ie verkiezing
Tweede lamer.
66"" Jaargang
Vrijdag 13 Juni 1913
No. 14245
Eerste Blad.
ERFELIJK BELAST.
Deze courant verschijnt ag e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prrjs per kwartaal: Voor S chi eif a ni en Y. laar di ng en fl, 1.25, franco
per post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaar'dingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen. i i
Adverlentiën voor Int eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het Bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Ilaven).
Prijs der Advertentiën": Van 1—6 regels fl0.92iedere tegel meer
16 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen. fegEt J
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertcnlicj hg vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Intercoimnonalo Telefoon No. 103.
voor de
Men behoeft hel oor maar te luisteren
te leggen en het oog maar de kast te
geven, om te ontwaren, dat het verlangen
onder de vrijzinnigen, en onder hen niet
alleen, om van het. clericaal régime ver
lost te raken, oven groot is als in 1905,
zoo niet greater.
Daar is alle reden voor. Het Kabinet-
Heemskerk, dat bij zijn optreden liet voor
nemen te kennen gat' in gematigden en
verzoenenden zin te willen regoeren en
aan den einst van dat voornemen wordt
door ons niet getwijfeld werd al zeer
spoedig door Dr. Kuyper gedwongen het
pad der gematigdheid te verlaten, en tot
scherpe anti-these politiek over te gaan. Na
een half jaar van hevigen stüjd, waarin
de Standaard het Kabinet-Heemskerk op
het felst bestookte, en het de smet, op
wierp niet to zijn van het echte wagen
schot; eu waarin hot blad van den lieer
do Savornin Lohman, de Nederlander, ten
sterkste tegen 'do aanvallen van liet anti-
revolutionnaire partijorgaan opkwam, werd
de slag over de gcheele linie door Dr. Kuy
per gewonnen; nadat hij steeds geweigerd
had een zetel in do Kamer te aanvaarden;
pmidat hij het Izittend Kabinet niet con
amore kon steunen, mam hij in October
1908 do benoeming voor Ommen aan onder
do uitdrukkelijke bijvoeging, dat hij thans
zulks kon doen, omdat het ministerie-
Heemskerk geheel ia zijn zog was geko
men. En dat was gecne ijdele grootspraak;
do Memorie van Antwoord op de Alge-
moono Beschouwingen, ovor do Slaatsbo-
grooting van 1909 (leed een gansch nieuwe
Heemskerk kennen; ze was toch geheel in
den Kuyppriaanschcn stijl neergeschreven,;
men zou haast kunnen zoggen door Dr. Kuy
per gedicteerd. Rn de achtbare lieer do
Savornin Lohman had te voren reeds open
lijk boete moeten doen voor zijn verzet
tegen den jvan God gegeven Leider- hij
was niet zoo goed, of hij moest persoonlijk
naar bet district Gunnen snollen, om zijn
getrouwen, die daarin niet heel veel zin
hadden, te bewegen hunne stem op don
leider der anti-revolutionnaire partij, feite
lijk leider van de gansche Coalitie, uit
to brengen.
Sinds October 1908 waren wij dus weer
geheel teruggekomen in de Kuyperiaans be
periode, en iedereen verwachtte dan ook,
dal wanneer do stembus van 1909 de min- j
der hei tl, waarmee bet Kabinet-Heemskerk j
regeerde .in eene meerderheid zou doen
verkeeren, de heer Heemskerk zijne plaats
voor Dr. ..Kuyper zou moeten ruimen. Lo
gisch zou hel dan ook geweest zijn, toen de
Juniveikiezingcn ongekend groote meerder
heid aan de mannon der politieke anti-these
gaven, dat de uitvinder daarvan achter do
Regeei-ingstafcl had plaats genomen, en dal
lo meer, (waar do overwinning voor het
grootste deel (door hot zeer scherp toe
spitsen der anti-these was verkregen, waar
toe het parool door Dr. Kuyper was ge
geven. In zijne bekende Depulatonredc „Wij
Calvinisten".... op 22 April 1909 gehouden,
weid liet Christus' wil genoemd do anli-
Ihese zoo scherp mogelijk vooiop to stel
len, en word liet verwijt, dal daardoor de
Ncdex'landschc natie niet tot eendracht maar
tot tweedracht werd gehiacid, teruggewezen
mot een beroep op Jezus' woord, dat llij
niet gekomen was om den viede te bren
gen maar bet 'zwaard.
En in do Anti-revolutionnaire partij werd
het dan ook zoo bedoeld, dat do heer
Heemskerk tijdelijk de zaken waarnam;
dat eene voldoende Itechtsche meerderheid
in 1909 verkregen, in zich sloot den terug
keer van Dj'. Kuyper achter de Ministers-
tafel.
En op den dag volgende op dien der her
slemmingen. in 1909 schroot dan. ook „Do
Stichlaclio Courant", welk blad toentertijd
onder de lending stond van een der in
vloedrijkste mannen der anti-revolutionnaire
partij, Idcn lieer de Waal Malefijt; Nu
staat niets meer den terugkeer
van D1'. K n y p o r a c h t e r de Mini s-
terstafel in don weg.
Die terugkeer is niet geschied; do be
kende decoraticzaak is tusschon beide ge
komen. Eene zaak, die, toen zo eindelijk
op een voorstel van den lieer Troelstra uit
liep, om een parlementair onderzoek in te
stollen naar do gesties van Minister Kuyper
in deze, |teu gevolge luid, dat de leider
van do anti-revolutionnaire partij zich tijde
lijk uit liet actief politieke leven moest te
rugtrekken, en velen meende, zelfs, dat hel
een heen gaan voor goed zou zijn, Men
had echter niet gerekend met de buiten
gewone geestkracht van dezen merkwaar-
digen man, die zoo grooie vereerders en zoo
krachtige bestrijders hooft, dat objectieve
beoordeeling van zijn politieke persoonlijk
heid uiterst moeilijk is. De Rechterzijde
hielp hern om politieke redenen door de dc-
coratiezaak heen, niettegenstaande ook daar
velen overtuigd Waxen, dat niet alles in
den haak was, om bet maar zeer zacht
uit to drukken. Zoor ver ging de lieer
De Goed', die het voor zichzclven vast staand
noemde, dat de groote giften aan de anti-
revolutionnaire verkiozingskas, door den
veelbesproken edelman gegeven, hij dezen
do bedoeling moest gehad hebben zijne kan-
Roman van KLARA TIOFER.
sen op eene decoratie te versterken, maar
die de andere helft van de conclusie, die
hier niet had kunnen gemist worden en
oor do hand lag, niet aandurfde of om
politieke redenen vegliet
Hoe dit piles zij, het prestige van Dr.
Kuyper's politieke peisoonlijkheid was zeer
ernstig geschokt, on het heeft iedereen daar
om te meer verbaasd, dat liij den ouden
invloed geheel kon herwinnen; niet alleen
in eigen partij, maar in gansch de Coalitie,
waardoor deze zijne onmisbaarheid erkende.
En het Ministerie-Heemskerk, voor wien
de decoratiezaak een buitengewoon poli
tiek fortuintje was, en dat zich al was
gaan verheelden, dat het weer goheel zicli
zelveri kon wezen, zou weldra op de Iiard-
handigslo wijzo uit zoo zoete rust woiden
wakker geschud. Dit geschiedde op tweeër
lei wijze.
Minister De Waal Malefijt, wien ook van
liberale zijde l'of was gebracht voor zijn
bezadigd optreden in Indiü, die terecht be
grepen had, dat hij als Minister van Kolo
niën niet in de eerste plaats 'had te reke
nen met zijne particuliere wonschcn als
Calvinistisch belijder, maar met het bet"
lang van het kostbare koloniaal bezit, dat
ons vaderland nog zoo belangrijke plaats
in de rij der volken doet innemen, was
in de koers van zijn liberalen voorganger
Fock doorgegaan. Met name voor de zen
ding zou blijven gelden. Ze moei zooveel
mogelijk bevorderd on geholpen woulen als
van onschatbare waaide voor de cultuur,
maar de Indische Kcgeering zal zich heb
ben te onthouden van lederen stap ten
opzichte van de Zending, die op de dweep
zieke Mohammedaansche bevolking van
Java den indruk moet maken van kerstening
opgedragen van gouvernementswego. En
ook .en opzichte van hot onderwijs zou
dezelfde leuze van kracht zijn; geen steun
aan het hijzonder onderwijs op eene wijze,
die den schoolstrijd naar Indie zou over
brengen, die den Mohammedaan het 'denk
beeld moet doen koesteren, dat daarin
eene bedreiging van zijn geloot zot.
Welnu op don dag van „het afsehuwce
lijk misveistand" heeft Dr. Kuyper het
ministerie de keus gegeven, óf den ge
matigden koers te verlaten óf te verbeuren
den steun van de anti-revolulionnairo par
tij, d. w. z. van hem, den machtigen, en
het Kabinet bedacht zich geen oogenhlik,
maar koos zonder aarzelen het eerste. Mi-
nistor De Waal Malefijt vioeg in de dee
moedigste termen om meer gunstbetoon van
den van God gegeven leider, hem in alles
als zijn meerdere erkennende, en de heer
Heemskerk volgde diens voorbeeld, cn wat
veel erger is: Simls dien treedt men in
onze Koloniën op in echte felle Calvinis
tische onbezadigdheid, 'die niet alleen daar
door hier te lande, maar ook de Europeanen
in Indië mot de giootste zorg vervult. Een
zoo bezadigd man als Mr. van Deventer,
lid van de Eersto Kamer, kenner van Indie
als weinigen door studie en langdurig ver
blijf, ,en die zich de moeite heeft gege
ven zich persoonlijk tc overtuigen van de
wijze waarop het Kuypero'gimo in Indië
werkt, heeft de ernstige wnaischmving loi
do Regeering gelicht, om toch niet langer
met vuur te spelen in deze, maar
zijne waarschuwing mo-est in den wind
worden geslagen; do Leidei van de Coalitie
wil hel alzoo, daarmee uit.
En op andere wijze getuigde Dr. Kuyper
van do herkregen macht tegenover Minister
Talma. Deze heeft, zooals men weet, altijd
vastgehouden aan zijne stelling, dat do
grondslagen van het gebouw van sociale
verzekeringen vcikcerd zouden worden ge
legd, als de Ziekteverzekering niet voorop
ging, en hij was daarvan niet af te bren
gen, noch door de raadgevingen van eigen
politieke vrienden, noch door verwijten van
do Oppositie over verkeerd inzicht.
Welnu, Dr. Kuyper wilde om slembus-
redencn do InvuJiditedts- en Ouderdoms
voorziening vooiop hebben; omdat hij
zie zijne redo „Uit het Diensthuis uitgeloid"-
van meening was, dat do slag voor do
Coalitie in 1913 bij voorbaat verloren was
„zonder gul-ouden-dag-pensioen", en toen
heeft hij ongekend feit in onze pMitieko
geschiedenis het ministerie toegeroepen
Gij kunt met uwe Ziekteverzekering begin
nen aJs gij wilt, maar op den dag, dat ik
voor mij zelf ooideol, dat hel lijd is om
mot do Oudcrdomsverzokering aan te vmi-
m, zal ik do behandeling dor Ziektcver-
ztifcoring stop zetten, hoe verre die ook
gevorderd moge zijn. En het Ministerie hoeft
zich maar liever niet aan de mogelijkheid
blootgesteld, dat do Machtige zijne bedrei
ging zou volvoeren, maar deemoedig het
hoofd gebogen on de InvalidiLeits- en Ouder-
domsvarzekering voorop gebracht, niettegen
staande Talma vroeger met zooveel nadruk
had verzekerd, dat d ar zoo te handelen
gansch hot gebouw, der sociale verzeke
ringen zou werden, ontwricht.
Waarom lieten wij dit alles voorafgaan?
om goed te doen zien, om met do stukken
in de hand te bewijzen, dat Dr. Kuyper
weer allo macht in handen heeft; en dat
hij des te gevaarlijker tegen s huid er is, waar
hij niet meer is de verantwoordelijke minis
ter; waar het naar huiten lijkt alsof de ge
matigde Heemskerk regeert, terwijl deze niet
anders is al is het dan ook tegen zijn
zin dan de gewillige manus ministra
van Dr. Kuyper.
In dit licht heeft men den strijd, die bin
nen weinige dagen in eersto instantie zijne
beslissing zal krijgen, te bezien, om er
do juiste beleekenis van to vatten. Dr. Kuy
per is in zijne laatste ronde, maar mc|t
het voornemen grootor slag aan de eenheid
van do natte toe ie brengen dan ooit te
voren; en. togen liet onherstelbaar kwaad,
wat het gelukken van zijne politiek zou
meebrengen, nemen wij beslist positie. Wat
dal kwaad is, worde nu nader door ons
onder de oogen gezien.
D wijze, waarop dr, Kuyper steeds
scherper de antithese toespitst, vervult ook
velen iu de coalitie met bczoigdheid, omdat
men begrijpl, dal een klein land als het
onze in de eerste plaats eend: acht behoeft
om tot bloei tc geraken; omdat de historie
ons op zoo menige bladzijde leert, hoe
duur god°diensttwisten ons te slaan kun
nen komen.
Die bezorgdheid bestaat natuurlijk niet
bij de ami-revolutionairen, die hun leider
door dik en dun volgen, en. mee gaan
met zijn oproep om den „onhciligen geest"
van het liberalisme tegen te gaan. Dio be
zorgdheid bestaal nog minder bij de katho
lieken, die, als verreweg het meeste vooi-
deel trekkende uit den Driebond, bij zijn
voortbestaan ook 'tmeest zijn geïnteres
seerd, cn dio al maanden geleden, zooals
o.a. nir. Aalbcrse, den aanstaanden strijd
hebben ingeluid als een „vóór of togen
Christus". En nog vrijmoediger sprekers
van dien kant hebben al wat niet met de
coalitie meestemt 'tbrandmerk van onzede
lijkheid opgedrukt; in dat opzicht bleef hij
de katholieken adel, geestelijkheid en derde
stand in één en denzelfden toon; baron van
Wijnbergen verklaarde, dat „alle canaille
links stemt"; pater Booïnaers ziet als ge
volg van een cventueelo overwinning van
litiss, „dat de religieuzen hel land zullen
worden uitgejaagd, en de slelten ten troop
verheven", en het Kamerlid van Bes acht
die gelijk met een algeheel verzinken van
Nederland in 'tgraf der ontucht. En dat
durven die Roomsch-katholieke woordvoer
ders ie bestaan, in 'tland, waarin de libe
ralen hun volledige vrijheid van godsdienst
gaven onder groot verzet van lien, die legen-,
woordig Rome's trouwe bondgenoolen zijn;
dat durven zij aan in het land, dat gast
vrijheid verleent aan, allen, die van elders
om godsdienstige overtuiging veidrcven
werden, dank zij den liberalen beginselen
van verdraagzaamheid, die hier hebben
doorgewerkt. Waarlijk, onze Roomsche
staatslieden moeten dat Piolestantsche land
wol als geheel door hen reroverd boschou
wen om zoo driest te duiven optreden.
19) 1
Zijn mager gelaat drukte min of meer
voldoening rut. „Ik sta te uwer beschik
king, mevrouwt"
De oppcr-intendant lachte "Pchagclijk
„Neen, neen, Marietje, dat plaatje van onze
lieve kerk is toch te afschuwelijk...."
Het jonge meisje vroeg Antoinette om
haar oordeel. „Het is toch heel aardig,
vindt u ook niet, mevrouw?"
Zij glimlachte gedwongen. „Ik vind het
ook heel mooi....". 1
„Geef een plaats aan," zei dominee Grnf-
funder aan liaar oor.
Zij antwoordde dadelijk: „Do alleó naar
het Mausoleum.", 1
Hij antwoordde daarop: „Goed. Twin lig
minuten na mijnj toespraak."
L super-intendant had een keuzte ge
daan. llij betaalde met een halven mark.
„Moot ik teruggeven?" vroeg het blonde
meisje. 'tl j
Maar de vriendelijk'o oude hoer zei groot
moedig: „Je naoogt de andere dertig pfen
nig behouden, het is immers voor de in
richtingen...." i i
De heeren namen hun hoeden af. Antoi
nette ging met knikkende knieën verder.
Daar was do tafel van bet regiment.
Haar man was er reeds. 1
Het liep tegen zeven. Mevrouw Stojon
tin liep, op haar parasol gesteund, dooi
de laan met cypressen, die leidde naar het
Mausoleum van het hertogelijk huis, dal
midden in een vijver lag. Daarvoor blon
den als coulissen groote tavishagen. Het
was hier zeer eenzaam. Na zonsonder
gang was het koeler geworden. Bo\on de
ernstige, zwarte boomen vlamde hel avond
rood aan den hemel. j
Een voetslap liet zich kooren. De jonge
vrouw weid bleek. Zij ging den geestelijke
tegemoet.
Uit de verte klonken de geluiden v;m
feestgewoel, klonk de muziek slechts ge
dempt naar dit gedeelte van het paik. Als
van oen anderen oever.
Eco mystieke stemming maakte zich van
do jonge vrouw1 meestor. Alles werkte
daartoe mee.... de sombere rijen boomen,
hot avondrood en van heel uit de verte
het rumoer van een bedrijvige wWeld. Voor
haar, midden in hel spiegelende water, de
woning der dooden en naast haarde
zwarte gedaante, waarin reis huivering
wekkends scheen to leven, als een spook-
achlige veerman, die haar wikte overzetten
naar het doodenland. Zij voelde, dat een
koud o rilling over haar rug liep.
De hccscho stom naast haar begon: „U
legt mij een pijnlijke cn moeilijke taak
op en ik moet u hij voorbaat verzoeken,
li to herinneren, dat gij bet zijt, die deze
dingen wenscht to hooron en dat niet ik
zo u opdring...."
Begon hij tocli maar! Er Was niet veel
tijd. Over een half uur zou er gedanst
worden. Hare Hoogheid, die zich van tijd
tot lijfi had teruggetrokken, wildo als bc-
schor nvrouwe de fêto champêlre zelve
epen ;n het sprak dus van zelf, dat
men c aan deelnam, al woonde men natuur
lijk ook slechts het begin van het volksfeest
bij. Dat ™f een geleidelijke over
gang. Zij was ïeeds voor een dans ge
vraagd. 1
- „Wijlen uw schoonvader was een aan
genomen kind van den oppcr-intcndent, do
minee Slojenlin," begon de oude man naast
haar. „Zijn vader was de zoon van een
groot grondbezitter in Holstein."
Zij liep met gebogen hoofd naast hem.
Was hel goed wat zij dood?
„Het was een rijk geslachl, maar hard
vochtig, wraakzuchtig, vooral do laatste.
Een man als een leeuw. Hij liad in zijn
woede een knecht bijna dood geslagen, maai
de zaak Word geheim gehouden. De kreu
pele kiecg het genadebrood.
Zijn zoon bezat dcnzelfden aard. Zijn
moeder stierf vroeg.
in de nabij zijnde si ad was ecu arm
edelman. De familie is beleend. De man
had als officier wegens schulden den dienst
moeten verlaten, had als rentmeester we
gens bedriegerijen oen paar jaren in de ge
vangenis doorgebracht en verdiende tan den
kost met schrijfwerk cn niet dingen, die
hol licht niet kunnen zien. Zijn vrouw
was dood. Zijn dochter borduurde. Zij was
als een roos tusschon bouwvallen."
Hij wierp van ter zijde een blik op
de jonge vrouw. Haar gelaat was doods
bleek.
„De rijko zoon liet zijn oog vallen op
het meisje. Zij was jong en onbeschermd.
Do oude man dronk. Do wilde liefde bleef
niet zonder gevolgen.'-'
De jonge vrouw sloot haar rechterhand
vaste om haar parasol Wat 'kwam er
verder? s
„Toen het zoover Was, "dal de schande
aan 't licht kwam, wilde bij met haar
trouwen. Maar do vader verzotte zich daar
tegen. Het kwam tot een vreeselijko scène,
het ging hard tegen hard. En ton laatste
raapte de jongen oen steen op en sloeg
den ouden man tegen lipt voorhoofd, zoo-
Jnt de schedel barstte. Hij viel om als
een boom."
De geestelijke bleef staan. „Het zal u
aangrijpen, mevrouw."
Haar gelaat was als uit marmer ge
houwen. Zij keek hem aan. „Ik behoor
tol een soldatenfamilie."
De hoeken van zijn ingevalten mond
vertrokken zich: „Dal weet ik, een vrij.-
vreiuvo Beust-Pcnnekow."
llij ging voort: „Do dood is der zonden
loon: hij is in het tuchthuis gestorven.
Een jaar voordat hem vennoedelijk gratie
zou Verleend zijn."
Zij luisterde, zooats men naar hel lol
van een vreemde luistert. De rijde van
haar onderkleed ritselde.
Die man was de grootvader van Slojen
lin. Do overgrootvader van haar kinderen
was oen vadermoordenaar. Wat dacht
zij daar? Stojentin? Ach, zelfs do naam Was
slechts geschonken. Zij hadden daarop
eigonljjk geen i""ht.
Do -wind sc' jedraaid te zijn, wajit
op eens klonk hol duidelijk, wiegend, ver
leidelijk lichtvaardig
Vele Chrislelijk-hislorisehen hebben die
bczoigdheid echter wèl. Niemand minder
dan dr. Do Visser hoeft onlangs in do
Tweede Kamer verklaard, dal niets hem
zoo hard tegen de boist sluit, als hot
scherpe voorop stellen van de antithese,
en onder de volgelingen komt steeds was-
sender onrust over den loenemenden in
vloed van Rome, en de steeds scherperei
uitlatingen van dr. Kuyper over do Neder-
landseh Hervorr te Kerk, wier stolselmas
tige ondermijning een groot deel van zijn
leven stank is.
Wij meenen dan ook niet te boud
'Ach, ik heb'
U toch maar 1
Op don schou- 1
der gekust 1
De onbarmhartige stem ging voort: ;,llet
volle is in zulke dingen onverbiddelijk. Dei
lichtzinnigheid van hel meisje was de oor-
spirong van hot ongeluk. Men vervolgde
haar en trok haar naar het huis van haar
vader. Die stiel haar in zijn woede de deur
uil. Men vond tiaar den volgendon morgen
in een onbesclirijfelijken tpestand op het
veld. Het kind lag naast haai' in een wagen
spoor. Dat was uw schoonvader."
Dat was George's vader.- Haar gedachten
verwarden zich. Ze kon niet meer denken.
Wat voor een demon sprak uit dien man?
Een schok ging door haar binnenste. Zij
had weer dat gevoel v.an grenzelooze ver
wondering, dat haar geheel beheer;, chte,
ovonals indertijd met do geboorte van haar
oudsten zoon. Niets dan verbazing, dat
die pijn nog voor verergering vatbaar Was.;
Maar de natuur had haar geleerd, dat zij
maclit had over haar schepselen ter
waren nog sterkere graden mogelijk. Zij
liad haar klauwen gevoeld, haar tijg er adem.;
Do dood was een verlossing, met dank
bare tranen te begroeten. 1
En ook ditmaal was hot nog niet gen'ocg.;
Dio mond, waaruit liet verleden zijn stem
verhief, ging voort: „Zij is niet hersteld.;
1 Zij kreeg voor het gerecht een bloedspu-
j wing, toen haar liefste werd veroordoeld£
Zij is iu het hospitaal gestorvep,"
I i (Wordt vervolgd-l
m IKDAMSCHE COURANT
~t -
