„Benesj mag thans kiezen
EERSTE BLAD.
Dinsdag 27 September 1938
Het geduld van Duitschland is uitgeput.
Praag heeft tot i October den
tijd voor een besluit
Het Tsjecho Slowaaksehe
antwoord
91ste Jaargang,
No. 21977
Tel. No. 69300 (3 lijnen).
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK I TEL. 69300 (3 lijnen).
Postrekening No. 5311.
BUITENLAND
Ondanks den feilen toon Baat de rede van Hitier
nog de mogelijkheid |Van een vreedzame
oplossing open
Controle van het Britsche oud-strijders legioen?
Chamberlain spreekt
vanavond voor den
omroep.
Chamberlain zal vanavond
te 8.20 Amsterd. tijd voor
alle Britsche zenders een
rede houden over den
internationalen toestand.
Hij zal spreken in zijn
werkkamer in Downing-
street.
Frankrijk zal Tsjech o-Slowakije
bij niet-uitgelokte aanval
steunen
Ook steun van Engeland
en Sovjet Unie
Duitsche memorandum volkomen
onaanvaardbaar
Chamberlain dringt nogmaals op
vreedzame regeling aan
Deze courant orscliijnt dagelijks, mei uit
zondering van Zon- en Feestdagen.
Prjjs per kwartaal f 2.franco per post
f. 2.50. Prijs per weck: 15 els. Afzon
derlijke nummers 4 ets. Abonnementen
worden dagelijks aangenomen.
Advertcntiën -:oor iiet eerstvolgend num
mer iiioeie vóór 1 f uur aan 'iet Bureau
bezorgd zijn, f-s Zaterdags vóór1 O uur.
Een bepaalde plaat" Yan advertentiën
wordt niet gewaarborgd.
Prijs der Advertentiën: van 15 regels fi 55j
iedere regol meer 10 30; m het Znterdagnummer
15 regels f 1.80, iedere regel meer f 0.35 -
Reclames f0.75 per regel. Incassokostenö cts.j
nostkwitanties 15 ets. Tarieven \an ad verten tien
by abonnement zijn aan hot Bui eau vorkrygbaar.
Dagelijks worden tegen vooi uitbetaling Kleiua
Advertentten opgenomen 10.50 t/m. 15 woor
den, f 0.75 t/m. 25 woorden. Elk woord meor
5 cent tot een maximum van 30 woorden.
's Woensdags: Kleme Advertentlentot25 woor
den f 0.25, mits vóór Dinsdagavond C uur aan het
Bureau bezorgd.
's Zaterdags: Ivleme Advertentión H.00,indien
niet vóór Vrijdagavond G uur bezorgd.
Hitlers rede was sommige punten zeer fel. De wijze, waarop hij
over den TsJecho-SIowaakschen president, dr. Bencsj, sprak, was onmati,
scherp. Men zal te Londen en Parijs daaraan niet veel aandacht schen
ken, doch trachten uit deze rede te halen, wat voor de bevordering
van den vrede dienstig kan zijn. En daartoe biedt zij inderdaad enkele
mogelijkheden. Hitier heeft niet alle schepen achter zich verbrand. Hij
heeft zich uitvoerig uitgelaten over zijn verklaringen tegenover Cham
berlain, betreffende zijn bereidwilligheid tot het houden van volsstcm-
mingen en het bepalen van de grenzen. De controle in Sudeteuland zon
gedurende dien tijd uitgeoefend kunnen worden door Het Britsche le
gioen van oud-strijders. Maar hij gaf Tsjccho-Slowakije slechts den tijd
tot 1 October. Heeft Praag dan niet toegegeven aan de Godcsbergec
eischen, dan rukken de Duitsche troepen Tsjccho-Slowakije binnen.
Hitiers definitieve standpunt is vervat in het bekende memorandum, dat
door tusschenkomst van Chamberlain werd overhandigd. De al- of niet-
aanncming daarvan beslist over oorlog of vrede. Bencsj heeft dus te
kiezen!
Een van de belangrijkste punten is dus wel de controle van het
Britsche legioen, hoewel dat zijn werkzaamheid eerst zou kunnen aan
vangen, nadat het Sudeten Duitsche gebied door de Duitsehe troepen is
bezet. De komende dagen zullen dus oplossing moeten brengen in de
kwestie, of Sudetenlaud met wapengeweld aan Duitschland zal worden
toegevoegd, of" dat Hitier tenslotte nogdoor de deur zal komen, die
hij in zijn rede nog juist op een kiertje heeft laten staan. De toestand
is wel zeer moeilijk, maar niet hopeloos.
Gisteravond te acht minuten over acht
kwam Ad oil Hitler, vergezeld1 van doering,
in het Sportpaleis aan, toegejuicht door
een ontelbare menigte. Te kwart over acht
openae minister Goebbels de vergade
ring.
Hitier vïng zijn rede aan met beschou
wingen over Duitschlands verhouding tot
de andere mogendheden en verklaringen,
welke Duitschiands bereidwilligheid tot
ontwapening en vredelievendheid moesten
demonslreeren.
Na twee jaar steeds afgewezen le zijn,
aldus spr., gaf ik het bevel de Duitsche
weermacht op te bouwen en thans is
een leger gereed, zooals d!e wereld nog
niet heeft gezien. Milliarden zijn hiervoor
uitgegeven. Het leger is met dte meest
moderne wapenen uitgerust.
Duitschland «n Polen.
Het moeilijkste probleem, waarvoor ik
mij ges tela1 zag, was de verhouding van
Duitschland tot Polen. Ik weet zeer goed',
dat het mij alleen niet gelukt zou zijn,
wanneer destijds Polen een democratische
grondwet zou hebben gehad.
In Polen was echter geen democratie,
doch een man, Met hem gelukte hot in
nauwelijks een jaar een overeenkomst te
sluiten, die voorloopig voor den tijd van
tien jaar het gevaar van een botsing uit
schakelde. Wij allen zijn er van over
tuigd, dal d't verdrag echter een duur
zame vrede ten gevolge zal hebben.
Engeland.
Ik ben verder gegaan en heb Engeland
de hand geboden. lie heb er vrijwillig van
afgezien, ooit weer in een vlootconfercnti©
te treden. Een ding is hier voorwaarde.
Het gaat niet aan, dat het eene deel
zegt: Ik wil nooit meer oorlog eri tot dit
doel bied iit u aan, dat ik vrijwillig mijn
bewapening tot 3o pet. beperk, terwijl het
andere deel verklaart: Van tijd tot tijd
zal il: toch weer oorlog voeren, wanneer
het mij schikt. Dat gaat niet. Zulk een
overeenkomst is moreel slechts dan mo
gelijk, wanneet beide volken elkaar plech
tig beloven nooP weer met elkaar oorlog
te voeren. Duitschland heeft dezen wil.
Wij willen hopen, dat in het Engelsche
volk diegenen de overhand krijgen, die
van denzelfden wn zijn.
Frankrijk.
Ik ben verder gegaan. Ik heb Frankrijk
direct na de teruggave van het Saar-
gebied aan Duitschland, verklaard, dat er
thans in liet geheel geen geschillen tus-
sohen Frankrijk cn ons bestaan. Ik heb
gezegd, tiat Elzas Lotharingen voor ons
niet meer beslaat. Hier zijn twee groote
volken, die willen arbeiden en zrj willen
beide leven, en zij zullen het beste leven
als zij samenwerken.
Italië.
Ik heb mij hierna op een nieuw pro
bleem geworpen, dat gemakkelijker op te
lossen wass als de andere, de verhou
ding van Duitschland tot Italië. Deze ver
houding is ovc-r verdragen en verbonden
heen tot eon werkelijk krachtig hartsver-
bond geworden. Boven alles staat bij ons
ten slotte het neJang van onze volken
als geheel. D. belang echter heet: in
vrede te kunnen arbeiden.
De Duitschers buiten de
grenzen.
Twee problemen waren overgebleven.
Hier moest ik een voorbehoud maken.
Tien millioen Duitschers bevonden zich bui
len de rijksgrens. Dit getal van tien milli
oen is geen kleinigheid.
Het gaat om een vierde van het aanial,
dat Frankrijk aan inwoners telt en wan
neer Frankrijk evertig jaar lang zijn aan
sprakelijkheid op de paar millioen Fran-
schen in Elzas Lotharingen nooit opge
geven heeft ,dan hebben wij het roclht
onze aanspraken op deze tien millioen
Duitschers te handhaven, en ergens is er
een grens, een grens, waar de toegeeflijk
heid moet ophouden, daar zij anders tot
een verderfiijke zwakte zou worden. Ilier
was de grens, die ik niet voorbij kon.
Do laatste territoriale eisch
in Europa.
Thans slaan wij voor het laatste pro
bleem, dat opgelost worden moet en
opgelost worden zal. Het is de laatste
territoriale eiseh, die ik aan Europa
te stellen heb, doch het is de eisdhj
waarvan ik' niet afwijk, en die ik, zoo
God wil, zal vervullen.
Aanvallen tegen Bcnesj.
Deze Tsjechische staat, aldus Hitier, be
gon met den eersten leugen, de vad-er van
dien leugen van destijds heet Benesj.
Deze mijnheer Benesj trad destijds te
'Versailles op en begon met le verzekeren,
dat er een Tsjecho-Slowaaksche natie be
staat. Zoo hebben de Tsjechen om te be
ginnen door meneer Benesj Slowakije ge
annexeerd. Daar deze staat niet levensvat
baar scheen, nam men gewoonweg tegen
hun zelfbeschikkinsgrecht en hun zelfbe-
schikkingswil drie en een half millioen
Duitschers.
Daar ook dit niet voldoende was, moes
ten er nog meer dan een millioen Hon
garen bijkomen, dan Karphaten-Russen en
eindelijk1 nog een paar honderd duizend
Polen. f
Wanneer ik hier tot u spreek, ben ik
natuurlijk slechts woordvoerder voor het
lot van mijn Duitschers.
Hiüer beschuldigde vervolgens Beuesj er
van, zijn belofte den Tsjeelio-Slowaakschen
staat naar het voorbeeld van Zwitserland
in kantons te verdeelen, niet te zijn nage
komen. In scherpe bewoordingen laakte
hij de „terreur" waaraan de Duitschers
hebben blootgestaan. De heer Benesj, al
dus spreker, was vastbesloten het Deutseh-
fum eenvoudig geleidelijk uit le roeien.
Deze staat dwingt do nationaliteiten
tot een politiek, die haar eens ertoe
leidt op de eigen broeders te moeten
schieten. In den staat van den heer
Bcnesj zijn de gevolgen voor de natio
naliteiten gruwelijk geweest. Ik spreek
slechts voor de Duitschers. In de ge-
lieele wereld en heden ten dage zien
wij slech's een groote mogendheid en
aan het hoofd daarvan een man, die
begrip toont voor den nodo van dit
volk. Hij is een groot vriend: Benito
Mussolini, Wat hij in dezen tijd gedaan
heeft, en Ie houding, die dit Italiaan-
sche volk aanneemt, zullen wij niet
vergeten, en wanneer eenmaal het uur
van eenzdfden no-od voor Italië aan
breekt, dan zal ik liet Duitsche volk
aansporen, dezelfde houding aan te ne
men. Ook dan zullen .niet twee staten
zicli verdedigen, doch één blok.
- Hitiers eischen
Met betrekking tot de toestanden in
TsjechoSlowakije vervolgde spr.: Ik
!heb op 22 Februari in den Rijksdag
verklaard, dat dit anders moest wor
den. Benesj lieeft het ook anders ge
daan. Er begon nog grootere terreur.
Benesj voe'de zich gedekt door Frank
rijk cn Engeland, en vooral Sovjet-
Rusland. Zoo kwam ten slotte mijn
eisch te Neurenberg. Deze ,eisch was
volkomen duidelijk.
Ik heb toen voor de eerste maal ge
zegd, dat thans het zelfbeschikkings
recht voor deze 3i/o millioen Duit
schers eindelijk bijna twintig jaar
na de verklaringen van president Wil
son van kracht moest worden.
Benesj heeft het antwoord gegeven
nieuwe dooden, nieuwe gevangenzettin
gen, nieuwe arrestaties.
De interventie van Chamber
lain.
En daarna kwam Engeland. Ik heb te
genover den heer Chamberlain ondubbel
zinnig te kennen gegeven, dat wij thans
als eenige mogelijkheid eener oplossing
beschouwen.
En thans heeft Engeland, en Frank
rijk heeft zich daarbij aangesloten, aan
Tsjccho-Slowakije den eenig mogelijken
eisch gesteld: het Duitsche gebied einde
lijk vrij te laten en aan Duitsclüand af te
staan. Benesj vond een uitweg. Hij gaf
toe: deze gebieden moeten worden af
gestaan. En wat deed hij:
Niet het gebied stond hij af, doch de
Duitschers drijft hij thans uit. En thans
geloof ik. dat het tijdstip gekomen is,
om het eens goed te zeggen. Wanneer
iemand liet geduld toont, zooals wij
het hebben gedaan, kan men niet
zeggen, dat wij belust zijn op oorlog.
Dan tenslotteBenesj heeft zeven mil
lioen Tsjechen, doch hier staat een
volk van meer dan 75 millioen.
Het memorandum.
Ik heb thans een memorandum met
een laatste en definitief Duitseh voor
stel aan de Britsche regeering ter be
schikking gesteld. Dit voorstel beoogt
niets anders dan de verwezenlijking
van wat Benesj reeds beloofd heeft. De
inhoud van dit voorstel is zeer een
voudig: elk gebied, dat naar het volk
Duiisch is en naar zijn wil tot Duitsch
land wil behuwen, komt thans aan
Duitschland, weliswaar niet dan, wan
neer Benesj er in geslaagd is wellicht
een of tweo millioen Duitschers ver
dreven te hebben, clioch thans, en wel
direct. i l i
IÈ heb thans hier de grens gekozen,
die Op grond van het sedert tientallen jaren
beschcikbare materiaal over de verdeeling
der wolken en talen in Tsjecho-Slowak'ije,
rechtvaardig is.
i 1 Concessies?
Ik zeide Chamberlain: wanneer ge be
palen wilt, dat slechts in eenige omstreden
gebieden gestemd wordt mijnentwege.
In elk geval dan aan deze en aan gene zijde
van de grens.
Ik was ook bereid, deze stemming door
internationale commissies te laten contro
leeren. Ik was bereid, de vaststelling van
de grens over te laten aan een Duitsch-Tsje-
chische commissie of door een. internatio
nale commissie. Ik was voorts bereid,
tijdens deze volksstemming zelfs de troe
pen terug te trekken, en ik heb mij thans
bereid verklaard voor dezen tijd het Brit
sche legioen van oud-strijders uit te noo-
digen, dat mij het aanbod' heeft gedaan,
zich naar deze gebieden te begeven en
daar de orde en rust te handhaven. En ik
was bereid er in toe te stemmen, dat clan
een internationale oommissie de definitieve
grens vaststelt, en ik was bereid alle
modaliteiten over te laten aan een uit
Duitschers en Tsjechen bestaande com
missie.
Ik heb thans verlangd, dat nu na 20
jaar, Benesj eindelijk gedwongen wordl,
zich aan de waarheid' te houden.
Hij zal op don eersten October dit ge
bied aan ons moeten afstaan.
,,Mijn geduld is thans ten
einde".
Ik heb Chamberlain de verzekering
gegeven en herhaal deze hier, dat,
wanneer dit probleem opgelost is
voor Duitschland geen territoriaal pro
bleem ia Europa meer bestaat.
En is heb hem verder verzekerd,
dat op hel oogenblik, waarop Tsjecho
Slowakije het vraagstuk oplost, d.wz.
de Tsjechen de geschillen met hun
anclere minderheden geregeld hebben
en wel op vreedzame wijze en niet
door onderdrukking, ik in een Tsje-
chiscken slaat geen belang meer stel.
En dat werdt hem gegarandeerd. Wij
wenschen hcelemaal geen Tsjechen.
Alleen wit ik nog voor 't Duitsche volk
verklaren, met betrekking tot het Su-
deten-Duilsche vraagstuk, mijn ge
duld thans ten einde is. Ik heb Be
nesj een voorstel gedaan. Het is niets
anders dan ae verwezenlijking van
datgene wat hij zelf beloofd" heeft. Hij
heeft het thans in zijn hand: vrede
of oorcog. Hij zal óf dit. aanbod;
thans aanvaarden.-'en* d'eir Duitschers
eindelijk de vrijheid geven, óf wij zul
len deze vrijheid zelf gaan halen.
Wij ztjn vastbesloten, aldus eindigde
Hitier. Benesj mag thaus kiezen.
Reuter meldt uit Londen:
Vanwege het Foreign Office is de
Volgenc.e verklaring gepubliceerd:
In officieele leringen wordt verklaard',
dat Chamberlain de vorige week heeft
getracht met den Duijschen rijkskanse
lier een vreedzame oplossing voor het
Tsjecho Slowaaksehe vraagstuk te vin
den. Het is nog steed's mogelijk, dit
door onderhandelingen te doen lu den
Duilschen eisch, inzake overdracht
van de Sudeten-Duitoche gebieden, is
eeds toegestemd' door de Fraaische,
Britsche en Tsjecho Slowaaksehe re-
geeringrn.
Indien echter ondanks alle pogin
gen, dje d'oor den Britscken minister-
president zijn aangewend', door
Duitschland een aanval wordt gedaan
op Tsjecho Slowakije, moet het on
middellijk gevolg zijn, dat Frankrijk
verplicht zal zijn, laatstgenoemd land
te hulp te komen en Engeland en de
Sovjet Unie zullen Frankrijk zeker
steunen.
Het is niet te laat om deze groote
tragedie te doen eindigen en voor de
volken van alle landen om arm te
dringen op een regeling door vrije
onderhandelingen.
De Duitsche mecnïng over een
niet uitgelokten aanval.
Van semi-offideele zijde wordt uit Ber
lijn gemeld, dat, naar aanleiding van bo
venstaande verklaring, in Duitsche poli
tieke kringen opgemerkt wordt, dat uit de
reactie van Tsjecho-Siowakije op de voor
stellen tot regeling van het Sudeten-Duit-
sche vraagstuk duidelijk blijkt, dat Praag
thans in strijd met het eens gegeven,
woord' weigert van de Sudeten-Duitscka
gebieden afstand te doen. Wanneer Frank
rijk zich bij de poging van Duitschland
Tsjecho-Siowakije tot nakoming van zijn
belofte te dwingen, verplicht gevoelt Tsje
cho-Siowakije bij te staan, dan is deze ver
plichting dus door een Tsjechische woord
breuk komen te vervallen. Het heeft te Ber
lijn, zooals van semi-officieele zijde wordt
verklaard, nauwelijks verrassing gewekt, dat
de oorspronkelijk als officieel gekenmerk
te mededeeling, naar later gemeld werd',
geenszins van bevoogde officieele kringen
afkomstig is.
ln de nota, die Zondag door den
Tsjecho Slowaaksehen gezant te Lon
den aan llaiilax overhandigd is, zegt
de Tsjecho Slov, laksehe regeering, dat
de eischen van IJilier, in hun tegeu-
woordigen vorm volkomen en on
voorwaardelijk onaanvaardbaar zijn.
Tegen deze nieuwe en wreede
eischen, aldus de nota, gevoelt mijn
regeering zich genoopt tot den uiter
sten tegenstand. Wij zullen ons ver
zetten en God moge ons bijstaan.
Tsjecho Slowakije vertrouwt, dat
de tnee groote Westelijke democra
tieën het zuilen bijstaan.
De eisehen zouden iedere be
staansmogelijkheid voor een
vrij Tsjecho-Siowakije vernie
tigen.
Havas meldt uit Praag:
In een deor de radio omgeroepen ccm-
muniqué, wordt de inhoud weergege
ven van het l'sjeclio-Siowaaksche ant
woord op het Daitsche memorandum.
In dit antwoord verklaart de Tsjecha-
Slowaakschc regeering o.a., dat de
nieuwe eisclien van Hitier iedere be
staansmogelijkheid voor een vrij Tsje
cho-Siowakije goeddeels vernietigen. De
Tsjecho-Slowaaksche republiek zou in
industrieel, economisch en militair op
zicht volkomen verlamd worden. Zij
zou bovendien in drie stukken wor
den gedeeld. Er zouden geen recht-
streekschc- verbindingen meer zijn tus-
schen Praag en Noord- en Zuid-Slowa-
kije, noch fusschen Praag en Zuid- en
Zuidoost Moiavie. De aanvaarding van'
liet Daitsche memorandum zal geheel
West Tsjecho-Siowakije, geheel Bohe-
men en geheel Mora vie aan de genade
van Duitschland overleveren. Deze po
ging om den Tsjecho-Slowaakschen
staat te verlammen zou de suprema
tie van Duitschland in Europa voor-
bèreiden.
In het Tsjechische antwoord wordt er
aan herinnerd, dat de regeering te Praag
blijk licett gegeven van haar bereidwillig
heid, het Stiöeten-Duitsche vraagstuk op.
te lossen. Zij is tot de grens van haar
concessies gegaan, toen zij het Franscli-
Britsrhe plan als basis voor overeenstem
ming aanvaardde. De nieuwe regeering on
der leiding win generaal Sirovy is bezield!
van denzelfden on wrikbaren wil als de
vorige regeering. Zij is ervan overtuigd,
dat men tot een werkelijk accoord kan
komen en den vrede handhaven, indien
Frankrijk en Engeland hun ontwerp van
Eerchtesgaden zooals dat op 19 Septem
ber aan de Tsjecho-Slowaaksche regeering
is voorgelegd, en dat door haar aanvaard
is, handhaven.
Ecu verklaring van den Brit-
schen premier na de rede vsa
Hi tier.
Gisteravond is de volgende verklaring
van den Britschen minister-pi es'd'ent gepu
bliceerd
,Ik heb ae rede van den Duitschen
rijkskanselier gelezen en ik waardeer het
geen bij gc-zega heeft over de pogingen,
die ik gedaan heb om den vrede te red
den.
„Ik kan deze pogingen niet opgeven,
aangezien het: mij ongelooflijk voor
komt, ci-at'd'e Europeescke volken, die
geen oorlog met elkaar willen, in een
bloediaen strijd zouden kunnen wor
den gewikkeld, o\ er een kwestie waar
omtrent reeds in aanzienlijke mate
overeenstemming is bereikt.
Het schijnt, dat de rijkskanselier er
geen vertrouwer in heeft, dat de gedane
beloften zullen worden nagekomen. Deze
beloften werden niet rechtstreeks aan del
Duitsche regeering gedaan, doch in de
eerste instantie aan de Britsche en dó
Fransche regeering."
Uit naam van de Britsche regeering
verklaar ik, dat wij ons moreel ver
plicht achten er op toe te zien, dat dó
beloften eerlijk en volledig worden
nagekomen, en wij zijn bereid er voor
te zorgen, dat zij op dusdanige wijze
met allen redelijken spoed' worden uit
gevoerd, mits de Duitsche regeering
toestemt in een regeling van de voor
waarden der gebiedsoverdracht door
onderhandeling en niet door geweld'.
Ik vertrouw, dat de rijkskanselier
dit voorstel, d'at gedaan wordt ia den-
zelfden geest van vriendschap als
waarin ik in Duitschland' werd' ont
vangen, en dat, indien het aanvaard!
wordt, in overeenstemming zal zijn
met den Duitsclien wensch tot aanslnï»
ling van de Sudeten-Duitschers bij liet'
Duitsche r.j'k, zonder dtat in eenig deel
van Europa bloed wordt vergooten,
niet zal verwerpen,
(Vervolg pagina 2, le Blad).