HET TEHUIS VOOR HALFWEEZEN.
TWEEDE BLAD
van Maandag 1 Juli 1929. No. 19151.
VAN DE
S£;;v;2
In alltï stilte 'is op hof terró'.n ya.ii hot
voormalig, glads Ziekenbus, iiljit mot don
Lahgén Aclitonvog" slechts 'door midlTcl vain
een onaanzienlijke ,ga|ng verbonden is,octa
groot' «re; mooi' werk tot staittj' gekomen:
oen' Tehuis voor Ilnifweezou r
DaL is natuurlijk miot geselled zonder,
dat de dreunende plof vanluit heiblok,
de scherpe klets van den troffel en hot
rhythmisc-h getik van den hamer is ge
hoord. Met tie; stilte, grenzende aan ge
il lieini zinnigheid, bedoelen we iets: anders.
Het aantal ingewijden-in de plannen was
zeer gcrin'g en men hoeft hot. tegonover-
gestelde 'gedaan, va:n wat ,mea wel eens
'noemtde greote 'trom roerenI
Wat do. bedoeling' daarvan is geweest,
kunnen we niet bevroeden, maai', de be
trachte „stilte" beeft dit' voordeel - gehad,
dat bijna ieder, die het gébcniw- hm -ziet,
geïmponeerd wordt door bouw en inrièh-
ting, ,,,'t Is te betreuren, dat dit prachtig
bouwwerk daar verloren ligt in het hartje
van oud-Sichiotlam,. met aian ahnifelijic nauwe
straten, oude, vaak oven armelijke wonin-
gen". jc1*'/p
]>ie opmerking zal menigeen maken, maar
de bouwmeester, Üe heer R'Sanders, lieéft
bij voorbaat- in zijn rapport,: Léhooraute
bij het outweip van dit tehuis' uit
gebracht in Juni 1927reeds een ant
woord gegeven„Bij de architectuur.is'
getracht met het intieme karakter van de
omgeving in overeons|emm|ng lo blijven".
Die omgeving is een ruim plein met
prachtige iepenen don moestuin va,n hot
Weeshuis dei' Hor vormden. Het Tehuis
moest zijn. een waar tehuis voor de jon
gens en meisjes, die de ouderlijke zorg
moeten missen en de eisoltcn, die in ver-
,,ln alle stilte".Een geslaagde schepping. -
De officieeie opening, Een verdiende onder-:
scheiding, Redevoeringen.
drukt; voor dó leeikamer: boiaken; voor
het vertrek van de regentenedu stuur
rad.; veer liet .kantooreen inktpot met
pen;,voor. do portiersfcamiorT sleutels,! enz.
On d er do ran ion Yah de sliuipym-rtrekkpn
zijn in steen jolagons- ,e.n jneisjesikojipen
geboetseerd. Naast den hoofdingang zijn
Iweo govelplaten aangebracht.:' pelikanen
.met hun vleugela hun joiigdu besohèr-.
ruend,' de zorg 'uiMnikkénid, die het .Tehiiir
•voor de verpleegden heeft. Die, nok van
do. middenpartij wordt gedekt- dóór. een
adelaar, het 'embleem van Johannes, db'n
apostel der liefde.
Als uien door de forsclie -'JioaFdingang
binnen komt Ou 'door. tie vestibule loopt,
treft or. middellijkèen 'gebrandschilderd
raam, laag hoven den begarteh grond, voor
stellend Christus, to midden van kinderen,
lid voor zeer '■„Bijbelvaste" ineuschen
■staat er nog bijMattheus XIX 13 en 14.
De heer W. Bogtrnau vut Haarlem is' zoo
wel wtat de, voorstelling als wat die'keuze
der.kleuren voor zijn gebrandschilderd glas
betreft, buitenggweon geslaagd. Het raam
'vormt 'met 'de gchbele omgeving een har
monisch geheel. Achter de 'hal ligt vde
eetzaal, zoodal uren ook .daar het raam,
"tnaar dan vande andere zijlcte, ziet.
Voor liet raam is in de hal oen wand-
bronnetje aangebracht,,. mot op 'dein rand
bloemen. Ter weerszijden van het raam
zijn.links en rechts twee steunen, die ver
melden „Tehuis -voor Half weezen van de
Ned. Herv. Gómicénte>tö Schiedam, ge
sticht in I het jaar 1928 aan 'den Dalngein
Achterweg no. 16, lor vervanging' van het
in -1869 door mej. A-. .Loopuij't e.' a. aim
de NienwstraS't gevestigde Diaconiehuis
Onder regoentscbap. van, J. M. v. 'd. Schalk,
voorzitter,. A. Koper,, secretaris, 1). Ris
E.Hzm, dr. C. 11. Vermaas, N. AV: van
Gelder, regenten'; M. E'. van dón Bovén-
kamp—-Dresselliuijs, J. A. Houtman—-van
Buijsen, E. M. GastendiijkJansón, U. Ko-
speelzmilj; eerf'ï-uiiil éu gezellig' vertrek,
dat uitkomt o;> 'de speelplaats met zand-
i.k, wip, schommel, enz.'- Waar dat'pas
geeft zijn rijmpjes aangebracht op tegels
'en zoor leest men in d© speelkamer: „Eer
lijk spelen "voorköiht: krakèeleiii" oil Santen
spelen is alles doelen". -
In het' trappenhuis van de meisjossifdee-
ling is de niarméren'steen geplaatst, dié
in hét oiule Diaconiehuis er aim lileripner-
de, dat mej. Aiida Loapnyt in '1.869 dat
gebouw cadeau, deed. Men is er.'in' geslaagd
dien steen ongeschonden over te brengen.
van hel aaUlai aanvragen om opname van
Half weezen -en oen daling vloior plaatsing
in het Weeshuis.
Een vraag!
Ofschoon, zoo we refxks opmerkten, luxe
vermeden is, bel laten zakken van liet
afcud iu de gangen, waardoor het lïolCe
verdwenen, is toch b.v. geon luxe! .welde
tóch do vrhag in ons op:, of de overgang
rrr—
maken. De, iiiscilu'ij'vingein' kwamen aardig
binnen, maar was er niét een vrouw ge.'
woest, die vcélda voor wat oud 'elv arm
was, 't gestiebt voiór llalfweozen oir Ouden
vim dagen, zon niet zoo spoödig - tot- stand
zlijn. gekoiinen. des tïjkls-;. vboiiw, wier
werk nog andere sporen heeft- aohtergolafen',
was mej. Alida lmopuyl.
Aaiivankerijkwerden 5 inantiienk 6; vrou.
wen en 10 kimleTeri in liet gesticht oipge.
Tehuis voor Half-weczon van de Neil. Tieivormde Gemeente te Sohieid'am.
band daavmée: gesteld dienden te worden,
moesten: zwaarder, ivegon da:u,alleaii'.lere.
Voor het stadsbeeld zou het oen aanwinst.
zijhi, als het I ergens aan een breedo laan
in het nieuwe gedeelte stond, maar vleze
overweging was secundair.
Zoowel uiterlijk als inwendig.is do heer
Sanders huiteiiigewoolngeslaagd, in "zijn
schepping, waartoe regenten en regenLos-
sen van hol. Weeshuis der Hervormden hem
in staat stolden. c
- De indeeling.; i
Bij, lipt ontwerppin van, liet. gebouw f is
rekening gehouden niet deze twee grónid-
gedaehienle strenge scheiding tuijsdicn.
meisjes-' en jolngdnsafdeeling'. on 2o liet
zooveel- 'mogelijk- ïiïtai" leeftijd- dirderbrciigen
der verplcegdan en ivel in 3 groepen,
kinderen, tot 10 .jaar, schoolkinderen van
10tot 14 jaar en .oudere verpleegden (tot
'cventueéT' '21,jaar),.. Voor dozó groepen
moesten zoowel in.de meisjes- als de jon?
goiisafdeeli:ng,>;iizoln'derlijke duig- en ïniclit-
-■ -verblijven nietgarderoheSj toflptlen, baden
lenk. olntworjie'n worden on dal hooft ook
zijn|;invloed"dóén golden op het uiterlijk van.
het •gebouw, dat'bestaatuit twee vleugels,
dio een reelIon hoek vormen 'mot als ver-
biuldingsstuk een middenpartij1, waarin ve'stl-
bulo en lial! i
■Staande voer don hoofdingang is links
do jongcins-, rechts 'de moisjosafdeelingi.
Het gebouw heeft twee vordiepingciu ein
een: 'zolder, do begancgroïitl voidieping is
voor dó dagverblijven en don idagelijkschcn
dienst gereserveertl, op de eorsto verdie
ping .zijn do slaap- oil hadverlrokken.
De artistieke versiering..
Mel hoeveel zorg en nrtistieken zin ge
werkt is, blijkt o.a. uit do gevel versiering.
Onder eik: raam van den bogainm grond, is
oen steen van rood naAtewerk aaln.gebra.cht,
vorvaaidigd do or den beeld hou wer AVillem
Brouwer lo IjCidordionp, waarop symbolisch
do bestemming van bel vertrek is uitge-
pc.r—jWijima, A. M. L.FfnlffmanBoomer,
regéntossen. 'Bouwmeésler P. Saiuiers."
De linker benedenver-'
dieping.
Uit do vestibule: is Links eenruiwiite
to bsnoiken, waar de gas-, elèotridteêtsT pn
watemieters bijeen zijn gebracht, 'roalitsis.
do icoer rurtne porti ei's'kunicr.
Van.de hal linJcs gaande, koimt, meiu ;i.n
het. trappenhuis vmi d® jongo'asafdeoli'ng
Met.'welk oen, zorg is gewerkt ziet men'in
do onderdooien. Mén anaakto er dus ja.
attent op, dat- dé' trapleuning a<iln dksrii voet
eindigt in een uit hout gesneden haan;
e .xiieisjesa&fce'ing is daarvoor een dfiif
gclcozen, Op de gelmindsohiidondp raimen ;in:
bet trap peul mis kamt: 'de vormianing. voor
Zio op God.
Naast elkaar liggen in de gang vpiniVdfen
jongensvteugóleen spreökkaiiner, tevpbs
kantoo.rtwee in öioio kantors en suite voor
do biuneirogcErt! on -regentes, de lieer, en
inovr. Abbemia; oen gemeensclia.p'pelijke zit
kamer- vota'- do-grabto 'jangens met.!, vo;or
elk een jirivc-kaslje; een leerkamer -m edn
groote-kaiinor. voor dojkleino jo'iigensj ivaarr
in o. a. twee, werkbanken komelnto staan,
waaraan, zij; kiuuiein 'kmilseloit.. In aliofia-
inon zijn v.-gnelt'ön vaii gobiïatdschjktód
glas .aajigebi'aclit, waarbij weer tekening,
'is gohoudeiv met dó bestemtining van '.'liet
vertrek, zoob.v; 'in 'do leerkamer ecu
uiltje. In de jeetzaal is het scheppingsver
haal in vignetten afgebeeld'; iti do kaïrior
van de kleiuo jongons: liet water-, liet
land.- en het luclitverkoor mi iln do slaap,
zaal voor klei no kinderen, is de hoer Bogtj
man al bizonUer geslaagd met liét in
beeld brengen -cm twéé spookjesSneeuw
witje en Doorn roosjo.
De rechter beneden
verdieping.
In den aiulernu vleugel liggen na,ast el-
kaar: do strijk- én mangelkamer met -.groot»
kasten voor het -opbergen van liet linnen
goed; cle zitkair,er van dé grootc? .meisjes
(mei, als vignet, in liet raam een zingéiule
leeuwerik); de naaikamer en - de, kin'dor-
.1. Al. VAN DER SCHALK, -
voorzitter van" het Collcgd Van Regenten
en Regentessen van het Weeshuis der
Hervormden, die benoemd is tot 'officier
inde Orde van'Oranje Nassau.
Achter de meisjesalideclitig is' de 'ruime
keuken gebauwd, die door do'broodkamer,
waar dagelijks hondetelcn boteihanimeii
worden gesneden, verbinding hééft met de
eetzaal. Er is, zopa,ls vanzelf spreekt, ook
cerr bijkeuken, een provisiekamer (met
blauw licht tot wering van do vliegen) en-
een provisiekelder. Voorts is er eöh ge
bouwtje waar 'hetvuile werk kan worden
gedaan en de afval tijdelijk kan worden
opgeborgen, dat yainnit de. Grofbaan is te
bereiken.' Onder -eén gadeelbo van het
gebouw is de installatie voor de centrale
verwarming. j
Boven zijn de slaapzalen, reclits voor de
meisjes en Meina kinderen, links voor
de jongens. En daartusschcn in, in de
„neutrale zone" boven de hal, is do slaap-
kamer van de binuenxogent en -regentes
gelegen.
'Op de slaapzale- stijix toiletten eh vaste
waschtafels en ook hier is gestreefd vuuir
vriendelijkheid en gezorgd voor toetreding
van lucht en licht en daarin is men vol
ledig geslaagd. Allo luxe' is vermeden,
inpar met kleinigheden: met kleur en een
voudig stucadoorsw'erk is veel bereikt dat
liet oog aangenaam aandoet.
De zorg voor het wol zijn van de kinderen
spreekt uit alles. Zooi Zijn cle ramen in
het ziekenzaaltje voorzien van vitaglas,
dat de ultra-violette stralen doorlaait:
Een aardig trekje is Weer, dat ltet' vig
netje in het raam van liet is'oleerkom'ertjc
een vogeltje in een kooitje voorstelt.
Achter het gebouw' is nog een strook
open; grond van. 3 ML breedte, zooidat' ook
aan de achterzijde lucht en liohlt vrij! toe
treden." - te--CI-
Op den linkervleugel, dus bij de aardige
poort, die toegang geeft tot liet terrein
en-liet gebouw, is een -werkplaats, waarvan
een. gedeelte gereserveonli is voor rijwiel-
bergplaats. -
Het uiterlijk.
Ee sclicpiping' van dehteieir Psitalders be
nadert aoiewel wat Je aosthetische verzou
ging als de zakelijke indealing betreft, het
ideale. Tllij heeft, wat telen uilerlijlken voirm
betreft, in een gemoderniseerde. Holland.
sclio renaissanoestip een perslciónhjlceuiting
gegeven, die hom stempelt tot een architect
van bijzondere kwaliteit.
In het Tehuis voor lXiilfweozen men
ziet, dat- regenten mót hun lijd' meegaan
en den naam gesticht, waaraan ®e#t oiaaiaint
genrimen klank, isverb'oihden, hebben lateni
varen,is plaats' MotorSOkuulcratr. 't AVoiidt
Wiöensdaig a.s. in gebruik genomein door bijt
na GO kinderen, maar Veirmaoilelijik1 zal'hun.
aantal wél spoedig toenemen', waait er is
de laatste jaren een stijging waar' nemem
Trappenhuis afd. Tongens.
\"Cièr, cle .-jongens en meisje-s straks vaar het
Tehuis"-, naar de vrija niaiatseiliaplpij,waar
neg mielvzTilke ideate toestandenheerscbein
•óp het gebied van volkshuisvesting, niet te
'groot zou. zijn. Het antwoord o|p| alio vraag
luidde van 'bevoegd©' - zijde: De kinderen,
in het Téhui's-^ihisseu reedis veel ©ni in deze
:amgeying:'!: zullen Zij, loeren, wat met Vrij
bescheiden middelen later ciqik door hen
te b er sik-en zal Zijn; een. aiiigaving.. waar
licht én lucht:, kunnen .tcel-'refhan. wam- orde
'env nétlieid lieorsöhtjteAvhar" mooie dingen
gevondèir- warden',- zonder dat- die nog- al.
lijid kcslbaar 'behoeven le zijn.
Eii met dat antwoord viel voor een groot
deel ons eeltige bezwaar tegmi het mooie
Tèluiis weg!'
De officieeie opening.
Zaterdagmiddag, listekien .'velen zich Ver.
eenigd in do vriendelijke niet hïceinen en
planten veis lorde .eetzaal' Viiti: het- Tehuis
voor Hajfweéaen, om de officieeieopéiii'ng
van het gebouw blij te wonen.
Met de regenten en regen lessen, de mees.
ten A'erge'zekl van hun echtgonjoptein oii
naaste familieleden, vvaren o.a. aanwezig
de burgemeester, dè lieer II. Stulemeijler;
.wethouder ir. C. Houlmim; mr. V! Sickenga,
gemeente.secTetari'8vier Nod. Herv. piredi-
kanten': d's. R C. A. Halffmau, P. Roikmm
.1. W-. Tonsfbeék en K. cle. Rel, verscheidene
leden Vim den kefkeraaid der Ned. Herv.
gemeente, ir. G. Gerlngb, dè lieer F. A. C.
Leclmer, dó lieer.G. W.' van l.torgen WalJ.
raven, mi-, Cohen Tervaert, dr. A. H. de
Bterijn, dr. IT. A:, v. -d. Blerg, de lieer.
S; Nipiius, mr. dr. C-. P. Zaaijor,- dijkgraaf
van het Héoghoómiïuulsehapi Delfland, de
heer R Sanders, do heer B|o|khoirsl en
vele anderen. -
Een historisch overzicht
De yoiarzitter v,au het Collége van rei
genten en-regentessen, de lieer I. M|. v. d.
S ch alk,'heette, hen allen welkoim en gal'
daarna lietwoorcl aan dr. O. R. Vermaas
Moiqr het uitspreken van de openingsrede.
Dr. Vormaas lieeft de apcLrac.ht, om
Wij deze geleg'ehlieid iels te zeggen, gaarne
aanvaard om twee redenen: le. omdat Wet
heden een lioiogtiijUdag is voor régenloii
en regentessen van liet Weeshuis der Ifer_
voinnden en 2e. omdat spr. het woord kan
Voeren als oiukregent vanliet Diaconie
huis.'" f
Het zal 28 September a.s. GO jaar ge.
loden ajjn, dat eenige aanklciiiMjlte porsoiuein,
waaronder vertegenwoondiigers van het bur.
goelijk en kprkeïijüc bestuur in een der ver.
trokken van liet Daacjoiniehuis bijean waren
ter feestelijks inwijding van het geboiuw. De
leiding van die samonkpinist berustte bij
wijlen den heer W. C. v. d. Scliailk.
Aan de ingebruikneming van dat gebouw
was veel voorafgegaan. Er was. een co.
inité govotrnïd! om de stidlvtiug mogelijk 4o
Hoofd ingang.
nomen, maar reeds spoeJig bracht het pao.
iscli inzicht tot de overtuiging, dat
n een geslicht oud en jong niet goed
gepaard Zijn.
'Was in ,1869 de financ.ieelo greindslng
gez;oin d!-i n zóóverre, dat regen ten van het
Diaconiehuis niet gebukt gingen; anior ka.
pitaalèTnsten,. andeis stomid; liet mot do ex.
P'loiitatie. Lang is getobd-en armelijke zui.
niigheicl was gobiedend niaodig.
In 1911. kwani een lïetero regeling met
liet Weeshuis der Hervormden, tót.stand,
nadat ;in de voorafgiurndo jarên; feéds van
die zSjdé bijdragen waren ontvangen.
In 1912 kwam tussclien de b'eiido col.
leges nog meer contact: tot stand'. Eén ver.
hciuwing van i/t ton aan het Diacaniehuis
weid door het Weeshuis gefinancierd. In
de maeiliijko jaren van'den oorlog cm Van
den na^aoi'logschert tijd werd hel: contact
steeds nauwer, tat de gedachte opkwam, of
hotniet. .mogelijk was, tusschen. Weeshuis
en. Diaconiehuis een nog nauweren band te
leggen.. Een gröor. aantal, besprokiingen -en
vcagnderiiigen zijn. iti verband daarmee ge.
hoiiuleii, lot op S September 1925 do saL
merisméltihg een feit werd!. Een warm
woiaftl van hulde- bracht spr. aan den toon:
mali,gen voorziller van het Diacouiélmis,
wijlen den .-lieer J, Haimavt. d'. Wal'," dio
zich met hart en ziel gegeven heeft aan
zlijn taak. -
Reeds spjoiedig na. do fusie kwam do
toestand vim hot. gdbomw a,an do Nieuw^
straat ter sp'rake, dat to kléin en le l>c_
iiauwd oil onconceaitrisdi \\teis ingericjlit.'
In November 1.925 werd non den heer
SamliM's opgedragen ecu plan. voorver.
boinwing lie maken. In' Februari 1926 werd
dit p'lan ingediend, maar do ruimtakWestie
bleek niét éji te lossen. Toen werd beölo^
ten een.geheel,nieuw geboiuw.be sticliten en
,werd het terrein van. het voormalig Stadse
ziekenlinis aangekócld.
In do vergadering van het Collage van
regenten en rogentcsseM van. 4 Juli 1927
werd het nieuwe plan van "den lteer Sate
dórs goedgekeurd en definitief tot denhouw
van een gostidld besloten.
De aanhesleding-had in Sópiteihbep.'! 1927
plaats, in October d.a.v. wérd oen begin
gemaakt met do uitvoering en 12 April
1928 werd doior den regonhvóorzittor idio
eerste steen gelegd en lieden is 't voltooid.
Als lOiud.tegent van het Diiacioitiielmis, Voélt
spr. zich gedrongen een woord van diep
gevoelden dank te sproken aan regenten en
regentessen Van het Weeshuis voter alles,
wat zij vcor en na ale fusie voor liet Dia.
Cioniobuis hebben, gedaan. Voor iuni warme
en liaogo belangstelling, waarv-an o.a. dit
gebcé;w icpeuLijk getuigenis-aflegt, is spr.
diep erkentelijk en daarbij! denkt spr. .-ook
i'ian de prettige samenwerking ïnet wijlen
den heer D. Ris E.ïïzn.
Niemand zal zich aehlérg'estold Voelen,
als spr. dit woord-van dank met nadruk
herhaalt len opzichte van don voorzitter
van het College, den lieer .T. TI. v. d.
Schalk, een man met een groolo stuw
kracht, een onverdroten werker. Hemkonvt
bizonderc dank tóe voor alles, wat hij
gedaan heeft en nog doet voor liet- ouïle
Diaconiehuis.
Spr. geeft vervolgens een beknopt over
zicht van het gebouw.
Do taak van den architect, den lieer
P. Sanders, werd bij don bomv van dit
Tclmis voor llalfweozen, v.itgebre'd, want
liet is lot stand gekomen onder zijTi db
reelio. Bij' ondévlumdscho aanbesteding
werd de houw gegund aim don lieer J.
Doldiorsl, gunstig bekcml staand ais aan
nemer, die vertegenwoordigd we al' door
den hoofduitvoeider A. Serné Sr. en den
uitvoerder C. Pols. l)o belangen van liet
Weeshuis werden behartigd door d on heer
.1. v. d. Kraan, dio zich mot grootc toe
wijding on liefde van zijn taak gekwotonl
heeft. Spr. wenschto den heer v. d-. Kraan
en de gemeente geluk met' zijn benoeming
lot opzichter ,1e klasse bij Bouw- en,
Woningtoezicht. 1
IL
*5i> 'u
J4
