DE VERKIEZINGEN IN DUITSCKLAND.
m
Maandag 15 September 1930.
De radio-eensuur.
83ste Jaargang.
nsa
No. 19522
EERSTE BLA D.
Interc. Te!. No. G8I03 en G8GI7.
BUREAU: LANGE HAVEN 141 (HOEK KORTE HAVEN), Ye!. G3IQ3 en 68617,
Postrekening No, 53H.
BUITENLAND
Groot percentage der stemgerechtigden ter stembus.
Plaatselijke botsingen tusschen nat. socialisten en
communisten. Verliezen van de Duitsch nationalen en
Volkspartij. Het Centrum handhaaft zich. De successen
der nat. socialisten en communisten. De Staatspartij
stelt teleur.
BIMENLAND.
GEMENGD NIEUWS.
ik
Pete courant verscliyut dagetyka, met ntt.
toudering van Zon- cu Feestdagen.
Pigs per kwartaal i 2.fiauco per poet
t'2.50. Prijs por week: 15 couta.Ahou-
derlijke nummers 4 cents. Abonnementen
worden dagelijks aangenomen,
Advorlenliëu voor hot eerstvolgend num
mer moeton vóór elf uur aan hét Bureau
bezorgd .zijn, 's Zaterdags vóór uur.
Kon bepaalde plaa(s vanadvertentiiin
wórdt'uiol'gewaarborgd.
Prijs der Advortentiënvan 15_ regvfc
f '1.65; iédere regel meer f 0.30; in ho<
Zaterdagnummer 1—5 regels 1 1.80, iedere
rogel meer 10,35. itectSmea f 0.75 por regel,
Incassokosten 5 ets.; postkwitanties 15 ets.
Tarieven van advertontiën bij abonuement
lijn aan hot Bureau verkrijgbaar.
Dagelijks worden tegen vooruitbetaling
Kleine Adverteutiën opgenomen A i 0 60 t/m
15 woorden, f 0.75 t/m 25 woorden. Elk woord
meer 5 cent tot oen maximum van 30. voorden
Bij of kraclitous wetten of verordenin
gen voorgeschreven en andere offici
eel» af- en aaultondigingou en kennis
gevingen van kot Gemeentebestuur.
Tor algomoönc kennis wordt 'gebracht,
dat do schouw over de wateringen en
l.tecnsloolen in liet 'Oud- dn Nieuw West
Frankolnud zal plaats 'hebben óp .Woens
dag 24 September 1930.
.Schiedam, 15 Sopt. 1.930.
2(120/22
Aan. den vooravond van do vork'lozin
gen vertoonde Oerlijn oen nisligen on opgej
wekten aanblik, j
Do partijen 'luidden voor don laalsteiif
keer do gelegenheid de bevolking aan ta
sporen morgen haar stemmen uit to bron-
ga». Niet minder dan 200 optochten wer
den mot .goedvinden van de politie ge
houden, allen voorafgegaan door vaan
dels tin muziekcorpsen. De straten 'lagen
als hot ware bezaajd met verkiezingsmani-
festen. 'Op do groote pleinen hadden oenjgq)
partijen luidsprekers doen opstellen. Tot
négen uur was het niet tot noemenswaar
dige incidenten gekomen.
De groote dag valn gisteren begunstigde
dè" stemming met goed Weer. Reeds vroeg,
in den morgen was liet in de stemlokalen',
zeer. druk. £n de regee,rings wijk hadden
zich, 'zooais gewoo'iüijk, veló nieuwsgieri
gen verzameld, voorname) ijk in do Jaeger-
strasse 14, waar tegdn. kwart over ,ajcM
gistermorgen Rijkspresidont Von 1 linden-
burg, 'vergezeld door Staatssecretaris Meiss-
in er, verschenen om htm stemplicht t® ver-
vulleln. De-ltijkspresident word met hoera
geroep begroet.
Tegen den middag liad in Groot-Berlijn
veertig lot vijftig procent der sfemgerech-
tigdo'a 'hun stem uitgebracht. In vele wij
ken, vooral iu die der arbeiders, was nog
drukker gestemd.
Do propaganda der-politieke partijen be
perkte zich Zondag voornamelijk tot heli
verspreiden van vlugschriften, terwijl oojd
spreekkoren zich op straat vertoonden. Bo
vendien zag men:, zooais gewoonlijk veljc|
vlaggen, en transparanten op vrachtauto's.
In do groote verkeersstraten der hitüien-
stad- verzamelden zich. nu en dan groe
pen mcnschen, doch deze worden spoe
dig door do politieverspreid.
Alver hot algemeen kan gezegd worden,
dat de verkiezingsdag te Berlijn l>etrékkelijkf
rustig is verloopen.
iu Neukollu moest de politie in den mid
dag optreden tegen sterke sainenscliiolin-
gen van communisten. Te zes uur Zondag
avond bedroeg het aantal fce Berlijn op
gebrachte personen ongeveer 500. Hieron-
der zijn, ook begrepen de arrestaties,'diet
in den afgeloopen luncht hebben plaats
gehad, en welke in verschil lende èoeksiil
ran de stad moesten geschieden.
- Helaas bobbdri do demonstraties op Za-
teid-og twee (lootten, goëischt.
Dij .een botsing tiissch'eu communisten eii)
lualionaal-socialislen voor het Liebknecht-
hu.is op 'de V;o!u B|n.low-PJalz:, kreeg een 4G-
jarigfe man een schot Tn de buik, tenge
volge waarvan.hij in bot zieken lm is over-
leou. Ktiu tweede doode is Le boimnircii
bij een botsing niet hatlanaïd-soeiaiistan!
h' W.itlenau, wa,ar ocm 40-jarigo, main, die
rnet de botsing niets te maken had, go-
dood werelv Het atiintol gewonden bij do
verschillende botsingen staat nog- niet vast,
/doch meet zeer belangrijk zijn.
Giduremde hel laatste uur voor het slui
ten van,; do stembus werd het verkeer op
V-straat inog veel drukker, in vele stctii-
lokalen 'moesten de kiezers tengevolge van
■Den. groeten - toeloop wachten.' i Bij steek,-
proeven ju eonige lokalen bleek, dat 75
tel 90 procent dor kiezers is opgekomen,
hetgeen oen aantal is, dat do venv.achl.iii-
geu overtreft, j
-Wij lattin hieronder een der vopfloopige
iulshigeii volgen, jdio ons mot tuissohenpoo-
•H'wn uit Herlijn bekend worden.. Do nieuwe
'- rijksdag zal w.arei'sdnjnlijk bestaan uit 573!
z.etels, tegen over ouden, die uil '190 zo-
tels "bestond. Daarvan zullen de otulor*
scheidetie part gen vermoed cl ijle de volgen-
do aantallen zetels in beslag nomen: so-
dtejiiaj-demoerateiir, 4.43 <152); Diiitsclli'-mUio-.
•jmilen,141 (79); Ccnlrum, 08 (ül); Com-
tenuiniston,, 7(>". (jfi'l); ünllsohe volkspartij,
5.28:(15).Sluatspjarty,- 20(detnoca.'. 25).om-
'^•homisalvó par|ij 23 '(23)'; Reterecho volks-'
kpuilij,- 19 (17): -nationaal socialisten,- 107
(12); huid volk, 1,8; laud build 3; Duilsohe
WrcliiparLij, (1 1(8); Uuilsche llaminversche
pPUrtij, G (3)(cansc'rvatieve volkspartij, 3
:on. christelijk sociidisliKc'ho volksdicusl, 14.
Uit deze ivenrloopige .uilslag blijkt,dat
da, radicale pjartijon groote. winsten hebben
behaald, Do naiLi.anaal-soeialislen hebban
hun aantal zetels bijna, vertienvoudigd èii
dijn nn ina; de sociaal-demiocmleiii, die negen
zetels bobben; verloien, de sterkste partij!
Aam do linksch radicale zijde hebban dié
comimmistou ;niet minder dan 22 zetel;
gewonnen. i
De grootste verliezen hebben do Duitscb-
NalionaJrai 'geleden en. de üuitsche 'Vollcs1-
pja;rl'ij, die respectievelijk 38 cu 20 zetels
verloren hebben. De verliezen, der sociaal
democraten zijn ook belangrijk, als men be
denkt dat do vermeerdering van bel aantal
stemmen vooral door meerdere (beloop) detr
arbeiders veroorzaakt is. liet Centrum eh
de economische 'partij hebben ziclh ge(ha:n.rl-
lmafd. Daarentegen'- heeft do Staatspartij! te
leurgesteld.
llelgocn w'ij hierboven pub.liocere.in is nog
niet de offieieete uitslag 'der stemmingnti.
Deze ziou pa:s hedenmiddag bekend zijn.
Ile ü'ui tsche V o'l ken bo nds-
delega tie te LoerrachL,
Djehialve een groot' aantal Du.itschlors,
die in Zwitserland verblijven, hekbjen Zon
dag ook do leden der Dluitscbö Volken-
bondsd-degatio zich naar 'de gransphi,a,Ls
Lbcrrack begeven, waar zij hun kiezers-
plicht hebben vervuld.
Even na 12 uur kwamen, begeleid do-or
een lioogen ambtenaar van het Diuitscho
Consulaat le Bazel,een twintigtal leden:
der D'uilsche delegatie, o.w. de gezanten
Dr. Froytag en Poeppcrt en de leider dps
Persafdoel'ing der ltijksregoorihg, Dir. Zecló-
Kil. Verder vele legatieseeretarissen.
Br. Curtius die zijn groote rede Voor
a.s. Dinsdag voorbereid^ is to Geneve _gé-
bleven.
Direct, nadat de boeren ljita stem had
den uitgebracht, gingen de Duifseho gede
legeerden naar Bazel terug, daar zij- reeds
hedenavond to Geneve hun werkzaamhe
den moesten' voortzetten.
Russische officieren in
Duitschland.
Ken der Berlijnsclic bladen heeft Zon
dagochtend eenigo open vragen gepubli
ceerd over de bijzondere verhouding tus
schen den Rijkswcer en. Russische offi
cieren. Naar aanleiding hiervan heeft liet
B ijksweerministerie liet volgende medege,
deeld
Hel Uijksweerimhlsterie bectl mcormaleii
betoogd, d;rt Russische officieren niet
uit andere lauden, liet Rijksweormimisto-
rio heeft er voor to zorgen, dat de Dui-l-
sclie lanilsverilediging niet in gevaar wordt
gebracht. IleL RijksweerminisLdrie kan even
wel nietvei'liindcren, dat zekere Duilscbe
bladen vocirUfiriend landverraad plegen
door berichten, te publioeéren waarvan bet
üuitscbe rijk ernstig nadeel lveeft. De justi
tie heeft te beoordoolen, ot wegens land
verraad een vervolging moot wordtin in
gesteld.
Deze verklaring van bet Rijkswcermr-
nistenie beeft betrekking op vragen van
de Tempo, welk blad vragen stelde in
verband met liet feil, dat Russische offi
cieren van liet roodo leger in. staat zou
den worden gesteld 'eon" goed inzicht Le
krijgen in liet Duilsrlu: leger.
Dood v on n isson.
Naar uil jjjoskou wordl gemeld, zijn
door de rechtbank .te Tscluta drie inge
nieurs. ter dood veroordeeld ter zake, van
sabotage, gplwgd in de goudmijnen in het
Raikal-gelvied. De. doodvonnissen, zijn reeds
voltrokken.
P: r o t o s t d o m o li s t r a- t l e s h n
Pole n.
Do démonstratie van de Zenlrotew tegen
'do regoering, die Zondag te .Warschau is
gebonden, is met een bloedige botsing lus
scbeii do demonstranten on de politie ge
ëindigd, waarbij twee personen gedood cu
v'elón gewond werden, f
Aan de protostvergadoring namen onge
veer drieduizend personen deel. fn déze
vergadering werdén protestrcdevocTingeu
Legen de regoering gehouden tin protest-
resoluties werden aangenomen.
Daarna werd oen. optocht geformeerd,
die zich naar de binnenstad begaf. Sterke
afdcoliugeu politic traden mot do blanke
wapens tegen do demonstranten op. Daar
op werd "uit de demonstranten oen bom
naar de politie geworpen, die evenwel
midden tusschen de demoiuslran|.en ont
plofte.. Tegelijkertijd schoten andere demon
stranten pp de politie, waardoor onder
de menigte een vreeselijkc paniek oiatstoud.
Vete ernstig gewonden, bleveln op straat
li.ggen. De lichtgewonden vluchtten in de
huizen. De politic, dio daarop van do
vuptvvapcus gebruik maakten, slaagde er iu
de demonstranten spoedig te verspreiditiii.
De straten vertoonen bloedsporen en i:n
de huizen zijn schietgaten. Dok de tram
wagens vertoonen sporen van het schieten;
terwijl op de straat achtergelaten hoeden
en stokken en patroon buizen werden ge
vonden.
Volgens de Lot mi „toe bekend gewor
den gegevens werden te Warschau com
officier en verscheidene agenten van poli
tie gewond.
In het hospitaal werden vijftig gewonden
verbonden. Ongeveer honderd personen
worden gearresteerd. In de stad licerscht
groote opwinding.
Rmlio-onirocp contrêlo-ciumnissto
cn V.A.lt.A.
De V. A. Rj. A. beeft Zaterdagmiddag
de redevoeringen, die gehouden werdtam
op het demonstratief congres van S.D.A.i'.
en N. V. V. in verband niet de vïoplplan
der regeering, niet uitgezonden.
Die V. A. It:. A. ontving Zaterdagmorgen
nog. het volgende telegram van den secre
taris van de isulia-onnoep-aontrole-commis-
sie: i
„Aangezien u do radio omroep-eonfrole-
'comjnissde niet in de gelegenheid liebt ge
stild, bel (programma le onderzoeken, kan
op grond van artikel- 7 van liet radioicgle-
nioer worden toegelaten, dan de officieren1 ment tot bol uitzenden van hot ilcmonstriU-
tiet congres niet worden overgegaan."
Aan den minister van waterstaat werd
(laarop door hef V. A. li, A.-bestuur ge
seind:
Onder verwijzing maar min Uwe Excel
lentie- toegezonden iifscihrifl van lelogranr-
ineu-wisseil'ing, doen wij een dringend be
roep op Uwe Kxeeïlcnl.ie deze beslissing
omgedaan le maken. V. A. li'. A.-bestuur
heeft contro'le-eommissie gewezen op in
pers gepubilie,eerde resoluties, waarvan de
redevoeringen de tueliiehlimg zullen vor
men, zn.oila.l de geest, daarvaii bekemi mag
worden geacht."
lb.- minister beeft hierop geantwoord
„Aangezien beroepsinsln.nllm, welke tegen,
administratief onrerbl. zou. bobben te wa
ken, ais aangeduid in mijn a.ntwoonl op
tie. door ii bedoelde -vraag van Kimtei'lklj
Boon nog niet is lol. slnml gekomenOn
wettelijke voorschriften in deze voor ml-
uisteriecle tu.sschicnkonisl. geeft ruimte la
ten, zü'Ufllsreeijls eerder opgeinorkt, - blijf
ik van rnecidng, dat ik mij Vair tusscbep-
kornst moet outbeuden."
De omroeper van de V. A. II. A. decide
Zaterdagmiddag mee, dat de uitzending
van bel. emigres niet kon doorgaan en
wees erop, dat de V. A. Rj. A. feitelijk
buiten dit conflict: staat, omdat, zij van de
sprekers niet de redevoeringen heeft kun
nen krijgen. Dat wit echter nog niel zeg
gen, .aldus vérvulgde de omroeper, dat de
V. A. IC A., ails zij wél de ipdevoeringen
luid ontvangein, zij ze a;m de radio-ouiroep-
ccmtrole-coamnïssie zou. bebben overgelegd.
Aangekondigdwerd, dal. de hteoren. Wil
.item van Gnpdten en MarLien Bovorsluyp
zouden voordragen, grmnofoouinuziek zou
worden uitgezonden t. .le voorzitter vai
de ,V. A. R, 'A'., de beer Die Vries, voor do
microfoon zou. verschijnen, Toon de laat
ste aan hot woord was, is do uitzondïmg
plotseling afgebroken. 1
De heer De Vries was op dat moment
bozig de resoluties va.il liet. demonsfraliëf
congres te bespreken en critiek- te oefjenen,
op de beslissing, van /le radio-omroep
conlrole-com ni issie.
Na een kwartier wefd (te V. A. .11;. A
in. do getegenheid gesteld Kaar program
verder al te werken.
Teun do Klepperman, die zijn kraebt
zpekt in critiek op alles en nog waf, ont
hield zich Zaterdagavond ook maar één
woord over bet conflict .lusschcm controle
commissie en V. A. Hi. A. te uiten. Wel
maakte 'hij anti-militaristische propaganda
in 'L algemeen.
Tegen do Vlootwet.
Ojp bet terrein Woui'enstem te Rotter
dam, had gisteren, een 'der beide groote pro
testdemonstraties van de Si. D. A. P. plaats,
gericht tegen hot v.LooLplain van minist-ar
ileckers. i r- i
Tengevolge van do Lali'ijiki.: legenbuil.jesj
in de morgeiiruren kwamen do meuscheu
zeer iaat .op liet terrein en vond o-.a. (te
vooigeuomen demoinstrafio van de A. J. G.
geen doorgang. Ite voorzit ter va;n do afd.
Rotterdam, de heer .1. iteautigam, open de
met een kort woord om kwart voor' één
de meeting. Kr fiamen volgens een opgave
van do organisatoren, 40.000 p)ersoueu-aan
de'betooging deel.
Om. één uur begonnen do redevoeringen,
welke gelijktijdig vanaf ee.n zestal öpreek-
gesloclten werden uilgespii'oken, door in-ej.
vfuzo (Jroenewe" on do lioonMi MoKniMkvT
Noordliof, OudegeesL, Vliegen en Vorriiik.
Do sprekers stilden na h'uu v oord ra ebt
een tweetal moties voor, -een. van nafioiuaa.l
en een vap internatiomuü karakter, welke
onder gejuich werden aangenomen.
In oen slroomelnihsit regen werd vervol
gens de stoot geformeerd, die Jangzaarn
via; 1 Ijoiiingprd'ijk, Oostzeed'ijk, O.ost'pjleiiu,
Gojulseho Singel en IteeiensLraial, 'rtaar'de
tied. Rioters!ooi; marcheerde pin daan ont
bonden le worden. Ondanks Wen regen» be
stond ook langs den: weg voel ifelalngsiteMing,
betgeen niet wegneemt, dat dank zij! uit
stekende verkeersma,.'Ringelen, albsr «mi or
delijk verloop bad.
To Amsterdam waren ïuui.r V,az-Diias
mijdt, Zaterdagavond reeds 10.000 dleinon-
slranlen van eilders aa.ngekain|eni, die in
de hoofdstad en omgeving ander dak wer
den gebracht. In 't gehooil werd op S0.000
betoogors gerekend, maar of dit aan tail ook
K-reikt is, is niet bekend, liet weer werk
te niet mee. Gok Le Amsterdam kondein
de demonstratie'^ van A. .f. O. e;n Arbei
ders Sportbond niet doorga.au.
Tijdens de meeding brak een pnweeral-
ui ilos, gepaard gaande met een stroomen
den ;regen. Wie tri de fenl.-etn geen schpffl-
plaats kon vinden, w-e.nl tot-op de lvuid mail
Nadat een aanlail sprekers biet woord
luidden geveerd, werden de zelfde moties
alls Ie Rotterdam nangonomein. en werd eoa:
stoet ge.formem'd, die onder veel hehuig-
s Lel ling van hiel terrein aan den Zuidelijken
Wmubilweg stadwaarts trok.
Vrediilsterlng door ecu advocaat.
Verdachte te Rotterdam
gearresteerd.
Zaterdag is iu den talen ma middag tó
Rotterdam gearresteerd mr. II. V., advo-
omit en procureur en plaatsvervangend
kanlonrecliter te. Den Haag. Rij moet zich
schuldig hebben gemaakt aan verduistering
van. groote sommen ten naxtecle van zijn
cliënten, die hem hadden opgedragen voor
ben fitiaiieinelo regelingen te treilen, be
talingen le doen, enz. liet verduisterde
bedrag moet moer dan i'20.009 bedragen.
Mr. V., die ongehuwd is en nogal dik
wijls verhuisde, woonde den jaa.Lst.ou lijd
bij familie te 's-Gravoiibago in. Toen de
politie hem Zaterdag wilde arresteeren iu
zijn woning, was dq vogel gevlogen. Re
polilie-radio-omroep beeft daarom gister
middag aanhouding van deR gezochte ge
vraagd. fnlu-ssoheu is het de Haagscfio po
litie gelukt hem gistermiddag Le Rotter
dam Ie arresteeren. Waarschijnlijk was mr.
Y. van plan. de vlucht le nemen, IJij bad
echter maar een heel klein bedrag aan
geld bij zich. De gearresteerde bevindt zich
thans in politicbewaring en beeft reeds
bekend.
Geen steun.
Vanaf den Dam tc Amsterdam werd door
twee agenten aan lief bureau gebracht etiu
30-jarige los werkman, die met een steen
opzettelijk een ruit had ingegooid in liet
middengedeelte van bet Koninklijk Paleis
aan "(te Damzijdo. Hij had dit gedaan om
de aandacht te vestigen, daar bij geen
steun ontvangt.
Wervelstorm in hot Ooston vnn do Vor.
Staten.
Uit New-York wordt gemeld, dat over
den staat Carolina een wervelstorm lieefb
gewoed, lil' zijn talrijke buizen vernield
en telcgraafverbindingein gebroken. De
schade moet zeer groot zijn. Volgens do
laatste berichten moet do wervelstorm naar
liet N.'D. naar zee zijn getrokken en men
vreest, dat, bij do scheepvaart zal kruisen.
Do ballontoclit van l'iccard.
Hel opstijgen van prof. Piccard voor lieL
nemen van kaugtép'roeven, die Zondag zou
den plants vinden, is mislukt, vermoedelijk
wegens een Le lage temperatuur, Prof. Pic
card zal nu wachten Lot er een pjennanent
hoogdruk gebied aanwezig is.
hi
-h'v
Hut spel van licht eu schaduw. Do Domstad is thans 'savonds feestelijk ycrliclit. Do schilderachtige hoekjes leveren in [iel licht 'der 'schijnwerpers een
1 i'V 'feeëriek schouwspel op. De kloostergang bij den Dom tijdens do liclitwook.
tijdens