo kunnen
medodeelen, dat ik er wel van voorzien
bon, majesteit," antwoordde de lakei. „Voor
allo voorkomende gelegenheden heb ik al
lerlei medicijnen bij me, en die in een
kleine zakapollieek vereonigd."
Bij deze woorden tastte do galante lakei
opnieuw in den zak, en bracht er een
kleine lederen ófui uit te voorschijn. Bij
het openen der ólui bleek clozo cenige sier
lijke kleino flacons te bevatten. Een dezer
haalde hij or nil en stelde die de gravin
Ier hand, terwijl hij er bijvoegde:
„Gravin, hier hebt n geest van salmiak."
„Ge. zijt werkelijk een uitstekende en op
lettende dienaar," sprak Mario Antoinette.
„Wat is hel makkelijk, dat gij de voorzorg
hebt genomen, al_ die kleinigheden bij u
(o steken." t i
Prijs der Advertentiën: Van 16 regels fl.0.92iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cent per regol. Groote letters naar de plaats die zij
innomen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te hekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Intercommunale Telefoon No. 103.
sawPccnosaBnea
hert, wil gaarne geprikkeld worden door
onrustbarende berichten, de staatkundige
tinnegieter, die overal oorlogsgevaar ziet,
vindt altijd, in sommige kringen, meer
gehoor dam de bedaarde beschouwer der
wereldgebeurtenissen.
Waarom zoo zouden wij willen vin
gen is dit zoo? Waarom goüteer! lieL
publiek zoo den griezel van een mogelij
ken oorlog, veel meer- dan dien van een
mogelijke epidemie?
Ons antwoord zou zijn: omdat de bur
g-era van Adam Smith nog altijd de bur
gers van. dezen tijd zijn.
Zeker zij hebben een vernisje aange
nomen, zij doen aan ethische verontwaar
diging, zij gevoelen het veel erger in hun
beurs, gelijk Norman Angell zoo terocb'
zegt. Doch schrap dat vemisje af, m:
den aanval op de beurs niet al te he\
en gij vindt den barbaar van Adam
Smith terug.
Die belangstelling in den oorlog is ze
ker voor een deel een piodutl van <le
opvoeding. En men zal zeker heel ver
standig doen, van ook hierom de voldsla-
gc-ngeschiedenis in de opvoeding een klei
ner plaatsje te doen innemen. Doch daar
mee zij men. voorzichtig. Niet de bevol
king van de kleine staten is het vooral,
die op deze manier minder oorlogszuchtig
moet worden gemaakt. Die bevolking re
uit haar aard weinig ooi logs zuchtig, om
dat do kleine staat als zoodanig bij geen
enkelen oorlog eenig belang beeft, terwijl
ook do burgers, die bij oorlog belang heb
ben of bun dagelijksch brood indirect door
den oorlog verdienen, in zulk een staat
veel minder talrijk zijn en veel mindei
invloed hebben dan in een groeien. Daarbij
komt dan nog, dat do burger uit den klei
nen staat over het geheel een ruimer kijk
op internationale dingen heeft en dus veel
meer voor bet scheppen van een intei-
nationalo rechtsorde zal gevoelen en zich
daarin veel eerder zal kunnen schikken
dan do burger van liet giooic land.
Wil men dus de ontwikkeling, die se
dert Adam rib de burger ongelwijfeld
doorgemaakt hoeft, bespoedigen. dan
Irachte men vooral ilea burger in de groote
staten meer internationaal te beschaven
en hem, ook door zijn opvoeding, in zijn
overgroote belangstelling voor hel ruwe
oorlogswerk wat te temperen,
In do groote stalen moet nu eerst de
burger gepacificeerd worden. Naar onze
vaste overtuiging zal dat alleen mogelijk
zya, indien men de vredesbeweging he
ter- organiseert en krachtiger maakt.
En wie zijn voor dit werk de meest go
schikten? De best overtuigden en de groot
ste belanghobljenden bij don vrede dat
zijn de burgers der kleine staten.
EEN „VORSTELIJKE" FOOI.
Een vorstelijke foei van -IS centen voor
een korf oosters kreeg een kantoorbediende
ea de latero Berliinsche bankier van Erie-
drich Wilhelm I als bolooning, nadat de
MMJIk..UUULI Ill II II ■mm li I 11 ii ui I »i iMiiwa-iM
De gravin deed een paar druppels geest
van salmiak van uit het fleschje op haar
zakdoek, en bracht dien aan haar wang,
waardoor de zwelling ophield en de pijn ver
minderde.
Inderdaad was Compan een bizondor
zorgzame man. Voor oen groot doel was
dit natuurlek toe te schrijven aan zijn orde-
liovendcn aard, maar we moeten ook niet
uit hot oog verliezen, dat or ook wel wat
berekening bijkwam; want niet alleen bij
deze gelegenheid, maar ook bij andere voor
komende gevallen had hij altijd juist dat
gene wat noodig was, bij de hand, of an
ders in een zijner vele zakken.
Gebeurde het dat de een of andere prinses
of een dame van de hofhouding haar ja
pon bij een wandeling door den tuin aan
een doornhaag openhaalde, of dat iemand
er liet band aftrapte, dan werd er dadelijk
aan Compan geroepen.
Diep buigend verscheen deze dan eu zei:
„Tot uw orders!"
„Zeg, Compan, heb je bij toeval ook
spelden in je zak?"
„Stellig, mevrouw."
„Heb jc mogelijk ook naainn.nlden cn
zijde?"
„Die heb ik ook!'*
„En een schaarlje, Compan?"
„Ook dat, mevrouw,"
En alles, wat men zich maar' bedenken
konA tot z«lfs de dwaaste dingen toe, kwa-
jonge man in het koninklijk paleis den zvta-
ron last had afgegeven, wc-lke zijn princi
paal als geschenk voor den keizer bestemd
had. De soldaten koning was volstrekt geen
vriend van lekkernijen, waarop oester* even-
we! een uitzondering maakten. Niottegeu-
"tennde den gezegenden eetlust, dien de
lichamelijk krachtig gebouwde man ontwik
kelde, zou men echter de door een oogge
tuige opgetekende gUal!«n opeens verbruik
te schelpdieren toch voor overdrijving of
vctgri-ing honden, wanneer niet door tv,te
als 1 vertrouwbaar bekende kroniekschrijvers
hetzelfde aantal genoemd werd. T<s»n een
zekere koopan Doun, uit Berlijn, t'én zijnet-
bedienden een korf zoo jui-t uit Hamburg
aangekomen oesters naar de koninklijke
teil ken liet brongen. gaf de koningin een
schildknaap order, deze tei-tond te brengen
ntutr het souper, waaraan behalve de koning,
nog drie personen deelnomen. Zeer verheugd
doot de aangename verrassing, liet koning
Fri'-drich Wilhelm een kok komen, die met
de vitte keukenschort voor en de dito mut-,
op liet hoofd met een scherp mes binnentrad,
en nu Ier plaatse de oesters openen mr*-'
„Zoodrn echter de kok zo neerlegde, nam
koning /e en al ze op." Inricht genc-rnai
VOl' B.
„Zoo .-tonden uii met Z. M. en ging» n
O O
mei weer zitten, vóór de laatste oester gege
ten vas. Een twintig stuk? daarvan kroeg do
overige compagnie, die toen slechts uit mij,
generaal Gnunchow en Dorhof bestond, vel
over de honderd heeft Z. M/elf gegeten.''
I erbazing en ook cenige afgunst i* hier
tusschen de regels te lezen, ofschoon de om
geving des koning* wel «enigszins aan zijn
manier van doen gevend rnoe-t zijn. Daar
bij wire Fried rich Wilhelm volstrekt niet
knijperig, maar mtvnde het /eer goed met
/ijn gasten. Bij de nvond-Hmonkoinjten in
het bekende ruokeollege -stond altijd «en halt
v li bier \<xn de aanwezigen klaar, lu-1 ont
brak rxvk nood nun girale boter en lfol-
lnnd*ehe kan-, Daaibij bevond zich op «en
tnirl die wat lei zijde -tend, tot vrij ge
bruik. ceu koud kaltsgebrI van '2o tot 30
pond of een ham en ieder dei' deelnemers
kon cltinr voor zich zelf afsnijden, vat hij
maar vilde.
De latere bankier, die een* IS eenten aan
fooi ontving van den koning, beeft de/o
gedurende /.ijn gehoede leven als een heilig
dom bewaard en luier dikwijls aan zijn
vrienden getoond.
De fooien zijn in den tegen woord igon tijd
vu l iets» gruotet' dan vroeger, maar meer dun
honderd oesters staande achter elknnr op te
oton. is een record, dat in den modetalen
tijd stellig maar zoo niet verbeterd wordt.
KJNDERKLEEDEREX VOORHEEN
EN THANS.
In liet laatst van de lSde ecuvv trachtte
men voor liet eerst kinderen een bi/ondere
kleederdracht te geven. Tot op dit tijdstip
werd do dracht van dc mannen cn vrouwen
ook gebruikt voor jongens en meisjes. In
den Spaanschen tijd droegen de jongens het
korte wambuis met Imogen geplooiden
kraag, den korten mantel, broeken met opge
vulde kuiten, ja zelfs den langen degen.
men uit de zakken van Compan te voor
schijn, dikwijls tot groot vermaak on tevre
denheid dor koningin en haar hofdames.
't Ging ten slotte zoover, dat do onuit
puttelijkheid der zakken van Compan
spreekwoordelijk werd aan hot hof. Men
begon belang in hem te stellen en zoo
kwam men langzamerhand tot de ontdek
king, dat hij een zeer ontwikkeld man was,
dio ook heel goed schrijven kon. Het duurde
dus niet lang, of men begreep, dat men
Compan best een gewichtiger post kon toe
vertrouwen, cn dus benoemde do koningin
hem tot haar privé-secretaris met den ti
tel van hofraad.
Ook in dio hoedanigheid voidccd hij uit
stekend, voornamelijk omdat hij zoo punc
tueel, nauwlettend en zorgzaam was. IL)
dacht steeds aan alles, vergat of verzuimde
nooit een enkele aangelegenheid, ea ver
vulde alle plichten, aan zijn ambt verbon
den, tot. groote tevredenheid zijner liooga
gebiedster.
Zijn schoondochter, Joanne Louise llon-
riette Genest, deed dienst als kamenier bij
de koningin en werd door haar interessante,-
voor do geschiedenis zeer belangrijke „Ge
denkschriften over hel ptivé-loven van ko
ningin Marie Antoinette", later bekend en
zelfs beroemd.
