DE NIEUWE KERK TE DELFT.
1'
s
s
I
PAASCHBROOD
spoilt:
BAKKERIJ PERSOON:
De Eerste Schiedamsche Papiervernietiging»
Eerste Sollied.
Begpafenls>Ver.
Beaj afwaart
ScBiiedam-A'daBU
Gramophoonhandef Seiir otachel.i ausen-
llis Jüas'Bi's ïaica - Columbia Qdoon Pailopüon enz
Tetefunken- en $*faiSïps~
W J H. GEVEKE r"°i;8Sms"aa' 44*
'H.TH..VAN DER VLERK
KORTE DAM
.,0; ummioopsm deken*, m
Fa. Wed. C. v. d. Most
mm- Kalis- ao Mensslajen). Aofoinaor Kosiiiir
BINNENLAND.
Do schatldktbjilj©lt«nv ten bedTage van
smtC8SiaiK0KK0C65ri
Eet steeds toenemend verkeerleidt
tot ontwrichting van het verkeer
daarom grjjpe men in met spoed
Een nationaal monument dreigt een bouwval te worden.
Een Wstorisch overzicht van cfen bouw. Zes torr in totaal
voor herstel noodig, Een halve ton van het Nederlandsche
volk verwacht. Voorkomen is beter dan genezen-
Een volk, een stadsgemeenschap, oen
familie, bet individu: ze hebben allen hun
geschiedenis, ♦lie hierin overeenkomt, dat
na den tijd van wording en groei een tijd
perk van glorie aanbreekt, maardat
ook onvermijdelijk het verval komt.
En wat voor het levend organisme geldt,
geldt ook: vooreen kerk, die iets. eigens
heelt, een „persoonlijkheid" is.
Over de Nieuwe Kerk te Delft, die dezer
dagen wel. zeer in het middelpunt der be
langstelling staat, omdat daar liet gebeente
rust van den grondvester van ons volks
bestaan, is een eeuw gebouwd. Men mort
dus, als men. over dit kerkgebouw spreekt,
in andere dan gewoon menschelrjlco ver
houdingen denkend
Dezer dagen waren wc- ten stadhuizc te
Delft genooiigd, waar do kerkvoogdij van
de Ned. Ilerv, gemeente als gast wou we
optrad. Maar die was feitelijk weer de- gast
van het gemeentebestuur, zooiat de bur
gemeester, mr. G. van Baren,, de vertegen
woordigers van do pers welkom heette en
oem inleiding ter orienteering van de. gas
ten hield'. Lange jaren is de Nieuwe Kerk
een monument geweest, waaruit de volhar
ding en schoonheidszin van een voorge
slacht sprak.
Maar dat schoon© gebouw, dit nationale
monument, dreigt tiu een bouwval te wor
den,. Dat te voorkomen moet beschouwd
"worden als een taak van alle openbare
lichamen, maar ook van de natie.
De president kerkvoogd, de heer J. C.
van Woerden, noemde ka the Frul en een er
fenis der voorvaderen, wier bezit een twij
felachtig genoegen is. Deze opmerking, di
blijk geeft vnn eenige „zwaarmoedigheid'
is zonder twijfel het gevo'g van de enorme
zorgen, die de Hervormde kerkvoogdij en
zeker niet het minst de president kerk
voogd, beeft ten aanzien van de- Deiftscbe
kerken. Dat bet thans zoo ellendig met
de Nieuwe Kerk is gesteld, is, volgens den
heer Van. Woerden in hoofdzaak een ge
volg vaan verzuim, iu vroegere eeuwen
geplcgdi
Historische bizonderheden.
In 1381 werd' in do z.g. RfetlanTen een
begin gemaakt met den bouw van de
Nieuwe Kerk, die toen Ursulakerk heette
en nog geheel van hout was. In 1384 werd'
de kerk, die een rieten dak had, uitgebreid
met een kruiswerk, op de plaats, waar
zich thans het schip bevindt. Later werden
het koor en de toren gebouwd. In 1389
werd het hoofdaltaar in. het koor geplaatst
en 7 jaar beeft men vervolgens aan ver
fraaiing van bet inwendige van het ge-
bauw besteed, fa 1396 werd de eerste steen
voor den. toren gelegd en juist een eeuw
later, op 6 September 1496, werf de bouw
voltooid door het plaatsen van het kruis
c*p de spits.
Men moet zich echter niet voorstellen,
dat onafgebroken 100 jaar lang - aan den
toren is gewerkt; er traden lang© rust
perioden in. De laatste sternen voor bet
groote bouwwerk waren b.v. in 1484 be
stekl, maar eerst 10 jaar later werden zij
verwerkt. De eigenlijke bouw. heeft onge
veer 30 jaar in beslag genomen.
F*: kerk zelf kwam in 1476 geheel ge
reed en werd dat jaar' gewijd door bis
schop Godefriedes,
Met de financiën der kerk werf' in de
Middeleeuwen wel eens vreemd omgespron
gen en die kerk vnn Delft verkeerde dien
tengevolge aan bet eind) der 15e en begin
der lGe eenw in geldnood, fn 1536 werd'
2/3 van Delft door een geweldige brand
in de ascb gelegd, waarbij ook de Nieuwe
Kerk v «d leed', maar de middelen 0111lira-
ken om tijdig de noodig© herst-eflmgoa uit
te voeren.
Op 12 October 1654 volgde- een nieuwe
ramp, bekend als: de Deiftscbe vlonder-
slag. Er ontplofte 80 a 90.000 pond' bus
kruit, waarbij de Nieuwe Kerk wrak werd
geslagen.
Er kwam daarna wel een tijd van meer
welvaart, maar de Fransche revolutie en
de 19© eeuw brachten weer nieuwe zor
gen voor de beheerders der kerken.
In het begin -e-zer eeuw delen de kerk
voogden moeite j.a zich den steun te ver
zekeren, die een grondige restauratie van
de Nieuwe Kerk mogelijk zon maken.. Van
de regeoring was reeds een officieuze toe
zegging ontvangen, maar toen brak de oor
log uit en aan alle verwachtingen werd op
éénmaal do bodem ingeslagen.
Om do schade te herstellen, die de
brand in 19<>1 in de Oude Kerk aanrichtte,
moest de- kerkvoogdj een schuil aangaan
vain £50.000 en bezittingen-, waaruit baten
voortvloeien, heeft zij niet Bovendien was
er nog een oude schuld ras f30:600.
Om. de Nieuwe Kerk naar bebooren te
resten ree-ren. is in totaal' naar schatting
f 600:000 noodig»
Hen catastrofe niet uit
gesloten-
Ook da. A. de V oogl, die de leiding van
de vergadering: van burgemeester Van.
Baren had overgenomen, deed nog eenig©
interessante mededeel ingen met betrekking
tot de Nieuwe Kerk Het middenschip en; de
zijbeuken verkeeren in zeer deplorabeleni
toestand. ITet koor on het transept zijn her
steld, waartoe het Nederlandsche volk tor
gelegenheid van het zilveren regoerlngs-
jubiieuin van IIM. de Koningin in 1923
450.000 bijeenbracht
Du Locstarul van bet schip- en de zij
beuken van de kerk is zoo slecht, dat dit
gedeelte in October 1932 buiten gebruik
moest worden gesteld. Er waren steenen
van 14 AL hoogte uit de lijsten van- de
ramen gevallen en het was dus levens
gevaarlijk daar langer dienstoelcningen te
houden, liet ruime koor is daarvoor thans
ingericht.
De zware balken, did in den kop. zijn.
aangebracht en ook die, welke als. ver
bindingsstukken tussclicn de twee lengte-
muren dienen, zijn totaal vergaan, zcodat
bij, een zware storm een catastrofe- niet
uitgesloten is. Delft heeft 50.030 inwoners,
daarvan zijn 17000 Hervormd en van bet
totaal aantal zijn- 3000- werkloos. Hot is-
dus onmogelijk te- vergen van Delft, dat
zij alleen hiot bedrag bijeenbrengt, noodig,
voor een grondige restauratie. Én. toch,
hebben, voorbij hot graf van den vader
des vaderlands. De kerkvoogdij heeft daar
toe om middellijk baar toestemming gegeven
en maatregelen- genomen, die in liet belang
van de „bedevaartgangers"' zijn; o. a„
wot. -te toegang lot de kerk verwijd', zoa
dat c duizenden, die verwacht worden,
vlug: naar binnen, kunnen gaan en bij het
verlaten vtiii het' kerkgebouw ook niet op
elkaar behoeven te-, wachten.
Een bezoek aan de kerk anders dan
voor de gewone godsdienstoefeningen
kost f 0.35-. D'e kerkvoogdij zal" dat bedrag
niet vorderen op a.s; Maandag, maar wie
zicli daartóe gedrongen voelt, zal int de
kerk een gave kunnen, offeren, voor de
restauratie van het indrukwekkend monu
ment.
De kerkvoogdij hoopt dit jaar nog de
restauratie te kunnen- voortzetten. Als
f 25.000 bijeen is, kan men weer verder,
want dan kan men, door subsidies- van
rijk en provincie, rekenen op een bedrag
van ongeveer l'/a ton.
Ala een nationale ramp Nederland ge
troffen beeft, beijvert men zich allcrwegc,
om den nood te lenigen. Het spreekwoord
zegt echter, dat voorkomen, beter is dan
genezen. Hier k;in een nationale ramp
worden voorkomen, als de D-elftsche
kerkvoogdij tijdig, de beschikking krijgt over
voldoende middelen.
Do architect, dio heer II. van der Kloot
Meijburg, die zijn sporen beeft verdiend]
HEERLIJK
VAN
VLAARDINGER-ST-RAAT T - TELEF. 6801,2
Inkoop- van alle- soorten-
OTJT3 rPjAtMEDEl £KT IZLEUTAT.TUTST»
JaC. V. tf. WAAL, W^-EKaLENSTRAAr 2M7.
tirocravesi 103 i'eieloon 68205
A. v. (1. Most, J» IL' Jenner, T, Kooy
Broersvcst 108. Eabristrant 36. Lamr 44
In dir. verb. ra. Gt-on. en F'rresl. V'ertr. Maand.
Wöensd.enVrijd-.óu Adres Schiedam-,OudeSTui's 4
Te 1.68456.A'dam Kloveniersburgwal 3D (M6 48957
Schippers- J. 0: DE MOS en F. W. BONi Jr-
Groote (Vhrki - Grootste sorroaring
toestellen verkrijgbaar bij,
GEDIPLOMEERD
UURWERKMAKER'
TELEF. 69595
io.ron GostT'c Woflen
MAGAZIJNEN „DE STER"
mi'»"!rait Irornr aiur- Rcmbrim'tfiaat'
t IMtJlWOi ri lildmno. rfjaf» VI.
- Opib 'tiit'-- examen.
Spreekuren Maandagavond 6.30trio.
ituierfagmiddn» 4—5. Prospectus op- annvnum.
Het praalgraf van Prins Willem I in de Nieuwe Kerk te Delft»
mag die restauratie, met het oog op- de
mogelijke gevolgen, niet worden uitgesteld.
Gewoonlijk draagt het rijk 50 pC't. in de
restauratie van monumentale gpbouwtn
bij, maar ook als èn rijk én provincie die
per in den zak tasten dan gewoonlijk, zal
er van andére zijde toch nog een bedrag
vain, f 1C0.ÖCQ bijeengebracht moeten wor
den.
De Hervormde gemeente van Delft is
in November fcegcirmcn met het bijeen
brengen van een restauratiefonds, dat
reeds is gegroeid tot f 16.500. Er is dus
,nog pl'.m. f" 85.000 noodig, waarin de
kerkvoogdij moet voorzien. Delft wil nog,
wel een f 35.000 voor haar rekening,
nemen, maar dan is zij zeker aan liet
eind van haar kunnen.
Dc taak van de natie.
De ontbrekende halve ton verwacht men
in Delft van het Nodcrlandscho volk, want
ai staat de Nieuwe Kerk ook te Delft,
het is een nationaal menument, waar
in het stoffelijk overschot rust van groote
mannen en vrouwen, dio voor Nederland
van buitengewone belcekenis zijn geweest,
Paasch-Maandag komen vele naticnaal-
voelende Nederlanders naar Delft. Aan
hen zal een speldje worden aangeboden,,
dat de Nieuwe Kerk met toren voorstelt.
De* kerkvoogdij verwacht, dat men in ruil
daarvoor een bijdrager zal offeren voor dc
restauratie der berk. De- gift behoeft niet
beperkt te blijven tot een; dubbeltje F Een
gulden, een rijksdaalder, en ook een bank
biljet ia welkom-.
Men moet zich. van die opbrengst' van
zoo'n inzameling geen overdreven voor
stelling maken.. Stel,, dat er 30:000 perso
nen.' aart de Volkshukfe fa Delft deelnemen
en deae aRe zonder uitzondering, offeren
een dubbeltje, dam ia' het totaal bedrag
nog: maar 3000. Ent wat beteekent dat
vergeleken bij" dé groote bedragen,.die noo
dig: zijnd'
Afar weet, dat er aas; Maandag een,
défilé door de Nieuwe Kerk zal plaats
op- het gebied: van het herstellen: van kerk
gebouwen, beeft ter plaatse ook nog: enke
le bizonderhedeui omtrent de Nieuwe Kerk
meegedeeld. Do. brand in het mididen der
I60 en de buskruitantploffing in het mid
den. der 17e eeuw zullen Bet' kerkgebouw
geen goed hebben gedaan, maar dta ergste
vijand is toch wel de bekende „tand des
tijds".
De mooie baksteen er natuursteen in
do- kerk heeft; men vermoedelijk na de
reformatie omder ean laag witkalk weg
gemoffeld en men. beeft dat witten met
een bewonderenswaardige volharding voort
gezet,. do eeuwen door, zoodat er ten
„slotte ean dikke laag kalk opzat,, die- nu
wordt weggekapt in bet gedeelte van de
kerk dat onderhanden kan worden geno
men.
Een merkwaardigheid ia, dat. de Zuide
lijke. muur van het middenschip 70 c.Jl.
uit het loed naar buiten haagt, cte tegen
overgelegen muur staat nog. precies lood
recht. Door een samenstel van dikke bal
ken, die later zijn aangebracht,, hangt fei
telijk do Zuidelijke aan de Noordelijke-
muur, die op zijn beurt weer een extra,
steunpunt heeft gekregen in den toren, die
als een stuk graniet uit den grond ver
rijst, Alaar of dat samenstel! vain balken
de laatste jaren wel' veel effect hoeft ge
sorteerd, valt zeer te betwijfelen, want
jvooral d'e keppen, de gedeelten',, die in. die
muren bevestigd' zgjjn, zijn totaal' ver
molmd. Aren kan er b.v. een duimstok
vele d'. AL.'s induwen. Daar bet dak veel
weg heeft van eein zeef,, zijn. de: rnuTen:
op een ontstellende wijze ing-ewai.erdi ea
daardoor vergaan. Dat het geheet als kerk
nog in. tact blijft, zon men kunnen toe
schrijven aan de werking Yan do wet- der-
traagheid. o£ misschien is bet ook well
een soort „plichtbetrachting", die) hiér
in. het spek is. Maax hoelang zal did nog:
kunnen, worden gehandhaafd?
Bovendien: .uitstek kost geld, want dé):
verwoesting noemt'1 steeds grootcre afmo
-Or.u.vLi*(its.Hcersnpafi). 6fc34.
■f IOOO, f' 5000 en f 25.000, dragen 3 pCt.
rente per jaar en worden, uitgeven ander
dap® ©kming van 1 Mei' 4933; zij hebben
oen looptijd van 1 jaar en zullen op 11
Mei 1934 worden; afgelost.
De uitgifte der scliatldslbiljetten kam
krachtens, de bepalingen der wet niet W
noden pari gesdricdeu.
De storting: vam de verschuldigde son
moet geschieden op L Mei 193,3.
Bij de storting- van het verschuldigde b'o-
drag op 1 rvfei 1933 kunnen fn betaling
worden: gegeven de- per 2 Mei 1933 vcrvab
l'end'o schatkistbiljet ton vond er aftrek vow
een disconto van fQ.uó per duizend gul.,
den.
tiugen mm.
De deelnemers' aan de Volksheide kun
nen Maandag a.s. al vast een begin ma
ken met >eon offer te brengen. Zij kunnen,
dan: tevens zien, hoe prachtig het gerestau
reerde koor is geworden.
En wie -niet Lu staat is Maandag naar
Delft te gaan en toch iets wil bijdragen,
kan dat doen door op het gironummer van-
do Kerkvoogdij dor Ned. Ilerv. Gemeente
te Delft 179S3 oen gulden, een
rijksdaalder, of meer te storten I
De verlsloozeiizorg in- de gemeente
Barnevcld.
Op schriftelijke vragen van het Tweede
Kamerlid Kupers,. hoeft -do ministère wait
bininenlnndsche- zaken geantwoord:
Het uurloon in do werkverschaffing t'e
Barnaveld: bedraagt 24 cent. Evenwel, worde
'niet uit. liet oog verloren, dat het over-
groote deel der te werk gcst'ekfen (thans
130) uit landarbeiders beshut. Deze ar
beiders verdienen thans in vele gevallen:
ter plaatse in het vrije bedrijf -niet- meer
dan f 1.50 A f 2 per dag.
De regeling in zake plaatsing is de vol
gen der
Gehuwden met meer dan G kinderen; (ge
heel© week} loan per weak f 11.16.
Gehuwden met 6 kinderen, per weken.
5 weken 4 dag-en, loan per weak f 10.66'.
Gehuwden: mot 5 kinderen^ per 6; wéken,
5 weken 3 dagen;, loon per wede f 10.32.
Gehuwden mot 4 kinderen, per 6; weken,
5 weken 2 dag-en,, loon per weak f 9:98.
Gehuwden met 3' kinderen, per 6- wéken,
5 weken, locn per week f 9.30»
Gehuwden met 2 kinderen, per *G| Weken,
4 weken 4 dag-cur, loon per week f 8.80.,
Gehuwden mot 1 kind', per 6 weken,
4 weken 3 dagen, loon per week f; 8.46.
Gehuwden zonder kin-deren, alsmede
kostwinners, pen 6 weken, 4 weken, loon
per week f 7.44.
Alleenstaande personen, per 6 weken,
3 weken-, facta per week 5.58.
Gelet op d© laonen in het vrije bedrijf,
kan. de onitergeteefcende niet toegeven,, dat
de- zorg voor tte werfcfooze© in de gemeen
de Bameveld onvoldoende is-.
Uitgifte van scliatkistpapicr.
Op 20 dezer wordt, ten kantore van.
d'en agent vair het ministerie, van. finan.-
:ciiüa fa 'Amsterdam, bijhankr vaat De
NaJerlandscI» Bank te Rotterdam: en. het
'agentschap van De Nederlandsche Bank
te Gravenhagen. d& iusclrrijving: openg©-
steM op scluticistpromessen ©n pCt..
schatkistbiljetten tot: ©en tafaal bedrag
m tent hoogsfa 85> millioen. D© schat-
ki'stprömessen, groot f tO.OOO, f 50.000
en 100:000). onder: dagtekening van 1
Sfeï 1933- uit te geven,, hebben een. loop
tijd vm 3 of 6 maa:n*ïen.- m zijju idferhafve
op- 11 'Augustus' 1933, respectievelijk: 1' Nor
vembKsr 1933 betaalbaar.,
De vttlkstdimg.
Naar wij vernemen, is aan helt Ccmlrxdl
Bureau voor Statistiek do bewerking der
gegevens van do laatst gehouden vallvs-
stelling voor wat betreft do LovoIIdng naar
geslacht, leeftijd, burgerlijken staat, kor-
kefijke gezindten, naticnaliteit, geboorte
plaats, samenwoning, gezinssamenstelling
err wonifigelegenheid gereedgekomen.
Enkele maanden- gdeden vorachecn eon|
lijvig boekdeel omtrent de- bevolking vol
gens genoemde telling naar de plaatse
lijke- Lndeeliiiig. D© thans gereedgekomen]
gegevens moeten nog, worden gerecapitu
leerd! en ira druk worden gebracht. Hier
mede zijn nog ©enige maanden gemoeid.
Met het oog op de a.s. verkiezingen heeft
d-e directeur-generaal1 van- d'e statistiek vook
do gegevens omtrent do kerkelijk© gezind
ten excerpten laten maken ©n aan ieder
gemoonlebestuur bedoelde gegevens v-aor
zij» gemeent© doen toekomen.
De -rijkst i esdis tri eten krijjg©ni desgof
wenseht. iinrage van dóe- gegevens van all©
gemeenten- des- lands»
fn de l'eeszaar van genoemd bureau1
ffggen da ©xcerpfen- voor belangstel lenden)
evenoeais ter inzag©.
Tv cc du Kiuncr.
Do Tweede Kamer is' bijcengeroepelnt
tegen Woensdag 19 April des middags fa
1 nur,
Dez© vergadering rs4 door dein- voorzitter!
bepaald ingevolge een vorz-oefir, overeejik
komstfg art'. 58' van het reglement vau|
orde. tot hem gerldrt door do heeron valn!
den Heuvel, Krijger, Kampsclwer, Fobeg,
Smoeelc Honk-emana, Loerakker, Van do
B-tlt» Alterda, Alarchaxit en Kortonhoirslj
om een vergadering te wilfen. bijocnirciö'
pen ter beliandelmg van het wetsontwerp
lot verleening van bevoegdliedew tot het
nemen van bizon fere mmxtregieTen in hot
belang van don taalbouw.
Voetbal.
H.-Dv V, S.--G. T. B'.
Goeden Vrijdag speelt op het terrein op,
het terrein van EFermes-D.V'.S. aan de Dam-
faan een ff.-D-.V S.-coinbinatie- tegen GT.B.
aanvang half drie.
Do Grasshoppers in ons 1 andt)
Twee sterke Z'.vaFuveapIoegen zullen ge-
durend© 'de heide Pnasehdagen spelen to-
.gen een volledige plaag, dec Grasshoppers
luit Zurich,, vrijwel, bot sterkste Zwitser-
sche elftal, waarvoor o.a. uitkomt ouzo
landgenoot en "internationaal' Adam. 1
Zondag 16 April (Eerste Paasebdag) sp©-
4en d© Grasshoppers te Deventer tegdo)
het Oostelijk elftal, dat in dé- kleuren deü
Zwaluwen zal uitkomen. 1
Hot Oostelijk elftal (Zwaluwen.) is alduj
samengesteld1
Doel: Leo Had© (Go Abeadij
Achter: Horsten (lutessej) en. fan Catd
(Tubaintia).
Midd-en.1: S'ehipper Sr. (FFeraek-s), J,
Halle (Go Abend) en Schlcusser (Hora-eles):
Year: Nagelk (Enschedé), Entjes (Herar
d'es), L'ooyscliUder (S.C.H.), Bennink (Eni-
scdiedescbe Boys) en. Meeuwsan (Vitess©)(
Hesenesvan Wezel (Tubantia), vaftl
Essen (Ensebediesclie Boys) en bid. Bergé)
(Be Quick)-.
Op Tweeden Paaschdag,. aanva'ng half
3, spelen de Grasshoppers te 's-Graveni-
hago op Houtrust tegen een- sterlce Zwa-
luwen ploeg, bestaande uit Westelijke cracksj
w.o. verschillend© internationals. 1
D© Zwaluwenploeg is aldus samonged
stc-ld
Dodvain Male (Fijenoord). i
Adder: Weber (A.D.O.) en Ldyvoldi
(V.U.C.).
Midden: Pelilcaan (L'omga),, vab Heel
(Fijenoord') en Breitner (A.D.O.).
Voor Nagels (Enschedé), Bonrema. (Vei.'
locitas), I.a.gerida'ü (Xerxes), Duynhouwöf
(Fijraoordi), en Mansso» (F.xoelsior). 1
Reservesde Korver (D.F.C.), V, d. IIo(-
ven (Longa), vala Maren (A.D.O.)) Op horst
(Id.B.S.) en van Vl'iofc (H.B.S.). 1
lawntennis.
Intent. Club—N.-Fra!nkrijk. 1
Gedurende de Paasehd'agon. wordtl te Am
sterdam een wedstrijd, gesped'd tusschetj
ean: ploeg; van. d© Intematiouale Club oa
eem Noordi-Franscli team. I
Cricket-
Ne dl Cricketbond 50 j aiar.
Op- den 30arr September a.3» zal Hd
NedL. Cricketbond 50 jaar bestaan.
