Us
BANDOENG
TWEEDE BLAD
SOHIE0AMSOHE COURANT
9é
Koele, maar ook kille en vochtige avonden.
Bandoeng wil centrum der regeeringsbureaux
worden.
Kunst en Wetenschap
BINNENLAND
De nieuwe belastingplannen
De nieuwe rijksweg
Moerdijk Princenhage
var oom wis
ffiLDA,
„f
'n
wmuê
Bandoeng is een prettige stad en de
eclüe Randoenger zou geen aanmerking
op de plaats zijner inwoning dulden. Eigen
lijk is er naar zijn opvatting geen andere
stad in lieel Indië, die de vergelijking
met Bandoeng kan doorstaan, alleen reeds
niet vanwege liet koele bergklimaat, donder
aan de beteekenis van dit klimatologische
voordeel iets ai te doen, moeten we toch
even opmerken, (lat de waaide er van
maar betrekkelijk is. Want na de vroege
ochtenduren woruLt 't oolk in Bandoeng flink
warm, zooclat wel niemand er zich aan een
wandeling waagt, zonder directe noodzaak.
Blaar, de avonden zijn koel, inderdaad
en ook 'kil en vochtig. Bandoeng ligt ge
heel omsloten door hergen, als in een
groote kom, gevolg daarvan is, dat de
dampen er lang en laag l*ij d!en grond
blijven liangen. 's Avonds gaan dan ook
alle huizen cliclit en niemand zit er op
zijn platje, wat toch overigens het heil
zame genoegen in Indiü is, na een warmen
dag. Het voordeel van het Bandoeugsche
klimaat is dus betrekkelijk, al willen we
niet ontkennen, dat Banuoeng als woon
stad in menig opziclit de voorkeur verdient
hoven andere plaatsen in Indië, vandaar,
dat er zich veie gepensionneerden vestigen.
Intusschen is het klimaat niet de eeuige fac
tor, welke beslissend is voor de attractie
van een stad; we zijn in Indië immers wel
zóó aan de warmte gewend, en wat leef
wijze en kleeding betreft ,zóó Ojp inge
schoten, dat men moeilijk zou kunnen be
weren, dat Batavia of Soerahaja, of Se-
marang onbewoonbaar zouden zijn, verge
leken met Bandoeng. Dal zou een dwaas
heid in het kwadraat zijn. Natuurlijk is 't
goed recht van Bandoeng zijn klimaat als
reclame-object te gebniiken. Bandoeng kan
er bovendien 2ich op beroepen, twee uit
stekende groote en moderne hotós t© heb
ben, hotel Homan en het Preanger-hotel,
welke de vergelijking met menig hotel in
de groote Nederlandsche steden kunnen
doorstaan. Ook heeft Bandoeng een genoeg-
in ook de B.T.T. dienst is gevestigd. Ook
het groote complex van de Technische
Hoogeschool, in een architectuur, ontleend!
aan den Minangkaubau-stijl (Wèst-Sumatra)
telt mee; het gebouw van het departement
van oorlog is bescheidener van afmetin
gen en uit architectonisch oogpunt onbe
langrijk. Doch, indien er al ooit sprake van
is geweest, Bandoeng tot dien zetel van
het gouvernement te maken niets meer
of minder stelde Bandoeng zich voort
dan hebben crises en malaises daaraan
wel voorgoed1 een einde gemaakt. De mil-
lioenen hiervoor vereischt zijn nergens
meer tie vinden. Daargelaten na, dat tal
van zakelijke en overtuigende argumenten
tegen een overbrenging naar Bandoetng
pleiten; alleen Bandoeng ziet dat niet in.
Met groote volharding en met een onver
klaarbaar optimisme blijft het -stadje, dat
spottender wijs wel eens de „b'ergdessa"
wordt genoemd', altijd nog maar het oog
gericht houden, op die toekomst, welke
nimmer werkelijkheid zal worden. En het
is wel verwonderlijk, dat elke nieuwe bur
gemeester, elk stadsbestuur van nieuwe
samenstelling, dadelijk weer bevangen wordt
door die illusie. Beseft men, dat de kans
op overplaatsing van alle regeeringsbu
reaux verbeken is, dan probeert men bet
met incidenteele 'gevallen. Het departe
ment voor binnenlandsch bestuur, dat zich
te Batavia van Rijswijk tot het Konings
plein uitstrekt en uit een zonderlinge ver
zameling gebouwen en gehuurde woon
huizen bestaat, vereischt noodzakelijk ©eni
ge verbouwing; dadelijk was Bandoeng er
bij om het denkbeeld' te propageeren dit
departement geheel en al over te bren
gen. Er is geen sprake van.
Oneerlijke eoneurrenie.
Curieuser is het volgende geval. To Ba
tavia zijn gevestigd de kantoren der In
dische Pensioenfondsen, die ook al naar
een nieuw en grootér gebouw omzien. Om
de verhuizing naar Bandoeng aantrekkelijk
en financieel mogelijk te maken, kwam de
ljjke sociëteit, gunstig gelegen op een der gemeente Bandoeng met het aanbod van
hoeken van het drukste kruispunt in het i een terrein en bovendien van een bouw
centrum der stad; een sociëteit, welkeJ ontwerp, beiden gratis te leveren, als de
bovendien een reputatie heeft van man
dain amusement te bieden, waaronder men
dan voornamelijk het dans-amusement heeft
te' verstaan. Ook de beidé hotels hebben
hun speciale dansavonden.' Met klimaat
en dans en bovendien -nog mooie omstre
ken zou Bandoeng echter nog g-een stad van
hi/.ondeie beteekenis zijn; de stad heeft
bovendien een tweetal departementen, dat
van oorlog en dat van verkeer en water
staat, verder de geheele P. T. T. dienst
en hoofdbureau en werkplaatsen van de
S. S. Ook is er de Technische Hoogeschool
gevestigd en zijn er enkele wetenschap
pelijke instellingen.
't Is natuurlijk niet mijn bedoeling zoo
iets als een plaatselijke gids voor Bandoeng
te gaan schrijven, maar ik moet deze za
kelijke bizonderheden vermelden, om het
karakter van Bandoeng te kunnen 'typeeren,
als een stad van ambtenaren, officieren en
gepensionneerden. Een vrij eenzijdige sa
menstelling voor een stadsbevolking, zal
men moeten toegeven, zonder aan de be
teekenis van deze groepen der burgerij
iets te kort te doen.
Ook! de middenstand moet ik nog nog
noemen, die 't van de ambtenaren, offi
cieren en gepensionneerden moeten heb
ben. Maar nu vindt men, juist in deze
groepen slechts weinigen, die het geld kun
nen en willen laten rollenambtenaren,
officieren en gepensionneerden zijn veelal
bedachtzame menseden, die wel genoeglijk
uit willen, maar toch altijd hun rekenkunst
hij de hand hebben. Ondeugende uitgaans-
typen vindt men erniet veel onder, al
zijn die natuurlijk ook in Bandoeng. Voor
*i overige leven velen ea" toch wel een
ietsje boven hun stand, zoo ongeveer als
in sommige Haagse he kringen. In een klei
nere stad als Bandoeng valt dat eehter te
meer op, omdat iedereen er zoo wat ieder
een kent Het levenspeil is er dus ©enigs
zins onnatuurlijk opgeschroefd in sommige
kringen. Wat aan het uitgaansleven een ze
kere onnatuurlijke gedwongenheid geeft
Toch is Bandoeng oofc weer groot genoeg,
dat niet iedereen zich er aan behoeft te
storen, en wie er eens tijdelijk verblijft,
ziet 'tmet zeker interesse aan; 'tis een
vermaak op zich zelf. Bandoeng voelt zicih
*n groote Stad, en is dit toch eigenlijk' niet.
Maar het geeft den moed' niet op het eens
te worden, verre van dien. Dit is een his
torie op zich zelf, welke al jaren oud is.
Bandoeng heeft zich namelijk in het hoofd
gehaald, dat het als geen andere stad' ge
schikt i3 centrum te zijn. der regeerings
bureaux, de departementen en wat men
er meer toe kan rekenen, raad van
Ned.-Indië, rekenkamer, enz. enz.
De groote illusie.
Vanwege het klimaat! Dat is het lokken
de argument, waartegen geen enkele andere
overweging stand houdt; volgens Bandoeng
tenminste. Eens, in een hausse-periode,
scheen het alsof die droom werkelijkheid
iJon kunnen worden. Bandoeng dankt er
aan het groote 'en monumentale gebouw
van het departement van V. en W., waar-
Pensioenfondsen maar zoo goed' wilden
zijn naar het bergstadje te koinen. Deze
geste wekte algemeene verontwaardiging,
de architecten en aannemers zagen er ©an
öu eerlijke 'cöncurrenti e "in"" ©ar nnen." vond
een dergelijke houding beneden de vaardig
heid' eener stadsgemeente. Do regeering
gaf te verstaan, dat zij van een dergelijke
hulpvaardigheid' niet was gediend. Het
staat nu wel vast, dat de Pensioenfondsen
te Batavia blijven, waar ze ook thuis-
hooren, alleen reeds voor het geregelde
nauwe contact, dat met het departement
van financiën vereischt is.
Voor de zoovedste maal: Bandoeng.
Doch Bandoeng geeft den moed niet op
en als het gemeentebestuur zelf niet kau
optreden, dan heeft de stad in de ver
schillende vertegenwoordigende colleges
toch altijd wel een gewilligcn woordvoer
der. Het jongste geval is het volgende.
Het gouverneurskan toor, in het oude stad
huisgebouw in de benedenstad te Batavia,
waarin de meeste diensten en bureaux van
de provincie West-Java zijn gevestigd', moet
noodzakelijk worden verbouwd. De zaak
kwam in den provincialen raad' aan de
orde en daar stond zoowaar weer oen
ijverig Bandoenger op, om overplaatsing
van het geheele provinciale bestuursappa
raat naar Bandoeng te bepleitten. Men
moest daarom, alvorens over de verbou
wing te beslissen, eerst nog eens voor
de zooveelste maal! bij de regeering
infotrmeeren, hoe deze er over denkt. De
gouverneur merkte weliswaar op, dat de
regeering nog pas in 1934 zich tegen ©en
verplaatsing van den zetel naar Band'oeing
heeft uitgesproken, doch de Bandoengsche
pleitbezorger liet z^h daardoor niet om
ver praten en kwam met de waarheid' als
een koe, dat we thans in 1938 leven.
Gouverneur Van der Hoek wees er nog
op, dat d'e verbouwing van het gouver
neurskantoor slechts 2%' ton kost- ©n met
verplaatsing naar BandOeng 8-ton-gemoeid
zijn. Tenzij, aldus de gouverneur, de ge
meente Bandoeng grond' en projecten gra
tis aanbiedt. Dit was kennelijk bedoeld als
een spottend grapje, maar men moet ër
zich niet over verbazen, als blijken zou,
dat BandOeng dit voor zoete koek slikt.
Be provinciale raad besloot voor alle zeker
heid toch weer bij dé regeering te gaan
infórmeeren, al staat het afwijzend ant
woord wel vast.
Het nieuwste argument.
Doch Bandoeng geeft 'tniet op, het heeft
alvast weer een nieuw argument Dat vond
men in het gevaar voor luchtaanvallen. In
Bandoeng zouden d« regeeringsbureaux
veel veiliger zitten, dan in Batavia-, Maar
dat valt nog zeer betwijfelen. Bandoeng
heeft reeds het departement van oorlog,
wat zeker een hizondere attractie voor
vijandelijke vliegtuigen zou zijn; terwijl
Batavia, juist voor de kostbare regeerings-
stukken, gezwegen van de ambtenaren zelf,
in het Hertogspark' een grooten vluehtk'eMer
krijgt, tegenover de gebouwen van den
Z. K. H. Prins Bernhard zal enkele lessen aan de Heogere
Krijgsschool in Den Haag gaan volgen, in verband waarmede
Hij gisteren de openingsbijeenkomst van den cursus bijwoonde. De
directeur der Hoogere Krijgsschool, schout-bij-nacht O, E. L.
Hclfrich, begroet den Prins.
Nacht en dag wordt het opruimingswerk van het door den
eatastrophalen brand vernielde warenhuis te Marseille voortge
zet. Het werk in den nacht.
vreezen dan ook, dat dit allernieuwste
argument Bandoeng niet zal haten. Het
vraagstuk van verplaatsing der regeerings
bureaux heeft geen enkel actueel belang,
toch wil ik er hier nog wel iets van 'zeg
gen. Het verdient om verschillende rede
nen allerminst aanbeveling een speciale
ambtenarenstad te stichten, wat van de
Bandoengsche verlangens het gevolg zou
zijn. 'tls misschien niet algemeen bekend
en daarom wil ik er -hier op wijzen, dot
Australië een waarschuwend voothceld geeft
in de slad Canberra, als ambtenarenstad
speciaal gebouwd. Toen is gebleken, wat
trouwens wel te voorzien ware geweest,
dat de ambtenaren zelf er allerminst op
gesteld zijn in één stad hijeen gebracht
te worden. Men kent hier dergelijk© ge
vallen in het klein, ook in het particuliere
In een wijk, waar voornamelijk collega's
wonen, gevoelt niemand zaeh senang; men
-wil buiten kantooruren wel eens in een
andere - omgeving zijn, hoe goed aok de
onderlinge verstandhouding is. Bovendien
heeft ook in economisch opzicht een amb
tenarenstad liet nadeel van haar eenzijdig
heid; al ziet de Bandoengsche middenstand
dit blijkbaar niet in. De geldcirculatie is
onder een ambtenaars bevolking officie
ren inbegrepen geringer, dan in een slau',
waar handel, financiën en scheepvaart ook
hun contingent voor de bevolking leveren.
Omgekeerd heeft ook een eenzijdige samen
stelling der stadsbevolking, gebaseerd op
handel, scheepvaart en cultures haiar be
zwaren. Soerahaja levert hier een typisch
voorbeeld van, waar het conjunetuufbeeld
der stad vooral voor den middenstand
met de ups en downs van cultures, han
del en scheepvaart wisselt, terwijl Batavia
met zijn zoo veel grootere sehakeering in
de bevolkingssamenstelling een veel gelijk
matiger beeld vertoont. Alleenis Ba
tavia een der duurste woonsteden, maar
dat is een heel andere historie.
BATAVUS.
De Liberale Staatspartij hield gisteren in
groftten demonstratie-avond. Een foto
het Concertgebouw te Amsterdam een
tijdens de rede van mr. G. A. Boon.
Botterdamsch PMlharmoniseh Orkest.
Op het Zaterdagmiddagconcert van
November a.s. in de Doelen te Rotterdam
zal door het Rotterdamsch Philhatmonisch
Orkest onder leiding van Karl Friderieh
worden uitgevoerd' de vierde symphonic
van Bruckner in de oorspronkelijke versie.
Na de pauze zal worden ten gehoore ge
bracht d'e Ouverture Kathchen von Heil
bron van Pfitzner, terwijl de solist van
den middag, de heer Hellmutch Kötsdher
ten gehoore zal brengen het Celloconcert
van Bocckerini,
Geen emigratie naar Zuid Afrika»
Nog steeds ontvangt de Nederland'Steh
Zuiü-Afrikaansche Tereenigimg Jal Van aan
vragen van Nederlanders, die in Zuid'-
Afrika werk willen zoeken. Zij moet al
die aanvragen met enkel© uitzonderin
gen afwijzen, waf veel moeite en kos
ten veroorzaakt.
Zij maakt daarom nogmaals bekend,
dat de immigratie-keurraad in Pretoria
geen „permittee" aan werkzoekenden, ver
strekt en dat het dus doelloos is een
„permitt" aan te Vragen.
Op verpleegsters, wegenbouwers, civiel-
ingemeurs, studeerenden en renteniers is
het bovenstaande niet van toepassing, al
wordt niet gegarandeerd dat in al die
gevallen een permitt" wordt verstrekt.
DEB
Volksraad en den Raad van Ned.-hidië. We Donderdag 3 November 1938. No. 32009.
Verlaging of afschaffing van
heffingen op eerste levensbe
hoeften, zooals zout, thee en
vleesch, en van benzine.
In verband' met het feit, dat in een
gedeelte van de oplaag van gisteren in
het artikel betreffende de nieuwe belas
tingplannen een tweetal alinea's verwis
seld zijn, herplaatsen wij thans dat ge
deelte.
De regeering is van meening, dat de
nieuwe belaslingvcrzwaring in ernstige mate
op het volk zal drukken, maar dat toch
het algemeen 'welvaartspeil in Nederland
van dien aard is, dat zij kan worden
gedragen.
Onder de maatregelen, welke genomen
zullen worden om ta zwaren belastingdruk
te voorkomen, noemt de regeering behalve
d'e reeds .aangekondigde:
Afschaffing van den ges!achtaccgn%
gepaard gaande met verhooging van
omzetbelasting van de artike'en waar
op die accijns drmet van 4 op 6 pet.;
vrijstelling van omzetbelasting van
varkensvleesch, paardenvleesch, e.d1.;
afschaffing van den zoutaccrjns;
verlaging van de omzetbelasting op
thee en benzine,
herziening van dm grondslag dienst
boden in de personeel© belasting in
dien zin, dat een dienstbode steeds
vrij zal zijn, en verlaging van dé ta
rieven;
verlaging van den druk van de per
soneel© belasting op motorrijtuigen.
Naar aanleiding van. een in het voor-
loopig verslag gemaakte opmerking, dat
de belastingdruk sedert het intreden van
de crisis met ongeveer f200 millïoen is
gestegen," zij er op gewezen, dat naast het
feit van de belastingverhoogingen staat
de mindere op'rrengs; van andere belastin
gen en dat het totaal-bedrag aan belastin
gen, dat op de bevolking drukt, verge
leken met 1929, afgezien van de crisis-
heffingen, niet hooger Is geworden.
De heer Petrus Blumberger verlaat het
ministerie van koloniën.
De heer J. Th. Petrus Blumberger, oud-
Ned.-Indisch bestuursambtenaar, hoofd der
afdeeling kabinet van het ministerie van
koloniën, is op zijn verzoek, met ingang
van 1 Januari 1939, hij ministerieele be
schikking eervol ontheven van ziju tijde
lijke tewerkstelling bij1 het departement,
onder dankbetuiging voor do velo door
hem gedurende een reeks van jaren hij
dat departement bewezen diensten.
Aanbesteding.
Op 30 November a.s., zoo schrijft ons
de A.N.W.B., zal door den Rijkswaterstaat
te 's-Hertogenbosch worden aanbesteed
liet maken van de aardebaan van een ge
deelte van den Rijksweg MoerdijkPrin
cenhage, vanaf het punt waar de bestaan
de weg MoerdijkBreda aansluit aan den
toegangsweg naar de Moerdijkbrug (bij den
Bredaschedijk) tot Mastland.
Dit wegvak, ter lengte van ruim 8 k.m.j
zal worden aangelegd ten Westen en op
korten afstand van de spoorlijn Lage Zwa-
luweBreda en daarmede parallel loopen.
Het overige gedeelte van dezen weg is
ontworpen met een ombuiging in Zui
delijke en daarna in Zuidoostelijke rich
ting om vervolgens ten Zuiden van Prin
cenhage aan te sluiten aan den Rijksweg
via Zundert naar Antwerpen.
De weg zal mettertijd het autosnelweg-
profiel krijgen met twee afzonderlijke, door
een middenberm gescheiden rijbanen. Voor-
loopig wordt hiervan echter slechts één
baan aangelegd.
TL MAKLN WL6
0NTWRPLN WLi
ZLVLNBJtöCK
'IMVJOUt
MAST LAN.
