VERKIEZING
Provinciale Staten
J. I. van fler Ml
H
n
G
l
gpn
Schalk-
J. I.v. i
Westendorp J öz.J. H v.
STADSNIEUWS.
V
Bruin.
P. de
Dinkelaar.
-T.
Kavreman.
1. J.
Nolet.
A. C. A.
ofiiciej- van justitie te Utrecht een aanklacht
lesten Notaris Van der Heijden worden inge
dierid ter zake van boleodiging en zal ik
mij Jang-i dien weg recht verzekeren, nu
notaris Van der Heijden door zijn s lil z wij
gemlheid na, mijn set) rij ven en zijn wegblij
ven op deze vergadering, volliardt hij zijn
brie! aan de Liberale Unie gezonden. Door
volledige openbaarheid zat dan nu worden
ui [gemankt voor de rerlitertijke macht, wat
er van dien méér dan schandelijken aan
val op mijn goeden naam. overblijft", (tmid
applaus hier en verlegenheid ginds).
He heer Wolf Hot den president der ver
gadering): „Re.-tond er verlof, om den
brief doen* notaris Van der Heijden geschre
ven, openhaar te maken?"
De voorzitter: „Dat vet lof was door mij
aan professor Van Hamel verleend."
De heer Wolf: „.Maar niet door mriarii
Van der Heiden zélf dus?"
De voorzitter: ,,l);d was ook absoluut
niet noodig. He brief was gericht aan ons
bestuur en' moest dus ter kennis worden
gebracht van professor Van Hamel."
Hrof. Van Hamel: „De opzet, van deze
gehcele geschiedenis is alweder duidelijk.
Kr moest een grief tegen mij bestaan en
om die grief je vinden, nam men z'n toe
vlucht, tot laster. ,IIet volk van Mijdrecht
moest tegen mij worden opgezet."'
Keu der aanwezigen: „Dit laatste is al
gebeurd. Het praatje van ite pastoors is
hier van avond at rondgestrooid in liet,
dorp, vóór dut de vergadering begon,-
(Gefluit links en verbittering jegens de
zen spreker rechts).
Pref. Van Hamel: fc.Nèt wat ik dacht.
Kr moest een .praatje zijn 0111 tegen mij
te kunnen colporteeren. En van dat praatje
is notaris Van der Heijden de dupe ge
worden. Maar liet jloomsche Mijdrecht mag
liet dan nu wel een» hoorei), dat én liet
hoofd van de Itoomsclie schooi ie Maars-
aen én de .Hoonwehe propagandist Morel
in .liet. openhaar va.11 mij hebben gezegd,
dat ,ik in mijn redevoeringen n ie 111:1, ni^
heb gekwetst en dat men gaarne met mij
wilde .debattoeren."
Les Dienx s'en vont
Hel r,Vaderland" schrijft:
„Les Dieux fin vörd(De Goden ga.au
heen) schreef eenigen tijd, geleden „De No
derlander" naar aanleiding van de bezwa
ren van twee pï drie vooraanstaande vrij
zinnigen tegen de toen kort geledon tot
stand gekomen concentratie.
,.De Nederlander" zegt dit. sedert al lang
niet meer van ons. Want in de, Christelijk-
Historische gelederen gaapt de eene opening
na de andere. \De desertie tast niet al
leen de besten mm, maan- het. is een wer
kelijke ptaatkumligo beweging geworden,
een [Vannen van eigen groepen, een stelten
van [eigen candidaton in tal van districten.
Mackay vcirliel liet vaaiulet. Biehon liep
de coalitie tusschen de voeten. Hoogenhuy-
ze. •Diferee en anderen stichtten den Na
tionale» Bond van .Prolestautsche kiezers.
Slotemakor De liruyne en Van der Flier
zonden •hun manifest in de wereld. Van
de jl.ïrv richt sinds lang zijn gesc-hut te
gen den Driebond. Ril nu verliet ook Van
Koetsveld, - <ie schrijver ,van „Onze (n.l.
dc •Oir.-llistor.) Beginselen", do gelederen
en «telt, zich in den weg van de Coalitie}
in liet door haar als vast beschouwde,
district' tineek. Dat zulke, door de partijlei
ding geijkte personen, de Chr.-Ilist. Unie
verlaten 4s een teeken des tijds, bedenke
lijk (voor wits bleven.
Inderdaad les Dieux s'en vont!
Aan de Clir.-Hisl. partij is verwezenlijkt,
wat gij cfns "verweet.
Zutdbergen.
Maandag 9 Juni j.l. werd te Amster
dam de ledenvergadering gehouden van
de Maatschappij tot opvoeding van Weezen
en andere Minderjarigen in het huigezin
Zandbergen".
Uit het verslag van den secretaris bleek
o.a., dal einde 1912 in verzorging waren
301 verpleegden en dal hel bestuur besloten
'beeft tot den bouw van oen Herstellings
oord te Amersfoort, plaats biedende voor
24 pa tien ten.
Tot voorzitter werd herkozen (Is. J. I).
van Catcar te Beverwijk, terwijl ook de
altredende bestuursleden de lieer P. 11.
Majoor en de dames mej. 0. A. A. Bott-
ricius en mevrouw baronesse van Boelze-
JaerSuorniondt werden ^herbenoemd.
Verder werd nog in "twee beslaande be-
stmirsvacalurcs voorzien door de be
noeming van mevrouw baronesse van Fri-
daghvan Knal hoven le Spaamdam en den
heer t'. L, G. Beh rasse rt Best te 's-Gra-
yenhnge.
Door Burgemeester en Wethouders is het
uitnomen en opbergen van twee vlueddeit-
ren en liet maken en inhaiigou van twee
nieu,w,e 'vbieddenren in, liet biuueiisliiislmofd
de'* builensluis, welk werk de vorige week
in het openhaar werd aanbesteed, toege
wezen aan G. Beukclnian. le lleenvlie;x
voor de door hem ingeschreven som van
I" S18G.
Het faillissement van A. van den Berg.
koopman en glasblazer alhier, is door de
Bottenlamsche Rechtbank opgeheven.
Openbare vergadering.
Zaterdagavond zal In ,,ödéon" een open
bare vergadering gehouden worden, waarin
de lieer K. Tilout, redacteur van liet
„'Handelsblad", als spreker zal optreden.
Wij verwijzen naar de betreffende adver
tentie. 1-
Voor de op a.s. Vrijdag 13 Juni, le houden
stemming voor TWEE LEDEN van "de Pro
vinciale Staten in liet kiesdistrict Schie
dam bevelen wij den kiezers met den mecs-
ten aandrang aan bun stem uit te' brengen
op do candidate» van alle vrijzinnigen en
van de Protestantsclie groep, de liooren.
EN
Wij herinneren er onze lezers aan, dat
de stembureaus op den dag der verkiezing
in de verschillende districten geopend zul
len zijn van 's morgens S tot 's namiddags
5 UUR.
De Stembureaus in Schiedam zullen ge
vestigd zijn: District I Stadhuis, District
II üoele, District lil Schoollokaal Broers-
veld 144. District IV Gymnastieklokaal Bui-
tenhavenwog 7, District V School Dwars
straat.
Kiezers die hun STEMKA'ART mochten
zijn KWIJTGERAAKT, kunnen een andere
vragen
Kiezers, gaal allen morgen stemmen 1
Morgen, "hij de eerste stemming!
Wacht niet tot de herstemming!
Wanneer gij morgen niet aan de stem
ming deelneemt, omdat g ijhet voldoende
acht als gij bij de herstemming maar uw
stemplicht vervult, dan werkt gij mede
den candidaat flor •coalitie bij eerste stem
ming misschien de meerderheid te bezorgen
fill is van een herstemming geen sprake.
Alleen als allo linksche kiezers reeds
morgen ter stembus gaan, zal er een her
stemming plaats hebben en zulten de-vrij
zinnigen hun candidate» gekozen zien.
Dat is gebleken bij vroegere verkiezingen.
Kiezers, gaat dus allen morgen stemmen,
zoo mogelijk vóór 12 11 u r.
Do stemkaarl voor de Statenverkiezing,
die morgen plaats heeft, is die, waarvan
de voorzijde zwart gedrukt is; die
kaart moet de kiezer dus morgen mede-
nemen naar het stembureau.
Wij geren hier ouder oen model van
een stembriefje. Dc kiezers hebben niets
-anders te doen dan bun stembriefje in
overeenstemming te brengen met dit mo
del, dat yvil zeggen, de onderste tweo
blokjes zwart te maken, om hun stem uit
te brengen op de beide vrijzinnige can
didate».
Aanwijzing-
Namen.
Voor
der keuze.
letters.
i
.Eenpovere methode.
Den Rechtschcn kiezers wordt hij aan
plakbiljet het volgende medegedeeld:
Dr. Chinning, liukseh candidaat voor
dc Tweede Kamer in dit district, ver
klaarde in een rede op Dinsdag IÓ Juni
te Vla aiding en, dat, wanneer bij de
Tweede Kamer-verkiezing Links wint,
getracht zal worden de invaliditeits- en
ouderdomswetten, die 1111 aangenomen
zijn, ongedaan te maken.
De werkman zou dus weer verstoken
zijn van een wet, die hem een 0 n b'et-
zorgt! en ouden dag waarborgt, indien
de Eerste Kamer deze snoode toeleg niet
verhinderde.
Maar 0111 dit, te doen moet deze Rechts
blijven.
(Het woord on bezorgd en staat, in
hel biljet gespatieerd. Red.)
Wij zullen hei oordeel anti onze lezers
overlaten en verzoeken luin allee» in het
verslag over do gisteravond door dr. Gun
ning gehouden lezing na le gaan, wa,l deze
omtrent de Staalspensioonncering gezegd
heei'l. Zij zullen dan zien, dat dit biljet
in volkomen strijd is met wat deze spr.
heeft gezegd.
Zweminrichting-
Do temperatuur van het water was heden
morgen 60 en hedenipiddag 63 graden Fah
renheit.
1->y
Dr. .T, II. Gunning Wz.
IX; candidaat der vrijzinnige partijen in liet
district Schiedam, cl». J. II. Gunning Wz., heeft
zich gisteravond Dinsdagavond heeft hij te
Vtaardingen gesproken in een openbare ver-
gadeiing aan 'de Schiedamsclie kiezers voor
gesteld. De gioole Odéon-zaat was stampvol,
zoodal velen mei een staanplaats genoegen moes
ten nomen.
De leider van deze bijeenkomst, de heer
P. Lodp uil, meende in zijn openingswoord
uil de groote opkomst le moeten concludoereti.
dal lo Schiedam de coneenlratio bijzonder velen
voor zich heeft gewonnen. Daarna gat hij hel
woord nan dr. Gunning.
De heer G u 11 n i 11 g begon met de verklaring,
waai om men hem een Kamer-candidatuur trad
aangeboden. Men wilde getuigen, dat iemand,
die overtuigd orthodox geloovig is, toch niet
christelijk politiek behoeft te zijn, 011 op die
verzekering had hij, die tot de protestanlscho
orthodoxie behoort, de cnndidaluur aanvaard,
daar volgons zijn meening orthodox protestant
en liberaal tot in hun innerste verhand samen
kunnen gaan.
•Is dat zoo, dan ligt daarin opgesloten hol
eorsto thema jan -sprekers rede. Hij acht zich
dan geroepen om aan te toonen, dat de heek'
z.g. christelijke politiek der coalitiepartijen be
rust op een hedriegelijke waarheid en boe die
waarheid zielizclf telkens «fjmtwrieht, hoe zij
hot karakter bederft, vrije mensehen in slaven
ketenen legt on den wetgevenden arbeid slepende
hmidt.
Dil heioog zal zich richten legen de chr.'s
lelijk-hislorise.he partij, en niet zoozeer tegen
de ronm«ch-katholioke en de anti revolutionaire.
Derhalve kon spr. ook zonder gewetenswroeging
de ennaidatuur aanvaarden tegenover jhr. de
Geer, die overigens ee-a zeer bekwaam en ka
raktervol man is gebleken. We, aldus spr.,
bestrijden echter niet jhr. de Geer, mant- de
coalitie cti de ehrislelijk-historische partij, die
hel voortbestaan der coalitie iieeft mogelijk ge-
maakt. Ze hoeft in April de gelegenheid gehad
aan do politieke vertroebeling, door de roaliiie
gebracht, een eind le maken. Dal heeft ze
niet gedaan. Daarom zal aan haar hat straf
gericht worden voltrokken. 'I Meest nog, wan
neer de coalilic wint, want dan zal ze zich
in dezelfde positic bevinden als de kinderen
Israels in Egypte, toen deze tijdens htm ver
drukking dc tichelsteenen moesten bakken en
aandragen voor den bouw van de tempelsder
Pharao's.
Dal heioog zal niet gemakkelijk zijn. De dwa
ling heefl zon'n bedriegelijken schijn en nok o-m
schijn van waarheid.
Averechts zou hel zijn, Ie beweren, dal po
litiek en geloof niets met elkaar gemeen heli-
hen. Er hestaai geen eerlijk man. wiens poli
tieke overtuiging niet wortelt in zijn levens- en
woiotdbeschomving. Hoe natuurlijk schijn! hel
daarom niet, dat het gememsch.ippcii.jk geloof
tol dezelfde politieke overtuiging moet voeren,
daardoor gravende een onoverbrugbare kloof
tussctien hen, die dat loochenen.
Gemakkelijker is hel, de betrekkelijke waar
heid hiervan le erkennen, dan de zuivere waar
heid daaruit te onderkennen. Misschien is de
dwaling het best aldus te formuleerenhel
christendom! zit niet in de dingen, maar in
den mensrh. Hol clirislendom is niet iets uiter
lijks. maar innerlijks, evenmin als er bijv. zijn
gereformeerde geiten of katholieke knikkers.
Het zil ook niet in de handeling van den
menscli. maar in den persoon.
De mensrh beweegl zich als geeslelijk wezen
op met de toenemende culluur steeds grool *r
in aantal wordende levensgebieden. Elk dezer
gebieden wordt, behrersrbl door eigen wellen.
Hot christendom nu behoort uitsluitend tot het
zedelijk.religieuzo gebied. On die manier dringt
liet hij den mensch binnen. De andore gebieden,
nis bijv. die der scheikunde, rekenkunde, ge
schiedenis. geneeskunde, vallen huiten haar
macht; zijn onafhankelijk. Dat is maar geluk
kig ook, want alle afhankelijkheid is weder-
keerig. Wie zich bijv. politiek afhankelijk stelt
van nel christendom, Stelt het christendom op
zijn beurt afhankelijk van de politiek, Dit is
diur ook de reden, waarom de politiek van
niohcbrislenen dikwijls Christelijker is dan die van
christenen.
Applaus.)
Alen zat tot de conclusie moeten komen, dal
er geen christelijke politiek kan zijn. De on
twijfelbare aanrakingen, die zo met hot chris
tendom heeft, liggen in den mensch. Merkwaar
dig genoeg, woidt dil met zooveel woorden in
art. 3 \an het anti-revolutionaire partijprogram
erkend. De groote dwaling echter is, dat men
meent, dal de erkenning van de onafhankelijkheid
der staatkunde te kort doel aan de souverei-
nlteit Gods. Een sympathieke, ecrbicdwaanligo
dwaling, meent spr., maar een noodlottige, 't Is
waar, dat die onafhankelijkheid een betrekke
lijke is. De staatkunde beslaat een uitgestrekt
veld. Zo werkt ook op hel geestelijk leven van
het volk. Maar ten slotte is toch do staatkunde
geen moraal, noch religie, vormt zo een eigen
levensgebied. Ze is uil tiaar aard Hardsell en
heeft als zoodanig niets te maken met hol
Koninkrijk der Hemelen. Dat wel te gclooven
is een noodlottige dwelling, precies tegenoverge
steld aan wat de brenger van het christendom
beoogde.
Hel vooideol van hel tegenwoordige oogen-
blifc is, dal de vruchten van die dwaling thans
volledig rijp zijn geworden, en voor ieder, die
zien wit, zichtbaar. Spr. toont dat aan uit de
jongste phase van onze politieke ontwikkeling.
Men is begonnen met de soevereiniteit Gods
te propageeren en eindigt met mcnschetijke die-
taluur. Gods wil n.t. ligt in bet zedelijk-reli-
gieusc. Daarbuiten is ze niet direct toepas
selijk. Daarom hebben de christelijke politici
een noodbrug geslagen. Er moei n.l. een inter
preet, een vertolker van dien Wil zijn. en
noodzakelijk met grool gezag bekleed.
Voor de 14.-K, kerk bestaat in dezen geen
bezwaar. Haar gezag is grool genoeg, immers
onfeilbaar. In dc protestantsclie wereld echter
blijft niets anders over dan dat personen,'" die
den suggestievon rlurf hebben als interpreters
van Gods wil dp te treden, hel gezag aan
zich trekken. Gods wil wordt menschenwil. men-
schcngril, menschendwang. Aan de goddelijk
heid van de zending van zoo iemand mag niet
getwijfeld worden; dal is noodzakelijk voor zijn
autoriteit. Dan moei men zeggen, dal het gaat
vóór of legen den Christus. Als do overheids-
peisemen doen wal ze volgens dien tolk niet
mogen doen, dan worden ze ongenadig afge
straft. De interpreter wordt iiulerduad een pro
test nntsche paus.
Inhissehcn is dc onmogelijkheid van de reehl-
slreeksehe toepassing van de Ordonnantiën Gods
iu vele gevallen zóó 'duidelijk gebleken, dal ze
niet kan worden ontkend. Men verdraail dan
een hijboltcksl of verdrijft de kwestie naar do
neutrale zóne. Vroeger bracht men steeds dc
eerste methode in praelijk. maar ook tegenwoor
dig wordt (lit oude paardje nog wol eens van
stal gehaakt. Alen denke slechts aan dr. Kuy-
per's verklaring, dal de vrijhandel in strijd is
mol de Ordonnantiën Gods, in verhand met
den torenbouw van Babel. IIol Iweede middel
I komt ecliler meer en meer in zwang, 't Is dan
ook een prachtige uitvinding, want men heeft
dan, evenals de Ougeleovige propagandist, de
handen vrij. Volgens jhr. mr. A. F. de Savor-
nin Lobman, violen in 1908 de Drankwet, de
verzekeringswetten, de sociale wetten, de belas
tingwetten, de legcrorganisnlic, de kustverdedi
ging, de administratieve rechtspraak en do kies-
leehtregeling buiten de specifiek christelijke po
litiek. De vraag is zeker gewettigd, wat er dan
nog overblijft voor die politiek. Hierbij zijn
toch een heele boot dingen, waarbij bet staats
gezag zich met zedelijke dingen heeft te lie
moeien. Aldus erkent men zijns ondanks de
onafhankelijkheid der staatkunde. Maar zelf be
vindt men zich in de onwaarachtigheid.
Maar volgens dc Ordonnantiën Gods kan er
geen neutrale zóne zijn, Alen begint n.l. Ie zeg
gen, dat alles aan de Ordonnantiën Gods is
onderworpen, en ten slotte eindigt men in de
neutrale zóne. Aldus bestrijdt 111011 wat. men
belijdt, en belijdt men, wat men bestrijd!.
In bel anii-revol. program staat volder, da!
de staatsomJieid moet dienen om den gods
dienst te bevorderen, dat ni. a. w. de kerk
zal Iieerselien over den staat. Voor de Tt -Katho
lieke partij is dat geen bezwaar. 7,ij noemt zirli
immers liet Koninkrijk Gods op aarde. Zij is
iiitil alleen een geestelijke, maar ook een we
reldlijke macht. Haar geloof is dus gunstig
voor haar politiek progiamtna, liet vormi dus
een politiek punt. Maar dan is het ook vol
komen geoorloofd tiaar met politieke wapens
Ie bestrijden uit zelfbehoud. Dat is geheel iels
anders dan anli-pupisme, liet heeft met zou
iels niets te maken.
Ook voor de a.-r. is dit programpunt niel
zoo zonderling als liet wel lijktAlel Calvijn
heeft zij tamelijk slerkc theocratische neigin
gen gemeen.
De chr.-bislorisehon echter leven in een heel
andere gedachten wereld. Toch zegl hun pro
gram hetzelfde, ja, maakt tiet nog erger. Ite'
zegt feitelijk maar de clir.-liistorisehon meu
nen het zoo erg niet tiet doet er niet toe
of de tegeerende menschen ze'f christenen zijn
maar de staat moet door die menschen ge
regCerd worden naai* de door de Ji. Solui'!
geopenbaarde Ordonnantiën Gods. Tot stiaf
moeien ze nu goedpraten tiet wereldsche gedoe
van hun bondgenonlen. Ze welen zeer goe-l.
dal de staal niel deugt als hevordeianr ven
hel christendom. Dit legt daarbij steeds be!
loodje. Alijii macht is niel van deze aarde
heeft de Chrislus gezegd, doch veten zijnet
volgelingen wilden altijd wij/er zijn. Alaar allii'l
verzet Hij zie.h weer en roep! hun toe: Mensch
wie heeft u tol een reehler over Afij gestold
De ralsche leus, dal uit één geloof één staal
kunde kond, scheldt wat wel bijecnbehoorl. Al
weer de a.-r. en de r.-k. hebben daar den
minsten hinder van. Hoe afschuwwekkend hun
monsterverbond ook is, toch kunnen zij liet
vrij goed samen vindon. Dr. Kuyper waarschuw
de eertijds wel in krachttermen legen overleg
met de r.-k. staatspartij. Waar deze altijd zoo
klaar staal met bijbelteksten, wil spr. ook eens
wijzen op die van don hond, die terugkent t
tol wat spr. niet noemen zal. Atisschien is
dat hier van toepassing.
(Applaus.)
Krachtens een niel te loochenen verwarri-
scnap, voelen de a.-r. zich niet beklemd in
de katholieke nabijheid. De arme cllr.-hist cui-
schen voelen zich eebler allesbehalve prettig
in dat gezelschap. Dal is j'n de laalsle dagen
duidelijk gebleken.^ Vandaar dat. velen den ouden
raaa van dr. K. opvolgden 011 zich afkeerden
van het advies hunner leidslieden tot oen samen
gaan met Home. .Maar die leidslieden komen
dan ook in volledige tegenspraak met zichzcl-
ven. Zij moeten zich laten aanleunen, dal dr.
Kuyper ook non alten omval onder zijn linio
Mvslicn.
Ongelukkig is vegeeren geen werk van mystiek,
maar van zeer wereldschcn aard. Air. v. Id-
singa erkende dit. Verder wees spr. op de
tragische figuur van jhr. mr. De Savornin
Lobman, den chr.-hist. leider. Alocrmnlen ge
smaad door de a.-r. partij, zien we hem toch
telkens weer zijn eigen werk afbreken en zich
uitsloven voor dr. Kuyper. Haast spreekwoor
delijk is gewordenLobman spreekt tegen, maar
stemt vóór.
Dc eenvoudige waarheid is, dat de chr.-his-
torischen feitelijk liberalen zijn. AVat hen scheidt
van de liberalen is een onnooze! klein rivier!}®,
volgens prof. v. cl. Vhigt, een Rubieomietje. Het
is de dierbare valsebe leus van verband Ins-
schen geloof en politiek. Zoolang die niet
wordt weggenomen, komt er niets van oen
overlrekking der scheidingslijn.
Het best komt die valsclibeid uit in do houding
van de coalitie tegen minister Talina. Alen wist
wel van zijn sterk socialistische neigingen. Hij
viel bovendien niet mee, en toen zijn eerste
proeve, rlo Bakkerswet werd opgediend, be
dankte de Kamer ervoor. In nonna'tb omstan
digheden zou een minister zijn ontslag hebben
genomen, maar coalitie en minister bleken
grootmoedig. De clir-historisehen echter zou
den in don vervolge wel spaken in hel wie!
dor regeeritlgsmachine mogen steken, onder
voorwaarde echter, dat ze die bijtijds eruit trokken.
Toen legde dr. Kuyper de karwats erover en
alle wel ten rnoeslon erdoor. Spr. hoeft aan
liet zonderlinge verloop niet te herinneren. Zon
zijn ten slotte de sociale wellen erdoor gejak
kerd door menschen, die er geen zin in hadden
Dat hebben chr.-hist. kopstukken in de Eerste
Kamer zelf erkend! Zo hadden do wetten slechts
aangenomen, omdat anders staatspensioen werd
gevreesdDit. is echter een ondeugdelijk argu
ment. Staatspensioen komt er al
leen, wanneer de concentratie aan
hoi bewind komt. Bij 't afstemmen van
een wet komt alleen een andere minister.
ilfel stemmen vóór wel ten, waar men in den
grond van zijn hart togen is, is bovendien
oneerlijk, dus onchristelijk. Eigenaardig is ook
dat die Tnima-weiten zoo socialistisch zijn en in
strijd met de christelijke beginselen, 0. a. om-
dal, zij hel particulier initiatief dooden.
Merkwaardig is thans, hoe van ullra-oillio-
doxen kant een protest is gekomen, en vol
komen raak ook. Een paar vroede en vrome,
mannon hebben verklaard, gewetensbezwaren Ie
hebben legen den ver/eknringsd.wang. 0111 tte-
zelfdo reden als legen den vaccinedwang. is
nu gewetensdwang, wanneer iemand gedwon
gen wordt zich te laten vaocineeron, in strijd
mol de ehrislelijke beginselen, dan is dil even
zeer het geval mei don dwang, waarbij iemand
lot verzekering wordt verplicht. Aldus in 't kor!
hun betoog legen de christelijke Kamerleden
Het w;ts echter aan doovemansdeuron geklapt
(Applaus.)
Ziehier, aldus spr., do tragedie van de ge
scliiedenis cencr parlij, opgetreden ter heslrij
ding van.'don gewetensdwang door de hberab
overheid, on Hums zeif aangeland hij knuser
gewetensdwang. Alweder is dil voor de Rukatho
Keken vanzelf sprekend, desnoods ook niel zor
onbegrijpelijk voor de anti-revol., na al wal ze
leerden in de school van dr. Kuyper, maar
voor de chr.-historische» is het een hard gelag
zich in,zulk een (Iwanggezelschap te bevinden
Zoo gaal het ids hot christendom wordt ge
koppeld aan wercldsehe dingen; dan vergaat
zijn karakter, het een wigheid skarakter. Telkens
zien we de kerk instellingen van menschelijken
aard legen den vooruitgaande» tijdgeest verde
digen, en dan blijkt achteraf, dat liet nieuwg
niet met liet christendom in strijd was. Alen
denke slechts aan Galilcï, Zoo is liet ook
gegaan met allerlei heilzame wetten, door do
politieke christenen met kwasi.cliristelijke argu.
menton bestreden Niet lang daarna legden zij
er zich hij neer en beschouwden ze weldra als
een giooten zogen.
Omdat er geen eigenlijk christelijke politic-k
is, wordt hot een zuivere holangenpolitiek, het
binnenhalen van den buit. Vim jaar tot jaar
wordt men cynischer, geinige de vele partij-
benoemingen, De wijze, waarop de specifieke
onderwijswetten sinds Kuyper en Heemskerk
werden behandeld, is do behandeling van partij-
wette® ln die manier lijken de coalitiepartijen
veel op dc soc.-democralisctie partij. Ook dezo
komt op voor lifu'ir volgelingen en niel voor
dc geboete natie.
Het gemis van een wezenlijk politiek grond
beginsel wreekt zroh ook in een wetgevende
ledigheid. Bijna niets is er op wetgevend ge
bied tot stand gekomen dan partijwetten lea
bale van bijz. scholen. Stel daartegenover de wet-
leu onder liberale ministers tol stand gekomen,
als de afschaffing van accijnzen en rïjkstolteu
mei invoering van directe belastingen, zulks
ten koslc van de beurs der liberalen zelf.
Ook de peisooidijke dienstplicht en de Onge
vallenwet tieeft de natie aan de liberale partij
le danken. 'I Is nog niet gebleken, dat iemand
audeis hiertoe in staal was.
Als we dan toch moeien rogecren in de neu
trale zóne, volgens het lijstje van don heer
Lobman, laten we zulks dan laten doen door
hen, die op dal neutrale gehieil thuis zijn.
Dal geen christen daartegen kan zijn, meent
spr. lo hebben duidelijk gemaakt. 1
Ten sloiie behandelde spr. de praetisehe poli
tiek. Z.i. gaal To. a., mot of zonder Grondwets
herziening, om hol onderwijs. De bevoorrech
ting der bijzondere school is alleen liet cement,
dal de coalitie bijeenhoudt. Dit wordt erkend
door hun polilick accoord, dat geen ander
atlikel Inhoudt. Ho! naar voren brengen van
hot onderwijs is een handigheid van dr. Kuy
per. Hij hooft daardoor verhinderd, dat do
elir.-hislorischen de vennootschap opzegdon en
(evens diong hij daardoor de liberalen in do
defensieve stolling, 11.I. verdediging van de open
bare school Als man van de praelijk sprekende,
kan spr. zeggen, dat al de smaad en laster,
over die school uitgestort, in geen enkel op
zicht is verdiend. (Applaus.)
De vraag is echter nog of liet cement zoo
hijzonder hecht is. De chr.-historischen voelen
minder voor net vermoorden der openbare school
dan voor haar ehristianiseering.
Vaststaat verder, dat do tariefwet en do
sociale wellen van Talma zijn de tweo bran
dende gevallen. Dil gevaar te koeren en door
oen g r 0 n d i g e h e r z i c 11 i 11 g van Ta l-
m a's welt 0 n de s L a ti l s p e u s i 01111 e e-
ring algemeen to maken, zal kunnen
geschieden door een eind te maken aan
dc heerschappij van de coalitie. Daartoe moet
ieder meewerken, die dit gevaar wil helpen
keoren.
Spr. gaat oaat'na over in een nadere be
spreking van de tariefwet en van de wetten
van Talma. Dezo laatste zijn noch anti-revo-
li-tionair, noch nationaal. 'Zn zullen verwoes
ten van. wat uil het volk bezig is uit te groeien,
ze zullen zijn een verwoesting van de volks
kracht. Nog heiltoozor in sprekeis oog is de
geweldige vermeerdering van ambtenaren, welke
ze met zich zullen brengen, ambtenaren, die
tevens bruikbare instrumenten zullen zijn voor
de regcering, die haar positie wil verstolken
door baantjes-uitbreiding.
AVe weten niet of de ingediende grondwets
herziening lot stand komt eu of do coalitie
zal winnen. Alaar zeker weten we, dat de chr.-
historischen niets willen weten van een nieuwe
regeling der verhouding tusschen staat en kerk
genootschappen.
Vervolgens haalt spr. nog ecnigc markante
punten uit liet herzieningsontvverp aan en komt
tot dit negatieve resultaat, dat we daardoor
niet zullen krijgen algemeen kiesrecht voorman
nen, geen kiesrecht voor vrouwen, geen staats
pensioen, geen voortgezette belastinghervorming,
nog meer naar de draagkracht der betalers
gericht, maar wel een onbillijke belasting, bet
tarief.
Daarentegen biedt do concentratie wel alge
meen kiesrecht aan en opruiming uit de grond
wet van alle beletselen voor invoering van hel
vrouwenkiesrecht (zonder versterking van de
macht der Eerste Kamer), evenredige vertegen
woordiging, bestendiging van de bestaande ver
houding tusschen Kroon en Volk, verbetering
van het schoolwezen on do positie der onder
wijzers, handhaving van de vrijhandelspolitiek,
invoering van staatspensionnoering en van een
ziekteverzekering, die ook geneeskundige hulp
omval en zich aansluit bij do bestaande zieken
kassen, die onder wettelijke regeling zullen
worden gebracht.
De coalilic wordt dus bijeengehouden door
één belang, de bijzondere school, en heeft, nu
Talma's wellen er door zijn, verder niets anders
op haar program dan de protectie. De linksche
coneenlratie komt 'daarentegen mei_ cc» wel
omlijnd program, dat een bewijs is van de
gemeenschap der beginselen, die leven onder
de drie samengaande partijen. De verwezenlijking
van dit program hangt af van de kiezers.
Een even onmogelijk standpunt ais om onder
Christelijk etiket geregeerd te willen worden
'I doet er niel toe of moederland en koloniën
erbij gevaar loopon vindt spr. dal van hen,
die zeggenai weet ik, dal ze geen rogcerings-
mueht zullen vormen, toch wil ik dc soc.-demo-
cralisclie partij machtiger zien worden, dat is 't
allervoornaamste. Geen dier standpunten kan
ei- aanspraak op maken van nationaal te zijn.
Maar er is ook oen standpunt, dat zegt: 'k wil
mijn vaderland geregeerd zien door vroede, on
afhankelijke mannen, die mijn land vooruit
brengen, zonder gebonden le zijn door bedne-
gelijke leuzen en monsterverbonden. Spr. kan
niel anders peppenWie dnl wil, die s t c ro in G
links (Luid Applaus.)
Van elft gelegenheid tot debat Werd ge
bruik -gemankt door den .heer P. Re
llr tt in, den cnndkhal der S. D. A. P,-
Deze verklaart van harte in te stemmen
met wat dr. Gunning tegcin de coalitie
heeft gezegd. Echter met een beschouwing
van politiek en godsdienst is men cr nog
niet. He «Rooming in ons land door lie
concentratie, wordt geleid in een anti-elft*
rieatft bedding. Aland -de groote massa heeft
daar niets hij te winnen. Ze scheidit zich
at en stuitte meer en meer rood. De con
centratie miskent, do feiten, wanneer zo
denkt, 'lat -dc arbeiders zic-h nog door hot
anti-clerical isme,, dat ons tenslotte - toch
weer in het moeras brengt, laten hoheer-
schcn,
Debater is verdei; niel voldaan over spre
kers uiteenzetting van het co nee n.t rat iep vor
-gram, dat hij jn een ander licht heelt ge
plaatst, Jan is bedoekt. Deb. betwijfelt o.a,
of de heoreti Ty-deman c, s. wol het al-
