Schiedamsche Courant.
Nederland in de jaren
1898-1923.
Werkzaamheden in den
Volkstuin.
TWEEDE BLAD
urm
Zaterdag 21 Juli 1923, No. 17335
OT.
(Slot.)
t Weiulen wij1 thans ons oog naar tot ge
Lied van de kunst, naar dat van taal en
letteren, van het toomeel, van de muziek;
en van de schilderkunst. Op alle deze ge
Lieden opgewekt leven, op het ©en meer
dan op het andere. Op alle deze vier de
vrijwel gelijke klacht, dat de Nederlander
van heden ten dage met meer de belangstel
ling voor kluist gevoelt als zine vior
oudersd,at de dagen van een Roemer Vis-
scher verre zijn. Blaar in tot algemeen
mag dezekwarteeuw! ook hierop trotsdh
zijn, dat de belangstelling lm deze ver
schillende takken van kunst is toegenomen.
[Wjal 'de letterkunde aangaat, Jnj het
begin van de regeeriingj van onze Konin
gin had de stroommg der Nieuwe Gi|d!s-ets,
de dusgenaamde beweging yan 1880, zidh
vrijwel baangebroken, zag haaf bestaans
recht erkend. AVjillem Klools is in deze
beweging de groote figuur geweest ©n tot
op heden gebleven. Naast tom dienen
Van Doyssel en Albert Verwey te wloiden
genoemd. Onder de romanciers treedt
Louis Couperus ongetwijfeld naar voren,
zijne achtereenvolgende roimans zijn van
eene geheel eigen woord- en sdhepjpingjs,-
kunst, die evienwel alte deze jaren op de
hbogte Van z'n kunnen is gebleven.*) Naast)
hem dienen genoemd een Cynel Büysse,
een Dr. J..H Roeken, een Top Raeff, en
tal van anderen, die het gebied der lette
ren hebbten verrijkt Quendo- is eene afzon
deriijke verschijning'; evenzeer Fiiederik Van
Eeden die niet alleen als schrijver invloed
oefende. Onder de dichters dienen genoemd
Boutons, lad. Van Loioy, Herman Gorter,
Helene Lapidoth'Swarth, benevens enke
len die reeds werden vermeld. Onder die
Vlamingen steekt Gulido Gezell'e naast Her
man Teirinck uit. Dia taal- en letterkundige
congressen, die elk jaar gehouden wor
den, droegen er nieL alleen toe hïj, dat de
beoefening der -taalkennis werd uitgebreid,
maar ook, dat wij1 nader in veijbindrng tot
onze Vlaamsche naburen traden. Op too
nee]gebied speelde Herman Rjeyermans zekr
de aller-oyerheeirschendie rol; enkel© an
deren 'dienen naast hem genoemd, Van
wie Herman Roelvtink iets beloofde, en Mr.
Van Rossem tot de geestigste behoort. Mar
cellus Emants, reeds onder de ouderen te
rekenen, bleef op het tooneel eeine figuUr
van heteekenis, terwijl vooral Mevr. Si
monsMees mjel hare psychologisch goed
geslaagde toomeelstukken dient genoemd.
Op het gebied der literatuur, gelijk op' veel
ander .kunstgebied', Vele stroomimgen, veel
strijden en worstelen en veel bereiken.
Gaan wij thans oVer tot het tooneel. In
1898 hestonden feitelijk drie gezelschappen
het Nederlanidsdh Toicaieel te Am.steid.aam, de
1 Tooneelvereeniging daarnevens en die Rot
terdammers. Hoe is dit aantal gezelschap
pen niet toegenomen, in de eerste plaats
toen Bouwmeester uit het Nederlandsdh
Tooneel trad en een eigen gezelschap
stichtte; later toen Brand geest na zijne
suclcesvjolle tournee in Ineke bijl voorkeur
directeur bleef;- nog later toen Royaards
„Het Tooneel" oprichtte. In het algemeen
kan gezegd worden, dat Royaards en Ver-
kade in deze kwarteeujwl de belangrijkste
rol hebben gespeeld R%aaidis toeft groote
verdiensten voor het tooneel gehad, heeft
met belangrijke biiitenlandstóhe werken pms
in aanraking gebracht. Maar de otu.de en
nieuwp dichters Van eï!gen b'ojdem riet ver
gelen, zijn doctoraat honoris causa strekt
hem en de Universiteit, «Re het hem .ver
leende, tolt eere. Eldjujard Vieirfcad© bkaclht met
de Haghesp-elers tof vjoior ons landi geheel
nieuwe salonstuk tot groote hoogte; Enny
Vreede was hem daarbij! een grootten steun.
iVan de acteurs en actrices van Nedetlan-d's
bodem dient Sn ide eerste plaats Louis
Bouwmeester te vjoirden genoemd; men zal
„Nederland niet kjupnen Verwijten, dat het
dezen groioten acteur niet voldoende eert,
gelijk trouwens het buitenland Voorgaat het
hem te doen. Naast hem zijde zuster, ©Von
kte. hij de last dier jaren niet/vloeiend I Vïooirts
denken wij: olnder de generatie van deze
kwarteeuw, aan een Henri Bfoudgeeist, aan
een Poolman, aan een Hujbdrt LUroiche, aan
een Rika Hpfpjper, een Elsa Blaulis, aan eene
zoo gehieele reeks v|an anderen, Idie, al bb-
hooren zij! niet tot de heel grótoten, .vfeteL
kunst ons hebben geschonken. Ondanks d'e
klachten Van tot tegendeel kan wonden ge
zegd, dat in deze kwarteeujwi het spelen vjan
oorspronkelijke Nedeiiandsche stukken er
niet op achteruit ging. Nederland'xhe stuk
ken zonder inh'Oiujd1 en zonder b'etaeskenïls.
zijn. gespeeld, alleen ioimtdiat zij Van -Nekler-
laadschen bUdem- .waren 1 D,e belangstelling
van het publiek in het toioneel nam zeker
v niet af; vjetrsdhliUende bewijzen zijin ervopr
kaawezig. iVVjed 5s de biioecloiap, in de latere
rek jaren tot grootei hoogte gekomen, een em-
j-g-W.riiig 'doncjnrrent gebleken, maar het zijn
b-aw' -Wporal factoren van dei malaise, djie thans
totonpel tot een toel nuoieiilijlsj plan terug-
1t
tiriKri t
fevri- '2ojo|a3s men w|eet is deze den 16e
rtjkrijliuli1 |en gevolge yan htoedVer-gSftifemgl
^gjtetverleden, kjorfc na! zijn hnjidigpng bij de
vjan zijn '60ste yerjaarilag.
dringen. En daarbij komt ongetwijfeld het
gebrek aan eenheid, het bestaan van een ,te
groot aantal gezelschappen voor een klein
land als het onze.
Op muziekgebied handhaafde Nederland
zijne o.ude reputatie van uitvoeren do kunste
naars. Het CjanctertgeSbtauWorkest te Am
sterdam, in 1896 onder leiding van Willem
Mengelberg gebracht, is door dezen tot
eene ongekende hoogte opgevoerd; staat
aan de spats der orkesten. Mengelberg zelf
staait aan de spits der dirigenten. Niet zon
der moeite lis men er in geslaagd hem voor
Nederland te behoujden, ondanks schitte
rende aanbiedingen uit andere landen, ge
lijk zijn tijdelijk fdiirigeeren te Frankfort,
zijn periodiek terugkeeren naar New-York
bewijzen. Eene merkwaardigheid van grootte
heteekenis vormden zeker de iW|agn©r-ui,t-
voenngen te Amsterdam, tot standgekomen
dank zij de energie van Henri Ymfcta, rnodel-
yojorstellingten die volgens het oordeel der
kenners met Bayreuth wedijverden. Den
Haag wensohte zijn eigen orkest te bezit
ten en verkreeg het in het Residentict-Or-
kestj'tlat onder Vjotta's leiding kwam; van
Zuylen van Nyevelt was de dirigent der-
populaire concerten. Utrecht, Arnhem en
Groningen behielden hupne eigen, go-edj
verzorgde orkesten; Van Anrooy van de
laatste plaats naar voren gekomen, as een
uitnemend orkestleider gebleken. Op het ge
bied van mtvoerende kunstenaars zoowel
wat zang als wat piano, viool of cello- aan
gaat zijn wij rijk m beroemde nameu; van
de zaï'igers stajanl zeker Messchaelf, Van
Rcioy en ürlus bovenaan, van de zangeres
sen denken wij onmiddellijk aan Julia Gulp,
aan Mevr. Nojordewier en aan Mevr. de
Haan; Van de pjianistejn is.het een Djirkj Scha
fer, die onze aandacht trekt; van de cellis
ten een Hekk'ing. Deze kwarteeUwi13 voprts
njk aan pogingen oan ons een eigen Neder-
landsche o-pera te verschaffen; die, welke
m 1894 en Volgende jaren werden aange
wend, mislukten, schoon Orelio- en PauWels
tot de sterren daarvan behoorden. Later
zijn zij hernieuwd; Henri Koopman heeft
zich op dof gebied zekere Verdiensten ver
worven. N|0g bestaat de Nedeiiandsche Opie-
ra, al was haar grondslag financieel mjet
zoo stevig als men dLt wel zou, wensohen.
Aan belangstelling Vopr mugiek ontbreekt
het hier te laaide met; do Concerten tei
Amslerda|m en te 's Grayenhage bewijzen
het; de gas (Voorstellingen van vreemdelin
gen, die hier immer in gropi; aantal plaats
hehbten, eveneens. Een© Ifaliaanstibe opera
heeft hier altijd supjees gevonden, ©enei
Fransdhe opera te 's-Gravenhage scheen
jaa-en achtereen de ©enig bestaanbare.
Eindelijk het gebied dei- schilderkunst.
In 1898 scheen de rol vaai de dusgenaamde
Raagsche school min of meer uitgespeeld.
De grooten vain die Ifaagscjhe school wa
ren er niet meer of verdwenen spoedigs
Ilauve, Bosboom, Willem Roelofs, de Ma-
rissen, van wie Matfhijs in zijn Vrijwillige
ballingschap te Londen stierf, Israels, Mes
dag, de Bpck, Blommers, Neuhuijs, Ga
briel, Kever, zij vormden een reeks
yan namen, die ook in het buitenland
in het .algemeen goed bekend zijn. Die ge
weldige schilderingen van een Breitaex,
die het impressionisme, gelijk men be
weerd beeft, oversteeg, de tragedie van een
Vincent van Gogh, de mooie pein'ure van
een Isaac Israels, zij liggen eigenlijk in
een vroeger tijdperk. Gaaf men deze 25
jaren na, dan ziet men de schilderkunst
door het impressionisme heen tot eau zeker
ciiibisme komen, en ziet ipen vooral in den
laatsten tijd verschillende richtingen ziich
openbaren, waarhij de sensiviteit ©n het
neo impressionisme een rol spelen. Op sclhil-
dergebied zijn er vel© namen, die zuc|h be-
kendbenj hebben verworven, te noemen.
Wij denken aan een Suze Bisschop Ro
bertson, die Uitnemende stillevens heeft
geschilderd en hét Nederlandsche binnen-
hui's ons weer heeft terug gebracht; wij
denken aan de mooie schilderkunst van
een Poggenbeek, een Arntzenius-; wij"den-
ken aan li-et gevoelige innige realisme van
een Tholen, en wij denken aan een zeke
ren zelftucht, die zich bij Versier -open
baarde, toen hij plotseling tot zijin stil
levens overgang]. Als portretschilders noe
men wij naast TherèS© Schwarz, en Van
Welie, een Jan Vetth en een Haverman,'
de eerste vooral psycholoog, van den la-
teren tijd een Roland Holst en Lizzy An-
singk. Wij denken aan een Wite-em, die
Brertner opv-o-lgde in Amsterdamsche stads
gezichten; aan den fantast Bauer, aan
Voerman met zijn wolkentafreelen; aan
de mysticiteit van een Mankes; aan het
sprookj es'achlige van Van Diaaihof. Weer
op een geheel ander standpunt staat een
categorie, van wie te noemen zijn een
Thorn Prikker, een Derkinderen, een Van
Konijnenburg en bovenal een Toorop, die
de meest interessante figuur schijnt uit
deze -25 jaren, aanvankelijk impressionist,
later sterk in zijn katholieke uitingen, weer
later terugkeerend blijkbaar tot "die VJaam-
sche primitieven. Uit den tijd van het
ciubisme., vallen te noemen een Leo Gestel,
een Mondriaan, een Schelfhout, vooral ro
manticus, en Sluijters, terwijl een groep,
die buitel de abstracties van biet cubïsme
wensdhte te -blijven,, onder zich telt een
Van Wijngaard! en een Charley Toiorop.
Onder de jongeren valt -ook nog Dirk NijV
land, analytisch in zijn schilderijen, ook
een beeld gevend van het zoeken en stre
ven in vele richtingen, dat deze kwarteeuw
heeft gekenmerkt, te noemen. Het was niet,
als de voorafgaande 25 jaren, een periode
van zoeken in bepaalde richting, neen, het
was een gaan op zJjivvegen, een zich ver
diepen, dat -strijd innerlijk en uiterlijk te
kermen geeft .Vergeten wij1 niet, dat ook
de grafische kunst in sterke mate toenam
en dat van een ontwikkeling der kunst-,
nijverheid op menig gebied valt te getuigen.
Een heel enkel woord tob slot over de
ontvrikkeling-der sport. Zpbwel 'de beoefe
ning1 .als de beschouwing der spogt is in
deze kwarteeuw geheel omgekeerd Beoefen
ning is toegenomen op bijna elk gebied,
beoefening is niet meer eigendom van een
bepaalde categorie. De beschouwing daar
over heeft zich verloren in een geweldige
belangstelling, die vooral tegenover de
voetbalsport enorm is geweest Waar zijn
de tijden, die wij als jongens voor 25
jaren kenden, 'dat een duizend toeschouwers
veel was; wie herinnert zich dien tijd
thans nog, wanneer een gewone compeü-
tïe-rvedstrijd een 20.00030000 toeschou
wers naar het Amsterdamsche Stadion kan
lokken. De voetbalsport is populair ge
worden, heeft zich ontwikkeld tot een be
weging. Nederland -stond vel© jaren na En
geland, aan de spits van het voetbalspel,
nu niet meer, gelijk onze laatste interna
tionale wedstrijden we] getuigen.
Ook op ander sportgebied is er van
vooruitgang sprake. BVif denken aan cricket,
aan lawntennis, aan korfbal, aan lichame
lijke oefeningen, aan wandelsport, aan tum-
spoit, aan schaatsennjdem Voor den twee
den keer slaagde een NederlanJscih roeier,
er in, de Diamond Sculls te veroveren. De
wielren&poit, vertoonde bier 'te lande een
inzinking, die eigenlijk duurde tot midden
in den oorlog; daarna valt plotseling een
opleving te constateeren. De bouw van een
groot aantal banen in ons land, het be
zoek aan deze banen eiken Zondag van
duizenden en nog eens duizenden, deze
belangstelling] zegt voldoende. Het aantal
renners neemt toe, de sterren onder hen
eveneens, in de wielremspoat neemt Neder
land een leidende plaats in. Niet in zoo
sterke maile op het gebied van de hoks-
sport, al -is het een vraag, die voor des
kundigen nog altijd open blijft, of dit ver
hand houdt met de populaire opvatting
van deze sport De paardensport ontwik
kelde zich eveneens,, niet in zoo sterke
mate, gelijk ook moeilijk kon, gezie-n de
'animo, die daarvoor reeds bestond. Maar,
de eigenaardigheid van deze sport zal voo-r-
loopig wel blijven ,dat zij zich beperkt
tot een bepaalde Categorie, dat zij voor
een algemeen© toepassing niet of nog niet
gescjhikt is. Re zwemspo-rb nam zeker toe;
auto en motor weiden tot sport" ontwik
keld. Een -onbetoefcenemd land op sportge
bied is Nederland zeker me-t, 'al zon hier
en daar meer leiding gewenscht èijn, en
meer zelftucht tot beter resultaat kunnen
leaden. -
Het is liiet wel doenlijk in een beperkt
aantal pagina's een ook maar ©enigszins
volledig beeld te geven van Nederland in
deze 25 jaren op elk gebied. Uit een over
zicht als dat, hetwelk wij hiex- gaven van
de meest -belangrijke gebieden, blijkt intus-
schen reeds, hoeveel er gearbeid is, naar
hoeveel er gestreefd is, hoeveel er ook ver
kregen weid. Er blijkt uii, hoezeer gunsti
ger de -toestand zou zijn, als niat een ver
woestende oorlog van vier jaren zooveel
met moeite verkregen resultaten had ver
nietigd. Wij 'zouden nog over zoovele an
dere dingen kunnen spreken: over ons
onderwijs, dat geheel een belangrijk© ver
andering onderging; over leger en vloot,
die menigmaal onderwerp van discussie wa
ren; oyer ons "redhtsafezen, dat zich vooral
in zijn beschouwing tegenover jeugd'g|e mis
dadigers geheel wijzigde; over den gods
dienst; over de journalistiek, die z'dh tot
een geheel bijzondere hoogte opwerkte; over
de openbare werken in Nederland; over de
visseiherijover de posterijenover het ver
zekeringswezen; over spaar -en ürediet-
wezen; over armwezen.
Ziedaar een geheel onbetredengebied
Wat wij in deze artikelen hierboven gaven,
het zijn slechts aan teekerangen, die voor
een ieder, die ze leest, bekende beelden
uit een nog kort achter ons liggend verloden
naar voren doen treden. Iets nieuws in
den eigenlijken zin "des woords kunnen ar
takelen als dez© niet brengen; een groot
deel van ons heeft dez© kwarteeuw mede
geleefd, hetzij meer hetzij minder intens.
Maar wel staan deze artikelen toe een
terugblik op dat directe verleden, waar
van zelfs de groote bijzonderheden zoo b'cfnt
worden vergeten door degenen, die Ze heb
ben meegemaakt, 'to.dat ©en enkele wenk
ze weer aan dia vergetelheid ontrukt.
Ziet, het vierde eener eeuw heeft zijn
stonden doorvlogen, zegden wij den dich
ter Da Costa na. En wij staan gereed om
in ontvangst te nemen wat teen nieuwe
kwarteeuw ons zal brengen.
In onZen bloementuin zijn tal valn plan
ten door het abnormale Warme "weer der
vorige jrieek vlugger uitgebloeid dan an
ders hetegeval zou gewteest zijin, o.a. was
djit ,ook het geval met de eersite bloei der
rozen. sWe snijden de uitgebloeide scheuten
nu tot op een volgroeid blad terug. Waar
de ontwikkeling te wenschen overliet, ge
ven we tevens nog een dunne overbemes
ting van koegier. Men kan ook volstaan
met een overbemesting met chilisalpeter
waarvan ,we dan circa 2 ons per 10 Mj2.
uitstrooien. De Dahlia's zjjh nu zoover dat
ae aangebonden moeten worden. Waar
zich te veel scheuten ontwikkelden, wor
den deze uitgedund tot op 3 der krach
tigste. iWe planten een, krachtige stole in
het hart der plant, waaraan de scheuten
afzonderlijk met raffia bevestigd worden.
Hebben we last van oorwormen (Toriacula)
welke vaak in d,e bloemen voorkomen, dan
plaatsen we bovenop „den stok een omge
keerd klein bjoernpotjej Waarin eenig hout
wol of hooi wordt aangebracht. Hierin ver
bergen zie zich graag en door deze potjes
geregeld 'a morgens te inspecteeren kun
nen we er veel dooden. Op een beschaduw
de goed vochftioudende plaats! zaaien We
nu violen, welke bestemd zijn voor be
planting van voorjaarsbjoemperken. In het
gezaaide mogen geen droog© plekken ont
staan, "dit Zou mislukking tengevolge kun
nen hebben. i 1
.Verschillende uitgebloeide vaste planten
kunneu nu gesfcheurd en verplant Worden,
o.a. is dit het geval met Dpronicium, -Pa
paver,, oriëntaliö, Iris germanica, I. pri
mula, en alle thans uitgebloeide vollen
gronds PK inula's alsook met onderscheiden
taxifraga soorten.
De eerste tijd na het scheuren scherme
men tegen te sterk uitdrogen der grond,
ook verdiend het aanbeveling, Zo-onoodig
deze planten 's avonds te begieten.
Natuurlijk Worden alle uitgebloeide bloe
men steeds uit de planten verwïjdeid, be
halve van dezulken waarvan we zaad wen-
scker. te winnen. Zulk Zaad laten we aan
den plant goed rijp- worden, waarna we het,
in het omhulsel, op een drooge plaats op
bergen, totdat de tijd van zaaien is aan
gebroken. G.
Uit de Fers.
DK-MINISTERCRISIS.
Hieronder nog eenige persstemmen over
de ontslagaanvrage van minister de Geer.
Allereerst de kerkelijke bladen.
De Nederlander (o.-lu Honk "het bericht
als een 'donderslag „zij het niet uit ge
heel onbawolkten hemel". Het blad schrijft
verder
£)e geschiedenis plaaitst ons voor wonder
lijke en onverklaarbare tegenstellingen.
Daar staat voor ons, in al zijn moei ij'c-
heid en dreiging het vraagstuk van de be
scherming onzer souvereiniteit en neutra
liteit in den Oost-Indiscton Archipel. Er
zijn vel'en vol over het Vraagj5t.uk geschre
ven. Zijn heteekenis en zijn oplossing schij
nen ons zoo klaar- als de helderste zomer
dag. Gelijk de Diuitsche generale staf in
1914, zonder Nederlands mobilisatie "tot
verdediging zijner neutraliteit gedwongen
ware gewoed ons grondgebied te bezet'en,
tot keerlng van mogelijken aanval uit het
Noorden en Wasten, zoo zal, hij den komen
den strijd in den Stillen Oceaan, één der
oorlogvoerenden, of zullen meer dan één
der oorlogvoerenden, vaste punten van ons
Indisch Eilandenrijk, tot eigen beveiliging
moeten bezetten tenzij Nederland ze'f
maatregelen neme tot handhaving zijner
onzijdigheid. Biet zoodanige hezetmg ware
een einde gekomen aan. onze waardevolle
stelling als koloniale mogendheid en ware
Indisch Nederland, in beginsel, gebracht
onder vreemde heerschappij.
Die ooren en oogen open zet, hij1" ziet
de toebereidselen in vreemde ooriogs-
havens hij hoort het geluid van den
naderenden storm; en daarom met va
riant op het weord van den koopman,
die, bij zeer lage koffieprijzen, aan zijn
vriend in Holland schreefverkoop uw
hemd en koop koffie zoo geven wij
aan alle Nederlanders het wachtwoord
door: verwakkert u en neemt maatregelen
tot beveiliging uwer koloniën.
Zoo zien wij het vraagstuk eai zijn op
lossing. En tien verantwoordelijke minis
ters, onder wie de leider onzer betrek
kingen met het buitenland, mannen die hon
derd ujtvluchten konden grijpen, om het
vraagstuk een weinig te laten rusten en
div zeker weten deswege van velen hoo-
gelijk te zullen worden geprezen zij
hebben blijkbaar overeenkomstig inzicht;
want zij wagen ambt en naam door deze
te vprbinden aan de poging tot Verzeke
ring der noodzakelijkweachte oplossing-van
het vraagstuk.
Maar wonderlijke en onverklaarbare
tegenstelling één minister kan het vraag
stuk niet zoo zien en verwerp t^pnitsdien
de gekozen oplossing. Hij gelooft" niet aan
het dreigend gevaar hij" gelo-oft noch
in de noodzakelijkheid noch m de juist
heid van het middel tot zijn afwending.
Hij kan voor het ontwerp vlootwet niet
gevoelen, en, hij den zorgehjken staat on
zer geldmiddelen, acht hij haar behande
ling en imverkiingtredirijgi volstrekt afkeu
renswaardig Hij logt rijn ainbli liever neder,
dan dat hij m die richting eenigemede
werking zou verleenen.
jde ééne minister is de heer De Geer,
minister van financiën, van wiens karak
ter, regeerkrachten, bekwaamheid door het
Nederlaindsche voik, voor zijn we'zijn, nog
zoo veel werd venvacht. Wonderlijke en
onverklaarbare tegeinslellmg teleurstel
lende ervaring.
Het heengaan thans van De Geer, als
ministep van financiën, wil allerminst zeg
gen, dat zijn gaven en krachten voor het
Gemeenebest verloren zouden zijn Na het
vraagduk der beVieilighgj van Indie, rijzen
in komende jaren wpder tientallen ajndere
vraagstukken, bij w-elker oplossing D|e Geer
mede een taak zal vervullen maar dat
Nederland, juist in deze zware tijden, brj
het oplossen van deze levenskwestie, voor
den band tusscton Nederland en ündie, den
onwaardeerbarem steun van dezen man zal
moeten missen, dat is een zeer treurige
ervaring in ons politiek leven.
De Nieuwe CL (lib.j schrijft o. m.
Het cöiifliet komt onverwacht, omdat
men meende, op grond van een uitlating in
de Memorie van Antwoord bij .'de bespre
king van hoofdstuk X, dat "de behandeling
va© het vloot-ontwerp nog zoo spoedig niet
zou plaats hebben, dat het daarmee geen
haast had. Immers, zto-o verklaarde de re
geering: „Afdoening, van 't ontwerp-Vloot-
wet moet uit financieele overwegingen nog
wachten." Dat is ternauwernood zeven
maanden geleden. i
Wat is er gebeurd, wat; is er inmiddels
bekend geworden of vermoed, dat de Mi
nisterraad, die toen blijkbaar homogeen
was, nu zijn meening heeft gewijzigd in
strijd 'met die van een zijner leden? Er
moet wel ernstig overwogen zijn, alvorens
bij rijn gisteren bekend geworden besluit
nam. Het is niet denkbaar, dat «jaajaan
geen ernstig© discussie voorafging, dat mi
nister Die Geer rijn voornemen om heen te
gaan, in geval dit besluit genomen werd,
niet ernstig te kennen heeft gegeven en
dat dus de Ministerraalcl uti, besluit nang
wetend, 'dat hij daardoor den minister van
financiën, zou uitdrijven. Ook is niet denk
baar, dat niet ernstig gevoeld zou zijn, wdk
een indruk deze ontslag-aanvrage van den
heer D© Geer zou verwekken. I
Daarom herhalen we, wat is! er gebeurd,
wat inmiddels bekend geworden of ver
moed? i
Het Utrechihsch Dig'bl. (Lib.j:
Het conflict is ernstig, héb geeü een
vermoeden van nieuwe problemen,
waarvpn de heteekenis tot dusver onvol
doende tot ons is doorgedrongen. Het Kabi
net wil de Vlootwet nog dit jaar- aan de
orde stellen, de Blinister van Financiën kan
de vcrantvooidelijkheid. niet dragen voor
de gevolgen, die de Vlootwet ten opzichte
van de schatkist medebrengt.
Er is in de kwestie der Vlootwet een
gemis aan duidelijkheid, dat onverdedigbaar
is. Waarom moeten wij plotseling geplaatst
worden voor dit incident, zonder dat zelfs
een comité-generaal de Kamer in de ge
legenheid stelde kennis te nemen van zoo
ernstige nationale belangen, -dat men er
een conflict met den uitnemenden BEnister
van Financiën, een der krachtigste figuren
van het kabinet, voor over had?
Met spanning zien wij naar een regee-
ïhigpverklaring uit, te meer, wijl, bij do
anti-militaristische gezindheid van parle
ment en volk, politieke consequenties van
het gebeurde niet onmogelijk rijn.
- Uit Het Volk (s.-d.J
De minister van financiën had het onge
luk te worden aangezien voor een soort
genie op liet gebied der geldzaken en hij
weid door heel de burgerlijke pars, van
rechts zoovel als van links, ingehaald als
de reddende engti. Aan die verwachtingen
heeft hij g ensrins voldaan, misschien niet
kunnen voldoen. Hrj is er bij ongekend
hoogc belastingen nieL in geslaagd het
budget sluitend te krijgen. De laatste door
hem verdedigJe begrooting; die voor het
loop end© jaar, wijst een tekort aan van
niet minder dan bijna 10Q 'millïoan gulden
op don giewonen dienst De financieele
chaos is dus grooter dan hij ooit is ge
weest.
En iin die omstandigheden hecL jl. Dins
dag de regeering, van welke hij lid Was,
besloten, om, a's rij ér in de beide Kamers
der Staton-Generaal een meerderheid voor
krijgen kan, de Vlootwet „onverwijld" uit
te voeren. He'geea beteekent, dat in een
korte spanne tijds de ontzaggelijke som
van 300 milli oen gulden voor volstrekt
onproductieve doeleinden zal worden uit
gegeven.
Geen wonder, dat hij 8.1jn portefeuille
terug geeft aan haar van wie hij 'deze ont
ving Een daad, die te prijzenJ_s als een
die getuigt van zedelijken moed, maar .die
toch verwacht mocht worden van iederen
minister van financien, die in de huidige
omstandigheden zijn verantwoordelijkheid
beseft.
Die minister van financiën is heengei-
gaan, doch de rest der regeeiing schijnt te
villen blijven. Zij schijnt te willen blijven
en haar monsterachtig plan uit te voeren.
Zal het Nederlandstóhe volk, zullen de
Stat en-Genera al, zullen met name'de drie
gecoaliseerde - regeeringspartijen het dub
den? Wij weten het, dat de publieke opinie
ten onzent maar al "te dikwijls latent is.
Doch wij kunnen het ons niet voorstelen,
dat zij dezen aanslag op ons toch al zoo
geteisterde volk onbeantwoord zal laten.
En niets minder dan een aanslag op ons
volk is het, wat thans staat te gebeuren,
als men er riïet tijdig ia slaagt, om het
trieste stel aan hun zetels klevende mil-
lioenen-vermorsers politiek onschadelijk te
maken. -
Een vreeselijke driisis schrijdt door dit
la,nd. Bijna honderdduizend werk! o ozon zoe
ken vergeefs arbeid voor hun grage han
den en Zien hun gezinnen tot pauperisme
vervallen, omdat er voor een behoorlijke
steunpenning geen geld meer schijnt te
zijn. Auder© honderdduizenden zien Kun
loon vjan maand tot maand versmelten,
tot een bedrag, dat nauwelijks voldoende is
voor een redelijk levensonderhoud. Intellec
tueel-en, gestudeerde technici, kunstenaai s
slijpen de straat hij gebrek aan opdrachten.
De middenstand klaagt steen en been. Ban
ken springen en oude handelmaatschappijen
zakken in elkaar. Al wat econoom is-, of
zich econoom noemt, roept om bezuiniging.
De directeur der Nederlandsche Eank
schrijft het tin zijn jaarverslag, in de alge
meen© vergadering der Nederbindsche Blaax-
schappij voor Nijverheid en Handel w-ordt
het uitgekreten.
BINNENLAND.
Uitzending van Nederlandsche kinderen.
Onder leiding van. haren lsten Vop-rzit-
ter 'Jhr. BH. W! Róell heeft de Centrale
CionunjsiSiie voioir Uitzending van Neder
landsche Kinderen naar Buiten, gevestigd
te 's-Gravenhage, Frankenslag 83, dezer
dagen 'te Utrecht haar jaarlijksche Aige-
meene vergadering gehouden.
De periodiek qftredende leden der Com
missie tw. Johkfvr. H. J. Panthaleon Baro
nesse Van Eek, S. C|. van der Voort van
Zijpi en Dr. J. J. Pigeaud te 's-Gravenhage,
Dr. G. A.'M. v. iWayen.burg' te Amsterdam
Dr. 'A. Schucibng Kool en G. A de Monyé
te Utrecht, Dir. G. J. A. Honig te Zevenaax,
Blej. Dr. E. H HeageVeld te Zwolle en
Dr. H. Sandra te Assen werden allen her
kozen; terwijl doicw het Dag Bestuur, der
Ned. Mij. tot b©V. ider Geneeskunst als Mid
werd 'aangewezen Dr. 'H. Aldershoff tei
Utrecht ien door dat d'er Ned. Centr. Ver,
tot 'bestr. der T. BJ iQ. Dj! J. Bi. F, Van
Gils te 's-GraVenhagé.
Ter aanVulling van e'en vadature in het
Dag. Bestuur der C|entrale Commissie wefd
benoemd Dr. J. Ph. Elias, Voorzitter van
het PI. Comité Rotterdam.
- Het jaarverslag over 1922 van den lsten
SecretariE-Ptenniingmeester, Mjr. J. H. d©
Crane, werd oridfer -dankzegging voior ken
nisgeving aangenomen.
De Commissie- benoemd tot het nazien
van de rekening van den .lsten SeCrataris,-
Penningme'ester over 1922 had dez© vcoa'af
laten controleeren door den heer J. Hagers,
accountant te 's GniVen'hagë en verklaarde
zich met diens, conclusie, dait de geVöierdie
administratie op Voiojjbéfekiige wjze ver
zorgd bleek tfe rijta, Volkomen te kuUuen var-
eerugen; de Penuingm. werd 'dan o de onder
dankzegging gedechargeerd.
De Secr.-Benn. wees er op, dat, t&rivijl
de kolo-niehuisa 'erp-1 eging pp origcvejrf 2.75
