67f Jaargang,
Zaterdag 27 Juni 1914
No. 14562
jDerde Blad
Op mg naar 'tpestgebied.
Intercommunale Telefoon No. 103.
ALLERLEI.
Hll Mul 1SCI I'
Deze Courant verschijnt d a ge 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs (per kwartaal: ilroor Schiedam en Ylaardingen fl. 1.25, franco
per post 1-65.
Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent
Afzonderlijke nummers 2. cent
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het Bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange Haveu No. 141 (hoek Korte Ilavon.)
Prijs der Advertentiën: Van 1—-6 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te hekomen.
In de nummers "die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, hij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
ii.
I Aan tymrd van p^t s.s. „Grotius",
den 25 Hei 1914.
LISSARON. SANGER.
's Morgens vroeg voeren we den Tan
op; wel hadden we groote plannen g»
maakt van het dek af dit schouwspel te
genieten maar zelfs aan boord is 5 uui
's morgens nog wel wat eig vroeg, vooral a!
't avondpraatje of -partijtje wat langer heeft
geduurd dan de oorspronkelijke (en zeer
solide) plannen waren. Zoodat jk dan ooi;
als in een kaleidoscoop de verschillende pa
norama's m'n patrijspoort zag voorbijglij
den.... wat op zich zelf ook weer een bij
zonder en lang niet te versmaden genot te
Op de rivier hingen nog de ochtendne
veis, zoodat de bergen aan de oevers van
den wijden riviermond iets wazig-blamvig
grijs, bijna vervloeiden in de xueht-blnun
tinten van den morgenhemel. Maar al spoe
dig trokken de nevels op, hoe langer hoe
wijder reikte de blik, en toen we voor
Lissabon ankerden, lag de hoofdstad van
Portugal tiaar blank en vlekkeloos, tegen do
bergen opgebouwd, met z'n marmeren pa
leizen, z'n trotsche kathedralen en musea.
Lissabon is mooi van buiten! Val
valt de nadere kennismaking enorm tegen!
's Morgens 7 uur verlieten we dc Gro
ttos; op de rivier lagen vrij wat schepen,
en daar weid ook wel gewerkt; we pas
seerden eenige Portugeesclie oorlogssche
pen die nu juist niet zoo'n ven-aarlij
ken indruk maakteneen wel eigenaardigen
indruk maakte liet op ons, dat de zwaar
ste kanonnen op de stad gericht waren...
.Ook zagen we nogal veel matrozen met
't geladen geweer nonchalant over den
schouder, op die scheepjes de wacht hou
den; ze schijnen malkander daar aan
boord óók al niet te best te vertrouwen! Me
dunkt dat er nóg wel prettiger baantjes zijn
te bedenken, dan Portugeesch regoerings
persoon of officier; een prachtig systeem
van onderlinge controle en dwarskijkerij is
de wel wat wrakke hoeksteen', waarop 't
Portugeesche regeeringspateis steunt....
Aan den wal stond een groot aantal
auto's voor onze excursie klaar; en „al
gauw snorden we in een achttal groote wa
gens, de Hollandsche vlag voorop, door
Lissabon's hobbelige straten, 'tllad er
's nachts hard geregend, zoodat alles nog
nat en vuil was maar met razende
vaart jakkerden onze chauffeurs door al 'i
gewoel heen zoodal de modder niet.
om onze ooren (daarvoor was gezorgd door
werkelijk afdoende spatscliermen), maar des
te meer om die der wandelaars en niets
doeners in de straten spatterdc. En al
dadelijk konden we aan 't woedend opMui
ven van enkele dier bevoorrechte leden
van het Portugeesche baliekluiversdom be
merken, dat we dc lauwe Westers tranden
van ons Noordelijk Holland hadden veria
ten, en dat een Zuidelijker temperament dc
gemoederen al heel gauw uit het evenwicht
Jfrachtl, I
jWij troffen het met onzen chauffeur:
wel verstond hij geen woord Franse!), En
gelsch o£ Duitsch maar rijden deed liij
des to beter, en nadat hij eerst woeden 1
bijna een der andere wagens had omver
gereden (die 't waagde vóór hem te willen
vertrekken), plaatsten wij ons netjes no. li
achter 't kleine wagentje dat, behalve onz
nationale driekleur, den kapitein der Om
tius meevoerde, evenals den gids. Waarom
dit nu juist niet zoo erg solide uitziende
vehikel voorop moest rijden, zou al gauw
blijken toen de hellingen al maar steilei
werden en de wegen hl maar minder, moe
ten de inzittenden nu en da' een bandje
helpen waarbij de beele stoet dan telkens
prachtig gelegenheid had zich te verzame
len en bij elkaar te blijven. Beslist een
navolgenswaardige Portugeesche list. Ooi:
trpffen wij 't nog in zooverre met onzen
dikken, lui-achterover in z'n stuurplaats
hangenden chauffeur, dat hij al gauw werd
.uitverkoren door den gids, om in de gau
wigheid nog even de stad in te rijden naar
de garage, we hebben toen in vliegend»
vaart, straat-op, straat-af, langss trams mei
muilezels en tranis zonder muilezels, nog
heel wat van Lissabon gezien; 't geheel
maakte een verwaarloosden, vuileu indruk;
op de straat een enorme rommel, zonder
^iko-Pfde; niet yeel luierende donker-gc
teute" boosdoeners gezichten van mea-
schen die druk gesticuleeren ais ze de po
litiek behandelen, maar anders licfrt 't
dolce Sar niënte culliveeren.
Ik heb maar één soort mensehen gezien,
die wèl werkten ,en haast schenen tc heb
ben en dat waren de visehverkoopeiv,
die we later ook buiten de stad telkens
zagen: altijd op een sukkeldrafje, hun
mand met visch balajieoerend op de kruin.
Deze visschersbevolking zal nog wel niet
zóó lui en verdorven zijn als de stede
ling: voor hoe lang nog?
Want inderdaad indien ik ooit een
indruk van verval en verwording en onf
aarde luiheid heb gekregen, dan is 't wvj
geweest bij dit vluchtig bezoek aan Paan
gal; 't eenige goede wat we er zagen,
was 't brutale rijden onzer chauffeur.-
ook de wagens waren goed: maar de r»st
alles beneden A. P.
Al spoedig haalden we, even buiten de
stad, de andere auto's weer in; met een
grijns van voldoening op z'n gebruind fa
cie wees onzen dikke Portugees op z'n hor
loge: dat had-ie hem nu eventjes in een
kwartiertje gelapt! Dat ]iij daaibij een paar
malen .op 't nippertje een medemeusch had
overreden, interesseerde sinjeur minder; er
zijn wel wetten ,en verordeningen op sne!
heid maar daar >toort niemand zich aan -
oen goed Portugees wijkt ook liefst om beur
ten dan eens rechts, clan eens links uit.
Onze weg ging berg op, berg af; 't uil-
zicht was Ireel mooi, 't weer werd geheel
helder; en toen ,we bij C-intra ook meer be
groeide hellingen zagen en den weg naar
't oude Koningspaleis .volgden, was 't ver
kelijk het ideale nabij.
Maar zelfs hier was de weg vol gaten
en plassen, zoodat .onze wageu-slang zich
van de eeno zijde naar de andere kronkelde,
nu eens een beetje op den eenen berm, dan
weer vlak Lij ,een huis langs.... 't is wer
kelijk heerlijk-emotioneel rijden jn Porlu(
aai
Eerst bezagen we in Cintra 't oude Ivo
ningspaleis, dat ons allen tegenvielal weer
een mengelmoes; je moet, om er te ko
men, langs allerlei afval, puin, enz, klau
teren; dan mag je voor idem-zooveel de
schatten der oude Moorcn (die dit paleis
bouwden) "bewonderen en er is werkelijk
nog veel fraai's voor een kunstliefhebber
te zien. De Moorsche wand-versieringen
(alles ingelegd) zijn prachtig; het Moorsch
aardewerk is schatten waard; uit latere
eeuwen zijn er prachtige Gobelins, en vrij
wat schilderijen; maar alles is zóó romine
lig en onoordeelkundig geplaatst en 't g©-
hccle paleis is .zoo'n raar mengelmoes van
mooi-oude en afstootendfanodeme bouw
sels, dat men Qlleen en détail kan bewon
deren. Het is onbegrijpelijk, dat dit huis
het buitenverblijf van een koning was:
hoe koud hoe „ongezellig"1 zou o"'i
Hollander zeggen.
Maar daarna (en na den vrij matigen
lunch, waarvan alleen de vruchten me
konden bekoren trouwen-, om eerlijk te
zijn moet ik ;hier bijvoegen, dat de kennis
making met dc ;Engelsehe keuken op Wight
ons \ecl veel minder was bevallen !j gm
gen we naar Montserrat en dit is wer
kelijk onvergetelijk schoon. Deze eeuwen
oude tuinen, een boelen berg en 't bijge
legen dal omvattend, vol van de prach
tigste bloemen, varens, en allerlei sub-tr
pisclie planten, waar de ducht zwoel en
vochtig is, en geen (wind is to voelen --
waar 't eene uitzicht, Itusschen de met bloe
men beladen boo men en struiken door. op
eon meertje diep onder «we voeten, !i"l
andere nog overtreft in weelderige pra"li!
dit alles is werkelijk onovertroffen in
rijke schoonheidMaar: Montserrat te dan
ook niet Porlugeesch; het is een -Enge!
che bezitting, van een familie Cook.
„Niclil der Jtciso-Cook, dieser hier i-i
noch viel reicher," haastte zich telkens
onze gids ie vertellen, om toch maar goed
to doen gevoelen, hoé rijk deze meneer
C'ook toch wel was!
"Welk een heerlijk klimaat te 't. daar,
hierover waren wc 't allen eens; wat een
pracht-land 'om te drooinen, om uit to nis
ten desnoods; maar om te werken?! als
plotseling dc aardas eens een graad of
waf in andere richting ging wentelen en
ons kikkerlandje eens met een dergelijk
klimaat werd gezegend wie weel. '-i
'ook de nijvere Hollanders maar uiel 'I
bijltje er bij neerlegden!
Op den Ie rug weg hadden we nog een
angstig moment, toen we ineens bemerkten,
dat we nog maar niet z'n drieën van. auto s
waren, en de rest ook na beklimming van
een heuvel, in velden noch wegen wa -
Ie zien.
Toen er na een kwartiertje wachten nog
niets opdaagde, zijn we teruggereden
en vonden den gcheelen stoet oen heel
eind terug, net weer gereed te vertrekken
de dames waren nog wel wat ontdaan
en daar was ook reden voorDoor
springen van een band en I plotseling
toppen in volle vaart van een der wa
gen», was de volgende niet meer in staat
voldoende te remmen, zoodat bij er met
een flink vaartje boven op reed. Eén der
dames werd pardoes uit den wagen ge
slingerd wonder boven wonder kwam zij
er wél met kleerscheuren, maar zonder ver
wondingen af. Ook dc wagens waren be-
schadigd, maar nadat onder de nood ige
verwijten en Portugeesche vloeken alles
weer zooveel mogelijk was hersteld, zet
ten wij in 't zelfde flinke gangetje onzen
tocht voort, nu langs de luwt, en kwamen
om 5 uur 's namiddag- weer aan boord.
Dat terugkomen aan boord i- altijd pre-
tig het i- werkelijk je thuis dat je
daar weer vindten als dan na een haven
plaat- ook 't vreemde gespuis, dat met
allerlei koopwaren, óf wegens 't kolenla-
den. de dekken onveilig maakt, het schip
heeft verlaten, dan voelt men zich weer
geheel „onder-ons", en kan men weer genist
z'n hut open 'laten en zich overgeven aan
't kalme leien der zee. En als men zich
dan, na 't verfrisschend bad, uitstrekt in
z'n dekstoel. en de indrukken aan land
opgedaan nog eens weer na-geniet, dan
komt men werkelijk in een zielstoestand,
die 't volmaakte geluk nadert Geen zor
gen die den schepeling kwellen, geen ar
beid die hem drijft; geen hotels die hem
't leven verzuren, geen kellnens, die op
fooien azen, geen rook en geen stof, waar
o, arme landrot, waar vindt go iets der
gelijks?!
Met ideaal-mooi weer en een kalme zee
verlieten w© Lissabon, stoomden op' korten
afstand van de Portugeesche kust naar "'t
Zuiden nn toen wij den volgenden morgen
'J'anger naderden, merkten wij nl gauw dat
we nu vrij wat Zuidelijker waren geko
men, het werd warm; ©en behaaglijke
warmte lot nn toe hebben we deze
nog steeds als een prettig, weldadig iets
beschouwd; de Roode Zee zal ons wel
gauw ander» leuren
Ook Tanger ligt mooi. in een mime baai,
tegen ile hellingen der bergen aan; toch
is 't panorama hier niet zoo mooi als te
Lissabon misschien komt het doordat
het wit "der gebouwen hier iet» te fel en
scherp afsteekt, in de zon die hier reeds
met tropische hitte blakeren kan.
Tanger is Oostersch is Moorsch; al
dadelijk komen die bruine kerels met al
lerlei O o-tors che koopwaar aan boord, waar
zo eerst tegen exorbitant hoog© prijzen, la
ter en vooral vlak vóór 'I vertrek, togen
heel matige bedragen hun loeren tasschen
armbanden, sjaal- etc. i ;m de» hand trach
ten te doen
Alen gaat in Tanger iwl een sleepboot,
do vlag der „Nederland" m'lop, maar ge
stuurd dom* een rus-mliten Marokkaan,
naar den steiger: en dan krijgt men daar
direct e-eu inderdaad zeer interessant kijkje
op 'i Ooslerseh© leven! Nog nooit heb ik
zóón bende (dit is 'L ««enige juiste woord
gezien als de onontwarbare kluwen ezel-,
pjumde- <m menschenlijvcn, waaruit wc
moesten trachten een rijdier uil te pikken.
Met veel moeite veroverde ik oen paard,
dat mij, vooral om 'I feit dal z'n eigenaar
qen voet hoven z'n rasgenooton uitstak,
voor mijn onderdanen van de meest ge
schikte afmetingen leek en op dezen fleren
rossinant gezeten heb ik jnet een groot
gezelschap op de meest fantastische rij
dieren gezeten of gehangen of gojï'nkl, den
iodil meegemaakt - naar tie gevangenis,
een ailervuilst gebouw, waar de heeren
g.asten met grijnzende tronies intli gevloeh-
nn mandjes te koop aanboden, ©n waar,
heel merkwaardig, de verlichting eloclri-ch
bleek le zijnde lampjes waren echter ge
heel met spinrag bedekt!, langs een stil
lam-paleis. de markt met z'n goochelaars
en slangenbezweerder,s, enz. Zelfs voordo
onze gids ons heeren der schepping de
dames zouden toen den Harem bezien, maar
later bleek, dat dc bewoonsters daarvan
net op een uitstapje naar de bergen wa
ren naar wat bij noemde, „den
Bruchtang" - en wat heel ei-g naar was
en niet erg Oostersch; mij dunkt, dat, dat
kun je in de Pijp nóg fraaier zien...
En ten slotte liepen we door dc Kas
bah (de Moorsche stad) met z'n onbegrijpe
lijk nauwe kronkelende steegjes en straat
jes, en overal Was 't druk. vol met bepakte
en Ire/akle ezels, en overal daar lusschen
die schilderachtige brume kerels, mei vaak
fraaie gehatslrekkcn, <Icn fez fier op 't
hoofd - - ook velen met dnivelseh-listigó
en onbetrouwbare oogen, die den vreem
deling nu juist niet altijd vriendelijk aan
blikten.
En overal dezelfde benauwde geur, een
mengsel van menschen- en dieren luchtjes,
aangevuld met den stank van half-vergane
vruchten en groen tem die overal, in de
incest vieze slopies, te koop zijn; de zon
moet wèl een enorme hygiënische kracht
hebben - want ondanks dra allerireurig-te
toestanden (treurig althans van uit on-
Europecsch standpunt bezien! i- Tanger
gezond, hecrschen er betrekkelijk weinig
ziekten; de felle, niet get»*iu|a*i<b*
doodt er alle ziektekiemen.
Behalve 't '.Moorsche Tanger te er rade
nog een meer Iiuropee.-ch internationaal
deel: vooral de diplomatie i- er goed -ver
tegenwoordigd, ook de Hollaml-che. Toen
we na al 't merkwaardige in en om de
stad te hebben bewonderd, weer naar boord
terug waren gekeerd, weiden we verrast
door de aanwezigheid van een paar lieve
Hollandseh-sprekende jonge damesdeze
bleken logees te zijn van een onzer gezant-
schaps-attachó'shet moet wel eigenaar
dig zijn, eens te Tanger uit logecren te
gaan. Trouwensvoor zelfstandige dames,
zelfs voor manbare suffragettes, is 't geen
land; de vrouw-alleen is niet veilig in
Tanger, zoodra ze in de inlandsche stad of
er Iniiten de muren komt....
Zal (Tanger spoed'g een der weinig: plaat
sen in dit onderinaansche zijn, waar de
zwakke vrouw nog wel de bescherming van
't sterkere geslacht zal willen zoeken
waar de man nog z'n edelen aanleg dun,
hm!) zal kunnen volgen en galant ridder
het leven zijner gezellin zal weten te be
schermen
i l.
HYGIËNISCHE A VA Alt DE VAN VER SCI IE
VRUCHTEN.
Nu veld en tuin langzamerhand weer hun
gaven gaan uitdeelen, is hot van liet hoog
ste belang zooveel mogelijk verscho vruch
ten en groenten te eten. Verse li ooft is
gezonder dan gekookt of ingemaakt.
Juist in verschen toestand komen de
volle, aromatische eigenschappen der vrach
ten tol hun volle recht on tegelijk verkwik
ken zij ons dan des te meer; daarom zijn
versche vruchten zoo verfrisschend ei>
dorststillend. Zij zijn ©en onschatbaar na
gerecht Lij iederen maaltijd, maar ook in
den losse hout ijd moet men vruchten eten
en ze aan de kinderen geven inplaals van
koffie of thee. Bovendien bezit volkomen
rijp fruit een groot suikergehalte in liebl
fc verteren vorm, dal hooge voedingswaar
de bezit. Do zoetheid v;ui versche vruch
ten beschadigt ook niet de tanden. Boter
hammen met vruchten is een uitstekend
ontbijt en avondeten voor kinderen. Wie
kinderen tractoeren wil, koope voor ben
geen zoetigheid of taartjes, maar fniil.
Vrachten zijn een zeer geschikt, middel
lot regeling van diëol en tegen verslop-
ping, en du-, aan vetzuchtigen zeer aan
to bevelen. .Vooral de zure soorten, ook
bessen en pruimen, zijn zoor aan te be
velen. terwijl de zoete (bijv. druiven) min
der goed werken. Ook andere afscheidingen
van bel lichaam worilen door vrachten he
rorden!. Vandaar hun gunrtigen invloed
op nierlijders. Vooral zijn zij gunstig hij
haemorrhoïden en bij menschen, ilie bij een
zittend leven aan gestoord© spijsvertering
en hypocondrie lijden. Vrachten zijn rei
nigers van het bloed en verbeteren het
sap, du» genezen zij huiduitslag en andere
huidziekten.
Plantenkuren van versche vruchten wer
ken vernietigend pp ziektekiemen, waar
om het eten van fruit als nagerecht zoo
gezond is. Velen hehlmn de goede gewoonte
vóór het slapen oen appel te eten, waardoor
op aangename wijze de mond gedesinfec
teerd wordt
Kleinen kinderen geve men voor het zui
veren der maag meermalen het sap van
aardbeien, perziken of druiven of het. ge
schaafd vleeseb van een appel. Voor zie
ken zijn vruchtensappen een groote ver
kwikking, vooral voor koortslijders. Fruit
in iederen vorm is een onschatbaar middel
bij alle ziekten dor stofwissching, zoouK
rheumatiek en jicht
Men kan gerust zeggen, dat verseb fruit
niet alleen een heerlijk genotmiddel, maat
ook een goed smakend nnlmirgezondhehh
middel is. Moge dal algemeen worden er
kend en vruchten deel uitmaken van al
onze maaltijden, to! nut en genol van oud
en jong.
MES, VORK EN LEPEL.
Mes, vork en lepel wórden zelfs heden
ten dage nog niet algemeen gebruikt. Hier
en daar beginnen zij. zelfs terrein te ver
liezen, zooals bijv. bij het eten van asperges,
waar de mode het gebruik der vingers
omschrijfI. Intusschcn kan men zich moei
lijk een tijd voorstellen, dat deze gereed
schappen be»chouwd werden als oen ov©r-
lollige «en vaak zondige weelde.
Onze voorouders, die zeer op een rijken
maaltijd gesteld waren, aten, evenals de
11rieken ©n Romeinen, op De mc-e-t primi-
lieve wijze; zij namen hun voedsel met
de vingers op.
De lepel was ook overbodig, want wan
neer zij saus wilden cien, kneedden zij
hel broed m den vorm van ©en lepel en
doopten het in de saus of het vleeschnat
van den algemeenen schol el.
De vork is van betrekkelijk jongeren da
tum. Zij verscheen het eerst tegen het einde
der 10e eeuw. Peter Galveston, een gun
steling van koning Eduard H. had negen
on zestig zilveren lepels en drie verken.
Maar de kroniek van dien tijd voegt er bij,
dat deze vorken werden gebruikt alleen
„om er peren mede te eten".
Koningin Clementine van Hongarije in
1223 Jrezat dertig lepels en één vork en
koningin Anna van Houtbon had zelfs één
gouden, die later geerfd werd door koning
Karei V van Frankrijk.
De eor»le inventaris, waarop vorken ia
grooter aantal vooikwanien. is die van Ua-
hrielle d'Estrées 11 .">99 Zij had twintig
vorken, die echter alleen dienden om er
brood op Ie roosteren, en Gabriëlle, zoo-
we! als de prins de C'ondé, de vorst zoowel
als de onderdanen, aten allen met hun vin
gers. Hoe vreemd liet ook schijnen moge,
zij beschouwden hel a!< een beleodigingi
tegen tie natuurlijke eenvoudigheid, een vork
te gdmrikcn een gewoonte, die vol
gens sommige schrijvers in Venetië werd
ingevoerd door een Ryzamtijnsehe prinses.
Een merkwaardig smaadschrift, geschre
ven tegen de gunstelingen van Hendrik III,
legl getuigenis af van de ergernis door
den invoer daarvan in Frankrijk teweeg
gebracht. „Ten ©ersle,zegt de anonieme
schrijver, „raken zij vleeseh nooit met bun
handen aan, maar met vorken". En ver
der: „Hol is streng verboden in het land
de salade met de handen aan te raken;
maar zij raken liever hun monden aan met
deze wonderlijke werktuigen dan met bun
vingers."
In Schol!,itid wa» hel gebruik van do
vork een slrafhnai* feit. Hovend ion bestond
er vóór de invoering van de vork een
snuit van welhoek van goeil© inanierem
dat door welopgevoede personen gevolgd
iiHH'si worden.
Onze beroemd© landgenoot Erasmus
(1467--1537) beveelt hef volgende aan:
„Noern met uw drie vingers alles wal gij
noodig hebt tan tafel weg."
In Engeland, waar de vork omslreeka
1G08 was ingevoerd, werd zij 111 korten
tijd jcopuloir.
Het mes kun op langer verleden bogen.
Ooispronke]ijk een wapen tegen vijanden
en wilde dieren, werd hel spoedig een dor
meest belangrijke werktuigen voor dage-
üjkscli gebruik.
Dus werd bel mes gevonden onder vol
ken op de laagste Imp van ontwikkeling,,
lang vóórdat ijzer gebruikt werd tot zijn
vervaardiging. Wegens gebrek aan het laat
ste en aan andere metalen, mankte de voor
historische uramsch op messen gelijkende
werktuigen uil harde bamboe, bout. schel
pen en de scherpe tanden van den haai.
Later maakte men messen van steen, waar
van men duizenden gevonden heeft in voor
wereld 1 ijke begraaf plaatsen.
Aanzienlijke vooruitgang weixl in deze
richting verkregen door de negers en in
boorlingen van Siberië', die, hoewel onkun
dig van de bereiding van slaaJ,- liet ver
stonden ijzer Ie gebruiken voor de Ver
vaardiging van scherpe werktuigen. In dit
opzicht waren zij de Inschaalde volken
van Azië en Europa verre vooruit. Do
kunst om het ijzer hard te maken en in
staal te veranderen, maakte hel mes tot
een werktuig van algemeen gebruik,
De boer, de tuinman, de handwerksman,
de jager, de krijgsman kortom alle vor-
teeenwoordigors van nrenschdijke beroe
pen veranderden den oorspronkelijken
vorm van het mes, "totdat zij oen instru
ment hadden voortgebracht, het meest ge
schikt voor bun bijzondere belangen.
De lepel, evenals het mes, kan terugzien
op een velleden, verloren in do diepten,
van de duisterste oudheid. De holte der
hand, waarmede de oernenscli hot water
naar zijn mond brachl, kan hem wellicht
het eerst op het denkbeeld hebben gebracht
een werktuig voor dit doel to maken. Zoo
