2
EERSTE BLAD.
Vrijdag 24 Juni 1938
Engeland neemt geen risico
Ho. 21896
Duitschlandl
Spanje
Palestina
Canada
m per
Int. Samenwerking
91ste Jaargang.
Tel. No. 69300 (3 lijnen).
BUREAU LANGE H&VEW 141 (HOEK KORTE HAVEN). TEL. 69300 (3 lijnen).
Postrekening No. 53II.
BUITENLAND
99
Opnieuw een debat in het Lagerhuis. Scherpe
aanvallen van de oppositie. De Britsche agent
te Burgos naar Londen ontboden.
De strijd in China
De strijd in Spanje
Frankrijk
Bezoek Engeisch koningspaar
Arbeidsplicht
Zuid-Afrik»
r iPl
LMWJEL- stalling
Politieke vluchtelingen
Het opiumvraagsfuk
Humaniseering van den oorlog
BINNENLAND
De Spaansche burgeroorlog
Leeuwarden^ vliegveld
Inkrimping van het overwerk
Alg. Ned, Vrouwen Vrede-Bond
Dm «onrast ertohfint dtgelgka, a«tuit-
««tderisg tb» Zo&- to Fesitdngm.
Prg« p« *w*rt*al t 2.—; frsaeo per pos*
t S.SO. Pr^a per weekt u ete. Abn.
derlgke nmnmeis 4 eta. Afcsm»»smt*a
voi 3 n ngsaomeo
Adrertentite to or iet eeritvolgcnd num
mer movtet: v44r elf urn tan net Bureau
bont kQh, 's Zaterdags tWr 9 tun;
Ken bepaalde plaat#" ma 'iverteutieD
wordt aiet gewaarborgd.
SCHIEDAIWSCHE COURANT
Prfls der AdvertcnUSn: ran 15 regels ft 65j
lederö regel meer f (X30; in Jiet ZaUrdogEummer
1—5 regels fl80t Iedere regel meer f035
Roclair.es f0.75 per regel. Incaasobosteii5ct3,;
postkwitanties 15 cU. Tarieven van advertentien
by abonnement zijn aan hst Bureau verkiesbaar.
DageLijli orden tegen voornitbetnling Kleine
Advertentie^ opgenomen 4 1 030 t/ro. 15 woor
den, f 0.75 t/m. !ï5 woorden. Elk v. oord meer
cent tot een maximum van 30 woorden*
Ts Woeisdage: Kleine Advertentién tot 25 woor
den f 0.25, nuts vó6r Dinsdagavond uur aan het
Bureau bezorgd.
's ZaterdagsKleine Advertentién f1XK)t indien
niet v6ór Vrijdagavond 6 nor beiOrgd.
Als anteoord op dc debatten in bet La
gerhuis op j.l. Maandag over bet bdnibar-
dteeren. van Britsche schepen, heeft do
luchtmacht van Franco Woensdag de Tl) or-
peness en de Sunion bij Valencia veTliieligd'
en dat is gisteren aanleiding geworden
tot een fel debat in het Engelsebe par
lement.
Attlee, de leider der Labourpartij, betooig-
dte dat de beide aangevallen, schepen een
volkomen wettige reis maakten en zeide,
dat deze komen van de Balearen
(een eilandengroep in de Middeliaudsche
Zee) 'welke door de Britsche vl opt kunnen
Worden geblokkeerd' en ook de vliegvelden
kunnen worden aangevallen, Attiee opper
de, dat de houding der regeering was, dat
niets gedaan moest worden con Franco te
gen te gaan den oorlog te winnen. Dit
beteekent, dat niet-inmenging aal.i ©en zijde
belangrijker is dan de levens van Britsche
Zeelieden.
Hjij gelooft niet, dat het onmogelijk is
op te treden.
Hij voegde hieraan toe: Ieder van ons
wil alles doen, wat kan om alles, wat op
een oorlog lijkt of wat tot een ooriog zóu
kunnen leiden, tegen te gaart. De eerste
minister moet duidelijker zijn, wil hij het
Huis doen gel o oven, dat wij de levens
van Britsche zeelieden niet kunnea be
schermen, t
In zjjn antwoord zeide Chamberlain, de
minister-president, dat ook de oppositie
haar verantwoordelijkheid heeft.
Wanneer wij, aldus Chamberlain, zaken
behandelen^die on« dicht brengea-bjj- etm.
gevaarlijke" scheidingslijn, tusschen vrede
on ooiJog, moeten wij ons allen bewust
zijn. van deze verantwoordelijkheden en
met alleen kijken naar de omstandighe
den van hol oogenblik, doch ook denken
aan de mogelijke consequentie van eeni-
ge actie, welke wij mochten ondernemen
voor het leven en het geluk van onze
landgenooten.
Van het begin van het Spaansche con
flict af, heeft de oppositie een zeer hard
nekkig en somtijds verbitterd verzet gebo
den tegen de gebecle politiek der niet-
inmengnig.
Onder luide toejuichingen der labour-
afgevaardigden stond Attlee op en zeide,
dat de eerste minister volkomen abuis
was en dat de politiek der niet-inmen
ging door do labour-beweging werd aan
vaard, totdat gebleken was, dat zij vol
komen. eenzijdig was.
Toen Chamberlain opstond om zijn rede
te vervolgen, riep een. jongeman van een
der gaanderijen: „Chamberlain moedigt
Franco aan Britsche zeeliedten te vermoor
den". Tegelijkertijd riepen twee andere
mannen ongeveer hetzelfde.
Zij werden direct verwijderd'.
Chambeilain zeide, dat de regeering de
au tori lei ten van Burgos verzocht heeft haar
een verklaring te geven van de aanval
len op de Britsche schepen. Wij hebben,
aldus spr., Hougson, onzen agent in Bur
gos, instructie gegeven te vragen dteze
verklaring zonder verwijl te geven. Wij
hebben hem opgedragen naar Li root Brit-
tannië terug te koeren, zooita, hij het ant
woord' ontvangen had, opdat de regeering
in overleg met hem den toestand kan
bestudeems, welke liet gevolg zal zijn
van de termen van dat antwoord.
Voortgaande verklaarde Chamberlain we
derorat met nadruk, dat sl©ed.s de Britsche
politiek er naar gestreefd! heeft het groot
ste der Britsche belangen, n.l. den vrede
le behouden. Tevens herinnerde do premier
aan de waarschuwing aan r&eders, dat in
hun vaart op Spaansche havens zij op
eigen risico werken.
Lloyd! George zeide: Naar mijn meening
zou een blokkade van Alajoia (Batoai-
ren) een einde maken aan den oorlog eir
aan het bombardteeren ran schepen.
Chamberlain antwoordde, dat dit do ma
nier was om e©n nieuwen Europeeschen
oorlog le ontketenen en dat dit de op
vatting der regeermg in het algemeen is:
„Ik ga geen risico nemen".
Aftlee zeide, lat hij geloofde, dat een
blokkade van Majorca een doeltreffenden
druk zou vormen op Franco, die Groot-
Briltannië niet den oorlog zou verklaren.
Chamberlain besloot zijn rede met de
woorden: „Wij gaan geon wijziging bren
gen in onze politiek ten aanzien van
Spanje. Wij zijn voornemens de niet-in-
mengingspolitiek te voeren, die op het
oogenblik een betere kans schijnt te bie
den tot een succes te worden, dan wel
licht op oeirig ander voorafgaand ©ogen
blik in haar geschiedenis. Wij zijn niet
voornemens een wijziging te brengen in
de termen onzer waarschuwing aan Brit
sche schepen."
- Do liberaal Sinclair noemde de aanval
len op Britsche schepen zeeschuimerij" en
adviseerde als represaille een rechts oor
logsschip tot zinken te brengen voor eiken
aanval op Britsche koopvaarders.
Oud-minister Churchill zeide, dat geen
ander© groot© vloolmogendheid Japan,
Italië o£ de Vereen. Staten een behan
deling als Engeland aangedaan zou lulden.
Butler, de ondersecretaris van builen-
landsche zaken, merkte op, dat de scheep
vaart op Barcelona en Valencia wettig moge
zijn, het is niet wonschelijk, dat op dit
oogenblik Brihcke schepen deze havens
aan doen.
Met de autoriteiten te Burgos wordt over
leg gepleegd over de kwestie van vrijha
vens on Barcelona is gevraagd de kwestie
te bestudceren,
Be Labour-motie om het debat te ver
dagen werd met 275 tegen 141 stemmen
verworpen.
Japan en Rusland,
Op talrijke plaatsen te Tokio zijn giste
ren kleurige groote aanplakbiljetten met
oproepen aan de geheeto bevolking ver
schenen. Daarin wordt o.tn. gezegd„Weest
bedacht op een onvermijdelijke-n oorlog met
Sovjet-Rusland, vormt een massabeweging
tot bestraffing van het roodo Rusland,
Voorts woedt in de oproepen gezegd,
dat zonder vernietiging van de Sovjet-Unie
de uitvoering van den ooriog mot China
twijfelachtig is.
Do Sovjet-Unie is ©en gTOiOlei© vijand dan
Engeland'. Grens sell endingert en inbreuk op
internationale veidragen toornen, dat de
Sovjet-Unie een vijand van d© waarheid is.
De aanplakbiljetten zijn onderteekend met
Nationale Massaparlij van Japan, en Ja
pan sche RijkssliclitingsparÜj.
Communique van Salanumca
In het communiqué van het rechlsche
hoofdkwartier wordt o.m. gezegd, dat aan
het front van Teruel, ten Zuiden van den
weg van Teruel naar Sagunto het belang
rijk© massief van Mnela met al zijn lieu,
vols werd bezet.
Lcgerberieht van do regccring
In het legerbericht van het ministerie
van landsverdediging wordt oa. medege
deeld, dat do litikschen in het gebied van
Onda, waar de opstandelingen hun linies
©enigszins hebben kunnen verbeteren, de
krachtige aanvallen van den vijand alle heb
ben afgeslagen.
Hechtsel» overwinning.
Gisteravond zeveai uur hebben de recht-
schc troepen Mnela Sarrion ingenomen. Fen
tegenaanval van de regeeringstroepen werd
afgeslagen, hoewel deze werd gesteund
door krachtig artillerievuur, alsmede door
32 vliegtuigen.
Het veroverde terrein w"rd verdedigd
door een systeem van loopgra.cn met 'case-
matten, waarin mitrailleurs en licht geschut
Uitgesteld.
De president der Fransehe republiek
heeft wegens het overlijden van de moeder
van de Engelscbe koningin gevraagd of
het den koning en de koui'igin aangenamer
zou zijn hun bezoek aan Parijs uit te
stellen, tot de dagen van 13 tot 22 Juli. De
k'oninklijtb familie waardeert de overwe
ging, welke aan het voorstel van Lebrun
ten. grondslag ligt ten zeerste en heeft
dat gaarne aanvaard'.
Voldoening te Londen.
Het gebaar van den Franschen president
om vocüt te stellen het bezoek van het
Britsche koningspaar aan Parijs uit te stel
len, heeft in Londen een zeer gurtsiigen
ind'ruk gemaakt
Dc Times schrijft, dat liet Britsche volk
niet spoedig dit nieuw bewijs van gevoel
en tact van het Fransehe volk zal ver
geten, en de Daily Telegraph schrijft, dat
nu het Fransehe volk getoond' heeft zicih
zoowel in smart als in vreugde met En
geland' ,te willen vereenigen, het bezoek nog
een diepere beteekenis zal krjjgen.
Voor staats politieke werken.
Minister-president, generaal veldmaar
schalk Goering beeft als lasthebber van
Hittor voor het vierjarenplan op 1 Juli
van. kracht wordende verordening uitge
vaardigd, teneinde d« noodige arbeids
krachten voor werken, die om staats-poli-
eko redenen dringend zijn, te verzekeren.
Hiermede worden ae wettelijke bases gelegd
voor een algemeenen, in tijd'-duur beperk
ten dienstplicht van alle Duitscho onder
danen. Alle lot arbeiden in staat zijnde
mannen en vrouwen van ieder beroep*zijn.
verplicht, tjydelijk op ©en hun speciaal
toegewezen werkplaats met een gewoon
arbeidscontract, dienst te doen, resp. zich
aan e&n bepaalde opleiding te onderwer
pen. Foor de dienstplichtigen blijven de
oudte betrekking en de tot dusverre ver
worven rechten behouden. Het loon der
dienstpltehtieen zal ni©t geringer zijn dan
dht van het tol dien to© in de vorige
betrekking verdiende.
In de motiveering wordt or op gewezen,
dat, terwijl in Januari 1933 nog zeven
imUioen werkloozen in Duitscldand aan
wezig waren, dit in 1936 gedaald was
tot één. millioen, welk getal sinds Mei
1938 tol een derde miUioen was terugge-
loopen, waarvan dan oen groot deel
slechts beperkt voor arbeiden geschikt
was. Volledig tot werken in staat zijnde
werkloozen waren er toen nog ongeveer
37,000. Door deze stijging van hel aantal
arbeidenden is er geen reserve aan arbeids
kracht meer. In net bizonder bestaat nu
de mogelijkheid om de groote behoefte
aan arbeidskrachten voor bizonder belang
rijke werken, welker uitvoering om slaats-
polilieke redenen geen. uitstel lijdon kan,
snel en mot zekerheid le dekken.
Hei anti-senuetisnie.
Aan Joodsche vcroenigingen is de rechts
persoonlijkheid ontnomen. De autoriteiten
willen lusrmedo aangeven, dat deze ver-
eenigin gen geen kerkelijke gemeenscliap
zijn, weike door den. stdnt worden erkend'.
Straatroof door middel van anitvalton.
in het rijksvettenblad - is een wet .afge
kondigd tegen straatroof door middel van
aulovalton.
Met terugwerkende kracht, aldus bepaalt
deze wet, zal met den dood bestraft wor
den, wie met het oogmerk roof te plegen
een autoval zet.
JBcb protest van arbeidersvrouwen.
In de Dorseasse, in ©en der armste wij
ken van IVemien, is een groep SA-Iioden
aanvcvaJton door arbeidersvrouwen. De po
litie moes! ingrijpen oen de orde te her
stellen.
Do vrouwen hadden afkeurend toegezien
hoe d© SA-lieden een aantal Joodseke vrou
wen dwong, hun auto's to wasschen. Toen
een dei Jodinnen, die in blijde verwachting
waas, flauw viel, werd het den toeschou
wers te machtig.
Verplicht arbeiden aan den oogst.
Alle peisonen, die onlangs te Valencia
voor verschillende misdrijven werden ge
arresteerd, zijn naar Andalusie gezonden,
om mee te helpen aan het binnenhalen
van den oogst. Anderen werden naar de
Oostelijke pi ovicides gezonden om te ar-
beiden aan de verdedigingswerken.
ITct terrorisme.
Gisteravond zijn aan de grens van Jaffa
en Tel Avïv bij een vechtpartij twee Ara
bieren gedood en. 7 Arabieren on 3 Joden
gewond.
Drie tot d© Ziklmm Jacob Kolonie be
boerend© loodscho arbeiders zijn gisteren,
toen zij van het land huiswaarts keerden,
door ©en groote Arabische bende ontvoerd.
Na langen, tijd heeft zich gisteravond
t© Tel Aviv, de Zuid Joodsche stad' aan
de Middel land schc- Zee, weer een overval
voorgedaan. Op de Joodsche markt werden
schoten gedost, tengevolge waarvan één
Arabier gedood werd en drie Joden ge
wand werden, oen zelfs ernstig.
De goudproduelie in Transvaal.
De goudproduclie van Transvaal hereik-
te in de maand Mei met 1.019.251 ounces
een nieuw hooglepunt.
De waarde van de productie in Mei be
droeg 7.109.276 pond sterling of 46.977
meer dan in Maart, hetgeen eveneens eert
nieuw hoogtepunt beteekent.
De stabiliteit van den goudprijs blijkt
uit het feit dat de waardebasis voor de
productie in Transvaal Ia vier maanden
onveranderd is gebleven.
Spiounago ontdekt.
Te Montreal, in een vliegtuigen fabriek,
is een spion ontdekt, naar verluidt een
Duitscher. De minister van justitie heeft
ev©nwel geweigerd in het parlement een
verklaring af t© leggen ©n liij heeft zich er
toe bepaald te zeggen, dat het staatsbe
lang zal worden beschermd.
Men weet niet ei dte spion gearresteerd
is en of hij deel uitmaakt van de spion-
nenbende, weike in do Fereenigde Staten
is gearresteerd.
CENT WEEK
Concurrentiestrijd leidde te Delft tol bovenstaande rijwielstalling eveesten.
De a.s. conferentie van Evïau.
De regeering der Feroenigdc Staten zal
aan do 27 reeeeringen, die vertegenwoor
digd zullen zijn tor conferentie van Evian,
welk© op 6 Juli zal beginnen het vraag
stuk der vluchtelingen te besludeeien, vra
gen als politieke vluchtelingen niet alleen
de personen, die Duitschland reeds heb
ber, verlaten, doch ook degenen, die dit
land' zouden wenschen te verlaten, te bo
schouwen.
In eet diplomatieke nota, welke het
program dezer conferentie inhoudt, stellen
de Fereerugde Staten aan de verschillende
regeeringen o.a, voor, in een nader aan
tc u ijzen hoofdstad ©en internationale com
missie te doen zetelen, welke belast zal
worden inet dc opstelling van een plan
tot verdecling der politieke vluchtelingen
over verschillende landen.
Italië liecdl geweigerd aan de conferen
tie deel to namen, Duitschland werd niet
uitgeuoodjgcl.
Japan schuldig verklaard.
De coii-ultadove opiuincomnussie heeft
mot algcmcene stemmen de vertegen
woordiger van Japan onthield zich
een resolutie aangenomen, waarin opnieuw
de aandacht van den Volkenbondsraad ge
vestigd' wordL op den ernst van den in
het Ferre Oosten l-e-daamton toestand op
hel stuk van de Idamlestiene falmkalie
en den sluikhandel in opium en andere
verdooveade midnelen.
Aan deze reooJutie was de het vorig
jaax aangenomen resolutie toegevoegd,
waarin de commissie heeft vastgesteld, „dat
liet streven der Cbincesche regeering ge
leid heeft Lot een vei betering in China,
dat de toestana in dc onder Japanschen
in\-loed! staande gebieden aan den ande
ren kant op ontstellende wijze is ver
ergerd', dat Je tegenwoordige toestand eon
onmiskenbaar gevaar vórmt, niet slechts
voor de bevoikmg dezer gebieden, doch
voor de geheeto wereld, en dat men hem
niet kan laten \roortduren."
Initiatief van KaostieK.
President Roosevell zal op 30 Ju ui a.s.
te New-Yoik een rede houden, waarin hij
zal spreken over het bijeenroepen van een
internationale conferentie tot het liuma'ii-
seeren van den oorlog. In Amerikaanse!]©
diplomatieke kringen geeft men er zich re
kenschap van, dat een overhaast initia
tief in deze kwestie op ernstige moeilïjkhc
den zal stuiten. Men is ervan overtuigd,
dat eerst de Spaansche zaak geregeld moet
zijn, alvorens over le gaan dc mogendheden
der Yvercld rond dezelfde tafel te doen
plaats nemen.
Te Washington zou men evenwel reeds
een toestemmend antwoord hebben ontvan
gen van Duitschland.
En dc Nederlandse!» vrijwilligers.
Het Tweede Kamerlid Fan der Goes van
Katers heeft aan de ministers van buiten-
landsche zaken en van justitie de vol
gende ragen gesteld:
1. Is de regeering van oordeel, dat art. 7
sub 4 van do wet op de Nederlanderschap
van toepassing kan zijn op de Ncderland-
sche vrijwilligers in den Spaanschen bur
geroorlog, en zoo ja, welke is dan dc op
vatting der regcering omtrent die toepasse-
iijiiheid ten aanzien van:
a. vrijwilligers, geïncorporeerd1 in de
Spaansche ïY-geeringslegers;
b. vrijwilligers der internationale bri
gade;
c. vrijwilligers aan de zijd© der opstan
delingen.
2, Js de regcering niet van meening, dat,
ongeacht eventueel© toepasselijkheid van bo
ven gemeld wetsartikel op een. of meer
categorieën vrijwilligers, hun rcpatrïeoring
op gelijken voet als door andere hij de non-
interventie overeenkomst betrokken staten
behoort to worden bevorderd, zoodra de
thans in voorbereiding zijnde regeling om
trent de terugtrekking der vrijwilligers van
kracht zal zijn geworden?
Heden officieel geopend.
Hedenmiddag is de luchthaven Leeuwar
den, welke slechts drie kilometer van liet
centrum der slad it, gelegen, officieel ge
opend.
Na een langdurige voorbereiding werd
in Februari 1936 met den aanlog begon
nen, Het terrein is 700 bij 700 meter
groot. De kasleis bedragen rond f192 000,
waarvan f 100.000 uit "het Wcikfonds oa
eveneen.3 belangnjke bijdragen van provin
cie en Kamer van Koophandel liet was
de comniisptms der Koningin, tur. P. A.
V. baron \an Harinvaa time Slooien, die
het openingswoord sprak, na een inleidend
woord: v.in den burgemeester.
Vervolgens spraken nog de burgemeester,
jhr. inr, J. M. ltoyma en ir. Kramer,
waarna mevrouw Trosling namens een
damescomité een vlag aanbood, welk©
daarna dour den commissaris der Koningin
geiiesclien werd.
De dochter van Leeuwardens burgemees
ter gaf ecnlge ongenblikken daarna het
eerste offifiijito slaiisein, waarop het vlag-
geschip der 1C.U AL, de F. 36, met een
aantal geuondigden een. eeieronde maak
te, waaraan ook al de ander© vliegluï-
gen deelnamen.
De noodzakelijkheid van werktijd-
verruiming moet beperkt worden.
De regcoringspersdienst deelt mede:
In veibanJ met het belang, dat in de
huidige tijdsomstandigheden gelegen is ia
een veutoehng van de beschikbare lioe-
veelheitt werk over een zoo groot mogelijk
aantal arbeiders, treedt de wenschelijkheidi
naar voien, hij het verleenen van vergun
ningen tot afwijking van den wettelijk toe-
gf-stanen arbeidsduur naar nog grootere
bcpeiking te streven dan tot dusverre!
reeds hel geval is.
Uil den aard der zaak zullen zich steeds
gevallen voor blijven doen, waarbij over
werk met te vermijden is, doch het moet
niet onmogelijk worden geacht, een om
vang van het jaarlijks verrichte overwerk
tot kleiner proporties terug te brengen,
zulks niet alleen voor zooveel betreft ver
gunningen \an individueelen aard, doch
ook wat aangaat de collectieve en de sei
zoen, vergunningen (bv. voor bet kleeding-
bedrijf).
Ten ©inde het ontslaan van moeilijk
heden zooveel mogelijk te voorkomen, moet
het raadzaam tvorden geacht, dat allen, die
van het instituut der overwerkvergunnia-
gen gebruik maken, trachten door het toe-
passen van andere middelen, als het tijdig
ter opleiding in dienst nemen van meer
person eet, het landingen van ruimer le-
vcrinestïjiton e.d., de noodzakelijkheid van.
werktijdaerruiming to beperken,
J&a rvergadering.
Do Algemeen Nederlandsehe Vrouwen
Frede-bond hield eergisteren en gisteren
zijn jaarlijksche algemeeno vergadering in
de school van wijsbegeerte te Amersfoort.
De leiding berustte, bij mevrouw AL van
Bee'Itorgsnij, daar de algemeen voorzit
ster, mevr. Van der (tolk—Schmidt, door
ziekte xcihiiiderd was.
Uit het jaarverslag van do secretaresse
bleek, dat in het afgdoopen. jaar 1OS0 nieu
we leden toetraden, terwijl 3 nieuwe a£-
deelingen werden opgericht.
Notulen en jaarverslagen worden goed
gekeurd', evenals het beleid van de re
dactie van hel orgaan „De vrouw en
de Vrede". De oplaag van dit laatste
steeg tot 11.000 exemplaren.
In de avondvergadering sprak dr. J.
Brandt Corstins over „Pacifitische volks-
verdedigine",
In de bijeenkomst van gisteren werd
besloten dc boycot van Jupunsche waren
niet te ondersteunen. Het al of niet lid
blijven van de internationale vredes-cam-
pagne maaku een punt van ernstige be
spreking uit. De algemeene vergadering be
sloot ais hond uit te treden, maar de
afdeelinaen vrij te laten in eventueel©
mede-werking met plaatselijke afdeelingen
van dte I.V.G. Aangenomen, werd het voor
stel tot het aanstellen van een propar
gandiste, die bet geheeto land zal bewer
ken.
