HET PROCES TE LEIPZIG.
asm
KABINETSRAAD TE LONDEN-
Donderdag 21 September 1933.
TE
LM
FILM-GLINSTERS.
ERRES RADIO
öBsie Jaargang.
No. 20445
Te!. No. 68103, 68617 en 68923.
Postrekening No. 5311.
BUITENLAND
Hel groote gebouw van liet rijksgcrcclhls-
liol Ie'Leipzig, waar hedenmorgen te 9
33ur het door de geheele wereld met span
ning verwachtte proces over den brand
in het Rijlcsdaggebouw is aangevangen,
bood in den vroegen ochtend nauwelijks
een ander beeld, dan bij vroegere groote
politieke processen. Wel valt hot op, dat
de bewakingsmaatregelen voel scherper zijn
Op bet ruime plein voor het gebouw wan
delden reeds in den vroegen morgein groe
pen pèracmon die belangstelling Iconen voor
lien, die zich naar het gebouw begeven en
in hot bizonder wachten op de komst van
dc beklaagden,
In hot gebouw zelf zijn tal van maatre
gelen genomen. De visitatie is zoor streng.
Vooral wordt naar wapens gezocht. Uitge
breide maatregelen zijn genomen tem be
hoeve van de berichtgeving. Ongeveer 30
telefooncellen zijn nabij de zittingzaal voor
de pers ingericht. Voorbereidingen zijn ge-
tioffen voor filmopnamen en uilzending
van gedeelten van het proces per radio.
Dc aankomst der beklaagden vond zon
der incidenten plaats. Driemaal reed een
gevangeniswagen, gevolgd door een met
gewapende politiebeambten bezette auto,
die binnenplaats van het gebouw op.
Het binnenbrengen der beklaagden stond
onder leiding van den commandant der
Leipzigcr Selnipo, overste Iloeler.
De groote zittingzaal loopt slechts lang'
zaam vol, daar de toelating der perso
nen, die kaarten bezitten, zeer voel tijd
kost. Precies te negen uur werden do be
klaagden binnengeleid.
Op dje eerste bank neemt, geboeid en
geflankeerd door twee politiebeambten, de
hootdboldaagde, de Nederland.-dhe jonge
man Marinus van der Lubbe plaats. In
He hoofdverdachte, de Nederlander
Marinus van der Lubbe.
zijn blauwe gcvangeniskleeding ziet hij er
bleek" uit.
Ka hen volgen in gewone kleeding do
medebeklaagden, dc Bulgaren, do journa
list Dimitrotf, de student Biag.O'i Popoff
en do schoenmaker Wasil Tancfl'. Als laat
ste verschijnt, eveneens in burgcrklttoding,
de vroegere ciommunislische Rijksdagafge
vaardigde Ernst ïorglcr.
Tegelijkertijd z'ijn ook de deskundigen,
evenals de verdediger van Torgler, dr. Sack,
en de toegewezen verdediger van Vau der
Lubbe, dr. Seuffcrl, do zaal binnengeko
men. Van dor Lubbe maakt een bijna to
taal afwezigen onverschilligen indruk. Hij
Li juorident van dc vierde strafka
mer van hel rijksgerechtshof te Leip
zig, clr. Uöngor, die de strafzaak te
gen Van der Lubbe o.s. leidt.
zit in elkaar gedoken en staart in de
ruimte.
Op de banken voor de rcgecringsverte
genwoordigers bevindt zicli o.a. de rijks
minister van justitie, dr, Frank. Achter
de Janken der beklaagden zitten de (ei
ken voor de builenlandschc beklaagden.
To kwart over negen treden de leden van
bet gerechtshof, met den senaate-presidcinl
dr. Bünger aan hot hoofd, dc zaal binnen.
Ziij worden met den Duilschen groet door
de aanwezigen ontvangen. Onmiddellijk bij
den aanvang legt de president, dr. Bünger,
de volgende verklaring af.
„Ik open do zaak tegen den metselaar
Marinusvan der Lubbe en medebe
klaagden.
De buitengewone beteekonis van de ge
beurtenissen, die den achtergrond van dit
proces vormen, heeft ertoe geleid dat de
kwestie van het onderzoek in 'dc pers
van alle landen hartstochtelijk cn diepgaand
is besproken.
Men heeft meermalen getracht hot resul
taat van het nog hangende proces van te
voren reeds vast tc stellen.
Het past echter niet, dat men niet oen
vooropgezette mcening in een dergelijk pro
ces ingrijpt.
Dit was tot dusver nooit do gewoonte in
de Duitsche pers cn ook nooit in de pers
van andere landen.
Do strijd der meeningen heeft echter
geen invloed op die beslissing van bet
gerecht. Een veroordeeling zal alleen plaats
vinden c?p grond van d'e resultaten van
het onderzoek. Slechts wat in deze zaal
in behandeling komt heeft bcleokenis voor
de beslissing van het recht.
Niet alleen de openbare meaning van
alle landen is zonder beperking toegelaten
ook de verdediging der beklaagden is on
voorwaardelijk vrij'.
"Wanneer de toelating van een builen-
landsehon verdediger niet heeft plaats ge
had, dan moet met betrekking hiertoe wor
den opgemerkt, dat volgons de wet slechte
in uitzonderingsgevallen een dergelijke loe-
lating zal (soil) plaats hebben cn hot bof
hoeft in deze zaak geen aanleiding gc>
zien tot toelating te beslissen. Want in
dit bizondere geval moet, naar de overiui
ging van het hof, niet uitsluitend bol be
lang van den beklaagden gediend worden".
Nadat deze verklaring onder doodschc
stilte, was aangehoord, volgde het afroe
pen van de beklaagden, uitsluitend door
liet noemen van hun namen.
Den beklaagden weid door de tolken
medwleoling gedaan van do opening van
het proces. Daarop Jaal president Bünger
de noten van beschuldiging voorlezen.
Alle beklaagden worden ervan beschul
digd Ie hebben getracht de Grondwet van
het Duitsche rijk met gewold te wijzigen,
verder het Rijksdnggoboiw In brand te heb
ben gestoken met de bedoeling onder be
gunstiging van de bramlstichknig een op
roer te veroorzaken. Van der Lubbe wordt
er verder van beschuldigd te hebben ge
tracht het Wbhlfalu'ts-Ant |e BerlijnNcü-
kölln en het stadhuis van Berlijn in brand
te steken.
President Bünger leest daarop oen ver
klaring voor van Van der Lubbe, dat hij
het aanbod van de Nederlandscho advo
caten, im\ Fr. Pauwels en M. Stomps, de
finitief afwijst. Van der Lubbe verzekert,
dat hij deze verklaring zonder eenigen
dwang uit eigen beweging heeft afgelegd.
Geruimcn tijd neemt vervolgens het ver-
hooi' van den hoofdbeklaagde Marinus van
der Lubbe in beslag.
Ilij antwoord op dc vragen van den presi
dent in do Duitsche taal.
Van der Lubbe is 13 Januari 1909 te
Leiden geboren. Zifn vader hoeft to Dordt
een manufacturenzaak. In zijn jeugd was
v. d'. L. in oen opvoodingsgosiichl te 's-IIer-
togenboseh. Op de lagere school was hij
ecu goede gemiddelde leerling.
In 1.927 keerde hij naar Leiden terug,
waar "liij het metsel a ars vak loerde.
Hij verklaart, dat hij geen vast werk
hoeft geluid' omdat or weinig werk was.
In 1928 heelt liij een verwonding aan
de oogen gehad. V. d. L-. kreeg oen inva-
-Kditeilsrento, welke hem naar het buiten
land werd nagezonden.
Van 192S lot 1929 was hij voor 't eerst
in Buitschland', daarna tijdelijk in Frank
rijk. Destijds wilde hij over het Kanaal
zwemmen.
In het volgend voorjaar, im April 1931,
had' hij hot voornomen met oen vriend'
„oen wereldreis" te ondernemen. Destijds
kroeg hij to Leiden een pas voor Europa
on Azië.
Docr den verkoop van ansichtkaarten
voorzag hij in zijn onderhoud. V. d, Lubbe
heeft geen toestemming gckrege'n tnnar
Rusland te gaan.
Do president constateert tegenover be
weringen, dat dc foto niet vain v. d. L.
is en dat de pasfoto door verd. is onder-
teokend'.
V. d. LI. bevestigt, dat hij van de ge
vangenis uit met zijn familie in Neder
land heeft gecorrespondeerd.
m
1VH r j - gj jt'
De zclel van liet rijksgerechlshof te Leipzig, waar het groote proces inzake
den Rijksdagbrand hedenmorgen begonnen is. Het gebouw vertoont een typische ge
lijkenis met liet Rijksdaggebouw te Berlijn.
op welke wijze v. d'. L. naar Duilsebland'
is gekomen.
In verband hiermede wordt als getuige
gehoord' de commissaris llcissig, die oen
bnd'orzoiek hiernaar heeft ingesteld. Hij
verklaart, dat de pas van v. d. L. in
Nederland is verstrekt, doch dat dc be
treffende beambten i'n Nederland -mot allo
zekerheid hebben verklaard' de twee streep
jes boven de u bij den naam v. d. Lubbe
niet te hebben geplaatst
Gel. beeft niet v, d'. L, gesproken over
liet Klit, dal do foto met vier krammetjes
was vastgemaakt. V. d. L. stond bekend
als een gevaarlijk communist en men heelt
alles god'aan om vervalsching to voor
komen.
De president komt dan tot het strafre
gister van v«, d'. L.
Do officier van justitie Werner spreekt
den wonsch uit, dat den beklaagde vra
gen zullen worden gesteld' over vroeger
door hom ondergane straffen.
Daar v. d. L. gom voldoende antwoord,
gooit, wordt een rapport van do politie
te Leiden voorgelezen.
'Hierna wordL van verzet tegen de po
litie gesproken. Volgens liet rapport is
v. d. L. zoor lieerschzuchtig. Ilij hoopte
leider der communisten te won-don on
trachtte onder de werkloozon aanhangers
le vinden.
In 't begin 1931 verminderde zij'n in
vloed' en hij hoeft toon de-communistische
parlij veriaion. Hij zou toen zijin wereld
reis ondernomen. Bij is echter 'niet ver-
lier gekomen dan Duitechland. Terugge
keerd in Nederland, sloot Hij zich hij de
internationale communisten aan.
Wegens bedelen werd hij herhaald© ma
len veroordeeld.
Er wordt dan gepauzeerd.
Voor het proces inzake den brand m
den Rijksdag zijn 123 perskaarten uitge
geven. Onder do toegelaten persvertegen
woordigers bevinden zich 82 buitenland-
sclic cn 41 Duiisehe journalisten. Belang
rijke passages van het proces zullen op
gramol'oonplalen worden opgenomen en
\oor de Duitsche radio worden uitgezon
den.
Het proces zal ook worden bijgewoond
door de vrouw van Torgler en door Iwoe
sticibroers van Van der Lubbe.
Gisteren heeft de Internationale Com
missie van Juristen inzake do brandstich
ting in het Rijksdaggebouw, haar conclu
sies bekend gemaakt. Deze conclusies zijn
de volgende:
21 September, In onze Oost
vindt men onder dc overwegend agrari
sche iiilmemsche volken een zeer levend'
geloof aan waarschuwende tcekenen. De
oud-bestuursambtenaar .1. Tidemau ver
telt in liet Koloniaal Tijdschrift van
volksgeloof in de landstreek Eurekang in
West-Celebes.
Vooirleokeiis zijn daar bijvoorbeeld:
Als iemand op zijn weg een hand ont
moet, die, zoodra hij c on persoon ziet,
gaal zitten, is dit een goed toeken.
Wanneer een muis uit het dak op
iemands lichaam valt is dat een slecht
teek en.
Wanneer men 's nachts een kip hoort
kakelen zal men geluk krijgen.
Wanneer iemands bovenlip trilt wil dit
zeggen dat hij spoodig boos zal worden.
Droomt men dat men varkensrieesch
eet dan zal men spoedig rijk worden.
Het trillen van do oogleden wijst op
oen naderend sterfgeval in de familie.
Tot zoover d© mcdcdcelingen van den
hoer Tidcman. Het verheugt mij, dat ik
correspomd'eerende uitingen van Noder-
landsch volksgeloof kan publieecren, die
aantoonen, hoezeer gelijkvormig d'e volks
ziel over de gansche wereld reageert op
ondefinieerbare dilngen cn mystisclio aan
doeningen.
Ziet hier eenige staaltjes van Spakon-
burgsch volksgeloof.
Als iemand' op zijn weg een hond ont
moet die, zoodra bij een persoon ziet, die
Dc commissie lieett bevonden, dat Van
der Lubbe geen lid is der communistische" 6 ,°P teil, is dii een goed toeken voor
partij, maar veeleer een tegenstander.
Geen enkel verband kan worden aan
getoond tusscbcn de communistische partij
cn den brand in het Rijksdaggebouw. Torg
ler, Dimilroff, Popoff en Tanel'f moeten
als onschuldig worden beschouwd.
De documenten geven aan'eiding tot de
meening, dat Van der Lubbe de misdaad
met alleen kan hebben uitgevoerd, liet
is zeer waarschijnlijk, dat de brandstich
ters gebruik liqbben gemaakt van onder-
aardsc.he gangen, die van het Rijksdagge
bouw naar het huis van den Rijksdag-
president leiden.
Er beslaan ernstige gronden om aan
te nemen, dat de brand is gesticht door
ot ten behoeve van leidende persoonlijk
heden der nationaal socialistische beweging.
OOSTENRIJK.
Reorganisatie van d' e r e g e e r i n g.
Gisteren hebben voortgezette besprekin
gen plaats gevonden lusschen den bonds
kanselier cn den vioe-kanselier on bonds
president Miklns. Besloten werd het ka-
bineL-D Oil fuss to reorganiseer©!]. Deze re
organisatie zal geschieden in den vorm
van een kabinet van persoonlijkheden.
Bondskanselier Dollfuss zal im bet nieu
we kabinet ook de gclieelo leiding van de
uitvoerende macht van don staat op zich
nemen.
de dressuur-lioedaiiigheden van zijn baas.
Wanneer een dakpan uit liet dak op
iemands hoofd valt is dat een slecht
tceken.
Wanneer men 's nachts een kip hoort
kakelen moet men een slaappoeder nomen.
Wanneer iemands hand' trilt wil dit
zeggen, dat hij vooiioopig geen borrel
moot drinken.
Droomt men dat mem kalfsrollade eet,
dan is men hongerig.
Het trillen van liet linker-ooglid wijst
op hot voorbij-komen van een aardig
meisje.
Ik hoop, dal de wetenschappelijke wereld
aandacht zal schonken aan mijn medo-
deelingon uit het Spakenburgsch volksge
loof.
Er ligt hier nog ©en groot terrein bloot.
Besprekingen over de situatie der ontwapenings
onderhandelingen te Parijs.
Toenadering tnsschen Frankrijk
en Engeland?
Het k'ngolsclie kabinet heeft gistermid
dag een zitting gehouden, die twee uur
duurde en waar alle ministers, met uit
zondering van den minister van financiën,
den voorzitter van de privy council, Bald
win, en den minister van handel, Runci-
man, die niet in Londen aanwezig zijn,
waren verschenen. Omtrent het rapport, dal
Eden over zijn besprekingen in Parijs uit
bracht, verluidt, dat het kabinet zeer onder
den indruk was van de doelmatige, gema
tigde en verstandige houding dor Frnn-iclie
vertegenwoordigers. Beide regeeringen wa
ren lot do conclusie gekomen, dat in geen
enkele, nog overgebleven kwestie, een
groote kloof bestond tnsschen haar opval
lingen, De door Frankrijk in do controle-
kwestie ingenomen zienswijze vormde na
tuurlijk ecu nieuw element in de onder
handelingen. liet was thans echter niet
het oogenbük om te beslissen over af
zonderlijke punten van liet totale onlwa-
peningsprogi'iim. Men heelt zich derhalve
de vraag gesteld, welke mate van ontwape
ning thans bereikt kon worden en lino
het clement der bowaponingsconlrolo in
overeenstemming gebiachl kon worden niet
het ontwerp der ontwapeningsovereen
komst. Engeland komt in zooverre bet
Amcrikaansche standpunt nabij, dat hol
voor het geval, dat een proeftijd mocht
worden voorgesteld, voorafgaande, tastbare
toezeggingen over de mate van ontwape
ning wil "verkrijgen, die na afloop van den
termijn ten u'ilvocr zal moeten worden
gelegd. Met betrekking tot den duur van
den proeftijd wo«I bet kabinet medegedeeld,
dal geen 'bepaalde voorstellen waren go-
daan. Do genoemde tijden wisselden tus
scbcn G maanden en 5 jaar. Hot Engel-
sclio kabinet beeft in deze kwestie zijn
stanndpunl nog niet bepaald. Hot hoopt,
dat in Gcnèvc de mogelijkheid zal be
slaan de kwestie te bespreken tnsschen
Engeland, Frankrijk, Italië en Duilschland
hoe de conlrolcvoorstcUcn m de ontwape-
werkt en welke de verdere kansen zijn
voor dc ontwnpcningsovci'Goukomst, aan
welker tot standkoming de Engelsche poli
tiek groote waarde hecht.
Na bet einde der zitting van het kabi
net werd' er in verantwoordelijke kringen
den nadruk op gelegd, dat het Engelsche
ontwapeningsvoorstel nog steeds het mid
delpunt vormde der onderhandelingen en
dat dit voorstel volkomen van krachtwas.
Alles wat menschclijk slechts mogelijk is
ter bereiking van con ontwapeningsover
eenkomst zal men doen.
De ontwapeningsovereenkomst moet d©
onderloekening van alle mogendheden dra
gen en een aanzienlijke cn werkelijke bij
drage bevatten tot de wcroldointwaponing.
Ofschoon toegegeven moet worden, dat
moeilijkheden in den weg staan lieett het
jongste contact toch een duidelijke aanmoe
diging gegeven. Deze nauwe overeenstem
ming lusschen Frankrijk en Engeland over
de thans te bespreken punten doel hopen,
dat Duilschland zal toestemmen. Do poli
tieke veranderingen die in Duitechland heb
ben plaats gehad mogen echter niet over
liet hoofd worden gezien en met het oog
hierop is liet geenszins verrassend dat do
Fransche regecring en de Fransclio open-
uare meening dubbel nerveus geworden
zijn. Dit maakt de toestand echter moei
lijker en meer belangrijk.
De Engelsche regecring is van moaning,
dat alles in het werk moet worden ge
steld aangezien een niet tot stand komen
van eon overeenstemming ver-gaand© ge
volgen zou hebben. De kwestie der con
trole, dio in de laatste dagen bizonder
do aandacht getrokken heeft, is eigenlijk
slechts een probleem van procédé en ma
chinerie. Ln regeeringskringen is men van
meening, dat de besprekingen over dit
punt geen onoverwinnelijke hinderpaal zul
len blijken voor oen algemeen ontwape-
GEEN BETERE.
Kap. ,,'t Lichtpunt'1, HoogsiraatlOB, Tsi. B6838
Vervolgens wordt behandeld de kwestie mngsovereenkomst kunnen worden ver- ningsoveroanstcmming.
Een later bericht meldt:
Blij" de beraadslagingen over de kabi-
nelsreoonslruetjo is een pauze ingetreden,
doch verwacht wordt, dat nog hedenoch
tend de definitieve vorming van liet nieu
we kabinet Dollfuss zal geschieden. Bonds
kanselier Dollfuss, die, zooals bekend, ook
alle uitvoerende bevoegdheden zal verlo-
genwoordigen, zal aan zijn zijde een aan
tal staatssecretarissen plailsen, en wel vo,or
de veiligheid, den vroegeron veiligheids-
directeur baron Karwinsky, als staatsse
cretaris voor de legerzaken, den uit den
wereldoorlog bekenden Schönbnrg llarten-
slein, en voor de hervorming der grondwet
den tot nu too met dezen taak belasten
minister dr. Enders, als staatssecretaris
voor landbouw dr. Gleissner.
De Bund Oberland voor geheel
Oostenrijk verboden.
De aclie van den „Bond Oberland" is
voor geheel Oostenrijk verboden on de
averring van leden is strafbaar gesLckl'.
In verband' met deze aangelegenheid zijn
22 personen gearresteerd, waarvan eenigen
reeds tot arrest veroordeeld zijn. Polizeirat
dr. Begus is wegens verdenking van mis
bruik maken van zijn ambt tor beschikking
gesteld van hel ï.andsgerichi.
TSJECHO SLOWAKIJE.
B e n c s j naar Rocmeni
De Tsj'Ch'selie minister van bulienlnnd-
sclio zaken, Benosj, wordt Zondag te Si-
naja verwacht cn dair hij waarschijnlijk
reeds den volgenden dag moet doorreizen
naar Gcnèvc, vindt de bespreking van de
drie ministers van buitcnlaiulsclic zakon
der Kleine Entente plaats op 21 Septem
ber, onmiddellijk na dc aankomst van
Licnesj. Op den voorgrond staat de kwestie
van de reorganisatie in de Donaukinden,
Verder wordt wellicht een besluit geno
men over de reorganisatie van den l»o*
gen economischen raad der Kleine En
tente. Onderhandeld zal ook worden over
de vergrooting van den goeJeronruil der
stalen.
VEREEN. STATEN.
V1 o otp rogram in a wordt onvoor
waardelijk uitgevoerd'.
President Roosevelt heeft verklaard', dat
het vlootprograhima der Vereoidgd© Sta
ten onvoorwaardelijk zal worden uitge
voerd'. D© rogoering is niet v'an plan, een
of andere beperking aan te brengen. De
werkzaamheden zijd reeds aanbesteed.
Deze'com ant verschijnt dagelijks, met uit
zondering van Zon- on Feestdagen.
Ms por kwartaal f2.— iranco per post
f050. Prijs pof week: 15 ets. Afzon-
dorliiko nummers 4 ets. - Abonnementen
worden dagelijks aangenomen.
Adveitcntiëo voor hot eerstvolgend num
mer moeten vóór oli uur aan hot Bureau
bezorgd zijn, Zaterdags vóór 1» uur.
',;cu liopialdo plaats van advertonticn
wordt niet gewaarborgd.
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK KORTE HAVEN). TEL. 68103, 68617 en 68923.
Prijs der Advertcntlën: van 15 rogoJs f 1.55;
Iedere regoi meer f0.30; in liet Zaleidagnummer
15 i egels f 1.80, iedere regel meer 10.35.
Reclames fo.75 por regel. Incassokosten 5 ets.;
Eostkwitantica 15 ets. Tarieven van advoncntibn
ij abonnement zijn aan het Bureau vor krijg baar.
Dagclijkb worden tegen vooruitbetaling M--ino
Aihcitentien opgenomen A IU.50 t/in. 15 woor
den, f 0.75 t/m. 25 w ooi den. Hik woord meer
5 cent tot een maximum van 30 woorden.
's WocnsdaasKlei no Ad verten tién tot 25 w oor
den f 0.25, nuts vóór Dinsdagavond Guur aan hot
Bureau bezorgd.
\s Zaterdags: Kleine Ad\crtcntiên f 1.00. indien
olet vóór Vi ijUaga^ond G uur bezorgd.
h=r
Hedenmorgen aangevangen. Groote beianesteilmg en
strenge controlemaatregelen. De levensloop van den
hoofdverdachte, den Nederlander Marinus van der
Lubbe. Het verhoor begonnen.
Het contra proces te Londen.
De conclusies der Internationale
Commissie
met Electro Dynamisclicn-Luidsprekcr
Desgewensclit gem. betaling.
INYENTA HAARDEN