SEKSTE BLAD.
De strijd In Catalonië
STADSNIEUWS
Vrijdag 1 April 1938
91ste Jaargang.
No. 21828
Tel. No. 69300 (3 lijnen).
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK KORTE HAVEN). TEL. 69300 (3 lijnen).
Postrekening No. 53II.
BUITENLAND
De stad Lerida aan drie zijden omsingeld.
De toestand in h~et Verf* Oosten
De „vrijwilligers" in Spanje
België
Tsjech© Slowakije
Frankrijk
Oostenrijk
Noorwegen
- Mexico
Pe petroleum-kwestie
Vereenigde Staten
Grootera slagschepen
Volksonderwijs
Deze courant verschijnt dagelyks, netuit-
icndoring van Zon- en Feestdagen.
Drys per kwartaal f 2.—; franco per poat
f 2.50. Pi js por week: 15 ets. Afzon
derlijke nummers 4 ets. Abonnementen
worden dagelijks aangenomen.
Advertenties voor hot eerstvolgend num
mer moeten vóór alf uui aan het Bureau
bozorgd zijn, 's Zatcidags vóór 9 uur.
Jïen bepaalde plaats van adveitenlien
wordt niet gewaarboigd.
CHIEDAMSCHE COURi fl
Prijs cler AdveruntiÖn vnn 15 regols 11 55;
ieUeio regel meer 1030, in het ZnUu dagnummer
15 regels l t.tfO, ledeie regt i men 1035
Itoclamts 10,75 per regel Ijiciissokostcnöcts
po-»!kwitanties 13 ets. lanc\cn m ndvoi tentien
Lij ibonneimut aijii n m het lUneui vtiknjglnai.
Dagelijks wordt» tegen \ooi uitbetaling KI ina
AdvuUntiui opgenomen 10 50 t/m 15 woor
den, f O 7o Hm 2j u ooi dm lik wooid mur
5 cent lot te#) maximum \an 'O woorden.
's Woensdi.^ Kltint Athei Unt u n totooi
don l Oio, mits \oui lUnvJ igumtd uiu aan het
Uiueui bt/oigd
s iteid igs Kleun AdviO ut ui 11 00, indien
niet \oui iijd u,a\und 0 uu« btzorgtl
Na do vorderingen der rechtschen ia
don loop vatt do laatste dagenka-ri" men
©en algomoen' dfenkbfeeid vormen 'van dèfii
loop dor frontlinie, wanneer men èen bij
na rechte lijn trekt van hét Zuiden naar
hot Noorden, van Tor nel naar Lerida, eln
©en tweed©, ©veneons rechte lijn van Le
rida naar Jaca. In den morgen van 9
Maart liep de frontlijn nog vlak langs
Jaca, Huesca, Saragossa, Carinela, Cala-
moche ©n Teruel. In drie weken heeft
Franco meer terrein gewonnen, .d'an hem
nog overblijft voor hij aan de kust'-der
Middelland sche Zee is.
- De rechtschen zijn echter op .ernstigten
tegenstand' gestuit -welke hun opmffrsch
.heeft vertraag d',-Voor Lerida wordt ver
woed gestreden.- D©:. bezetting- .van Al ca
ra z heeft--den rechtschen niet den "toe
gang tot de stad geopend.
Ruim honderd regeeringsvliegtuigen zijn
tegenover .de rechtsohe luchtstrijdkrachten
in den strijd geworpen. Door aanvallen ge
dwongen moesten de rechtsche troepen, die
den Rïo Cinda overgetrokken waren, op
sommige plaatsen de rivier weer over
steken.
Ten Zuiden van Barbastro werd de op-
marsch der rechtschen voortgezet en Men
zon en Binaced werden genomen, doch
de weerstand der regeeringstroepen werd
georganiseerd' voor Balaguer ten Noord-
Oosten van Lerida. De rechtschen zijn
nog steeds meester van ©en deel van het
kanaal van Aragon en. -Catalonië en van
de Sierra Penarroya. Intusschen hebban
de regeeringstroepen met succes tegenaan
vallen ondernomen ten Zuid-Oosten van
Montalban, waarbij zij zich meester heb
ben gemaakt van belangrijke stellingen in
den sector van Ejulbe ia de richting van
den weg MontalbanAlcaniz.
De strijd bij Lerida.
Om Lerida heelt men gisteren den ge-
beelen dag meer of minder verwoed ge
vochten, doch des avonds waren de troe
pen van Franco de stad nog niet binnen
gedrongen. Lerida werd aan drie zijden
omsingeld. Aan de vierde zijde wordt de
stad begrensd door de rivier, waar de
liDksche troepen krachtig tegenstand bo
den. Het geh-eele Marokkaansche leger
korps is met de cavalerie en het geschut
tot de Cinea opgerukt.
Het schijnt, dal er geen direct voor
uitzicht op is, dat Je opstandelingen Le
rida zullen kunnen binnentrekken. De slag
was gisteravond in vollen gang.
De artillerie der regeerins is teir Noor
den -en ten Oosten der stad in actie.
Strijd aan het Guadalajara-
front.
Ilavas meldt uit Madrid:
Gisteren is een felle strijd ontbrand aan
het Guadalajarafront. De artillerie van de
regeeringstroepen opende het vuur en spoe
dig deden ook de loopgvaafmortieren en
zware mitrailleurs mee.
Uit de niet offieieelc berichten kan men
nog niet opmaken of men hier te doen
heeft met een plotseling offensief om de
troepen van Franco van het front in Ara
gon weg te trekken
De generale slaf van het regoeringsleger
heeft medegedeeld, ebt de operaties aan.
het front van Guadalajara voor de regee
ringstroepen met f.ucces zijn verloopen.
Zij hebben zich meesier gemaakt van stel
lingen bij het dorp Abanades en bij Ci-
fuentes.
Een aantal mmsehappen vnn Franco
werd krijgsgevangen gemaakt.
Nieuwe aanvoer van vlieg
tuigen?
Het Seaansche ministerie van landsver
dediging heeft medegeddeeld', dat onlangs
138 molerno Duibche militaire vliegtui
gen te Pa sages on Bilbao aan land zijn ge
bracht Dit modeno materiaal is door het
Condorlegioen naar speciale vliegvelden
te Burgos, itoria en Avila gebracht. Het
-personcel van het vliegveld Avila bestaat
geheel uit DuUsriie deskundigen.
De reehlsche luchtmacht heeft gisteren
Sagimlo, Humana en Mataro gebombar
deerd. Te Mnlaro werden vier personen
gedood en achttien gewond. Zes huizen
werden vernield.
De vlucht naar Frankrijk.
De uiltocht dor miliciens en burgers
heelt den gchcelen dag voortgeduurd, Naar
schatting zijn thans reeds 3000 Spanjair-
den do grens gepasseerd. Tol hen behoort
"de regeeringscommissaris, die de leiding
had- van do 134ste brigade van de 31ste
divisie.
Oproep der Catalaahsehe
regecring.
Het GataJaaiisehe Volksfront heeft een
manifest gepubliceerd, waarin een beroep
wordt gedaan op de Catalanen hun grond
gebied! te, verdedigen. In het manifest wordt
uiteengezet, -dat het dringend noodig is
100.000 vrijwilligers op de been te bren
gen en ter beschikking van de regeering
te stellen en dat voorts 50,000 vrijwilligers
versterkingsbrigades moeten vormen. Het
manifest is get eek end door alle vakvereeni-
gingsbestoen; en vertegenwoordigers der
politieke groepen, die' deel uitmaken van
het- Catalaansdre Volksfronnt.
Successen d§r Ghiriemyt.
Opgetogen over- het succes der 'Chiaee-
zen aan het front in het spoorweggebied
van Tientsingpoekau strijden de -Chmeesch©
troepen elders met nieuwe animo en
kracht. Gemeld' wordt, dat zij belang-
rijken voortgang hebben gemaakt.
In de stiaten van Taiertsjwang, op 40
K.M. van den spoorweg van Tientsin naar
Poekau aan den Noordelijken oc-ver van
het groot© kanaal, is het tot een gevecht
van man tegen man gekomen. D© Chine©-
zen hebben eenïge huizen in brand' ge
stoken met d© bedoeling de Japanneez-ön,
die zich in het Noordelijk sladsdeel had
den genesteld- uil dezo huizen tc verdrij
ven.
De niet-insmengineis-ortmi's-ie
vordert niet erg.
In de gisteren gehouden bijeenkomst der
ondercommissie voor de niet-inmenging
heeft men niet veel vorderingen gemaakt.
Het communiqué deelt over hel vraag
stuk" van het herstel der controle te land
mede, dat lord Plymouth een compromis
voorstel heeft gedaan. Het toezicht zou
hersteld worden zoodra beide commissies
zouden meded-eelen, dat zij gereed zijn
een begin te maken met het tellen der
vrijwilligers, en automatisch geschorst wor
den, indien met de terugtrekking geen
begin zou zijn gemaakt op den 56«teii
dag na het aannemen der resolutie door
de hoofdcommissie, of, indien men in
hel beginstadium der terugtrekking tien
dogen op het daarvoor opgestelde sche
ma ten achter zou ztjti.
De Fransche vertegenwoordiger, Corbin,
zeide, dat in de Verklaring van Ply
mouth geen verband wordt gelegd tus-
schen de werkelijke verwijdering der vrij
willigers en het herstel van het toezicht,
maar tusschen den arbeid der commis
sies en het herstel der controle, helgeen
een nieuwe factor vormt.
Hij vestigde ook de aandacht op wat
hij noemde ernstige leemten in het stelsel
der zeecontrole.
Er werd ook gedebatteerd over de in
deeling der vrijwilligers voor de terug
trekking.
Men betaalt ook al niet meer!
Hemming, de secretaris van het inter
nationale bureau, zeide, dat, nadat Rus
land in October besloten had niet langer
voor het controleplan te betalen, ook de
andere vier landen; die de hoogste bij
dragen hebben te leveren, hun betalingen
stopzetten, zood'at de fniancieele toestand
zeer moeilijk is geworden.
Tenzij deze mogendheden in de eerst
volgende weken een aanzienlijk deel van
haar achterstand' betalen, zal in begin
Mei mededeeling moeten worden gedaan
van de beëindiging van het controleplan.
Men besloot alle in de hoofdcommis
sie vertegenwoordigde regeeringen in ken
nis te stellen van Plymouth's voorstel
betreffende het toezicht te land, de mo-
elijkheden vang indeeling der vrijwilligers
in categorieën en de financieele positie
van het controleplan.
Schacht te Brussel.
De president van de Duitsche rijksbank,
dr. Schacht, is gistermiddag te Brussel aan
gekomen, ter beantwoording van het be
zoek, dat de gouverneur van de Nationale
Bank van België, Janssen, onlangs aan
Berlijn gebracht heeft.
Verbod van politieke vergaderingen.
Het ministerie van binnenlandsche za
ken heeft met ingang van heden alle poli
tieke vergaderingen verboden.
Naar liet A. N P. uit Praag verneemt,
is volgens politieke kringen te Praag, dit
tijdelijk verbod van massabetoogingcïi het
gevolg van een overeenkomst, gesloten tus
schen d© verantwoordelijke regeer in gs ver
tegenwoordigers en de meerderheid dei-
leden van de oppositie, met het doel de
lucht to zuiveren voor ernstige beraadsla
gingen -over actueele problemen. Men wil de
atmosfeer vrij houden van iederen on ver
antwoordelijken demagogischcn invloed.
Uitstel van de debatten in de Kamer.
De Kamer heeft gisteren besloten dc
debatten uit te stellen tot Dinsdag a.s.
De voorzitters van de fracties hadden Leon
Blum erop gewezen, dlat verscheidene Ka
merleden Zondag Parijs wilden verlaten.
De minister-president antwoordde Lieiop,
dat aangezien de financieele maikt zich
goed' hield en de Fransche fondsen in her
stel waren, hij geen gevaar zag in het uit
stellen van de debatten tot Dinsdag. De
regeering zou van dit stelsel gebruik kunnen
maken om de debatten-voor te bereiden.
De positie van Hildas, Sehuschnigg en
de Habsbnrgers,
Van officieuze zijd© wordt gemeld:
Het feit, dat den vroegeren uostenrijk-
schen bondskanselier Sehuschnigg, die zich
nog steeds ophoudt in' zijn paleis, het
slot Belvédère, het hem taebehoorende ra
diotoestel werd gelaten, heeft Tsjechisch©
bladen aanleiding gegeven tot de Lowe
ring, dat Sehuschnigg; gedwongen wordt
de tegea-hemr gerichte tedevoeringen van
Doifsche- zenders -aan te -hooren.
Volgens - bedoelde kringen kan hiervan
geen sprake-zijn.-Sehuschnigg schijnt veel
eer ~de hem "geboden- 'gelegenheid .sieh op
de hoogte'te stelten., van de dagelijkscn-
gebertenisseu rijkelijk -te ..baat te nemen,
daar hij zijn radio vaak aan zet.
De vroegere bondspresident, Miklas, ge
niet volgens deze kringen ook nog vol
ledige vrijheid van beweging in zijn wo
ning in de Radetzkystraat, zoowel als
daar buiten.
Daar hij tot nu toe van dit recht uit
te gaan, geen gebruik heeft gemaakt, doch
veeleer in zijn woning blijft, is in over
eenstemming roet zijn eigen wenschen.
De in omloop gebrachte berichten over
de in beslag neming «van de onroerende
goederen der Habsburgers in Oostenrijk,
wordc-n onjuist genoemd.
Versterking"der verdediging.
Het Stc rting heeft met 144 tegen 6 stem
men oen wetsontwerp aangenomen, waar
bij de regeering gemachtigd wordt een lee
ning van 52 millioen kronen voor de ver
sterking van de landsverdediging uit te
sohrijkeu. ol|< j
Onderhandelingen over den ver
koop der Mexicaansche petroleum.
Volgens den correspondent van de „New
York Times" te Mexico zouden tusschen
president Cardenas en Rickett, die onder
handeld heeft over de concessie in Abes-
simë voor de verovering door Italië, en
den New-Yoxkschen makelaar Bernard
Smith besprekingen worden gevoerd' over
den aankoop van de Mexicaansche petro
leum, die de regeering na de onteigening
der Britsche en Amerikaansche maatschap
pijen zal produoeeren.
Men meent te weten, dat Smith ©a
Rickett Cardenas contracten hebben aan
geboden voor de door de vegeering go
produceerde olie tegen prijzen, die aan
zienlijk beneden den wereld-marktprijs lig
gen.
Volgens welingelichte kringen is de trans
actie reeds in principe tot stand gekomen,
doch dit wordt niet bevestigd.
Het welslagen van de exploitatie der
onteigende maatschappijen door de regee
ring hangt af van de mogelijkheid, de olie
te verkoopen, en het probleem is derhalve
voor Cardenas dringend.
De regeering der Vereenigde Staten
heeft- thans de regeeringen van Frank
rijk en Engeland formeel in kennis ge
steld van haar voornemen, slagsche
pen van meer dan 35.000 ton te
bouwen.
De levering van helium aan
Duitschland.
De Amerikaansche minister van onnen-
iandscbe zaken heeft met toestemming van
president Roosevelt de van 10 Maart ge-
gateerde wijzigingen m de op 10 Januari
1938 uitgevaardigde bepalingen gepubli
ceerd, die getroffen waern op grond vnn
de Wet inzake den verkoop van helium-
gas aan binnen- of buitenland'scbe koo-
pc-rs.
De verkoopsvoorwaarden houden in, dat
in do eerste plaats tegelijk met de be
stelling een waarborgsom moet worden
gestort. V-wder moet iedere kooper zich
te allen tijde een onderzoek laien wel
gevallen in zijn luchtschepenloodocn en
in de luchtschepen zelf. Ten slotte heeft
de Amerikaansche minister van binnen-
br.dschc zaken het recht in alie gc\ al
len, waarin naar zijn overtuiging de ver
koopsvoorwaarden op eenig punt niet
nauwkeurig zijn nagekomen, iedere ver
dere levering van helium stop te zetten
en d'e in Amerika in dollars gestorte
waarborgsom verbeurd! te verklaren.
Kapitein Ier zee J. E. Meyer Ilaniieft, de nieuwe marine-attaché te Washington
is naar Amerika vertrokken. - De heer Meyer Raumeft met zijn gezin bij het
vertrek uit Den Haag.
Derde propaganda-avond.
Voor Yii© derde en laatste maal hield
gisteren dc afdeeling Schiedam van „Volks
onderwijs", een propaganda-avond voor een
geheel bezette Musis Sacrum-zaal.
De voorzitter, de heer M. Germ era ad
opende dezen avond met een welkomst
woord' en. wees op het hier ter stede opge
trokken bolwerk S.O.T., S.O.M. en Volksan
derwijs, dat vecht voor de openbare school.
Ter versterking was d-e heer H. E. P. San
dwort uit Rotterdam gerequireerd, die ooik
den eersten avomd over de „Openbare
school" gesproken heeft. Indien wij op
den ingeslagen weg blijven doorgaan, dan
zijn wij binnenkort de baas en roepen an
dersdenkenden een halt toe. Volksonderwijs
heeft thans weer steun gekregen uit Kethol
waar een afdeeling is opgericht met 50
leden en welke afdeeling hopelijk een ster
ke kracht zal worden in den strijd tegen
degenen, die meen en, dat de openbare
school den grond ingetrapt most worden.
Verweer,
Hef Woord was Iii erna "aan den heer H. E.
B. Sail difort, die betreurde, dat de
aanwezigen den eersten avond niet bijge
woond- hadden, aanegzien zijn rede, blij
kens een ingezonden stuk in de Schied.
Crt. van 29 Maart j.l nog al wat stof heeft
doen opwaaien; 2ij zouden dan de billijk
heid van de critiek hebben kunnen beoor-
d'oelen. Tegen dezen inzender ,die zich
achter een schuilnaam heeft verborgen,
moet spr. een krachtig protest uitspreken
Hij stelt het voor alsof spr. iets gezegd zero
hebben ten nadoele van de H. Liduina, doet
het voorkomen, alsof het noodig is deze
heilige tegen spr. in bescherming te ne
men. Niets is ten nadeele van deze heilige
gezegd, alleen heeft spr. geprotesteerd te
gen het feit, dat van haar feest gebruik
werd gemaakt om de kinderen ietsvoor
te zetten, wat spr. niet durfde voorlezen
zonder vooraf excuus te vragen, een schnn-
uigheidje van broeder Constantius. De kin
deten zouden dit in koor zeggeu. Er is
volstrekt geen aanleiding om de H. Liduina
tegen spr. in bescherming te nemen. Het
ware beter als de heeren eens voor eigen
deur gingen vegen en inzagen in hoeverre
zij met dat gedichtje de H. Liduina hebben
aangerand'.
Verdraagzaamheid.
Men valt spr. nu lastig met de mededee
ling, dlat bij weinig verdraagzaam is. Hij
had beter over deze zaak kunnen zwijgen.
Als dat verdraagzaamheid is, dan heeft men
'n slecht begrip van verdraagzaamheid. Nie
mand is in zijn heilige overtuiging aange
rand, noch roomsch katholieken, noch pro
testanten. Niets anders is gedaan dan een
van deze richtingen geciteerd Als dat een
schandaal verwekt, is niet degeem, die ci
teert de schuldige ,maar hij, die dat ge
schreven heeft.
Verdaagzaamheid wil spr. graag betrach
ten, maar bij de roomsch katholieke kerk
moet die niet gezocht worden, want onver
draagzaamheid uw naam is roomsch katho
lieke kerk. (Applaus). In de r k. kerk wordt
heftige strijd' gevoerd tegen lage halsjes,
bloole armen, halve kousjes, allemaal brn-
teng-etvoon belangwekkend. Spr .vroeg de
aanwezigen wat zij echter van het gedicht
door broeder Constantius geschreven, dach
ten, dat hij vervolgens voorlas Nu vraag
ik, aldus spr., als ik er tegen protesteer,
dat kinderen van de lagere school dit ge
leerd wordt, of ik de II Liduina schend
of degene, die dit geschreven heeft? Daar
op zou spr. gaarne antwooid krijgen, aange
zien hij dat belangrijker acht dan de vraag
■of een kousje te kort of te lang is
(Applaus).
Spr. citeerde een gedeelte, dat han
delt «ver de r. k. ambachtsschool te Heer
len, -waar oen der schriftelijke lessen in
godsdienstonderwijs began met de vraag:
„Weten jullie wat socialisten zijn?" Het
antwoord luidde: „Het zijn godslasteraars,
slechte menschen van jullie willen maten.
Zij wenschen revolutie en willen de Ko
ningin «wegjagen. De onzedelijkheid in da
wereld .is hun schuld en hun dod is om
zelf rijk tè word-en. Marx is de gemeenste
kerel, die ooit geleefd heeft. Omdat zij niet
aan ,G-od geleoven hebben de socialisten
immer ruzie met elkaar. Brj ons roomsch
katholieken kan d'at niet gebeuren, want
wij gelooven aan God' en zijn daarom ge
lukkige en brav© menschen.
Dat is een voorbeeld van de hooggeroem
de verdraagzaamheid.
Oranjeliefde.
Er wo-rdt wel eens beweerd, dat er op.
de openbare school geen oranjeliefde aan
gekweekt wordt ©n het is zelfs noodig ge
weest iom tot in hoogste instantie te proce-
deeren .om het tegendeel te bewijzen. Met
de (Oranjeliefde van de roomsch katholieken
is het echter ook maar zoo zoo gesteld, het
geen moge blijken uit het kerkelijk goed
gekeurde vaderlandsche geschiedenisboek,
waarin bij den dood van Willem vaa
Oranje de volgende passage aangetroffen,
wo-rdt
,,Zoo stierf Willem van Oranje m dm
ouderdom van 51 jaar; wel een ongeluk
kige dood, want schrikkelijk is het te val
len in handen van de goddellijke gerech
tigheid na zulk een leven!"*
De broeder van Willem van Oranje, Lo
de-,vijk vordt in dit zelfde boek beschul
digd te azen op kerken en kloosters en in
de passage, die spr nog voorlas, wordt
hij „de booze geest, die jarenlang onze
gewesten verontrustte" genoemd!
Dit is het oordeel over onze eerste
Oranjes. De onderwijzers op de openbare
school moesten het eens wagen zooiets
aan de kinderen voor te leggen.
Hooggeroemde verdraagzaamheid 1 Dirie
honderd vijftig jaar geleden is dit alles
voorgevallen. Stel dat het eens waar was,
wat daar allemaal in dat geschiedenisboek
staat. Het zou dan toch nu wel tijd wem-
den om dat te vergeten. Het zou althans
christelijk zijn. Er staat immers geschre
ven „Vergeef ons onze schulden, gelijk
ook wij vergeven onzen schuldenaren..."
Het Nationaal Verbond heeft een onder
zoek ingesteld hoe op de diverse scholen
het nationaliteitsbesef aangekweekt werd.
Te dien opzichte is de openbare school
niets tc kort geschoten, terwijl het op de
bizon de re scholen maar zoo zoo ge
steld was.
In het Ingezonden Stuk in de Schied.
C t. is de vraag gesteld wat of nu de open
bare school positief heeft te stellen. Da
vorige maal heeft spr. zich reeds beroe
pen op het in de wet genoemde artikel,
zoodat hij daai' p>pt nader op heeft in te
gaan. 1
Voorts worden er twee vragen gesteld.
De eerste is: Waartoe wordt het kind aam
do onderwijzers toevertrouwd9 Aan de on
derwijzers der openbare school om er
goede, best© brave christenen van te ma
ken met wie het een genot moet wezens
in dezelfde gemeenschap te leven ook al
verschillen ze in geloof of politiek he
melsbreed van elkaar (applaus). Eu daar
naast om ze wat te leeren!
Kinderen moeten niet lastig gevallen wor
den met strijdvragen Het is al heel ge
makkelijk om ze tc overtuigen. Soms spe
len wij wel eens Hitlertje als onderwijzer
en zeggen„Zoo is het" en dan zegt het
kind: „Ja meester".
De tweede vr-ac luidt- „Welke vermo
gens, die wij tol dat doel moeten ont
wikkelen, kan dc openbare school ontwik
kelen
Wie wil weten over welke vermogens
hij moet beschikken om een christen, een
goed staatsburger te zijn in den waren zin
de» v. oor-;ls, die leze de Bergrede, waarin
eischcn worden gesteld.
Spr. tart ieder aan te toonen, dat de
openbare school deze christelijke deug
den verwaarloost. Ook wordt niet verwaar
loosd' de zin en de eerbied voor boven
natuurlijke krachten. De algemeen© reli-
d'ie jullie het geloof wil'.en ontstelen en gieus© grondslag legt de openbare school;