Bemiddeling van
Italië
EERSTE BLAD.
Woensdag 28 September 1938
Engeland en andere landen treffen
uitgebreide voorzorgsmaatregelen
Nieuwe oproep van
Roosevelt
91ste Jaargang.
De rede van den Britschen minister-president
Ongemotiveerde geruchten over mobilisatie
in Duitschland
Roosevelt wendt zich nogmaals tot Hitier.
Internationale conferentie voorgesteld
Minister Colijn spreekt
hedenavond voor de radio.
Internationale conferentie voorgesteld
Lord Perth bij graaf Ciano
Wilson brengt verslag uit
Geen algemeene mobilisatie in
Duitschland
Duitsche schepen mogen niet
uitvaren
HAVEN).
(HOEK
HAVEN
Postrekening No. 5311.
S9300 f» lijnen)
BUREAU
No. 69300 (3 fijnen).
BUITENLAND
De Minister-president Dr. H.
Colijnzal hedenavond om
half negen over de drie Neder-
landsche zenders een radiorede
houden.
Duitsch luchtafweergeschut
haalt Duitsch vliegtuig neer.
Ueio courant verschijnt dagelijks, uietuit-
lendering van Zon- en feestdagen.
frjja pes kwartaal f 2.- franco pe post
f 2.50. Prijs per week: 15 ets. Aixon-
derlnke nummers 4 ets. Abonnementen
word on dagelijks aangenomen
Advertenties voor het eerstvolgend num
mer moeten vóór elf uur aas het Bureau
berorgd jjn, 's Zaterdags vóór 9 uur.
Een bepaalds plaats van advertentien
wordt niet gewaarborgd.
sou \m
Prijs der Advertentién: van 15 regels f155;
Ua 01Q7Q Iedere regel meer f0.30; m het Zaterdagn ummer
lil|« fclW/O 15 regels fi.80t iedere regel meer f035
Reclames f 0.75 per regel. Incaasokosterö ets.;
postkwritanties 15 ets. Tarieven van advertentiëa
Dij abonnement ztjn aan het Bureau verkrygbaar.
Dagelijks worden tegen vooruitbetaling Klem©
Advertentien opgenomen 1030 tfxa. 15 woor
den, f 0.75 t/m. 25 woorden. Elk woord meer
6 cent tot een maximum van 30 woorden.
's Woensdags: Kleine Ad\ertentientot25woor
den f 035, mits vóór Dinsdagavond 6 uur aan bet
Bureau bezorgd.
's Zaterdags: Kleine Advertentién i 1.00, indien
met vóór Vrijdagavond 6 uur bezorgd.
Onveranderde
Er is no-g geen ontspanning in de internationale verhoudingen. Welis
waar sprak de Britsche minister-pr sident, Neville Chamberlain, gister
avond zeer kalm, doch zijn toon was vastberaden. Hoewel hij verklaar
de^ dat Engeland niet in den oorlog kon gaan voor een klein land, hij
knoopte daar onmiddellijk aan vast, dat Engeland niet zou gedoogen, dat
©enig land de wereld regeert door middel van de vrees voor zijn kracht.
Duitschland behoeft zich niet voor de spiegelen, dat Engeland hier nog
©en mogelijkheid open laat om eventueel niet in te grijpen, want deze
uitspraak is veeleer een veroordeeling van de Duitsche machtspolitiek
in het algemeen. Immers even tevoren had Chamberlain de Duitsche po
litiek onder de huidige omstandigheden onredelijk genoemd.
Er zal wel niemand durven beweren, dat deze Brit niet genoeg ge
daan heeft. Hij heeft alles gedaan wat in zijn vermogen was o'm den
vrede te handhaven. Zelfs heeft hij zich bereid verklaard om voor een
derde maal naar Duitschland te gaan.
Chamberlains rede was eenvoudig, kalm, waardig en op sommige ge
deelten zelfs ontroerend. Het verschil met de rede van Hitler van Maan-
.dag j.l. was opmerkelijk.
Intusschen heeft Engeland de noodige maritieme maatregelen ter voor
bereiding getroffen en ook andere landen zijn verder gegaan niet het ■«-.
men van mobilisatie-maatregëlénT
Het antwoord van Hitler aan Roosevelt was zeer teleurstellend en de
Amerikaansehe president heeft zich ten tweeden male tot den rijkskanse
lier gewend, thans met het voorstel tot een internationale conferentie.
Het woord is dus thans weer a an Berlijn. In spanning wacht de we
reld af wat de volgende stap van Hitier zal zijn. Gisteravond doken plot
seling in de Duitsche hoofdstad geruchten op als zou Hitier bevel -ge
geven hebben tot mobilisatie en indien voor twee uur vanmiddag geen
antwoord van Praag zou zijn ontvangen, de Tsjecho-Slowaaksche gren
zen over te trekken. Van deze geruchten it evenwei geen bevestiging
„itvisgen, zoodat zij gevoeglijk als ongegrond beschouwd kunnen worden
Chamberlain verklaarde, dat hij van
daag m het parlement een verklaring af
zal leggen over de gebeurtenissen, welke
hebben geleid lot den huldigen angsti-
gen en criüeken toestand. Hij voegde
hieraan toe:
„Het was niet mogelijk eerder een
verklaring al te leggen, toen ik heen en
terug over Europa vloog en de toestand
stich ieder uur wijzigde. Doch vandaag is
het voer korten tijd kalm en ik wensch
een paar woorden te zeggen tot de jonge
mannen en vrouwen van Engeland en
Uet 'Britsche rijk, en misschien ook wel
tót anderen.
Eerst moet ik iets zeggen tot hen, die
of wol inj oi mijn vrouw hebben ge
schreven in deze weken, om ons te zeg
gen, dat zij dankbaar waren voor mijn
pogingen en ons him hoop op mijn suc
ces verzekerdea. De meesten van deze
brieven waren afkomstig van vrouwen,
moeders er» zusters vau onze eigen land-
genooten. Doch er waren ook ontelbare
brieven van anderen, behalve uit Fraak-
rük, 'België en Italië, zelfs uit Duitsch
land;. Het was hartverscheurend de groeien
de bezorgdheid, welke hieruit bleek, te
lezen, en ue groote opluchting, wanneer
zij to vroeg dachten, dat het gevaar voor
oorlog geweken was.
Op het oogenblik, zie ik niet wat
Ik mogelijk nog zou kunnen doen
foor bemiddeling."
Met merkbare ontroering vervolgde de
minister-president„hoe verschrikkelijk,hoe
ongelooflijk fantastisch is het, dat wij loop
graven graven en gasmaskers beproeven,
omdat volken in een afgelegen land' twis
ten. Volken, van wie we niets weten.
Het schijnt bijna onmogelijk, dat een
twist, welke in beginsel reeds is bij
gelegd, een reden tot een oorlog zou
worfon. Ik kan begrijpen, waarom de
Tsj-cclnsche regeering zidh niet in staat
achtte de voorwaarden aan le nemen,
welke haar zijn voorgelegd, in het
Duitsche memorandum.
Dc voel evenwel, na mijn besprekingen
met Hilicr, dat, indien slechts tijd werd
gelaten, het mogelijk zou zijn een rege
ling te treffen. Ge weet reeds, dat ik
alles heb gedaan, wat een man kan doen
om dez«n twist bij te leggen.
Na snijn bezoeken aan Duitschland'
voel ik zeer goed' hoe Hitier zich
voelt. Hij moet een voorvechter zijn
van do zaak der Duitschers, aan wier
grieven to au toe niet is tegemoet
gekomen. Hij heeft mij persoonlijk ge
zegd en. hij heeft het herhaald, dat,
wanneer Let vraagstuk der Sudeten
geregeld zat zijn, de teuitoriale eischen
van Duitschland in Europa vervuld
zullen zijn.
Na irhjn eerste bezoek aan Berchtesga-
den deed ik aan de Tsjeeho Slowaaksche
regeering voordellen toekomen, die die
kern gaten van wat hij verlangde en ik
was zeer verrast, bij mijn terugkeer in
Duitschland te vernemen, dat hij er op
stond, dal het gebied', dat hij verlangde,
onmiddellijk aar. hem zou worden over
gedragen en onmiddellijk zou worden be
zet door Duitsche troepen, zonder dat
eerst een regeling werd getroffen voor
de bescherming van de inwoners van dit
gebied1, die geen Duitschers zijn en niet
in het Duitsche rijk willen worden opge
nomen."
„Ifc moet zeg'gen, dat ik deze hou
ding .onredelijk; vindt. Indien de reden
hiervan is, dat Hitier twijfelt aan de
lied.oe.lin gen van de Tsjechische regee
ring in het uitvoeren van de belofte
en het overgeven van het gebied, dan
heb ik aangeboden om uit naam van.
de Britsche regeering de woorden van
de Tsjechische regeering te garandee-
ren en ik ben er zeker van, dat de
waarde van onze belofte nergens wordt
'onderschat. t j
Ik! zal de hoop op een vreedzame regeling
niet opgeven, of mijn pogingen voor den
vrede staken, zoolang hoop bestaat.
Ik! zou niet aarzelen een. derde be
zoek te brengen aan Hiüer, indien ik
zou meenen, dat het iets zou helpen,
doch op het oogenblifc zie ik' niet, wat
ik verder voor nuttigs zou kunnen
doen op den weg van bemiddeling.
Toch zijn er enkele dingen, welke wij
kunnen en moeten doen, thuis. Nog steeds
worden vrijwilligers gevraagd' voor de ver
dediging tegen aanvallen uit de lucht, vjoor
brandweer en politie en de territoriale
eenheden", 1
De minister-president vroeg vervolgens
mannen zoowel als vrouwen hun diensten
aan te bieden.
„Weest niet bevreesd, wanneer gehoort
van mannen, die onder de wapettón zijd
geroepen voor de verdediging tegen lucht
aanvallen .of om de schepen te bemannen.
Dit zijn slechts voorzorgsmaatregelen, wel
ke de regeering in tijden als thans miofet
nemen. Zij beteekenen geenszins, dat wij
beslote.n zijn oorlog té gaan voeren of dat
de -oorlog voor de deur staat. Wij moeten
evenwel sympathie gevoelen voor een klein
land, dat door een grooten, krachtigen buur
staat wordt bedreigd.
We kunnen evenwel niet in alle om
standigheden het geheele Britsdhe .im
perium in. een oorlog storten alleen
voor dit land. Als we moeten strijden,
dan moet het om belangrijker redenen
zijn. Ik ben zelf een man des vredes
in het diepst van rnijn ziel. Het con
flict tusschen mogendheden is voor mij
een nachtmerrie, doch wanneer ik
Overtuigd was, dat eenjg land voorne
mens was om de geheele wereld te
regeeren door de vrees voor zijn
kracht, dan ben ifc van meening, dat
tegenstand moet worden geboden. In
een dergelijke overheersching zou het
leven van volken, die in de vrijheid
gelooven, het leven niet waard zijn.
Oorlog is een vreeselijk ding en we
moieten wel overwegen, voor wij ertoe
overgaan, dat werkelijk groote belangen
•op het spel staan en dat de roep, om alles
te riskeeren in de verdediging, onweer
staanbaar is, nadat ahe'-gevolgen zijn,'over
wogen.
Op het «ogenblik vraag ifc u, wacht zoo
kalm als ge kunt op do gebeurtenissen van
de eerstkomende dagen. Zoolang de oor-
lag nog niet is begonnen is er nog hoop,
dat hij voorkomen zal worden en ge weet,
dat ik tot het laatste «ogenblik voor den
vrede zal werken". i
Duiischo meeningen over Cham
berlains rede. i
In een, voor het buitenland bestemde
verklaring uit Duitsche bron word'l ge
zegd, dat hei te Berlijn verwondering heeft
gewekt, dat Chambc-rlain in zijn rede geen
woord van medelijden voor de „onder
drukte en tf irousoerJe Sudeten-Duitschers'
heeft gevonden, dat hij blijk heeft gegeven
van een ongerechlvaaruigd' optimisme teil
aanzien ran ue bereidheid van Praag het
Sudeten-Duitsche gebied' loyaal over te
dragen. Als Chamberlain werkelijk gelooft,
dat de houding van Praag zoo uitgelegd
moet worden, aldus zegt men, kar men
zich afvragen, waarom hij de Tsjechen
niet uilnoodigi het memorandum te aan
vaarden. Men heeft verder veelvuldig op
gemerkt, dat Chamberlain verklaarde dat
Engeland' met in een oorlog wilde gaan
uit sympathie met ae Tsjechen, maar we
gens een andere ongerustheid', die van
Duitsch standpunt bezien, in het geheel
niet gerechtvaardigd is. Als een dergelijke
ongerechtvaardigde vrees oorsprong van
den oorlog zou zijn, zou men zich de
woorden van Mussolini moeten herinne
ren, volgens welke, indien een oorlog zou
uitbreken, dit om zeer verschillende rede
nen zou zijn
President Roosevelt heeft vanmorgen
opnieuw een beroep gedaan op Hitier
ten gunste van den vrede. Hij stelt
het honden van een internationale con
ferentie voor tot regeling van de ge
schillen in Europa.
In zijn boodschap doet de president een
beroep op Hitier om de onderhandelin
gen tot eiken prijs voort te zetten en stelt
hij het onmiddellijk bijeenkomen voor van
de mogendheden die een direct belang heb
ben bij het Tsjecho-Slowaaksche vraagstuk.
Hij verklaart: „het lot van de wereld van
heden en morgen slaat op het spel".
De huidige onderhandelingen zijn niet
onderbroken. Indien u het zegt, kunnen
zij worden voor! gezet. Indien het noodig is
ze aan te vullen, zou niets in den weg
staan hun doel uit te breiden in een
conferentie van alle landen, welke recht
streeks bij dit conflict betrokken zijn. Deze
ontmoeting zou kunnen gehouden wor
den in een of andere neutrale streek van
Europa. Zij zou gelegenheid geven deze
kwestie en alle daarmee samenhangenèe
kwesties op le lossen in een geest van
reehtvaaidiglieid en billijkheid en, naar
menschelijke berekening, op een meer per
manente wijze. Voortzetting der onderhan
delingen blijft, canr mijn meening, de
eenige methode om het" vraagstuk terstond
op hechte basis op te lossen. Indien u
in. zulk een vreedzame oplossing toestemt,
zullen L onderden miliioenen menschen
over de geheele wereld daar ben ik
van overtuigd erkennen, dat dit gebaar
van u de in de geschiedenis aan de ge
heele monsclihcid verleende diensten over
treft.. Sla mij toe jegens u uitdrukking ie
geven aan mijn nederige meening, dat de
geschieuenis elke man, elke vrouw en
elk kind', waarvan het leven in den drei-
genden oorlog verloren zou gaan, ons allen
verantwoordelijk zou stellen, indien wij
hel geringste beroep, dat gedaan wordt
om zulk een oorlog te vermijden, zouden
verwaurioozen.
Het kabinet heeft zich in hoofdzaak
bezig gehouden met het hestudeeren van
de houding der Vereenig de Staten inge
val van een conflict. Men heeft deze hou
ding bezien in het licht der bestaande
wetgeving, de Johnson-vet en de neutrali-
teitswet. Het is duidelijk, dat de president
de neulraliteitswet eigenlijk niet zal kun
nen negeeren. Niettemin is het boven ei
ken twijfel verheven, gezien de gevoelens
van den president en de meerderheid zij
ner omgeving, dat men alle middelen hoeft
bestudeerd om do democratieën oen zoo
groot mogelijken steun te verleen en.
Hitiers antwoord op Roosevells
eerste telegram.
Het telegrafische antwoord van Hitier
op de eerste nota van Roosevelt, dat gis
teravond in Washington weTd ontvangen
bevatte- niet meer dan herhaling -in
meer diplornatieken vorm van de argumen
tatie, welke Hiller in zijn rede van Maan
dagavond gebezigd hoeft.
Hitier besloot met do verklaring, dat hij
ervan overtuigd is, dat indien president j bij zich voorbehield, de noodige maalrege-
Roosevelt de geheele ontwikkeling van het j len le nemen.
Lord Perth, de Britsche ambassa
deur te Rome, is vanochtend door
graaf Ciano ontvangen.
Volgens een. officieel communiqué heeft
de Britsche ambassadeur den Ita-
liaanschen. minister van buitenlandsche
zaken een belangrijke medede-eling
gedaan van wege de regeering te Lon
den in verband met de dreiging van.
«en Duitsch-Tsjecho Slowaaksch con
flict".
Niets veroorlooft te zeggen dat de
geruchten, welke gisteren in zekere
kringen in omloop waren en volgens
welke men eenlg bcmiddelingsgebaar
van dc zijde van Italië zon kunnen
verwachten, gefundeerd zijn.
Vanochtend namen deze geruchten in
hardnekkigheid ^oe, na de boodschap
van Chamberlain en het nieuwe be
roep van Roosevelt. i
Gezaghebbende kringen weigeren in
deze aangelegenheid eenige verklaring
af te leggen.
Toch zou het bezoek van lord Perth
aan graaf Ciano, waarbij Perth een.
„belangrijke mededeeling deed van wege
de Britsche regeering in verband met
©en dreigend conliict tusschen Duitsch
land en Tsjeeho Slowakije", den leider
der ïtaliaansche regeering er wel toe
kunnen brengen zich eveneens te ver
eenigen met bet initiatief der beide
Engelsche en Amerikaansehe staats
lieden, wier landen ook minder direct
bij de Tsjeeho Slowaaksche kwestie be
lang hebben.
Het is slechts een veronderstelling,
welke evenwel, naar mate de uren
voortschrijden, steeds hardnekkiger
wordt.
Reuter meldt uit Weenen;
Een Duitsch vliegtuig le, toen het
over Weenen vloog, bij vergissing
door het luchtafweergeschut neer-
gehaaid, waarbij de twee Inzitten?
den zwaar gewond werden. Men had
het toestel aangezien voor een
Tsjecho-Slowaaksche machine.
Sudeten vraagstuk bekend zal zijn, hij zal
erkennen, dat Duitschland geduld heeft ge
had' en een oprechten wil tot een vrede
lievende regeling
Niet Duitschland draagt de schuld! van
het Sudeten-Duitsche vraagstuk.
Het lot van de betrokkenen laat een ver
der uitstel niet toe.
De beslissing ligt in de hand van de
Tsjechische regeering.
(w.g.) Adolf Hitler.
Duitschland niet tot con
cessies bereid.
Sir Horace Wiison is tegen zes uur
gisteravond op Downingstreet aangekomen,
waar sir Samuel Horace en Iasirip zich
reeds be\onden.
'Ofschoon geen enkele officieele verkla
ring is gepubliceerd, is dte indruk van
het resultaat van Wilsons missie in «ie
best ingelichte kringen pessimistisch. Dit
pessimisme kwam minder tot uiting in
woorden, dan wo' in den toon van den.
minister-president, toen deze gisteravond
zijn radiorede hield.
De komende dagen worden met bezorgd
heid' tegemoet gezien. Dit sluit niet uit,
dat nog nieuwe pogingen moeten worden
ondernomen en er is aldus Havas
reden om aan te nemen, dat de minister
president zijn collega's in d!e kabinets
zitting heeft medegedeeld, dat nog een
laatste poging bij de Duitsche regeering
zal worden ondernomen.
een Witboek worden
gepubliceerd, dat volledig licht zal wer
pen op de jongste gebeurtenissen er voor
het Britsche volk de verantwoordelijkhe
den zal vaststelten.
Volgens Reuter heeft het rapport, dat
Horace Wilson uit Berlijn heeft mee
gebracht, en dat in d'e gisteravond ge
houden kabinetszitting is bestudeerd,
geen enkele concessie van de Duit
sche regeenng overgebracht.
Desondanks echter stelt het kabinet
zich, naar men meent te weten, op
het standpunt, dat de pogingen voor
een vreedzame oplossing tot het aller
laatste oogenblik snoeten worden voort
gezet.
Uit goede bron wordt bevestigd, dat
Horace Wilson getracht heeft, van Hitier
uitstel te verkrijgen voor de ontruiming der
Sudeten-Duitsche gebieden door de Tsjecho-
Slowaaksche troepen, waartegenover En
geland de garantie zou bieden, dat het Lon
den sche plan nauwkeurig wiordt uitgevoerd.
Gisteren is, zooals gemeld, Chamberlains
afgezant nogmaals door Hitier ontvangen,
die hem te verstaan gaf, dat, indien hij he
denmiddag om 2 uur nog geen bevredigend'
antwoord van Praag zou liebben ontvangen,
Men gelooft, volgens een Iiavas-bericht
uit Berlijn, algemeen, dat Hitier doelde op
de algemeene mobilisatie, waartoe de or
der Maandag, tijdens de rede van den rijks
kanselier verwacht werd, en die zonder
twijfel slechts in verband met Chamber
lains brief is uitgesteld.
In buitenlandsche kringen te Berlijn ge
looft men algemeen, dat Engeland en Frank
rijk nog een allerlaatste poging zullen doen
iom een afbreken der besprekingen met
Berlijn te vermijden, door maatregelen voor
te stellen, waardoor de uitvoering van het
plan tot ontruiming van het Sudeten-Duit
sche gebied zou kunnen worden bespoe
digd.
Geruchten onmiddellijk tegen
gesproken.
Gisteravond werd de toestand in
welingelichte kringen te 'Berlijn ern
stig ingezien. Men meende te weten,
dat, indien de Duitsche regecring he
denmiddag om twee uur nog geen.
gunstig bericht van Praag zou heb
ben ontvangen, algemeene mobilisatie
zou volgen.
Deze geruchten werden echter on
middellijk tegengesproken en tot nu toe
is hieromtrent ook verder niets be
kend geworden.
Bezorgdheid onder het Duit
sche volk.
Gedurende meer dan vijf uur zijn gis
termiddag tot '2 avonds 9 uur gemotori
seerde troepen van alle wapens door Eer
lijk getrokken. De soldaten droegen noch
op den kraag, noch op d'e pet een num
mer. <Ook de nummers van de auto's wa
ren bedekt. De talrijke menigte op de
trottoirs sloeg dit ononderbroken voorbij
trekken der oorlogsmachines zonder geest
drift en zelfs met ongerustheid' gade. On
der d'e bevolking neemt de bezorgdheid
van uur tot uur'toe en de aankondiging
van de rede, die Goebbels morgen in "den
Lustgarten zal houden, op dezelfde plaats
waar ia 1914 een soortgelijke betooging
in tegenwoordigheid van den keizer werd
gehouden, draagt er niet toe bij, deze be
zorgdheid weg te nemen.
Reuter meldt uit Berlijn:
Het verluidt, dat Duitsche reederijen
hun schepen ojodracht hebben gegeven
terug te keeren en niet toestaan, dat
schepen Duitsche havens verlaten.
(Vervolg pagina 2, le Blad).