BRIEVEN Uit BERLIJN
De Beriijner verhuist gaarne. De uittocht van
Joden uit Duitschland en uit de binnenstad.
De nippertjesmensch.
TWEEDE BLAD
SCHIEDAMSCHE COURANT
KVA;
i)e weg was glad...
(Van onzen correspondent.)
Berlijn, 13 September,
1 April en op
De Beriijner pleegt op
1 «October te verhuizen.
De Beriijner is in vele opzichten een
merkwaardig type. Tot zijn merkwaardig
heden behoort, dat hij gaarne verhuist.
Ilij is een onrustige ziel. Was dat al
in vroegere, in vergelijking met tegenwoor
dig nog zoo rustige dagen, is het nu meer
dan ooit. Natuurlijk speelt daarbij de po-
litiek-oeoaomisch-financieele situatie een rol
van beteckenis. Allereerst voor do hier
wonende Joden. Ongeveer 10 pot. van d'e
Joodscho bewoners van Duilschland (GO.OOO
van pl.m. G03.000), heelt dit voor hen
lhans wol zeer weinig genietbare land sinds
Januari 1932 verlaten. "En hot is misschien
wel aardig, daarbij te vermelden, dat de
overgroote meerderheid dezer Joodsclie
medeburgers bij allo ellende nog het groote
geluk gehad heeft, dat de nieuwe nato
naal socialistische regeering het eerste jaar-
en vooral de eerste maanden, slechls éón
wensch had: het verhuizen van Duilsche
en andere in Duitschland woonachtige Jo
den naar liet buitenland met alle midde
len to ondersteunen, natuurlijk om ze
kwijl Ie zijn. Dat zouden we een sentiments-
poliliek kunnen noemen, liet gevolg daar
van was, dot men den vertrekkemlen Jo
den maar ook geen enkele moeilijkheid in
den weg legde, ja zelfs oogluikend toezag
dat ze vertrokken zonder Iiud -raak niet
geringe achterstallige belastingen en an
dere schulden betaald to hebben, terwijl
men er natuurlijk niet aan dacht te ver
hinderen, dat zij al hun geld -en goed mee
over de grens namen. Als men even be
denkt, welke ongehoorde bezwaren thans
aan do verhuizing van een Duitsch staats
burger naar het buitenland1 verbonden zijn,
vooral ook op hei gebied' van het mee
nemen van kapitaal, dan kaïn men begrij
pen, onder hoe gunstige omstandigheden
in 1933 nog do Joden en overigens ook
de Duitscho marxisten naar moor gastvrije
landen de wijk konden 'nemen
Dat deel der Duilsche Joden, dat nu nog
in Duitschland in het algemeen en Ber
lijn in hot bizonder gebleven is, vertoornt
dos ondanks een sterke neiging tot ver
huizen, voor zoover dat niet door het af
hankelijk zijn -van open winkels in be
paalde centra hunner klandizie practisch
vrijwel onmogelijk gemaakt wordt. Wan
delt men tegenwoordig in do duurdere bui
tenwijken van hot Zuiden cifT het "Westen;
die wijken, die tegen of reeds in het heer
lijke Griinewald gelegen zijn, dan.kain men
daar verschillende interessante dingen go-
waar worden. Ofschoon deze stad den laat-
slon tijd eerder oen verlies dan oen winst
aan inw&ners hoeken kan,' wordt toch
ono-nn veel in de peripheric bijgebouwd,
En een zeer belangrijk deel daarvan ge
schiedt in opdracht van kapitaalkrachtige
Joden. Haar ook daar, waar in de rijke
voorsteden vroeger gefortuneerde Duifc-
schers, die nu op zware lasten zitten (vaak
ton gevolge van de geforceerde onderbren
ging van Avorklooze arbeiders in hun be
drijven, maar ook als gevolg van do ca-
tastrophale situatie in den buitcnlaudsehen
in- en uitvoerhandel, do trotscho villa's in
drie, vier en meer gezinswoningen worden
omgebouwd, leggen in vele gevallen de
Joden onmiddellijk beslag op deze kleine
woningen en zijin gaarne bereid' hoogere
huurprijzen te betalen, dan de verhuurder
verwacht had. De reden daarvan is, dal
do Joden zich iu de dichtbevolkte stads
wijken op hun étage-woiningan toch niet
meer thuis gevoelen, oinder de vaak min
achtende hl),kken en brutale uitroepen hun
ner „arische" medebewoners zwaar gebukt
gaan, en maar één wensch hebbeu: weg
naar de stille buitenwijken, om zoo moge
lijk in huiselijken kring eenzaamheid en
verborgenheid te zoeken, niets meer te
zien en te hooren, en in tijden van be
roering, die immers altijd weer kunnen
temgkeerai, zoo mogelijk buiten schot te
blijven.
Deze joodsche verhuizingen zijn daar
om geen normaal verschijnsel. Integendeel,
wanneer men de eeuwig-nomadische Jodcm-
koloi.iie rondom den Kurfürslondatnm on de
Taueanazienstrasso niet meetelt, was do
Jood vroeger in Berlijn een blijver, zoor
gehecht aan huis on omgeving, on atfceorig
van overbodige verhuizerij. Terwijl juist
de echte Beriijner er altijd weer op uit
was, zoo mogelijk voor minder geld iets
beters to vinden, en daarbij merkwaardig
genoeg voer het iiad'eeiigo amortisiooran
der verhuiskosten wciuig oog bleek lo heb
ben,
hilusschen is do vorhuisgolt der laatste
jaren in Berlijn toch niet in de eerste
plaats aan deze steeds aanwezige neiging
lo danken, lïet is een springvloed', di-o aan
niets meer of minder dan aan dreigende
nationale verarming geweten moet wor
den. Men verhuist- namelijk, omdat men
d'o huren der groote woningen niet meer
kan oporongen. Zoowel in' het najaar 1933
als op 1 April en 1 October 1931 zijn reeds
of zullen nog 200.000 gezinnen por ter
mijn, dus op deze drie dagen 600.000 ge
zinnen hun woning voor een andere, mecet-
a! kléinere en goedkoopere verwisseld'heb
ben. Dat betoekont ongeveer hot drievou
dige van eonige jaren geleden, on hot zes
voudige van voor 10 jaren I Waarbij dan
DONDERDAG, 20 SEPT. 1934. No. 20750.
gelijk gezegd', nog <xp te merken is, dal
het aantal verhuizingen van Berlijn weg
steeds toe-, en dat naar Berlijn toto steeds
afneemt.
Merkwaardig is, dat de typische Beriijner
liefst tot liet laatste oogonblik wacht om
een iniouwo woning te zoeken en dan weer,
als hij zijn keuze gedaan lieefl, tot de
laaist mogelijke: minuut om den verhuis
wagen te laten komen. Hij is een opval
lend nippcrljosmonsch. Alles in de laalsto
seconde, ook als hij zijn trein of zijn tram
moot halen. En dan natuurlijk een razen,
een boksen, een samenstootcn met lotge-
noo'.on, wat dan meestal op een gezegende
scheldpartij pleegt uit te loopen. Ofschoon
het van baido zijden eigenlijk zelden ern
stig gemeend is. Men moet ze kennen,
deze Berlijnors.
Zulke verhuisdagen geven gelegenheid',
oen blik te slaan in lmn intieme leven.
Men kan, voorgevend toekomstig huurder
te kunnen zijn, hun interieurs in oogen-
schouw nemen, of ook er zioh toe bepa
len, liuin meubelstukken te „bewonderen"
als die op straat gedragen woa-don. En komt
dan in 95 pCt. van allo gevallen tot do
conclusie, dat vr'ijwel allo pogingen van
binnen-archiiectcn, tentoonstellingen, tijd
schriften en krantenartikelen om „Kunst
vooa- het volk" te leveren en de menschen
op dit gebied op te voeden, boter aan de
galg gesmeerd zijn. De gemiddelde Duilsche
:'ipicsser" koopt of behoudt dat wat de
artis t ick-opgevoele smakeloos noemt, en
klampt er zioh met een onbegrijpelijk-hard-
nekkigo liefde aan vast.
Zoo kan men hier in Berlijn in alle wij
ken goede, artistieke „Siedlungcn" met
inlellcctueele bevolking niet te na gespro
ken nog de ervaring opdoen, dat de
.Kitsch" ,hot triviaal-smakelooze uit de
.Gründesperiode" nog altijd troef is, en
verreweg do meeste mcnscfacm geen flauw
begrip hebben van passende woninginrich
ting hebban, zoo weinig, dat zo hel goede,
mooie en toch gocdkaoipe, dat-hun in cta-
lage's en op tentoonstelling als leerrijk
voorbeeld voorgezet wordt, uit lakschheid'
maar ook vaak zeer bewust negeeran en
veraordoelen.
Ook bij verhuizingen komen zo meestal
niet op andere denkbeelden. Ze h-chton
aan hun verouderde prullen en planisen
hun foeileolijke meubels met hartverscheu
rende onverschilligheid in door goede ar
chitecten werkelijk smaakvol gcboinvdo
étagewoningen en kleine volksvilla's. Zoo-
dat van de goede omlijsting door hetvrce-
selijk jnteriour eenvoudig niets genietbaars
moei- -"óv-ei'blijftré---
Is dat in Nederlahd'-'net'zoa, of'anders?
Deze vraag wordt hier gesteld;,, omdat het
wellicht interessant ware, in onze pers'
daarover eens vergelijkingen met Duilsch
land te trekken.
ROLAND.
aanvang kan worden gemaakt met concrete
discussies, hetgeen dan ook geschiedde.
Van beide zijden is uiting gegeven aan
den oprechten wensch, dat deze bespre
kingen thans ook 'spoedig tot zakelijke re
sultaten zullen leiden.
Da commissie voor de besprekingen uit
de Nedcrlandsche delegatie is samenge
steld uit de volgende lieeron: prof. van
Gelderen, A. G. Ph. Wijers, mr. J. E,
van Hoogstraten,die, voor zoover noo-
dig, zullen worden bijgestaan d'oor diverse
adviseurs en experts.
-Aan Japansche zijde berust .de leiding
in handen v-an den heer Koshida.
lieden zal hel programma v.oor de be
sprekingen worden opgesteld.
De leiding van de besprekingen.
Zooais reeds in de eersle_ plenaire ver
gadering van de delegaties is. vastgesteld,
zal do leiding van de zakelijke bespre
kingen lusschcn de Nedcrlandsche en Ja
pansche delegaties respectievelijk gevoerd
worden door den heer van Gelderen en
den hoer Koshida. Beiden kwamen reeds
Dinsdagmiddag bijeen lot vaststelling van
het programma.
De goudvoorraad van de Nedcrlandsche
Bank.
Blijkens den weekstaat van ,dcn Nedor-
Iamdsche Bank, 17 September gepubliceerd,
bedroeg de goudvoorraad)! f 864.141.367
tegen £863.409.084 op 10 nSoplembor of
£732.283 moer.
Do zilver voorraad' bedToeg op 17 Sep
tember f 22.455,150 tegen f 22.202.470, op
10 September of f 252.680 moer.
Op 17 September was dus 'de metaal-
voorraad' tezamen f 8SG.59G.517 (en in om
loop f 886.783.300 aan bankbiljetten, (egon
£898.531.715 op 10 Sept of £11.748.415
minder.
Nationaal verbond van gcmccirtc-ainbtcnarcn
In de dezer dagen gehouden vergadering
vr.'n liet hoofdbestuur van het Nationaal
verbond van gemeente-ambtenaren is be
sloten, oen nota 'te richten lot alle ge
meente-besturen, waarin maatregelen wor
den aangegeven ter bestrijding van de
werkloosheid onder de jeugd.
Ilct hoofdbestuur was vain oordeel, dat
hot schoppen van werkgolcgepheid voor
jo'nge menschen thans van zoodanige he-
teek-pnis" voor do toekomst dor maatschap
pij is,, dal oo'.c do' vakorganisaties de plicht
hebben, weg>an aan te geven,•■waaixloor de
jeugd o-p den duur weer tot geregelde
.arïmid .zou kunnen komen." 1---
mM
twplISP
- 8
Do heer Edo Bergsma, oud-burgemeester van Enschede, viert morgen zijn goudetó
jubileum als voorzitter van tien A. N. \V. B.
Gemengd Nieuws-
BiNiNIENLAND
De conferentie te Batavia.
Ctmcrcte besprekingen aan de
orde. Succesvol optreden van
mr. Dart.
Mr. Hart bracht een bezoek aan dr.
Nagaoka, leider der Japansche delegatie, en
gaf dezen officieel kennis van zijn op
treden als fungeerend voorzitter van de
Noderlandscbe delegatie, gedurende de ont
stentenis van den heer Meyer Ranneft.
Na deze offioieele kennisgeving vonden,
volgens een Aneta-berioht aan de H. Crt,
tussohen beide voorzitters besprekingen
plaats, waarbij verschillende ponton onder
do oogen werden gezien, welke tot nog
toe aan zakelijke besprekingen in den weg
stonden.
ITct scheep vaart vraagstuk.
Thans is ton aanzien van de te vol
gen procedure aan beide zijden een bevre
digende oplossing gevonden, ook voo-r zoo
ver betreft de behandeling van het scheep-
vaartvraagstuk, zoodat onmiddellijk een
Autobotsing eisclib een doodc.
Gistermiddag omstreeks vier uur is op
den weg van Nijmegen naa.r Grave onder
Wyehon, tengevolge van de gladheid van
don weg do auto IIZ. 15281 uit Rijs
wijk, in botsing gekomen met een Nijmeeg-
sclio huurauto. Beide wagons -reden ver
volgens tegen een paar dikke hoornen on
weiden geheel vernield. Van den Ilaag-
schcn wagen werden heide inzittenden,
de lieeron S. en SI zwaar gewond. Zij
zijln naar het Ganisius Ziekenhuis over
gebracht, waar de hoor S. eonige uren na
aa'nkomst is overleden. Do hoor SI. heeft
een ernstige 'ribfractuur opgeloopon. Zijn
toestand was gisteravond, naar omstan
digheden, niet ongunstig. De chauffeur
van den Nijmeegscben wagen word- slechts
licht gewond.
Bliksem in pclctou soldaten geslagen.
Tijdens een hevig onweer, dat Dinsdag
avond' boven Zuid-Limburg woedde, sloeg
do bliksem midden in een peloton solda
ten, dat op dan Golperberg aan liet oefe
nen was. Eet geheele pelcton werd togen
Een acrobatisch timmerman. Da iimmermanszoon Mary Luyben te Vlijmen, kan
4050 maal met zijn schommel de „Reuzenzwaai" maken.
den grond geslagen. Een der soldaten was
bewusteloos. Do bliksem hooft verder goen
persoonlijke ongelukken voroorzaakl,
Aufogteo op het Malieveld in Den Haag
gedaald.
Gistermorgen is de autogiro van den
heer Jacob Mees, die op de Luto-tentoon-
stelling zal worden geëxposeerd, op het
Malieveld in Den Haag gedaald, een unieke
landing in de geschiedenis der Neder-
kindschc luchtvaart.
Toestemming voor dit experiment was
verkregen, maar om een al te groolen
toeloop van publiek te voorkcomen met
het oog op gevaren van do aanwezigheid'
van een monschonmassa word alles
geheim gehouden. Slechts enkelen waren
op de hoogte van de gebeurtenis.
De nieuwe Do u g 1 as- m ach ine van de K.D.M. hoeft gisteren met do volledige bomannfng een proefvlucht gemaakt boven Rotterdam.
Even voor twaalf, kondigde motorge
ronk de nadering van een vliegtuig aan en
daar kwam het merkwaardige, molenwie
kende apparaat zonder vleugel uit Noor
delijke richting aanzweven. Midden op het
Malieveld werd torstoni een zak met stroo
in brand gestoken, teneinde den piloot
door middel van den rook op de li oog to
te. stellen van de windrichting.
Do machine cirkelde om het bekende
Wachtje heen, neg even werd gas ge
geven en daarna scheerde het over de
boomtoppen hoon om vlot to landen en
binnen een drietal meters stil te slaan.
Ilct looslel werd bestuurd door den heer
II. Schmidt Crans, chcf-instnicteur van de
Nationale Luchtvaartschool, die do ma
chine enkele weken geleden voor den
eigenaar ook uit Engeland had gehaald.
Aanvankelijk had liet in de bedoeling ge
legen rechtstreeks van Waalhaven naar Don
Haag te vliegen, doch de heer Schmidt
Crams had eerst nog een passagier op
Schiphol moeten afzetten. 1
Het toestel, dat een kruissnelheid van
150 K.M per uur haalt, had ongeveer 20
minuten noodig gehad om van Schiphol
naar Den Ilaag te komen.
Direct na de landing werden de wiekou
van den rotor samengevouwen en wordi
de machine in het tentoonstellingsgebouw!
gereden.
De hoer Schmidt Crans verklaarde nog,
dat hij liet zeer goed mogelijk achtte om
ook weer van het Malieveld te starten.
De prijzen der Duitscbc spoorkaartjes,
Van lieden af kunnen in het buitenland!
geen reiskaart jes voor de Duitscho spoor
wegen met zoogenaamde Speremarken meer
wo id en betaald. De betaling der kaartjes
met reis-chèques in Rogistermarkon ia
daarentegen vorder geoorloofd, mits de
kaartjes in Duitschland zelf worden go-
kocht. Voorts kuinnon in hot buitenland
nog steeds biljetten voor vliegtuigen en
schepen door verrekening mot register-
tegoëd ivorden betaald, i
Schip gekapseisd. 1
Bij Wei Hei Woi is oen schip gokap-'
seisd, aam boord waarvan zich 200 ma
troze!» bevonden. Twintig matrozen zfijn
verdronken, terwijl 60 nog worden gemist.
•D13R
v V <s%V
A Wx A-vKlW.--)), s;-€
