STILLE NO, 9
I
1
3
i
1
WmëSs
M1
ftSSl
h
I
Kunst en eeredienst op Bali
tweede blad der schiedamsche courant
CHARLES
FLANDERS
m
M
Vrijdag 13 December 1940
Een reis door het eiland van wondere schoonheid
en kunstzin. Offeranden en mythische dansen.
i.
ilijtt gedachten gaan terug naar een land van zon en van welbehagen,
naar Bali, wan men dooi de mildheid! dor natuur, aardsclie boslommcringen
erge tea kan en waar verdriet een zach teren yorrn aanneemt, omdat er
•ecu sfeer van zust en vrede van uitgzat 1
Er/ijn Eurepenmen, die dit eiland hei draalde rnalen bezoeken en er nooit
genoeg van krijgen; het fascineert hen, Sommigen blijven er vo-oigoed ert zijn
er gelukkig en tevreden.
liet ib heel vroeg in den moigen; de zon
18 ternauwernood opgekomen, en van af
liet dek van de K.P.M. boot, die ons
's nachts \an Soembaja naai' Bah bracht
over een spiegelgladde zee, zien wij het
eiland liggen -in den puiperen gleed van
liet ochtendgloren,
liet schip blijft op de roede liggen, en
van de kust af worden er eemge prauwen
heen geroeid. Zij komen de toeristen ha
len, maar brengen ook gasten aan boord,
vv.uit op dit, .voor ons Westerlingen zeer
ongewone uur, houdt een pas benoemd
hoofdambtenaar, die met deze boot ver
der zal leizen naar do plaats zijner bestem
ming, receptie en de Euiopoescho ambte
naren \an Bali komen hem en zijn vrouw
in vroohjke stemming en fleurige kleedij,
hun opwachting maken.
Nauwelijks zijn zij den sehoepsladder op
geklommen, of onze bagage wordt aan een
prauw toevertrouwd; wij volgen on dalen
den smalien scheepsladder af om op onze
bcurl plaats to nemen In een der met
blauw en wit l.ekleede K.P.M. sloepen,
Het is heerlijk friscli op liet water; een
mantel over de dunne kleeding is met over
bodig.
Als wij aan den wal gekomen zijn, in
het havenplaatsje Boelélóng, stam auto's
te wachten en een Baiineescho leider
treedt naar voren en begroot ons.
Deze jonge man, Gusti Simloe gelieoten
(Gust! is een adellijke titel cp Bali) spreekt
xiitstekend Nederlandseh en kenmoikt zich
door innemend utterhjk en goede manie
ren, zijn opleiding- voor Balmecsch gids
ontving hrj in Batavia.
Door de nauwe, onbeteekenende straat
jes begint de tocht en na vijf minuten be
reiken we reeds de eerste poeiah of tem
pel in het land der duizend tempels. Dn.
oponthoud is heel kort; we gaan ook nof
oen kleine toko binnen, waar een vrouwtje
weeft en mannen figuren in zilveren vooi
werpen slaan. Het vrouwtje toont de schH
teiendste doeken; een jong meisje uit ons
gezelschap slaat zij een sarong om en
hangt er met goud on zilver doorstikte
lappen tegen aan, waarvan de kleuren
combinatie een weldaad voor het oog is.
haar de tijd dringt, want Gush Smdoe
Wil in ieder geval vóór 10 uur Kmtamani
bereiken, 1500 meter hoog gelegen.
De weg stijgt.
De weg strekt zich uit door een vrucht
hars vlakte; wij bereiken de hoofdplaats:
Singaradja en rijden voorbij de, door de
tropische zonnestralen fel beschenen wo
ning, van den resident van Bah en Lombok.
Ito lucht trilt van de hitte; langzaam stijgt
de weg, wij naderen bet gebergte, dat
voor ons verrijst.
Allengs wordt het landschap grootscher;
de sawah's glinsteren tegen den bergwand;
slechts de Balinees legt ze zóö kunstzin
nig aan. We rijden door koffietuinen, door
hossclien en langs rotspartijen en genie
ten van prachtige vergezichten. Soms ver
sperren groepen Balineesche koeien den
weg. Zij zien er goed verzorgd uit; het
zijn dan ook heilige dieren en geen Bali
nees zal haar vleesch eten. Zij worden
echter bi; groote kudden uitgevoerd en
dienen dan voor de consumptie o.a. op
Java.
Het berglandscliap wordt indrukwekken
der; mijn mantel doet goedo dienst, en
Gusti Smdoe vertelt, dat we dicht bij Kin-
tamani zijn en nog juist op tijd om den
machtigen Batoer (1700 M. hoog) te aan
schouwen, voor de top schuil gaat in do
wolken,
In 1917 en '25 zijn hier nog uitbarstingen
geweest. Rechts onder aan den Batoer
ligt het lavameer Tjiramaloendoeng, dat
onmetelijk diep moot zijn. Er heen te gaan,
daar valt niet over te denken. Er is storm
op til; we dalen vlug af naar de naast-
hijnjnde kampong, waar mannen hun 'ge
liefde lianen slroelen, om zo vervolgens
legen elkaar op te hitsen, in de hoop, dat
do vreemdelingen belang zullen stellen in
Balineesch landschap.
een hanengevecht. Icings den weg staan
hooge bamboe kooien, waai ra de haien
letterlijk m het zonnetje gezet wot don; de
Balinees koestert den liaan a's zn kind.
We maken r.og even oen gevecht mee,
doch de wreede spoeltjes, die aan de poo
len beboeren te worden vastgemaakt en
die de Balinees in een bamboekokertje bij
zich draagt, worden gelukkig niet gebruikt.
Deze wreedheid is door het gouvernement
verboden; toch zijn er in het geheim nog
heel wat hanengevechten, waarbij giof
wordt gewed.
Boos weer.
Do lucht wordt dreigend, windvlagen
kondigen het booze weer aan. Wij spoe
den ons terug naar het hotel of passan-
gralian, gevolgd door vrouwen en meisjes,
die on% sieraden willen verkoop-en en on
der do band nog aardig wat aan ons kwijt
raken, dan spoeden ook zij zich teiug
voor '-t naderend noodweer.
Kaïvvelijks zijn we in de passangrahan,
of de storm giert en felle regen slaat tegen
de ruiten. De lucht is als lood; van den
Batoer is niets meer te zien. 't Is ineens
huiveringwekkend koud; riliend en bevond
slaan we dankbaar de vierkante wollen de
kentjes om, die 't hotel ons verschaft.
Het lijkt p'otscling we! Sibene. Gelukkig
is de lunch gereed en verwarmt ons, zoo
dat we vol moed weer instappen om den
tocht naar de Zuidkust te vervolgen; de
zeiltjes van de wagens dicht; onze dekens
om de schouders. De zeiltjes flapperen in
den wind. Voorzichtig daalt de auto over
den totaal verregenden weg. Mist belem
mert hot zicht jammer genoeg De chauf-
feuis ujden voorzichtig, zij kennen den
weg op een prik. En o wonder! na het
nemen van een scherpen bocht is als bij
fooverslag de mist verdwenen, de storm
bedaard en warme lucht stroomt ons te
gemoet. Vlug worden de zeiltjes opgerold
en in dankbare verrukking nemen w'e een
schitterend schouwspel in ons op.
Door de felle middagzorn beschenen,
ligt in de diepte do wazigo laagvlakte,
do Zuidkust van Bali en do eindeloozci
blauwe zee blinkt in zilveren licht.
Do oveTgang is zóö groot en do aan
blik zóó overweldigend mooi, dat wij, die
schoonheid, in stille aanbidding ge
noten, nimmer zullen vergeten.
We rijden nu door lange lanen, aan beide
zijden van de wegen zijn muren, meestal
s?9- '4
in do kleuren dcr: Golen, dat is do drio-
eemheidChva, Brahma eu Wisnoe-, ge
verfd: rood, wit en zwart Achter dio mu
ren bouwen da Balinoezen hun woningen
en huistempels. Een veelal kunstig bo-
ueitto pooit is de ingang van het erf.
Achter die poort isjocn muiutje, ook fraai
gebéeMliouwd. De bowoner moet om dit
muurtje heen om' zijn erf te betreden;
hij gelooft, dat boozo geesten slechts in
recht© lijn de woning kunnen bereiken.
Dö chauffeur rijdt voorzichtig; honden
en varkens liggen 'lui op den weg; kake
lende kippen komen om do haverklap ver
schrikt op hooge pooten aangerend, en
do Balinees spaart de dieren graag. Do
wegen zijn vorsïcid met eindeloos lange
bari.boepalen; hun top buigt zwaar inboog
vorm door d© vele versteisolen, die er
aan bengelen, vervaal cl ïgd van lontaiblad.
Dit ter cere van de Goden en de zielen
der afgestorvenen. Het is feest in do dor
pen; ook aan de huispoorten hangen kun
stig gesneden vooiwerpen, om de Goden
gunstig te stemmen. Do geesten der afge
stammen brengen oen tiental dagen door
te midden der bloedverwanten en iedeio
Balinees ontvangt ben feestelijk.
Vrouwen offeren.
Wij pas se wen lange njeri vrouwen, liet
lovonlijf naakt, het baar aan één kant
afhangend in ©en kunstige wrong of lus.
De bronzen huid glanst; do schouders zijn
prachtig gevormd. Op het hoofd dragon zij
haar offerandes naar den tempel, die vaak
uren ver verwijderd is. Op groote beschil
derde houten vruchtenschalen, kunstig hoog
beladen met koeken in allerlei kleur en
vorm, zwarte rijsttaarten, gele maiskoeken,
afgewisseld door prachtige vruchten, wordt
deze last zeer zwaar, maar 'onvermoeid en
sierlijk vei volgen zij liaar weg naar den
tempel, waarin de .God woont, waaraan zij
speciaal haar gaven wijden willen, bergen
beklimmend en moeizaam dalend. Die vrou
wen van vorslelijken bloede hebben gou
den bloemen als hoofdtooi, oen dienaar
beschermt ze meteen pajong aan zeer
lange steel tegen de gloeiende zonnehitte;
baar dienstwangd vo-lgt met do zware
vracht.
Veto tempels rijden wij voorbij. In ,do
komende dagen zuiden wij do allermooist©
bewonderen. Nu ontbreekt de trjd, want
de Passar, de havenplaats aan de Zuid
kust, is voor dezen dag ons einddoel. Onr
vijf uur 's middags komen we er aan. In
het Bahhotel vinden wij het gewensoht©
comfort, spoedig ben ik geïnstalleerd in
mijn ruime kamer eu na oen verfnsschend
bad, maak is bot mij gemakkelijk in mijn
voor-gal ei ij t je, dat uitziet op een binnen
tuin, en tracht de ontelbare indrukken
van dezen dag in mijn brein lo verwerken.
Na het diner in de koele eetzaal van het
hotel, heeft op het groote grasveld een
cl ii n svoors teil rng plaats.
De danser,
I Maria, Bali's beroemdste danser, be
geleid door de mooiste gamelang geng vn
het eiland, zal in dezen tropischon nacht
voor ons dansen. liet scherpe getjilp van
de duizenden krekels overstemt nog elk an
der geluid, tot do rijk uitgedoste Balinoe
zen hun prachtig gebeeldhouwde instru
menten gaan bespelen. Fascmeerend klinkt
do muziek te midden der doodstille natuur.
Een hunner improviseert; tie anderen be-
I Maria, beroemd danser.
Vrouwen met offeranden.
(Drie foto's van de schrijfster).
geleiden hem, I Maria verschijnt; hij zweeft
naar voren in zijn sleepend gewaad. Met
wonderlijk starende oogen, wiegt zijn hoo-fd
als pen bloem op een stengel, met klein©,
schokkende bewegingen. Het lichaam gaat
lang/aam op en neer; armen en vingers zijn
steeds in actie. Lenig on soepel, van groo
te schoonheid is iedere beweging. In hur-
kondo houding verplaatst hij zich; het geeft
den indruk, dat hij glijdt. Dan licht hij
zich op; bot sleepend gewaad doet hem
langer schijnen. Glimlachend, met bezield
gelaat danst liij, terwijl de begeleiders zijn'
gedachten volgen. De omgeving, de groot-
scho stilte der natuur maakten dezen avond
mede tot een onvergetelijke.
Dien naclit genieten wij een welverdien
de rust. Een lokkè bracht een gerroedelijkel
sfeer aan mijn slaapvertrek. Ik antwoordde
op zijn vriendelijke ïorp; tokkè-tokkè, di©
schijnbaar van 't dak af tot mij kwam.
Een tokkè voorspelt geluk; ik ging dus on
bezorgd slapen. C. B-
(Slot volgt).
s pgrt
Schaken
De match dr. Euwe - Kramer
Euwe wint de vijfde partij.
Dr Euwe is er in gjpslaagrl door ue vijfde
partij, c!i© gisteren té Steenwijk gespeeld
werd, te wam en, wederom do leiding te
nemen m den tweekamp mot Kramei Euwe
speelde zeer sterk op den aanval Er ont
wikkelde zien een Spaansche partij, welke
reeds op den lödenLzet oen stelling te
zien gaf, die, voor -Euwe zeer voordeelig
De kourrigwteugelvan Kramer werd
voortdurend onder vuur genomen eu de
Fries rr.oest lerseheidene dwangzetten
deren Weliswaar gelukte de verdediging
aardig, maar de moeilijkheden waren toch
zoo groot, "dat dr Euwe na 25 zetten do
partij gewonnen luid..
De sland re hierdoor: dr. Euwe 3pun
ten, Kramer punten.
Het ver'ocn van de "partij was als volgt;
Wit dr. Euwe
1. e 2o-l
2 Pal—fS
3 Lf 1—bö
4 Lböa4
5 oo
G La4s'o6
7 d2d3
8, liS—h3
9. Bdtyf3
10 PM—<12
11. Pd2—c4
12. Df3-g3
13. Dg-g4
14. Pc4e3
15. Dg4— g5
16 Dafi-g3
17. D«313
18. Fe315
19. d3—d4
20 Lclvfl
21. g2—g4
22 c4eó
25. d4d5
Zwart: Kramer.
e7fö
Pb8—c6
a7a6
Pg8—fo
Lf8—c7
d7XcG
Lc8—g4
Lg4 X f3
oo
PfG—1!7
b7—bG
Le7—clG
Dd8-e7
Pd7f6
h7 liG
PfG—hÖ
Pli5—f4
De?fG
g7g5
eSXfl
DfGeG
LdG—e7
Ta8-e8
hG—li5
Lc7—dS
Zwart geeft op
Voetbal
N.V.B.
Het programma der lager»
klassen voor a.s. Zondag.
4e klasse F.
Satiunuo—Wit Rood Wit, D.L.Y.S.Flo
rissant
le klasse G.
Aeolus —Tiansvaha, S M.V.Schiedam,
CbarloisOud Beijerland, Siod—D.J.S, 1.'
0.\.—riakkee.
Peserve le klasse.
Herrnes-D V.S 2-S.V.V. 2, ADO. 2—
D.H.C. 2, Quick 2—Sparta 2, Feijenoord
2—Excelsior 2, "Xerxes 2—V.U.C. 2.
Reserve 2e klasse B
S.V.V 3—WD L. 2, Overmaas 3— A D 0.
'3, Nepfuuu' 2—Sparta 3, Fortuna 2—
Hermes D.V.S 3, Feijenoord 3K B.S. 2
Reserve 3e klasse D.
DH.C. 4^eijenoord 4, Hoek van Hol
land 2—D.H.S. 2, Neptunus 4S.V.V. 4,
D.IIL 2-rde Kollandiaan 2, The Rising
2V.F.C. 3
fteseive 3e klasse E.
V.F.C 2— Foituna 3, Hermes-D.V.S 4—
D.DC. 2, C.V.V 3—Hoek v. Holland 3.
Reserve 3e klasse F.
ED.S 2—Ohveo 2, Florissant 2-Siod 2,
P.S.V. Pre toria 2—D.C V 2, Excelsior 2
1920—U.S.C. 2, Transvalia 2—S.M.V. 2.
De andere eerste klassers'.
Afaeeling III.
a leningenA.G O.V.V., Hengelo-NEC,
EnscliedcHeracles, QuickEnschcdesehe
Boys, Go AheadTubaniia.
Af deeling [V.
N.A.C.!\.0 AD LONGA—Wil'om II,
LimburgiaHelmond, M V. V.Juliana,
Eindhoven--P.S.V., B.V.V —Roermond.
Afdeel ing V.
Achilles—II S.C., Leeuwarden—Sneek,
W.V.V.—Ba Quick, GVAV—Velocilas, Hee-
renveenVeen nam.
Een wijziging
De wedstrijd D. C. L.Excelsior 1920 is
omgezet in Excelsior 1920—D. C. L.
S. V. V.—Gouda.
Zondag krijgt S V.V, Gouda op bezoek,
[n don uitwedstrijd hebben de Biosclnand-
bew oners slechts een gelijk spel kunnen
behalen. Wiilen de Rood Groenen bun klei
ne kans behouden, dan zal hot zaak zijn.
Zondag van Gouda te winnen.
Het elftal is als volgt samengesteld:
Ravens, doel.
Bokhorst en Sonnoield, achter.
Gosens, Bruyn, en Paulus, midden.
Van Dongen, Bouman, Scliruinpf, Romeyu
en van Bochove, voor.
liet 2o elftal speelt om 2 uur aalt do
Damlaan tegen haar stadgenoot© Hermos-
D.V.S., zoodat hier een spannend© wedstrijd
te wachten is.
Hot 3o speelt thuis tegen V. D. li. (2, pm
half elf.
D. H. S.
Zondag krijgt D. II. S. bezoek van V,
F. C. uit Vlaardingen. Dat het weer 51
voor V. F. C. zal worden betwijfelen we.
Een kleine overwinning van D.H.S. is niet
onmogelijk. Aan spanning zal liet ook niet
ontbreken, daar V.F.C. de 2o en D.H.S,
de 4e plaats bezet.
Do overige e flallen spelen: Hoek' van
Holland 2—D.H.S V.F.C 5—Dl II S|. 4, 10
uur; D.H.S. 5—D R Z 3, 10 uur.
Dammen
Damclub „Schiedam",
In het Volkskoffiehuis werden Woens
dag de volgende wedslrijdparüjen gespeeld:
J. de Wilde—L. Schuitman 20
D. SpekJ. v. Tilborg 2—0
AI. VeldtP. v. Noordennen 20
AI. den RoutingB. Zonneveld 2—0
A. Struik—J. Leenders afgebr.
J. v. Leeuwen—J. P. v, d. Watering
afgebr.
ALEXANDER
RAYMOND
61
'i
«1?.
+-:-v
-*< -g?
cl"? f
23. Df3XcG
24. Dr6vzc7
GESCHREVEN DOOR
TEEKENINGEN VAN
ALS WE HET MEISJE VRIJ
LATEN, KliUQEN WE
BILLY TERUG MAAR RA
KEN MARTIN KWIJT
400 DUS EEN KEUZE XUSSCHEN DEN
JONGEN EN MOLLY. MARTIN SPEELT
HOOG SPEL
JA ER IS IRIS NV Al WE JE VER.
TELLEN MOETEN
DAAR KOMT ZE. DE BESLISSING 13
AAN HAAR
MAAR JE
MOET BILLY
TERUG ZIEN TE
KRIJGEN ZB ZUL.
LEN HEM AN
DER3 DOUDEN
NIEUWS
VAN BILLY?
HOE MOET
MET D0RA?
ZWARIE
MARTINS
V0URS1KL
OM
DE
UEVAN
GENK
TE
HUILKN
WORDT
A.AN
811LLB
No 0
OVER*
GEBKACHJ
MO S t- In
P iWé, Xui| ToMfW Vn*ctu Iftt Wond rifhu
