den Dooper
De gemeente van den heiligen Johannes
STADSNIEUWS
De Groote Kerk. De groote verandering van 1572.
Baljuw van der Hoeven. Geen martelaren. De beel
denstorm in de St. Janskerk. De „klopjes".
Geestelijke verzorging in
het geheim
i.
Haar ontstaan.
Met toestemming van den hoofdre
dacteur, den heer P. J. van Harderwijk-,
laten we hier volgen het interessanto
artikel in het Sehiodam-nummef van
het weekblad ,,1)0 Oud-Katholiek", ver.
schenen over: De gemeente van den
heiligen Johannes den Dooper. Ook
anderen dan Oud-Kathoheken zullen
in de geschiedenis van deze gemeente
ongetwijfeld belangstellen, omdat haar
geschiedenis verweven is met die van
de burgerlijke gemeente.
Haar eerste kerk.
Het eerste kerkgebouw van het gehucht
Schiedam werd in 1262 gebouwd, 4 jaren
nadat gravin Aleida den Dam aangelegd
had. Het gehucht werd spoedig een dorp
en sinds 1264 als parochie vermeld. Onge-
\eer 1320 is do kapel door een grootere
kerk vervangen op de plaats waar nu de
Groote Kerk staat Deze kerk weid in 1428
door een zwanen brand geteisterd, waarbij
alleen het priesterkoor en het noordelijke
zijkoor gespaard bleven. Eenige jaren la
ter werd aan het overgebleven gedeelte
het tegenwoordige middenschip en de noor
delijke zijbeuk aangebouwd. Omstreeks 1500
werd door den houw van den zuidelijken
zijbeuk en hot zuidelijk zijkoor, het uitwen
dig geheel afgestolen. -
De kerk is aldus een baksfeenen hallen
kerk geworden met een in het Westen gele
gen toren .Inwendig ziet men een driehoe
kig schip met een lager grootendeels ge
sloten koor en rechtgesloten zijkoren.
De kerk is van het begin af toegewijd'
geweest aan den heiligen Johannes den
Dooper. Zij was de eenige parochiekerk in
deze stad en zoo behoorden tot de Refor
matie alle Schiedammers, groot en klein,
tot de gemeente van den heiligen Johannes
den Dooper.
De kerk was, zooals dit in de Middel
eeuwen in alle gemeenten van eenige be.
teekenis het geval was, rijk ingericht en
versierd met altaren en sacramentshuisjes,
schilderijen en beelden. De stedelijke gil
den hadden er hun kapellen en vaandels,
versierden de allaren, hadden leiding bij de
kerkelijke feestdagen en plechtigheden.
Vooraan stonden hierbij de meesters van
het Onze Lieve Vrouwegilde die over het
als wonderdadig vereerde Mariabeeld de
wacht hielden en de hoofdmannen van het
heilig Sacramentsgilde, de behoeders der
heilige Eucharistie. Op de twee groote feest
dagen, Kerkwijding en heiligen Sacraments
dag, werden kerkelijke processies over de
wallen rondom de stad gehouden waaraan
de geheeie bevolking in plechtige optocht
deelnam.
De Katholieken verdreven.
In 1572 kwam de groote verandering
dio door verschillende gebeurtenissen al
lang was voorbereid. Het was allereerst
een verzet tegen de Spaansehe dwingelan
dij, tegen bloedraad en inquisitie, die vele
Schiedammers toegankelijk maakten voor
de Gereformeerde leeringen, die in de hage-
preeken verkondigd werden. De baljuw van
der Hoeven, die als schout de plakkaten
tegen de ketters moest handhaven en uit
voeren, was een gematigd man, die geen
medeburger ter zake van ketterij" wilde
vervolgen, nog minder veroordeelen en
straffen. Hrj werd door zijn vijanden van
ketterij aangeklaagd naar "s-Gravenhage als
gevangene overgebracht en in de Gevangen
poort opgesloten. Na 7 jaar wist hij op
wonderdadige wijze te ontsnappen. Zijn
zachtmoedigheid was verdwenen. Hij werd
scheepskapitein bij de Geuzen en heeft
mod©geholpen om in 1572 Den Briel in te
nemen.
Het gewelddadig optreden der Spaansehe
overheerst-hors tegen den baljuw van der
Hoeven had hij vele Schiedammers tegen
zin tegen de Katholieke keik doen ontstagn
of dien vergroot. Het is de eeuwige font
der menschen om de fouten die leden een-er
kerk in eemg officieel ambt maken, aan
die kerk zelf als zonden too le schrijven.
Zoo groeide de anti-katholieke gezind
heid brj velen sterk aan, en zij werd nog
uitermate versterkt door den afval van
den laatsten pastoor, die in de Groote Kerk
dienst deed. Zijn overgang tot do Gerefor
meerde leer bracht veto zwakke broeders
in het Katholiek geloof aan het wankelen.
De tijd was rijp voor een uitbarsting.
Beeldenstorm.
Die uitbarsting kwam spoedig. De inne
ming van den Briel op 1 April 1572 door
de Watergeuzen werd alhier door velen
met instemming en blijde verwachting be
groet. Spoedig koos Delft de zijde van de
Slaatsche partij en d'e-benden der Water
geuzen, die in het Noorden en Oosten alle
verkeer afstoten, brachten de beslissing. On
der aanvoering van hun o vers te-1 uit c lant
Bartholt Entes van Mentheda, kwam het
Hflliiedavnsohe volk in opsland on werd de
Groote Kerk geboeldstormd. Verbrijzeld wer
den do altaren, sacramentshuisjes en beel
den, vernield verben schilderijen, es-vote's
en alles vat der eeuwen glorio was in
Schiedams parochiekerk. De kapellen der
kloosterlingen ondergingen hetzelfde lot.
De kloosterlingen werden evenals do pries
ters verjaagd.
Het manmoedig optreden van zeven gilde-
meesters van het Onze Lieve Vrouwengilde,
die voor de rechten der Katholieken oj>
kwamen en prins Willem van Oranje ver-
zochten niet te voldoen aan do eischetu van
het volk om twee predikanten van de Ge
reformeerde religie te benoemen, had geen
succes. De prins vond goed, dat aan den
volkswensch voldaan werd en gaf zijn toe
stemming, dat hun. bezoldiging uit de kerk
goederen zou bekostigd worden.
Kloosters.
- De kloosters kregen, voor zoover zij ge
spaard bloven, een andere bestemming
Hetgeen over was van het Sint-Anna kloos.
ter der Auguslinessen, toen in de Molen
straat achter de Raam gelegen, werd in
1765 wegens bouwvalligheid verkocht Er
werden kleine huisjes gebouwd en do Sint-
Anna-Zuslerstraat is de eenige herinnering
aan het klooster, dat het dichtst bij het
Huis te Poort gestaan heeft.
Het klooster Leüëndaai der Clarissen is
ook bekend geweest als het zoogenaamde
Sint-Liduina-ktooster. Het werd in 1605 tot
Weeshuis verbouwd en is eigendom van do
Nederlandsoh Hervormde kerk
Schuilkerk.
De Katholieke gemeente van den heiligen
Johannes den Dooper, eens zoo machtig
en groet eri alle inwoners van Schiedam
omvattend, was tot een klein groepje van
verstrooide geloovigen teruggebracht. De
strenge plakkaten, door de Gereformeerds
overheid logen den Katholieken golshenst
uitgevaardigd, maakten het voor de trouw
gebieven Katholieken zeer moeilijk om hun
godsdienstige plichten waar te nemen.
trenge straffen stonden op het bijwonen
van de Mis en do priester die in de ui'o'to
ning van zijn ambt verrast werd, mocht blij
zijn, als bij er met een. flinke geldboete en
uitwijzing uit de stad afkwam.
Elke bepaalde aanwijzing ontbreekt, op
welke wijze vóór 1610 in de geestelijke be
hoeften der geloovigen werd voorzien. Na-
tuurtjk waren er te Schiedam evenals op
andere plaatsen wakkere er» schrandere
priesters ,die hun werk liefhadden en alles
gedaan hebben om de geloovigen ondanks
alle dreigende straffen te helpen. Van elders
weten wij, dat priesters» veTmomd als koop.
man, boer of reizend gezel, de Katho-
heken wisten te vinden om de kinderen te
doopeu, zieken te bedienen, biecht te hoo-
ren en op afgesproken plaatsen de Mis op
te dragen. Vaste adressen bestonden niet,
omdat altijd verraad van vaiseho breeders
te vree/en was. Het waren dikwijls vrouwen,
in de kerkelijke geschiedenis wel bekend
als klopjes", die met veel beleid en toe
wijding als tusschenpersonen. dienst doden
om een geestelijke naar hem onbekende
geloovigen te geleiden of de Katholieken
naar de plaats van samenkomst op to
roepen.
{Wordt vervolgd).
LUXE VERHUUR „UNIQUE'
Burgom. Kmippcrtlaan 2i, Toleïoon C8S17
TAXI'S SPECIAAL ADRES VOOR TROUW
EN BEGRAFENIS-AUTO'S ZIEKENVERVOER
Fa. Wed. C. v. d. HOST
Broersveld (hk. llecrcnpad) Tel. 68342
Rond- Ms- en Menssloienl. Antofmor koeling
Gewijde Kerstmuziek
Van Harpe Davids,
Evenals vorig jaar zal do Cbr. Muziek-
vereeniging Ilarpe Davids ten Kerstdag
's morgens van 8 tot 9 uur in de Plan
tage gewijde muziek uitvoeren.
Het programma luidt:
1. Gezang 1
2. Weihnachtsfeier, Faut. G. A. Walser
3. Paraphrase uber Vespergesang, E. Ruh
4 Daar rmscht langs de wolken
5 Hymne, Purdav
6. Hin nacli Zion, Potpourri Ghr. liederen
E. Ruh
7. a Siciliannsch Volkslied
b Volkslied (0 denneboom)
S a Zouden vrij ook eenmaal konrau
b Komt allen tezamen
9 Eero zij God
10. Gezang 120.
Van het Leger des llcils.
Morgenavond van 7 tot 9 uur zal be
houdens toestemming van Je autoriteiten
het muziekkorps van hot leger des ileils
op verschillende punten van do slad mu
ziek maken, in verband met het Kerstfeest.
Begonnen wordt in do Gerrit Verboon-
straat: daarna trekt het muziekgezelschap
ovei de Koemarkt, Hoogstraat en Lange
Kerkstraat om op daarvoor geschikte
plaatsen liederen te spelen. Als dit met
het oog op den tijd mogelijk is, zal het
corps ook nog het Siagelkwartier be ree
ken Het vorig jaar werd in het Westen
gespeeld
Kerstmis
En de post-, telegraaf- cn tele
foondienst.
Op 25 en 26 December a.s. is het post
kantoor geopend van 89 en van 13—14
uur voor den telegraafdienst on den tele
foondienst en wat den postdienst betreft
alleen voor dea verkoop van postzegels
en het aannemen van die aangetoekende
stukken, waarvan expresse bestelling'wordt
verlangd, alsmede, voor het» aannemen, on
uitbetalen van telegrafische postwissels
Bestelling van brieven en pakketten
vindt op beide dagen niet plaats, terwijl
de correspondentie desverlangd ten kan-
toTe kan worden afgehaald tussclien 13 en
14 uur aan loket 13.
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
gedurende den geheelen dag telefoonge
sprekken kunnen worden gevoerd en tele
grammen per telefoon kunnen worden aan
geboden in de straatoeUen.
Autobofsing.
'Op den hoek van Kethelstraa' en Noord-
vest heeft A. P. v. d. H. gisteren met
zijn personenauto een vrachtauto, bestuurd
door A. G. v. d B., die van den kant
van de Spoelingbrug kwam, in de flank
aangereden. 7. d. H. had wel een auto
ojigemerkt, die voor A 0. v. d. 3. uit
reed, maar zag de tweede anto, die var;
rechts kwam, te laat. Van de personenauto
werd do vooras ontzet; van de vrachtauto
werd de linker treeplank verbogen.
Spoorbrug te Maassluis
aangevaren
Het treinverkeer gestagneerd.
Gisteravond omstreeks kwart over zes
is de spoorbrug te Maassluis, welke ge
opend was voor het doorlaten van oen
sleepschip, door dit vaartuig aangevaren
en defect geraakt. Het duurde anderhalf
uur voor dit defect was hersteld on de
brug gesloten kon worden.
Gedurende dezen tijd was het trein
verkeer SchiedamHoek van Holland en
omgekeerd gestagneerd. De reizigers van
den trein, welke om 18.06 uit Hoek van
Holland vertrekt, moesten voor do brug
uitstappen en een wandeling van vijf mi
nuten maken om in het station Maassluis
in den uit de richting Schiedam komen
den trein, welke werd terug gedirigeerd,
hun reis voort te zetten.
Op dezelfde wijze zetten de reizigers
van den trein, welke op 18.07 uit Vlaar-
dingen vertrekt, hun reis in dén aan de
Westzijde van de brug gestrandon trein
voort.
Om kwart over zeven, toen uit beide
richtingen reeds een trein in aantocht was,
was het defect hersteld en de storing op
geheven.
Openbare Leeszaal en Bibliotheek.
De Commissie der Gemeente Bibliotheek
heeft in de gisteren gehouden vergadering
beslaten ter gelegenheid van de heuglijke
gebeurtenis in bet Prinselijk Gezin, aan die
gezinshoofden in wier gezin geziusvermeer-
dering plaats vindt op den zelfden dag
als dien waarop de Oranjetelg geboren
wordt, een gratis lidmaatschap 1938 aan
te bieden.
Schoorsteenbrand.
De brandweer heeft gisteravond vuur.
dat in den schoorsteen van de familie
S. aan den Dam was ontstaan, '-ervvij-
detd.
Tram contra wagen.
Hedenmorgen om 7 30 uur is een mei
een paard bespannon wagen, bestuurd
door M. v. d. B.» die van de Koemarkt
de Broersvesl wilde oprijden, bij het over
steken van de tramlijn aangereden door
een motorwagon van de RET. Het lemoen
van den wagen brak af. Het verkeer tor
plaatse ondervond eenige stagnatie.
Wijziging distributie-regeling
levensmiddelen.
Op Dinsdag 28 December 1937 is de
gelegenheid tot aanvragen van goedkoope
levensmiddelen voor werkloozen gestoten.
De afgifte van groenten zal plaats neb
ben op Dinsdag 28 en Vrijdag 31 De
cember, des voormiddags van 81/2 tot 11
uur.
Gemeente-reiniging.
Op plaatsen, waar gewoonlijk het huis
vuil op Zaterdag wordt opgehaald, zal
dit nu met het oog op de Kerstdagen
op morgen geschieden.
Kerstklokken St. Jans toren.
Voor de buitengewonebeiaard bespeling
op morgenavond van 66.30 uur door
den stadsbeiaardier Ferd'. Timmermans, is
het volgende program samengesteld:
1 Koraal: Daar is uit 's werelds duistere
walken 1
2. Nu sijt wellecomen 1
3.0 Sanctissima
4. Stille nacht (H. Gruber)
5. De herdertjes lagen bij nachte
6. De Kerstklokjes (A. LambrechtsVos)
7 Koraal: Daar is ©en twijg ontloken
Het personenvervoer te Rotterdam
en omgeving
Diet rapport van een ingestel
de commissie. Instelling van
een onpartijdigen Verkeers
raad voorgesteld.
Door B. en W. van Rotterdam werd 10
Juli 1936 een commissie benoemd1 die tot
taak kreeg oen onderzoek in to stelten
naar do to verwachten ontwikkeling vain
hot personenverkeer te Rotterdam en tus-
sehen deze stad cn haar naaste omgeving
en van haar bevindingen rapport uit te
brengen waarbij zou zijn aan te geven,
welke gedragslijn naar haar oordeel ware
te volgen om aan deze ontwikkeling leiding
lo gOVöll,
Als voorzitter van deze commissie trad
op ir. D. do longh Win, oud-directeur van
het departement van gouvernementsbednj-
ven in Intlie, directeur van het ecianomisch-
ieohnologisoh instituut in Zuid Holland en
Zeeland; in de commissie haxlden zitting
economen, leiders van groote bedrijven,
deskundigen op het gebied van het ver
keer en een tweetal vak veneen igingsbestu ur-
dors.
In de samenvatting'van baar beschouwin-
gen komt de üommissie tot de volgende
Qondusie's.
AI. Evenals elders bevindt zich liet per
sonenverkeer te Rotterdam en tusschea Rot
terdam en do naaste omgéving in een toe
stand van overgang; het is daarom niet
mogelijk anders dan voor de naaste toe
komst, een gedragslijn aan te geven. Do
orkeeisontwikkelmg zal doorloopend ge
volgd moeien worden, teneinde daaraan
oordeelkundige leiding te kimmen geven.
II. Bij haren ai beid is het der commissie
gebleken, dat een grondslag van gegevens,
die in hun ©ndorlmgen samenhang een
goed inzicht zouden schenken in de te ver
wachten ontwikkeling van het verkeer, ont
breekt. Zij kan slechts vermelden, dat bij
den Gemeentelijken Tcohnischen Dienst
(stadsontwikkeling) gegevens voorhanden
zijn, die hot inzicht in de te verwachten
ontwikkeling van het verkeer in en om
Rotterdam kunnen verruimen. De qommis-
sie beveelt aan deze gegevens in een pu
blicatie te doen samenvatten.
BI. In de naasto toekomst zal het open
baar personenvervoer te Rotterdam en om-
gering hoofdzakelijk worden bediend door
electrische tram en autobus. In het belang
van het verkeer is het geweascht te bevor
deren, dat hel stap omroerende taxibedrijf tot
ontplooiing komt.
II. De veerdiensten, moeten worden be
schouwd als schakels in het verkeer te
land.
III. De stoomtram van de R.T.M. is als
middel tof personenvervoer tussclien Rot
terdam on naasto omgeving verouderd.
IV. Do spoorwegen zullen in het stads
en voors tad-svorfceer slechts van aanvullen
de beteekenis kunnen zijn,
V. Het is niet to verwachten, dat het
personenvervoer tie water zich weder zal
uitbreiden,
VI. In het algemeen is d'e electrisohe
tram thans nog het meest economische ver
voermiddel op lijnen met een dicht en
schommelend verveer, hetwelk gebruik van
groote eenheden eischt, mits buiten de
uren toch nog ©en dienst kan worden ge
boden met een frequentie van niet minder
dan acht per uur. Voor alle andere lijnen
za! een autobusdienst, met tenminste de
zelfde frequentie, beter© uitkomsten geven.
VII. Do electrische tram te Roterdnm ver
tegenwoordigt dit vervoermiddel in een
technisch zeer ontwikkelden staat, waar
van groote verbetering niet is te verwach
ten. Voor den autobus is vermoedelijk nog
een belangrijke ontwikkeling in de toe
komst weggelegd', terwijl de toepassing van.
dit vervoermiddel wegens den geringen ka
pitaalinzet en de verplaatsbaarheid wei
nig risico medebrengt.
VIII. Het is aan te bevelen geen uitbrei
ding meent te geven aan het taxibedrijf, be
houdens aanvullingen of verbeteringen van
kleinen omvang. Indien belangrijk© vernieu
wingen noodzakelijk worden, zal overwogen
moeten worden het trambedrijf verder-te
beperken.
IX. Do hedendaagsdhe stand der tech
niek geeft geen aanleiding thans te raden
tot een geforceerde vervanging van tram
lijnen door buslijnen.
CL Het personenvervoer te Rotterdam
en omgeving moet onderscheiden worden
in stads- en voörstadsveikeer da' voor
namelijk berust op den afstand üusstihen
woonplaats en werkplaats en het karakter
heeft van dagelijksCh verkeer en het
streekvorkeer dat vooral ontstaat uit de
behoef!!© van de bewoners van het om-
liggendo platteland om de stad periodiek
te bezoeken:-
II. Het verkeer binnen het gebied1 der
gemeente Rotterdam, Schiedam, Over-
sdhie, Sohtebroek, Hillegersberg en IJssel-
monde, moet als stads- voorstadsverk'eer
worden beschouwd.
III. Het stredkVerkeer heeft een eigen ka
rakter en gaat als regel van het platteland'
uit; het behoeft niet te wordtan opgenomen
in het stads- en voo-rstadsverkeer. Het ge
meentebestuur van Rotterdam zal voor dit
verkeer een of meer geschikte aansluiting»,
en eindpunten (autobus-stations) moeten
aanwijzen, gelegen in het centrum d©r
stad.
IV. Het stads, woorstadsveikeer moet wor
den gezien als een samenhangend geheel
een verkeeirseanheid1. Het is wensdhelrjk de
bediening daarvan op te dragen aam één
onderneming, behoudens de mogelijkheid
14
van het toestaan van oen vergunning aan
een ander, doch alleen in bizomdore ge
vallen.
Dl De onderneming, belast met de be
diening van het stads- en voorstadsverfceer
is het best te beboeren door een lichaam
(naaralooze vennootschap) met de belang
hebbend© gemeenten als deelhebbers, li -
dien de noodige samenwerking daarvooi
niet zou zijn te verkrijgen, dient de ge
meente Rotterdam dit vervoer te verzorgen,
II. Teneinde de algemeone belangen, wel
ke bij het stads- en voorstadsverkeer zijn
betrokken, te kunnen behartigen en de ont
wikkeling van dit verkeer voortdurend tó
kunnen volgen en bestudeeren, is het go-
wenscht onder onpartijdig© leiding een Ver
keersraad voor Rotterdam en omgeving in
te stellen, die omtrent algemeen® verkeer»
belangen zal adriseeren Deze Raad zal
over prinöipieele bes'issingen, die de over
heid op dit gebied zou willen nemen, moe
ten worden gehoord, terwijl hem tevens het
recht zal zijn te geven ook zelfstandig denk-
beelden naar voren te brengen
C. A. B.
De Kerstviering in Musis Sacrum.
Nadat gistermiddag bij do Kerstviering
van de C.A.B. in Musis Sacrum het eer
ste deel van het pogrram was afgewerkt,
verscheen de burgemeester, mr. dr. F. li.
J. van Ilaaren, in de zaal, waarin eeta
groote versierde Kerstboom hielp de juist©
stemming te wokken. Daartoe droeg ook
bij de zang van het kwartet, het mooi©-
vexhaal van Jaap de Herdersjongen, dat
de heer Baan vertelde en do muziek van
het Hakkertstrijkje.
Na het beëindigen van de pauze iieett©
de voorzitter, de heer K. Lub, den bur
gemeester welkom, die overal tegenwoordig
is, waaT de ingezetenen hem gaarne zien.
Hoe de burgemeester, niettegenstaande zijn
vele ambtsbezigheden, daar nog tijd voor
kan vinden, is spr. onbegrijpelijk.
De burgemeester, mr. dr. F. L J. van
IIaaren zeide door de vriendelijk© woor
den van den voorzitter ontheven tc zijn
van het aanbieden van zijn excuus, dat
spr. niet eerder van nabij konnis had ge
maakt mot de Ö.AB.
Sp|r. bracht hartelijk dank 1 aan do
G.AB. voor alles wat zij voor gebrekkige
stadgenoolan doet en sprak de hoop uit,
dat dit mooie werk door nog meer auto
bezitters zal worden gesteund.
Het Ilakkert-trio (accordeon, cello eto.
guitaar) oogstte vaal succos met ziju op
treden en daarna werd met behulp vani
de poppenkast gedemonstreerd, hoe Jan
Klaassen den zieken koning genas.
De heer* Lub heeft allen, die tot het
welslagen van dén middag die o a. <ook
gedeeltelijk door wethouder J. Din keiaar
werd bijgewoond hadden bijgedragen,
dank gebracht.
Met ©en wel voorzien pakket koerden,
alle gasten zeer voldaan huiswaarts.
