Over ret ontstaan van 5pecukas=eten,
W. J. EELSSEMA
ST. NICOLAAS ALLERLEI.
door
Baal 5k dit artikel openen met ©en ge
deelte uil ©en gedicht van den gdeden-De
GfeDesteL, dat luidt:
Sïat NfeaLans, nietwaar? O wèl hem,
wie dat feest
Nog ïstfijd moe viert met ©en 1
hinderlijken geest I
WSens hoofd niet sl te zeer vervuld is
van dï© schatten
Bk» wïjshöêlj idle, bedajas, mijn brein
met kan bevatten
t- Meen bearcsasfeaws, politiek! en
soartgoHjk© meen.
.Om met zxpa krnxtereh moe te leven
ïrt *t Weleer.
Om dlagem ïatag vooruit die winkels
rand te dwalen.
Of-tajata-leen •^vrijster'5 nog zijn hart
eens op te halen.
Eb-mïn dien winterdag ook! bloemen,
lied' en geur.
Ek-mSn dlalt zoete feest van suiker
1 'en likeur.
Eet zSeSverkwiikkend ijs, de schuim
1 der limonade
It -Zfe, Hover don-in druk!, mjjn naam
i i in chocolade.
I
Dit gedicht, latend voor wat het is, bat
geeft toch Seis Weer van1 dit gezellig echt
Eollandsch feest, dat vooral in den huldi
gen tip in het gedrang komt, omdat man
©r meer len' meer voor begint te gevoelen,
hlet Kerstfeest in plaats van het Sint Ni-
ecÊajaSfeest te vieren!.
Menigeen zal het feest vain Sint Nico
laas vieren, zander eigenlijk te weten, of
Sant Nicolaas Wel ooit heeft bestaan en
zoo jol, wanneer en wie deze heilige eigen
lijk was. Sint Nicolaas of zooais hij heette
Nicolaas, was een bekende bisschop van
Myrai in Lycié. Dat zijn levensweg niet
hepaöld over rozen ging, mag wel blijken
nit het feit, dat hij 303 onder Diodetianus
gemarteld werd. Een ander bekend feit uit
biet 'leven van Nicolaas, gelukkig minder
wreed, was,' dat hij in 323 aan het beken
de Concilie van Nicea deelnam. Nicolaas
was o.m. de beschermheilige van Bari,
waarheen jaren en jaren na zijn dood iü
1087 zijn reliquieen van Myra werden over
gebracht; vierder van Rusland en vreemd
genoeg van de stad Amsterdam. Een feit,
dat voor Vele Amsterdammers een verras
sing mag zijn en dat hoogstwaarschijnlijk
bomt doordat hij door de zeevarenden als
patroon werd aangeroepen.
Deze heilige, die, zooals bekend, zijn
feiestdög 6 December viert, is in vele lan-
dien ©en kinderheilige. Vooral in Neder
land!, waar hét feest reeds zeer vroeg ge
vierd werd. Hiervan getuigen het schil
derij uit Öe zeventiende eeuw vaja Jan
Steen en dat uit de achttiende eeuw van
Comdfe Troost.
Onafscheidelijk aan het Sint Nicolaas
feest verbonden is *t speculaas eten. Alles
Beeft zijn tijdi En zoo komt in de maanden
Oettfber, tot Januari, de tijd vodr het St
NicoJaasgoed, Ide speculaas, het biesjes
deeg, of hoe men dat smakelijk1, knappend
bruin kleingoed inoeimt, al naar gelang waar
mien bet koopt. Speculaas, om nu maar- bij
deze benaming to blijven, wordt in ge
noemd© maanden in enorme hoeveelheden
afgeleverd!. Do statistiek bemoeide zich tot
nog toe daar niet mee en daarom is hot,
ook bij benadering, onmogelijk te bepalen
welke hoeveelheden speculaasdeeg, aman
delen en boter tegön het naderende Sint'
Nicolaasfeest door de gioo-te en kleine
banketbakkers en koekfabrikanten Sn ons
land verwerkt worden.
Een Rottend amsch© koekfabrikant toon
de enkele jaren! geleden uit zijn kantoor
boeken aaln ,dat hij, van 15 October tot 15
December, honderd1 twee ön1 zestig duizend
pondein klein speculaais-gebak en zes en
zeventig duizend vrijers on vrijsters had
gebakken- Let wel, 162.000 ponden specu
laas! Bestel efens vijf ons, dan eten Zes
Müid'ÊTcti neig drie» <ïignin vvin,
maar breng eens, als zorgzaam vader,
twee poind1 speculaas mode en vraag dan
na ©öa week of iemand der huisgenooten
nog trek heeft in speculaasTwee pond'
is reeds voor een inormaal huishouden een
abnormale maagspeculatie. Wat voor een
geweldig© berg moet dan niet 1G2.000 pond
speculaas zijn en die hoeveelheid werd
nog maar door één fabriek geleverd1. Eet
getal vrijers en vrijsters is ook verbouw©-
roerend1. Die 76.000 vrijers en vrijsters zajn
echter ook nog
maar een klein! ge
dfeelfce van d© ge
heels, jaarlijkscho
Nederlamdsche spe
culaas-vrijerij 'Am
sterdam heeft in de
totale speculaas
omzetting elk jaar,
natuurlijk een reu-
zenaandeel, want
de Amsterdam
mers dragen Inïet
voor niets den bij
naam vain koek
eters en bovendien is Sinten-klaas d© al
calde schutspatroon der staid.
De schutsheilig© der visschers (en de her
dwinger dter stormen tevens) is te Amster
dam vanaf het ontstaan der plaats gehul
digd op allerlei wijze en niet alleen door
het stichten van d© St. Nicolaaskapel
maar ook door het houden van do St Ni-
colaasmarkt Die markt, de oudste stads
boeken vermelden het, was een groot fes
tijn voor de 'Amstelaren en het was dan
een druk gedoe op den „Middeldamme",
op de „Plaetse" en langs het „Damme-
rack" waar de St NïcoJaaskraampjes en
kruiwagens stolnden, hoog opgetast met
Glaescoeck en vele snoeperijen. Et waren
d'an „groote confusiën in 'Amsteltedamme"
door al die drukte aan beido zijden van
d©n 'Amstelmoind, maar er was ook veel
jolijt en er werd1, volgens oud-HoHandsch
gebruik, geweldig gegeten en gedronken.
De kleintjes snoepten Qaeskoecken, die
die reeds spoedig door don vcmuttigtem.
bakker in ddn vqrm van poppen werden
gebakken.- fe gdegenhieffid-letende zdcS
bijste goed' voor om Sinter Qaes in üZ
te vormen ©in
zoodoend© den
schutspatroon
in hoogst eigen
persoon aatn den
man te breingon.
D© overheid schijnt
daartegen later be
zwaar te hebben
gehad. Want zijor-
deneerde „gheen
brandt, coeck, suy-
cker, of te andere
eetwaren te ver-
cc*pen, hebbende *t
fa<?on va|n ©enig©
beelden of te daer
©enig beeldt of te
beelden Jn of te
op gebacken of te
gestelt zijn". Niet
tegenstaande, dat
Lleef 't faqon er
toch nog langen tijd in. - De "Qasjeins",
die onze voorvaderen in de 15de ©n 16de
eeuw voor hun kinderen kochten, waren
een soort offerkoeken, gewijd' aan Sinter
Ciaes, en daarom moesten die koekqoj
ook het beeld' gewen van den populaire©!
bisschap van Myra, hetzij te voet of te
paard.
In allerlei vormen kwamen de specu
laasjes tot ons. Jammer is het, dat dit aliesl
door het machinaal bakken zoo goed als
verloren is gegaan. Ex waren zoovele be
kende vormen., Allereerst de vrijers en!
vrijsters, die weer verdeeld werden in def
tige vrijsters, deftig© vrijere, vrijsters met
breizak, enz. Daarnaast waren er honden
figuren „Fidel" genaamd, katten, poètischi
aangeduid door „My Poesi", een rijtuig „Da
Karos", een slede, „De Toeslee",
de hekend© „Man en vrouw" en
eveneens bekend©
„V uurmand" en
„Hond met oortje"
In Friesland zijn
het vaak taaitaai-
figuren, die een
groote rol in don
Sint Nicolaas tijd
spelen, in den
vorm van mannen,
vrouwen, houden,
hanen en koeien.
Terwijl Groningen
nog weer iets
aparts heeft, met zijn zoogenaamde „stoet-
kereltjes", witte broodjes gebakken in dein
vorm van mannetjes, allen voorzien va©
een oog, voorgesteld door één krent mid
den in het hoofd geplaatst
4 AAM PE
JEBST WS -zfN 5cOiOa>iBE3r*Af4
NOeaMJIOlECeM MET OG Ö3©4nN-
«^srcsav^c^cTcp ns7c»4c7reH.
k S
v&omsOaa. Cdwn- /iCBBAAcd
KXhNC OPTV2WOEN Al*-
