65,ie Jaargang.
Zaterdag 23 November 1912.
No. 140T9
Wed. J. J. v. d. TEMPI,
Derde Blad.
Beth Chajim.
Stakings-oorlog1 en -vrede.
Deze courant verschijnt Hagel ijk s, met uitzondering van Zon- en Feestdagefc.
Pms perkwartaal: Koor Schie'damenXlaardingenfU 1.25, franTo
per post fl. 1.65.
Prijs per week: Koor Schiedam en V.laardingén 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent
Abonnementen worden 'dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
Sax aan het Bureau bezorgd zijn.
L Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven).
Aan de openbare school II te Schiedam
(Hoofd de heer C. Ruiter) wordt gevraagd
een Onderwijzeres
met pk to vrije- en ordeoefeningan en nuttige
handwerken.
De jaanvangsjaarwedde van f 550, welke
behoudens goedkeuring van Gedeputeerde
Staten, met ingang van 1 Januari 1913
door den Gemeenteraad is gebracht op
675 wordt yerlioogd voor de pk te nuttige
landwerken met f 25, v.oor de akte vrije- en
oxdooefeningeh met f 25, yoor de pk te hand-
teekenen met f 50, voor de hoofdakte met
f 200, en voor 2, 4, G, 8, 10, 13 en 16-
jarigeft dienst met f 50 voor ieder tijdvak
en voor het bezit der hoofdakte bovendien
na 19 en 22-jarigen dienst bij liet lager
onderwijs mede met f 50 voor ieder tijd-
ypk.
Dienstjaren, ook tijdelijke, elders door-
gebrpcM tallen mede voor de berekening
van het salaris.
Sollieitatiën in te zenden aan het adres
van den Burgemeester van Schiedam vóór
1 December u.s.
De sollicitanten worden verzocht, in hun
adres te willen opgeven, aan welke school
of scholen zij voorheen zijn werkzaam ge
weest.
De Commissie van Gemeentewerkon te
Schiedam is voornemens op Maandag
9 December a.s. des voormiddags ten
11 uur, op het Bureau van Gemecntewer-
kéh aan de Korte Haven aldaar, aan to
besteden de levering van:
Ijzerwaren, gereedschappen, borstels, doe
ken, fjdroglstartlkelen en verdere mate
rialen.
ten behoeve van den dienst der gemeen
tewerken, gedurende liet jaar 1913.
Het bestek ligt ter inzage op het Bu
reau yan Gemeentewerkon en is
aldaar tegen betaling van 25 cents ver-
krjjgbaar.
De gezegelde inschrijvingsblijetten moe
ten in een gesloten enveloppe, waarop een
aanduiding, dat zij een inschrijvingsbiljct
bevat, vrachtvrij worden ingeleverd in de
(Geautoriseerde vertaling naar
INGEBORG MARIA SIECK.)
Waar gaan wij heen? De nauwe steeg,
die wij ingeslagen zijn, loopt toch dood
Dwars over de straat staat een gebouw
en verspert haar verderen, krommen loop.
Zullen vrij omkeoren?
Neen, laat ons eerst eens verder kijken.
Wij bevinden ons midden in de oude Praag-
sehe Jodenbuurt, met haar donkere, smalle
straatjes, een waar doolhof, on hebben zoo-
even de oudste synagoge bezocht. Toon
^jn wij op dit steegje uitgekomen en
staan nu voor het huis, dat don verderen
weg versport, ten er wel niet als iets bij
zonders uitziet, maar waar wij toch binnen
willen gaan.
Een oogenblik daarna zijd wij in het
huis, en worden 'door een kleine voorkamer
been haar een allerbanaalste glazen dem
gebracht.
Maar d,an begint de droom, de sage.
Want door die glazen deur komen wij on
verwachts op vochtiger», zachten grand, fce-
ffljdden van geurige, dohkbro koelte, en
tnsch, jeugdig groen eten enkel, vroofLijk
vogelgeluid en een aanhoudend, zacht sui
zen.
Hier ligt 'n verwaarloosde, idichtbegroeide
bbn, verborgen, als ware 't teen, geheim
!neri begrijpt zelf niet hoé tusschen mu-
ten en rijen huizen, overschaduwd door
dicht, ineengestrengeld groen van takken,
'bit do gansclie hof eruit ziet als Ware hel
00 enkele, groote, dichte loofhut.
En het zijn vlierboomen, die hem over
schaduwen met groote, bit ter-zoet geu
rende, bijna zwarte bladeren.
Vooraan, langs do smallo paden is do
Uln lichter van kleur, door hoog, welig
gras, dat wild is ogeschoten, maar roerloos
op het Bureau van Gemeentewerken aan
wezige gesloten bus, vóór des voormiddags
10 uur van den dag van aanbesteding.
Érijg der Advertentiën! Kan 16 regels f 10.92; iedere regel meer
16 cents. Reclames 30 cent per regel, Groote letters naar de plaats die zij
innemen,
Advertentiën bij abonnement op voordeeligo voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.'
In Öe nummers flie Dinsdag-,- Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, wenden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 3D cents per'advextentiej bg vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen
Intercommunale Telefoon No. 103.
Een natuurlijk gevolg van do moderne me
thodes in de politiek, is, dat het kiezers
volk en bijgevolg de politiek zich altijd
op enkele hoofdpunten vryi het oogenblik
concentreert en dat zoo heel belangrijke
zaken soms tijdelijk geheel uit hot oog ver
loren worden. Op sociaal gebied is zoo
alle aandacht tegcnwooixlig geconcentreerd
op de verzekcrings'wetten, terwijl de be
langrijke vraag hoe slakingen en uitsluitin
gen met al haar nadeelige gevolgen vooi-
komen kunnen worden bijna, niet bespro
ken wordt.
Nu is hot wel waar, dat deze vraag
buitengewoon lastig is en dat speciaal voor
Nederland een bezwaar is, dat in bet bui
tenland een oplossing zonder meer nog ner
gens gevonden is, Doch is het nu werkelijk
eer» Wet van Meden en Perzen, dat wij geen
maatregelen invoeren als niet in verschei
den landen de proefhoudendiheid daarvan
gebleken is? En al is het een lastige vraag,
dan slaat daartegenover, dat een oplossing
buitengewoon veel goed zou doen.
Vooral dit laatste verlieze men niet uit
het oog 1 In stakingen wordt heel wat geld
verloren en daar staan elementen tegenover
elkaar, die eigenlijk in den harden strijd
tegen het buitenland schouder aan schouder
behoorden te slaan. En b'ij een staking lij
den vele vrouwen en kinderen mee, wat
toch al evenzeer diep bedroevend is. Doch
het allervoornaamste gevolg van een re
geling van den arbeidsstrijd door arbitrage
in plaats van door stakingsoorlog zou wel
dit zijn, dat weer het recht triomfeerde,
waar tegenwoordig in veel gevallen geweld
zij het dan in de meeste gevallen niet
direct vuurw apen geweld domineert.
Do oorlog tusschen Werkgever en werk
nemer heeft een volmaakt gelijksoortige de-
moraliseerendo uitwerking als de interna
tionale oorlog, omdat hij de gedachte aan
recht en billijkheid vervaagt en leidt tot
opvattingen, die vaak door het doel de
middelen meenen te kunnen heiligen.
Die ongunstige resultaten vindt men zoo
wel in de verhouding tusschen stakers en
werkwilligen, als in do opvattingen over
writ in den strijd geoorloofd is en vat niet.
En over het geheel moeten stakingen en uit
staat als iVier óp don bodem dor zee.
Tusschen het gras wuiven de groote scher
men van dolle kervel, ragfijn als kant.
En het donkere looverdak buigt zich over
al onder liet gewicht van zware, schitterend-
witto vlierblocsems, die eruit zien a,ls een
vergroot spiegelbeeld van de bloesemscher-
men beneden in het gras.
Hier zou men graag een poos ronddwa
len, alleen mot zijn gedachten, zo laten
komen en gaair, gelijk ze wilden of kalme
spelletjes spelen, uit den tij'd, toon wij kind
waren.
Maar het is hier geen tuin om in te spe
len. Overal langs dc smallo, zwarte paden,
tusschen gras en bloemen, onder dc vele
knoestige, verwrongen stammen der vlier
boomen liggen steenen en nog eens stee-
nen, in rijen of door elkaar, honderd dui
zendvoudig.
Sommige klein, laag, tot puin verbrok
keld, andere boog, rank, statig en zelfbe
wust. De meeste dichtbeschreven met won
derlijke, half uitgeVischto teekens en let
ters als waren het bladen uit een
oud, eerwaardig boek, die men had uit
gerukt en over den tuin verspreid, en
die daar nu lagen en wtichtten, tot een
hand ze Weer zou verzamelen.
Wij zijn in Belh-Chajim, het oude, jood-
sche kerkhof.
Er is geen enkele nieuWc steen, bij.
Do laatste doode, die hier rust, werd bin
nengedragen op een "dag in Mei van liet
jaar des Hoeren 1787. Maar Wanneer hier
do eerste steen word opgericht, dat weet
niemand meer. Dat is lang, heel lang ge
leden I
Zij moesten immers dadelijk oen tuin
hebben, om hun dooden te begraven, do
omzwervende, verdreven Joden, die zich
kwamen vestigen, aan do oevers va,n do
Moldau, opdat do d o o cL e n tenminste
dien vrede deelachtig zouden worden, dien
do levenden nooit gekend hadden. En
do sago Wil, dat zij reeds hierheen kwa
men, toen hun tempel in vlamtoen opge-
sluitingen, die met voldoende hardnekkig
heid Worden doorgezet, tot ongeregeldheden
leiden met al de treurige gevolgen, daaraan
verbonden.
liet is moeilijk allo kwaad, dal door don
bcdrijfsoorlog gesticht wordt, zich in cijfers
voor den geest te halen. Alen kan de ge
wonden en de dooden in den regel gelukkig
niet tellen. Doch wèl is het heel duidelijk,
dat er goederen voor do gemeenschap ver
loren gaan, dat vele individuen moeten
gebrek lijden, dat zaken te gronde gaan.
En dan is er het groote nadeel, dat de
staking (wij noemen niet voortdurend de
uitsluiting apart, maar bedoelen die even
zeer als de staking) een schok brengt in
onze rechtsovertuiging.
Immers over het geheel zijn wij over
tuigd, dat alle dwang tegenover een mede
burger, allo bedreiging, alle boycott uit den
booze is. Als men eens iemand hinderlijk
ging volgen, hem bcypotte of zjjn gezin
ging plagen of bedreigen om hem geld af
te persen, tot een anderen godsdienst over
tc halen, tot een andere politieke „overtui
ging" te brengen, zouden de plegers van
zulke daden door iedereen worden veracht
on als misdadigers tegen het genreene recht
worden beschouwd. Doch zoodra niet wordt
het doel om hem over te halen mee te
staken of a] die onbehoorlijke daden wor
den ineens door velen goedgekeurd.
Nu wordt hier tegenover dan door kracht-
mc-nschen verlangd, dat de staat tegen zulke
handelingen optrede en die wete te ver
hinderen on tc wraken.
Doch die eisclr is in veel opzichten niet
geheel redelijk. In do eerste plaats niet
qnidat de zoogenaamde bescherming van
werkwilligen in 99 van do 100 gevallen
een parodie is en moet zijn. Welk een
enorme politiemacht zou er noodig zijn om
in een stad van eenige bcleekenis zeggen
wij maar 300 werkwilligen, werkelijk af
doende tegen direct geweld 1e beschermen.
Ook de strafrechter kan hier maar weinig
men deirkc aan de pogingen om het
hinderlijk volgen onmogelijk te maken.
Lange Kerkstraat 3,
Scïiieöains Cliocolaad-adres,
Haal in de L. Kerkstraat 3 de prima
Sport 71/2 Ct.-rcep der firma A.DRIE/SSEN.
Voor 50 omslagen een pracht-Atlas cadeau
in lederen band.
Voor winkeliers verkrijgbaar.
gaan on hun stad verwoest was door de
Romeinen.
Maar uit die tijden zijn geen leesbare
opschriften meer over. Ja, heeft de sago
gelijk, dan zijn al die oudste stóenen ver
dwenen, verniotigd, mi don grond vergaan.
E11 daar liggen er ook nog wel, wamt
om ruimte te krijgen, heeft men het eeno
graf boven het andere moeten graven.
Zóóveel weet men wel, dat het eerwaar
dige bock, welks bladen hier rondom ver-
stiooid liggen, op zijn minst 7800 jaar-
oud is En gewichtige, verstandige, goede
woorden zouden wij kunnen lezen, be
halve al die namen, welke ons zoo oud
testamentisch in de ooren klinken, wan
neer wij slechts de krachtige, vierkante
schriftieokons dier oude Hebreeërs ver
mochten te ontcijferen.
Ook zinnebeelden zijn ia die stecnem
uitgehouwen. Die twee zegenende handen
op het gindsehe, hooge jjedenkteckcn wil
len zeggen, dat wie hier rust, was van
Aitions geslacht. Die kan met sleutel
duidt den Leviet aan, den tempeldienaar
van onds; en die slanke vrouwegestalte
met een roos in de hand, zegt ons, dat
hier do laatste rustplaats is van een
bruid. 1
Wij dringen dieper door onder het don
kere groene vlechtwerk der vlier-takken.
Overal op do zWarte aarde op de hoe
kige stecnen, op eiken grashalm, hebben de
bloesems een regen van kleine, dwarrelen
de, witte sterretjes gestrooid. ïtet heele
pad ligt er vol van, en liclit als een kleine
Melkweg vriendelijk op uit de donkere
schaduwen.
Beth Chajim heet deze plaats. „Huis des
Levens", „Huis dor Levenden", hebben zjj
hun doodenakker gcheetcn. En ihen jge-
voclt, hoe bemind zij waren, die allen,
die ter ruste zijn gebracht. 1
Hier zou men sprookjes kunnen ver
tellen, oeroud on geheimzinnig het is,
alsof zij opschieten uit do zwarte aarde,
evenals het lange, wilde gras.
jEn gesteld, het ware nu nog mogelijk
tegen direct geweld bescherming te ver-
leenen, waar blijven wij dan met het in
directe geweld, de bedreigingen, de wraak
tegen familieleden on kinderen, de mishan
delingen-achteraf
Doch de bedoelde eisclr is ook tot ze
kere hoogte onredelijk tegenover de stakers
zelf. Ook op dit punt zij men eerlijk en
orkenne men, dat een model-staking, waar
in men werkelijk niets zoir doen dan wat
zoo velen thans voorgeven te doen over
reden in de meeste gevallen op niets
zou uitloopen. Zal de mogelijkheid om te
winner» bestaan, dan moet een meerder
heid en soms zelfs een minderheid do
anderen kunnen meekrijgen. En zoolang er-
geen wettige middelen bestaan om de an
deren mee te krijgen of het conflict op
andere wijze uit do wereld te helpen, zoo
lang zal men de onwettige middelen van
dwang, bedreiging, mishandeling, boycott
toepassen, vreezen wij.
Min of meer oogluikend schijnt de over
heid dat alles wel Ie moeten toelaten, wil
zij niet het recht van staking tot een zin
ledig iets maken. En dat nu schijnt ons een
enorm kwaad. Waar de staat heeft te zor
gen, dat niemand om zijn leven, om zijn
eer, om zijn eigendom een haar gekrenkt
worxlt, daar is het absurd, dat hij eensklaps
ophoudt aldus te zorgen, wanneer er van
werkstaking sprake is en dim alle verwer
pelijke middelen oogluikend toelaat, die in
alle andere gevallen volgens de algemccne
rechtsovertuiging uit den booze zijn.
Dat dit verwarring onder de tnenschcn
moet brengen cn tot verslapping van oen
gezond rechtsbewustzijn moet leiden, ligl
voor de hand. Het is niet mogelijk, dal
men op den duur zich duidelijk ervan re
kenschap blijft geven, dat al die verwerpe
lijke middelen alléén in dat ééne geval
straffeloos k urm en worden toegepast. En
zoo zien wij dan ook, dat b.v. de boycott
ook op politiek terrein te Berlijn moet
het zelfs héél erg zijn haar intrede
doet.
Dat is uiterst bedenkelijk en dus is het
hoog tijd, dat er- iets gedaan wordt om
aan dezen zoo ongezonden toestand een
einde te maken.
Hoe nu arbeidsconflicten zoo te regelen,
dat zij de geschetste nadeelen van stakingen
en uitsluitingen niet hebben zonder dat men
met het kind het hadwater, met den sta-
kingsstrijd ook het stakingsrecht over boord
gooit?
Do meeste hebben betrekking op be
kende namen uit den tuin. Alaar er wor
den er ook verteld van hen, wier naam
niet meer gelezen wordt, wier steen is
verloren gegaan.
En zulk een zal ik probeeren u na to
vertellen, terwijl wij de paden op een neer
loopen, waar het geluid onzer voetstappen
wordt gedempt door den weeken grond
en waar het onafgebroken zoo wonder
lijk suist boven onze hoofden.
Hier op het oude, joodsche kerkhof,
slapen do dooden hun langen slaap rus
tig en ongestoord. Nooit hoort men van
geestverschijningen iin |den nacht, van
spookgestalten, die oprijzen en over de
graven wandelen. Het is hier te midder
nacht even stil en vreedzaam als over
dag. I
Slechts van één enkele dezer duizen
den dooden Wordt verteld1, dat hij geen rust
heeft kunnen vinden in het graf. En van
dien oenen zal ik u vertel Ion.
Meer dan honderd j<w geleden was or
een voorganger van de synagoge in het
Praagsche Ghetto; deze was weduwnaar, en
had een zoon, Isaüc geheeten, Het was een
verstandig, peinzend kind, e.n van zijn
vroegste jeugd af aan wist hij, dat bij zijn
leven wilde wijden aan het onderzoeken
van do wet en do godgeleerdheid-. Het
was zijns vaders harte wens ch, dat hij een
maal mocht w-orden als een dier groote
rabbijnen, beroemde talmudkenners, zoo
als de Praagsche gemeente er bezeten bad
maar liij wachtte zich wel, hierover met
den knaap te spreken, opdat hij geen, lioog-
moedigo denkbeelden krijgen zou. Voor-
loopig moest hijij eerder zijn leeslust wat
tegengaan, want zelfs in zijn. vrije uren
zat Isaüc over z'ijti boeken gebogen
mot zijn geest ver Weg van liet gewone
leven.
Dwong zijn vader hem, wat rust te ne
men, dan toefde hij gaarne in Beth Chajim,
De vraag is bij uitstek moeilijk en ner
gens beeft men daarop nog een voldoend
antwoord gevonden.
Het verst is men ilaaimee intusschen in
Australië, Eu al zijn de toestanden ginds
in dat nieuwe land in heel veel opzichten
niet te vergelijken met den toestand in oude
landen als hel onze, toch blijven de proe
ven daai zeer interessant, en verbaast bet.
ons haast dagelijks, dat men deze pogingen
om zulk een diep-ingrijpend probleem op
te lossen; niet met grooter aandacht volgt
en zich dam van niet scherper beeld tracht
te vormen.
Lag Antralië op clo Maan, men zou
niet neiclarhtiger berichten over die tocli
zoo uiterst interessante pogingen kunnen
krijgen dan thans, nu er toch niets dan een
aarde tusschen onze tegenvoeters en ons
zelf inïifL
In de eerste plaats schijnt men ginds
over het algemeen tc hebben ingezien, dat
men er zonde» eenigen dwang niet komt.
Alleen maar do gelegenheid openzetten om
een scheidsrechterlijke uitspraak in te voe
ren, schijnt niet voldoende. Aten moet tol
arbitrage kunnen duingen en men moet aan
de uitspraak van den scheidsrechter dwin
gend gezag kunnen toekennen.
Daarbij slaan twee dingen op den voor
grond: het handhaven van den loonstan-
danrd op een redelijke on behooilijke hoogte
en het voorkomen van economische stoor
nis, die hel gevolg van arneidsconfliclen
is. Om de verwoestingen op hel gebied van
hot rechtsbewustzijn en om de dooi* do in
dividuen te lijden schade, die niet van
economische»! aard is, bekommert men zich
dus niet in die mate.
Aten wil in plaats van ooilog diplomatieke
onderhandelingen. En 011» die te kunnen
voeren, heeft men in veel gevallen tegen
over do patroons de vnlcvereeuiging willen
stellen. Dc arbeider op zich zelf if niet
krachtig genoeg om met hc-ni bindende over
eenkomsten te sluiten en om beslissingen te
geven, waaraan men hem gebonden kan
achten. Yeisehciden Staten van Austmlié
geven den leden van vakvereenigmgen clan
ook allerlei voorrechten in deze materie en
dwingen den werkman bijna om lid tc wor
den. Doch zij cischen dan ook van de vak-
vereeriiging, .dal zij naar vaste 1 egels goed
bestuurd wordt on een bepaald omschre
ven werkkring heeft.
Doch er zijn hier uitzonderingen. Geen
uitzonderingen zijn ei intusschen op hel
vasteland van Australië "tegen de bepaling,
dat werkstaking of uitsluiting ongeoorloofd
het oude, begioeide kerkhof, dat vlak ach
ter zijn huis lag, en waar men door een
laag poortje kon komen.
Daar trof hij dan Esther aan, het jongste
kind van Rabbi Efraim Horowitz een
opgeschoten meisje met zachte, zwarte
oogon, dio peinzend 011 toch vroolijk ko
ken, als hoorden zij altijd naar iets moois
cn verstandigs. Zij hield van don groenen
doodenakker met. zijn donkere vlierboomen
cn talloozc stecnen, welker opschriften
zooveel te denken gaven. Haar rader had
haar verscheidene daarvan uitgelegd, 011
sommige kende zij heclevnaal van buiten
deze bladzijden uil do geschiedenis van
haar olk.
Als Isaiio dan in don tuin kwam, lie
pen zij samen door dc paden. Esther
vertelde verhalen over de dooden, die daar
sliepen onder het lange, stille gras. Esther
verborg zooveel achter lwnr zwarte oogen,
omdat zij, van dat zij klein was at aan,
naar heel andere dingen lmd geluisterd
dan andere kinderen. Soms gingen de
tweo jonge mcnschen ook zwijgend naast
elkaar voort, jll.un tuin was zoo ernstig,
dat het iemand niet in de gedachte zou,
komen, er te lachen of zelfs veel te pra
ten. Dn willekeurig meenden, zij, dat het
looverdak er zoo donker was, omdat do
doffo Lonen van ,,Kadisoh"- er zoo vaal:
opstegen, en dat de grond zijn vochtigheid
hieraan to danken had, dat er zooveel
geschreid was.
En eens wees Esther met den vinger
omhoog naar de sombere, verwrongen
vliertakken en zcide:
„Het, moeten zulke hoornen geweest zijn,
waarin zij hun harpen gehangen hebben.
Geloof je ook niet?"' 1
Maar tegen den avond kwam er pen
oogenblik, waarop do donkere tuin als
scheen te glimlachen, Licht was liet, licht
onder allo hoornen., Want dam zond do
zon haar vlammende stralen schuin langs
do stammen, en. liet scheen wel, alsof er
talloozc gouden lampen werden aaingestih
SCHIEDAMSCHE COURANT.
m
