DE POSITIE DER JODEN IN DUITSCHLAND
mm-
Radioprogramma's.
Een Joodsche stem over de gevolgen der Neuren-
bergsche wetten. Geen cultuur leven meer voor Joden
Sociale positie slechter
(Eigen correspondentie).
II. (Slot).
Berlijn, i- September.
liet Derde Rijk: neemt kor. ui» uóiulig
gezegd tegenover do Joden hot staiid-
p'.mt in, dat deze een mindenvaardig ras
vormen en dat het Duitselio volk zich
aan Joodsche invloeden op elk gebied ont
trekken moet. Het slaat den Joden wol
toe, in Duitschland verder te leven en
bepaalde beroepen uit te oefenen, maar
bet streeft naar een „geestelijk ghetto",
organiseert het Joodsche cnltureelo loven
door een onder partij-toeziclit staande „Kul-
turbund". waarin Joodsche kunstenaars uit
sluitend' voor Joden hun prestaties ton
beste geven, en streeft voorts met kracht
naar een toekomstige volkomen scheiding
.tusschen Jood en nict-.Tood, zoo mogelijk
ook op commercieel gebied. Een scheiding,
die reedsingeluid is door de volledige
uitschakeling van Joodsche medeburgers
uil alle ambtelijke betrekkingc üU de
pers, uit de noodige andere
en wat de ingeschreven leden der NS DAP.
betreft, ook, op straffe van uitsluiting
dier. leden, uit den persoonlijken omgang.
Hot ware zeker belangwekkend hier sta
tistische gegevens te brengen, die -do; uit-
werking, der anti-scmilische beweging in
Duitschland in hét algemeen en van de
„Wetten van Neurenberg" in liet bizon
der nader toelichten. Intusschon stuit men
daarbij altijd weer op het bezwaar, dat
deze statistieken zicli alleen plegen uit
te strekken tot die Jouen, die iid van een
Joodsche religieuse gemeente gebleven
zijn. Wanneer de volkstelling van 1925
dan ook aangeeft, dat in Duitschland
546.379 Joden woonden (0.9 pCt. der be
volking) dan zijn daarmee slechts de „con
fessioneel© Joden" en niet de „geassi-
nileerde" lied odd.
Algemeen neemt men aan, dat in den
loop Van de eerste drie jaren van bet
nationaal-socialistisclx bewind ongeveer 10
pCt. of plm'; 60.000 Joden Duitschland ver
lieten, en dat pas na de Neurenberger Wot-
geving de emigratie veel sterker geworden
js. Aan den anderen kant echter wordt
-/.van de zijde der Duitsche overheid in
ii'deh laats ten tijd weer een opvallende te
rugkeer van Joodsche Duitsche gezinnen
'.ijomeld.' 7
r NVat in' hetbizonder Berlijn met zijn
(fsterke Joodsche- kolonie betreft,- geven do
statistieken over het jaar 1936 aan, dat
'van de „confcssioneele Joden" er 12.091
uit de hoofdstad vertrokken (in hoofd
zaak naar het buitenland) doch 7127 zich
in Berlijn vestigden. Van deze 7127 kwam
ongeveer 1/4 deel uit het buitenland, en
van deze behoorden de meesten lot de
.categorie, die zich bij de politie als „op
reis" hadden gemeld. Wat do emigratie
dor Beriijnsche Joden betreft: de mecstea
verhuisden naar Engeland (573), slechts
30 gingen naar SovjebRusland, 523 naar
do Vereen igde Staten, 517 naar Brazilië,
194 nnnr Argentinië en 157 naar Paraguay.
Be overigen naar Mexico, Cuba, Chili,
Peru, Uruguay, Colombia, Venezuela en
Guatamala. Naar andere Duitsche steden
vertrokken in. 1936 uit Berlijn slechts 2395
...loden pf nog geen 20 pCt.
Heden, in het jaar 1937, kan geconsta
teerd worden, dat geen Joden moer aan
het culturocle loven in Duitschlland deel
nemen. Weliswaar oefenon heden Torion
nog vrijo beroepen uit als advocaten, art-
son, „Pntentanwalto" enz. (notarissen kun
nen zc niet moer zijn), maar hun verdien
ste is' ten zeersto afgenomen door de
omstandigheid (artsen met buspatiënten I)
dat onder den druk dor officieuso pro
paganda het publick met den d ig angsti
ger wordt om do hulp van Joodsche art
sen, advocaten, enz. in te roepen. Dat
deel der Duitsche Joden, dat een cul
tureel beroep uitoefendo en niet kou of
wilde emigreeren, zag zich in vele geval
len genoodzaakt een' ander beroep te kie
zen, en wel ging het in hoofdzaak over
naar den handel en het handwerk. Het
ligt voor do hand, dat vooral het koop
mansbedrijf de nadoelen van dozen toe
stroom van Joden ondervinden moest. Dal
bleek vooral het geval in do branche
der handelsreizigers. In de conjunctuur-
jaren 1935 cn ten deelo ook nog 1936,
waren alle economische beroepen ook on-
inu.itu-inguu der de Joden nog eenigszins winstgevend.
Daarna echter maakte zich het ontbreken
Nieuwe Uitgaven
,f, - Ken spcl- van g ro 0 cl( i iwlerc 11
door-Jp£ nindcrdoel,
Uitgave N.V. G. J. A. Ituys'
- Uitgevers' Mij.J Zutplicii.
Dit is een fel hoe,k,geschreven door
iemand, die op zijn minst veel sympathie
gevoelt voor dc Vlaamsche beweging.-
Het spel van groote kinderen, dat he-'
schreven wordt, heeft pinnls in dc eerste
maanden van don wereld oorlog, dus van
Augustus tot Odober 1914; toen de •Duit-
schors België overstroomden. Breedvoerig
wordt geschilderd, hoe dc autoriteiten van
een dorpje in West-Vja^ndercn, dat Kaai-
zaïid genoemd wordt,-;-: daarop rcagcercn.
De hoofdfiguur is Van Dale, een man,
die zich geestelijk nader verwant voelt
aan den „vijand", dan aam do Franschen,
wier invloed op liet Vlaamsche leven hij
funest acht.
Do burgemeester van Kaaizand
is een slappeling; het Franskiljon-
sche element wordt vertegenwoordigd door
den rijken Rerkenvcld Jr., die stamt uit pen
bankiers-familie.; Do onderpastoor Boerha
ven is do representant van dc politieke
R.K.. geestelijkheid,d ie er
niet al to best afkomt.-^. l^aVeiucljv
ting wordt o.a. getypeerd door (Smith, ceil
Engelschc Belg, die de leider is van do
.Champagne Club". En daaróm heen zijn
van grondstoffen en deviezen ook voor do bij-figuren gegroepeerd: menschen, die
allo Joodsche zaken zeer enkele groote
finna's uitgezonderd zeer onaange
naam merkbaar.Heden moet men consta-
têeren, dat bij - het toebbdoelen'. van de-
nezen en grondstoffen de rogeerings-im
stanties aan niet-Joodsche zaken (lo voor-
keux geven, en wol volkomen oTiafnan-
kelijk van do vraag, of Joodsche finna's
al dan niet bizonderc beteckenis voor
den export hebben. Daar komt nog bij,
dat het voor Joodsche zaken met den
dag moeilijker wordt, hun afnemers te
behouden, wat in liet bizondcr in de
provincie het geval, is. - In den laatsten tijd
mogen in vele kleinere sledon' „arische"
handelsreizigers in dienst van Joodsche
finna's de winkels, waar zij hun bestel
lingen willen plaatsen, niet meer betreden
en Joodsche handelsreizigers voor „ari
sche" finna's hebben in 't geheel geen
succes meer. In andore branches, bijv. in
den lompenliandcl, zijn de Joden bijna
over de gchecle linie uitgesloten door
maatregelen der beroepsgroepen, die hun
practisch de uitoefeningen van hun be
drijf onmogelijk maken. Lompeninzarac-
laars mogen bijv. niét aan Joodsche fir
ma's verkóópen, willen ze niet gevaar
loopen, dat bun de beroepsvórgunniiïgs-
■raart ontnomen wordt. Een uitzondering
aanhangers zijn van do één of andere
'groep; menschcuj die' ook wvel ielsvoor
de richting Van.-- Dale gevoelen, maar de
consequenties niet durven aanvaarden,-
zooals b.v,do .beeidhouwef-IIuyghe, advo
caat Brandts en dokter Do V riondt. En
dan is er nog een groep, die er bizondor
slecht, afkomt: de overloopers van liet
kamp der Vlaamsche nationalisten naar
het Roomsche kamp, welke getypeerd wor
den door Van Gelder en zijn vrouw, ;die
ter wille van een goed baantje omge
zwaaid zijn. De sociaal democraat \Tan Lan-
deghem is in de oogen van Van Dale ook
iemand, waaraan men niet veel heeft.
Wie er ook slecht afkomen in dit spel
van groote kinderen, zijn do gazetion, do
kranten, die inet leugen berichten don moed
er in willen houden 011 eiken dag' ver
tellen ,dat do Duilschors zware verliezen
lijden en teruggeslagen worden. Of dat
werkelijk zoo- erg „is 'geweest mot die 1-eu-
genberiehten als Hinderdael het, in zijn
hoëk voorstelt, isons.niet bekend; het is
moeilijk aan te nemen, want er zal toch
wol ccnig contact geweest zijn tusschoa
de mannen aan liet terugwijkend Belgische
front en de familie 'in - hot achterland.AVe
lioóren maar van 't sneuvelen van één Kaai-
zander.: En Kaaizandjinoct toch.een flink
Een driewerf hoera, '^i
1 "voor II.UT.' do' Kóningin
uitgebracht door dr. II,
Colijn tijdens lietdofi-j
lé van de Oranje Garde 8
maakt voor zoover het zaken deen niet dor pzyn geweest, waar oen bankier, oen
door gebrek aan deviezen en grondstoffen advocaat, een beeldhouwer, een hcele gioep
belemmerd wordt, de contectie-branche, deftige Fransch gezinde dames.wonen cn.
waarin de Joden tot heden hun dominee- een Van .Gelder den
rende positie wisten te behouden. Maar zeer begeerlijke post 10 komt hekleeden.
ook hier zijn plannen in voorbereiding De Belgische autoriteiten wo^en wei ig
van kracht te doen worden. Te samen minder dan geridiculiseerd. Aan hooDer
vattend kan gezegd worden, dat clc so- hand- werd de >"rgU'
cialo positie der Joden in Duitschland zeer wadit gelast, die bewapend werd met
veel slechter geworden is. Dat merken bezemstdon, met daarop een oude bajonet
do ondersteuningskassen der Joodsche ge- geschroefd
meenten die tlians tallooze rasgenooion Het spel van gewichtig doen uo g
in het léven moeten houden, die tot 1936 speeld, tot dat de U anen m de n
nog "ciioeg verdienden en hum belastin- en d'an poetst de liedo kliek de ph t om
een betaalden" een goed heenkomen te zoeken m liet \Ci-
b lige Nederland.
Medelijden der Dufsthers. Van Dale heeft zijn vrouw en kind'eron
daar óok heengebracht, maar keert alleen
E-ezo stem,uit het Dnitsch-Joodscho cul-terUg. en .wóónt ö'eintocht van- de Duit
luchtafweergeschut - in stelling tijdens dc manoeuvres in groot verband, welke gis
teren iii het Geldcrsclie werden gehouden.
Een prineipeele verandering.
Waar wij in ons vorig artikel opvat-
lingen en maatregelen van Duitsche „ari
sche" zijde hebben weergegeven, willen
wij hier ook een kijk op de ontwikkeling
der (lingen door Duitsche Joodsche bril
vermelden. Een zeer objectief oordeelende
Duitsche Jood stelde ons daartoe vol
gende beschouwingen ter beschikking:
„Ter beoordeeling van de situatie der
oden ih Duitschland is het noodig, de
-■■'■periodes van 1933 tot 1935, d.w.z. lot de
\yetgéving van Ncurenlierg, die'reeds'zui-
(ver uiterlijk als afsluiting van een periode
ie zien is, cn die daarna te vergelijken.
Trad tot de afkondiging der Wetten van
Neurenberg bij de Joden nog een strek
king op den voorgrond, in Duitschland te
blijven en zoo mogelijk de sociale cn eco
nomische posities te verdedigen, zoo ver-
- imderde de stemming, in het najaar van
1935 onder den invloed van de duidelijke
•en ondubbelzinnige bepalingen van Nen-
-. rchherg .volkomen. Het omigratieprobleem
iétrad op den .voorgrond bij alle- Joodsche
-gemeenten en organisaties. De verminde
ring van het totaal der Joodsche .inwo
ners in Duitschland na 1935 en daarmee
van het percentage ten opzichte van de
totale bevolking zijn daar het (bewijs van.
„Structureel en sociaal kwam sedert liet
najaar 19,35 een pr'mcipieole verandering
naar voren, wat eerst uit een geleidelijke,
dan echter uit een zeer versnelde uit
sluiting der Joden uit alle culturocle be
roepen (zichtbaar, werd. Uit de kunstwe-
reld, dé wetenschap, de pers, hot tooneel,
doifilm,., kortom uit alle.-geestelijke'nverk-'
'krihgen werd het Joodsche element, niet
slechts theoretischmaar wel degelijk prac-
- tisch'uitgeschakeld en' wol om 't even
of het ging om oud-soldaten, deelnemers
aan deri wereldocfrlog, die tot nu toe door
de wetbeschermd (waren, ..of.'öm - anderen:
lureêlé' kamp is wel zeer nuchter en 'za-rs^hórs in .'Kaaizand. bij. De kradhtfiguur
keliik alleen wijzend op uiterlijke ver- Van Dale maakt toch ook nog even een
schij-nseien met blijkbaar opzettelijke vw: crisis (loor, als dat gewiolitig moment aan-
mijding van allo bitterheid. Maar aamgono- bl^r scjlorp maaj-t Hinderdael verschil
men mag worden, dat deze schrijver ko- Lussclien vojj. en staat, Van den staat is
lommen zou kunnen vullen met persoon-1 n;e(cj goeds te verwachten; de staat is de
lijke ervaringen cn'verhalen over het lol oorzaak'van alle ellende. De schrijver gaal
van vele rasgenooten, die niet tol - do zelfs zoo ver Van Dale te laten verdedigen,
f dat de Belgen de Duilschers maar vrijen
groep met het „dikke vel belmoren on I doortocht naar Frankrijk haddon moeten
in den-loop dezer jaren lichamelijk zoowel L.Qriecn<^ j£jj bezietde groote worsteling
als geestelijk te gronde gegaan zijn. tussdien de volken slechts van liet stand-
IIct' ware daarnaast onjuist te consta- punt van den VJaamsck nationalist: Wat
teeren, dat men van niet-Joodsche Duit- zoju voor Waanderen liet voorde-engst zijn
sche zijde zich daarvan niet bewust is en I geweest? -
dat niet vele Duitschers (en wellicht o5k Van de Nederlanden wordt een zoo
wel olficiecle") in 'hun binnenkamer hel mooi beeld' opgehangen, dat men als iveticr-
lced deelen. dat over zóóvele onschüldigen lander er wordt,,steens gesproken van
wordt' gebracht. Leest men regelmatig de Holland bijna zou gaan blozen
anti semitische lectuur in Duitschland, dan We zeiden 'reeds dat „Een spel van
valt altiid weer op, hoe do fanatici te keer groote kinderen' een fel boek-,lS BL-aar
caan legen de „nicht so lcnapp"-talrijkej daarnaast is het bizonder levenoig ge-
volksgenooten", dieblïjk geven, van dit schreven en met vele dialogen, in
principieele anti-semitismo( nog altijd niets smeuig VJaainsdi,,- dat ;„niet -altijcF zoo
to móeten liebben. En' ovcrtalrijk. is-in. alle gekuischt is als in -deftige Noord-Ne«e.r-
lcringen het aantal van hen, die vooral do landsche tóngen als norpi wordt aange-
S-türmer"-actie als een zware belasting I nomen; - ,t
voor liet Duitsche aanzien in do wereld Bloedige tooneelen bomen in liet boex
ondervinden. Het ware echter onjuist le I niet voor; een oorlogsroman in de ge-
mecnen, dat de van do onfeilbaarheid van J wono beteckenis van liet woord' is liet met.
hun rassen-theorie overtuigde Voormannen Do bedoeling is uitsluitend, geweest - een
dezer actie en hun wel zeer machtige, de verdediging van de Vlaamsohe gedadlite.
staatsmacht achter zich wetende aanban- En zéker is de sohnjver ^ir in geslaagd
gors vooral ten platlelando, daarin ceo Van Dale als do vertegenwoordiger .van
teelcen zouden zien vóór een koerswijzi- die gedachte den lezer voor te stellen
ging. Integendeel, het heeft er allen schijn als de sympathieke, figuurjidie de conse-
van dat het principieolo anti-semitismc quentie'svan zijn overtuiging duift te aan-
de AVelten van ^Neurenberg,- die; volgens vaarden.
officieele lezing een afsluiting der pro l. Een boek dat van begin tot het eind
blemenheeten te zijn, slechts als basis boeit.
beschouwen, waarop met koorlsachligen Dr. P. H. Rilter schreef er een: „Ten
jjver moet 'worden voortgebouwd. geleide" bij, dat een pleidooi is geworden,
- een verdediging- van hét folio karakter,
In "ons :blad. van 14 ^September'j.l.idiat hijitevens tracht iets te verzachten.
DONDEllDAG, 23 Scpicmbc'r 1937.
Hilversum I,1875 M.
AVRO-Uitzcnding.
8 Gramofoon. 10 Morgenwijding. 10.15
Gramofoon. 10.30 Orgel. 11 Declamatie.
11.30 Omroeporkest. 12.30 AVRO-Dans-.
OTkest. 1 Kovacs Llajos en splistq. 1.30
Gramofoon. 2 Declamatie. 2.30 Solisten
en Gramofoon. 4 Voor zieleen. ,en thuis-,
zitteniien. 4.30 Gramofoon. 5.05 Voor :de.
kinderen. 5.35 Kovacs Lajos en.soliste.
6.30 Sportpraatje. 7 Boedapest-Trio. 7:40
Engelsche toespraak. 8 Berichten. - 8.15.
Orkest en solist. 9.30 Radiotoóneel.jlO.05
Reportage. 10.30 AVRO-Daiisorkesl, (Om
11 Berichten ANP en Gramofoon. li.'4.0
12 Gramofoon. V :%;i
iliivcrsuni II,"301 M." ,("•(- ':j
S—9.15 KRO. 10 NCRV. 11 KRO.
2—12 NC-RV. -
89.15 en 10 Gramofoon. iÓ,i5;'(Mór-
gendienst. 1.0.45 Gramofoon. 11.30 Góds-
dienslig halfuur. 12 Berichtèn. 12115
KRO-orkest en gramofoon. 2 Hand werk
les. 2.55 Gramofoon. 3 Vrouwenlialfuur.
3.30 Gramofoon. 3.45 Bijbellezing. ('4.45
'Cursus voor de jeugd. 5.15 Viool en
piano; 6.15 Gramofoon. 7 Berichten. 7 15
JpuTriaiisliek; iveekóverzcibt. 7.45 R'epÓri
lage. 8 Berichten. 8,15 Declamatie. S.45
Olirist.y Radiokoor. .9.35 Gramofoon.10
Bcriclitén. 10.05 Piano. 10.45 Gymna
stiekles. 11—12 Gramofoon.- Hierna:
Sclirifllezing.
Dr'oitwich, 1500 M. •-
11.25—11.45 cn 12.05 Gramofoon. 12.50
Orkest. 1.352.20 Gramofoon. 3.10—,
3.30 Ruzzlëpraatje. 3.35 Orkest en so
list. 5.05 Voor de vrouw. 5.20 Henry
Hall en zijn Band. 6.20 Berichtoii; 6.40
Causerie. 7 Komische dialoog. 7.10 Ca
baret. 7.35 Orkest en solist. 8.20 Sym-
phonie-orkest en solisten. 10 Berichten.
10.20 Kerkdienst. 10.40 .Kwintet! li.20
Roy Fox en zijn Band. 11.50—12.20
Dansmuziek. -(•-'•■•;
Radio Ta risi, 1648 M.
7.10, 8.20 en, 11.20 Gramofoon. 12.50
Orkest en zang. 2.20 Gramofoan. 3.05
Zang! 4.05. Dilo. 5;50 Radioteonebi. 7.23
Zahg( 7.35 'Viopl.en 'piano! 8.05' Zang..
8.150 Trib. 10.05 Orhrócpórkest.' '10.50
Gramofoon. -
Kculcu, -456 M;
G.50 Orkosl. 8.50 Orkest. 10,20 Volks-
liederen. 12.20 Verzoekprogramnia. 1.35
Orkest; 2.35 Scliramrrielensemblo: 4.20
A mus e men ts-ork-est.' 6.20 Orkest ón so
listen. 8.30 Orkest, 'koor 'en sol is tón.
40.50—:12 20 Orkest- Gouw -Baden;
Brussel;322 c 11 484 M.
322 iM.! (\naamsc!i)': 12.20' Gramofoon."
.1-2.50 .Salonorkest;- 1.30' Dansorkost, 1-.5Ö
2.20 Gramofoon., v5.20i(Orköst.y G-.50
Gramofoon. -8.20 'Orkest en Gramofoon.
10.30—11.20 Gramofoon. S
484 'M. (Franscli): 12.20 Gramofoon.
A2.oO Dan"sorlcêst. 1.30—2.20 cn 5.20
Gramofoon!.- C.'35' Salon-orkest; 7.35' Graj
möfoon. 8.20 Syrhphónieorkest.;9.20 Gra-
ïiioföon - 9.35' Vervolg cóiidert. 10.30—
11.20 Gramofoon. -
SCHIEDAMSCHE RADIO CENTRALE
Donderdag, 23(September. ';-
Programma 3.
Keulen 8G0', Parijs. Radio ;10 50,-Brus
sel (Vlaamsch)': 12.35,; Brussei (Franscli).
.1.30, Keiilen.. 2.20, Pauze 3.20, Londen
Regional 3 35) Keulen. 4.35;'- BrusseP;
(Fransch) 5.20,; Deutsclilandsender 5,50,
Keul en Q .20 Dcu tscld an'dsende r. „7.2 0
Brussel (Fransch) 8.20, Brussel
(Vlaamsch) 10.20, Boedapest 10.35.-
Programma .4.
Brussel (Vlaamsch) 8.00/ Diversen 9.20,
LondenRegional 10.'35, Dróitwich ,12.20
Londen Regional2.20, Dróitwich 3.35,
Diversen6.20, Londen Regional 6.40,
Dróitwich ;7.60. 1
Programma- 5.
Luxemburg 8.20 .Concert, Regional pro-
gramma 1:15! Dansmuziek, Diversen 2.20
Luxemburg 3.50 Concert, .Brussel
Vlaamsch) 5.20, Luxemburg 6.50 Con-
'cert Brussel (Vlaamsch) 7.20, Keulen
9 05', ParijsRadio 10.20, Luxemburg
11.05 Concert, 11.20 Dansmuziek, Di-
,versen 11.50—12.00. -
- Jv_ Vw-,..-... l.
i
- a o
LA.UjU11<1 UOUltü. lliaaHvlC. uv-t
0 x- ,.n /Ia /mn rvf nnrlnro
J - o o i
A'aart ontnomen waren. lui itiw-Du.iLiJHj - KinHnp'' Ai»n
- I Ltjrug Ck i.nymi.
