HET DEVOTIE- EN BIDPRENTJE
OORLOGSKERSTMIS TE BERLIJN
Velen moeten den „Heiligenabend" ver van huis vieren
Werp geen „scherp" tusschen
de aardappelschillen
Hun beieekenis en ontwikkeling
a mLmJLMiflCi
Vrijdag 24 December 1943
SCKfëDAMSCHE COURANT
Een reisvergunning vereischt
Als de adventskrans was
opgehangen
De Kerstmarkt te Berlijn
Kerstnacht in de-vuurlinie
Uitreiking dr. Goetlev/aagen-prijs
Kleine menu's in restaurants
fag 2
De brandweer wordt onderdeel
van de politie
Drie dooden tengevolge van
ontploffing van een projectiel
Rijkshoreca opgeheven
VLAAKDIMGEM
Het gedachtenis- of bidprentje
SEU'W
Bijkantoor N.V.D.
Godsriienstiga samenkomsten
Zondagsdienst dokiers en apothekers
Kist op wieion
BURGERLIJKE STAND
AGENDA
Capitoi
Kort binneniandsch nieuws
(Van onzen Berlijnscheu correspondent}.
Berlijn bereidt zich cour op de vie
ring van Kerstmis, het vijfde Kerst
feest sindshet uitbreken van den oor
log. Er ligt iets onzegbaars treurigs
in het woord „Kriegsweiknachtén".
Kerstmis is in heel Duitschland steeds
het familiefeest bij uitnemendheid ge
weest. Op „Heiligenabend", den voor
avond van Kerstmis, wanneer de eigen
lijke' viering plaats vond, slotendo
winkels reeds vroeg in den middag.
Na vier uur zag men vrijwel, geen
sterveling meer op straat. Uiterlijk om
zes uur waren alle cafó'9 en restau
rants, schouwburgen en bioscopen ge
sloten. Sommige groole restauranis ga-
ven een diner met muziek en dans
voor do „eenzamen". Weken van tevo
ren moest men zijn tafeltje bestol-
.ren moest men zijn tafeltje bestellen,
omdat er maar heel weinig van derge
lijke „Junggesellcn-weihnaehtsteier" wa
ren. En degenen, die er in arren moedo
naar toe gingen, werden door nie
mand benijd, al zag het menu er
nog zoo aantrekkelijk uit. al was de wijn
nog zoo goed en speelde er nog zoo'n
uitstekende kapel. Want op den voor
avond van Kerstmis hehoordo men in
den vertrouwden familiekring te zijn.
Jongens, die carrière hoopten te maken
in de groole stad, jonge meisjes, dio
haar ouderlijke huis hadden verlaten om
elders een zelfstandig beslaan op te
bouwen, telden htm laatste geld na aan
oen spoorwegloket om naar buis te
kunnen gaan. Jonggehuwden spaarden
desnoods een boel jaar lang om do
Kerstdagen in do ouderlijko woning
door te kunnen brengen.
Het vijfde oorlogs-Kcrslfeest ziet er
■boel anders uit. Het is in do cersto
plaats een feest van ernstigo bezinning
en in veto gevallen van droe-vo her
innering. Er is practisch geon Duitsch
gozin, waar niet een of moer plaatsen
aan den fcestdisch leegstaan. Do ra
dio zal weer met behulp van tien
duizenden meters telefoondraad een ver
binding tot stand brengen mot de meest
afgelegen deelcn van het front. Deze
uitzendingen, waarbij do stemmen van
honderden Duitsche soldaden aan alle
fronten en van vrouwen on moeders
van soldaten uit alle Duitsche sloden
weerklinken, hebben steeds een groot
succes gehad, maai- natuurlijk kunnen
die bonderden blijde stemmen die mil-
lioeneai leege plaatsen niet vullen.
- De drastische beperking van het
spoorwegverkeer, waartoe de oorlog
dwingt, maakt het uiteraard onmogelijk
ieder, die gaamo met Kerstmis op rei9
•zou willen gaan zonder meer te ver
voeren. Sinds oenige jaren reeds past
men in Duitschland de methode toe,
dat men in tijden van grooto drukte
bij de spoorwegen Kerstmis, Pa-
scbeo, zomervacanties „Zulassunga-
k ar ten" uitgeeft, waarop nauwkeurig
slaat aangegeven, op welken dag en
met welken trein men. mag reizen. Deze
kaarten worden gratis verstrekt, maar
zijn absoluut noodzakelijk, omdat men
in do voorgeschreven periode zonder
zoo'n kaart geon trefu betreden mag,
onverschillig of men in het bezit van
een spoorkaartje' is of niet. De direc
tie der spoorwegen kon op die manier
don stroom van reizigers rogeten, daar
natuurlijk niet meer „Zulassungskarteu"
worden uitgereikt dan er plaatsen be
schikbaar waren. In de praktijk vol
deed dit systeem echter niet heelemaal.
Wie immers in do gelegenheid was
een halven dag in do rij te staan
Voor een station of een reisbureau,
kreeg zonder meer zoo'n kaart, terwijl
degene, die daar geon tijd voor had,
thuis moest blijven, ook al kon hij
moreel nog zooveel recht op een reis
doen gelden. Daarom heeft mon dit
maal zijn toevlucht genoraan tot an
dere maatregelen. Degene, 'die zich
meer dan 10Ó kilometer van zijn woon
plaats wil verwijderen en daartoe vol
gens de desbetreffende bepalingen het
recht heeft, moet zich naar het politie
bureau begeven, waar hem, mits hij
kan aantoonen, dat hij er recht op
heeft, een reisvergunning wordt ver
strekt. Men hoopt hiermed v iral le
bereiken, dat allo arbcide: oe mo
menteel door de gevaren au ilo lucht
gedoemd zijn alleen te leven, hun naar
elders geëvacueerde vrouwen kunnen
bezoeken.
Helaas is het niet mogelijk gebleken,
ook de geëvacueerde kinderen bet Kerst
feest bij hun ouders te laten vieren.
Het bleek n.L niet doenlijk de mil-
iioeneo kinderen, die uit Rijnland en
Rutogebied, uit Noordwest- en Zuidwest-
Duilschland alsmede uit Berbyn, Han-
v nover enz. naar veiliger sLearen zijn
overgebracht eu die in zeer vele ge-
vollen vijfhonderd tot duizend kilo
meter van hun eigenlijke woonplaats
veTwjjderd zijn, op korten termijn to
vervoeren. Een harde slag. zoowel voor
ouders als voor kinderen!
Vroeger werd .de nadering van Kerst-
mist reeds een maand van tevoren
aangekondigd door de adventskrans.
Nauwelijks was do advent begonnen, of
niet alleen in de winkels, maar ook
in iedere huiskamer hield de advents
krans haar intredo. Het is een krans
van dennengroen, gesmukt met gouden
linten, roode kaarsen en met zilver-
poeder bestoven dennenappels. De Zon
dagen van de advent hadden iedc-r
hun eigen naam: koperen Zondag, bron
zen Zondag, zilveren Zondag en gou
den Zondag. Vooral do gouden Zon
dag, de laats to Zondag voor Kersl-
mis, was een volksfeest. Allo winkels
waren dan geopsnd en stralend van
Jicht stapelden zij fn hun étalages
d-e schatten op, waarmede zij de dichte
drommen van voorbijgangers tot koo-
pen trachtten te verleiden. Hieraan heeft
de oorlog oen einde gemaakt door
de verduistering. Later, toen do voor
raden meer en meer inkrompen, bleven
de winkels ook op gouden Zondag ge
«loten. Do distributie deed do rest.
De Kerstgans, die ook op do tafo! der
minder bédeelden zeiden ontbrak, ver
dween. Do marsepein eveneens. Do laat
st** jaren wordt er met Kerstmis op
extra bonnen, die met ingang van dit
jaar niet meer aan buitenlanders worden
verstrekt, ecu halve l'lesch gedistilleeerd,
een heelflesch wijn en een half ons
koffie per hoofd verstrekt. Een zeer
groot probleem vormt hot speelgoed,
dat in Duitschland sinds geruimeu tijd
op kaarten wordt verkocht en wel op
kindertexlielknarten, zoodat alleen do
ouders uit do beperkte voorraden iels
voor bun kinderen kunnen koopen. Het
léger én do Hillerjeugd knutselen aller
lei kleinigheden voor du kleintjes. Ook
in sommige fabrieken heeft men do
arbeiders een paar uur per week aan;
het. wérk; gezet voor het vervaardigen
van speelgoed uit afval. De HiÜerjougd
heeft dit jaar een inzameling gehou
den van kapot speelgoed, dat zoo
veel mogelijk is gerepareerd en thans
op een aantal Kerstmarkten wordt ver
kocht ten bate van de Winterhulp.
De Kerstmarkt was steeds een Duit
sche specialiteit. To Herlijn werd zij
gehouden in de Lustgarten, achter het.
voormalig keizerlijk paleis. De- kern er
van vormden kramen met 'speelgoed
en lekkernijen, waaronder harten van
peperkoek, dio de meisjes aan een'
rood lint om deu dials mee naar lmis
droegen, het meest karakteristiek wa
ren. Rond deze kern was echter een
waro kermis/opgebouwd met dozijnen
schiettenten, die in Duitschland even
zeer het symbool van een echte ker
mis zijn als ten onzent de oliebollen,
kramen. Onnoodig to .zeggen, dat er
verder reusachtige tenten weren met
in kolossale lettprs ile naam er op van
de brouwerij, die daar binnen tegen
een scbappelijiteu prijs haar. product aan
den man bracht. Even groot als de
hoeveelheden bier, die op een Kerst
markt werden omgezet, waren do hoe
veelheden warme worst, die er werden
gegeten. Hoe eigenaardig het ook moge
klinken, in het uiterst beperkte kader
dat-de Kerstmarkten in den loop der
oorlogsjaren overal is gaan kenmerken,
hebben zich de- warme worstjes nog
het langst weten te handhaven, maar
ten siolto bleken zij toch ook niet
bestand tegen het feit, dat het weke-
lijksche vleeschrautsoeu geleidelijk van
500 gram afbrokkelde tot 250. Men
bedenkt zich nog wel tweemaal voor
men thans eon bon' van vijftig gram
vleesch inruilt voor een gloeiend beete
„Bockwurst" met een kwart mosterd.
Het straatbeeld, dat wij althans te
Berlijn ditmaal voor 't eerst moe
ten missen, is de handel in' Kerst hoo
rnen. Om een of- andere redeil gaf de
Berlijn er er de voorkeur aan om zijri
Kerstboom des avonds te gaan koo
pen, - wanneer al de enorme stapels
boomen, die men overal in de, stad
kon zien, door flakkerende toortsen,
spookachtig verlicht werden. Dit jaar
hebben de spoorwegen helaas belang
rijker dingen to doen' dan het vervoe
ren van Kerstboomen, zoodat wij het
zonder moeten stellen.
SS—PK. Dun, heek dun bezet, was
de linie, die do SS-mannen houden
moesten, verdraaid dun. De anderen,
de kameraden, waren uitgevallen, voor
dagen reeds, verwond één dood.
Zoo stond hij nu alieen in zrjn „Posten-
iocli", dat diep in de sneeuw was
uitgewoeld.
Vandaag Is liet Kerstmis.... Bij alarm
eerst witte, dan roode lichtkoge'is
thuis zouden nu wel vrouw en kind
bij den Kerstboom zitten en 'denken
aan....* Dezen met sterren bezaaiden
nachthemel verbond horizon met hori
zon, eindeloos ver zich welvende koepel.
Huiverend trekt hij zijn pels vaster
om het lichaam, bitterkoud 'daarbij
bog -een ijzige oostenwind. De oogen
staan opeens gespannen in de diej>e
stilte yan den winternacht. Het is
niets alles blijft stil.
Dan glijden de gedachten weer terug,
over honderden en-duizenden kilomeiers
heen. Hij leunt achterover en trekt
zich nog diepw terug in zijn „Posten-
loch", om tegen den scherpen, wind be
schut te zijn. Vrouw en kind eerst
wit, dan rood wanneer ze komen
van den overkant het blijft stilly
Hij verkleint zijn oogen tot smalle sple
ten, - slechts een" paar. seconden, hij
meent ze dan beter te kunnen gien.
Be vrouw eu het kleine blonde
meisje hoe ze lacht" met haar
groote blauwe oogen hij "ziet den
boom met zijn dozijn kaarsen en hoe-
in beider oogenparen hun licht zich
weerspiegelt. Zijn rechterhand maakt
een gebaar als streelde zij een blond
hoofd zacht, koud rinkelt het Mg,
dat zijn hand bij den kolf omvat houdt.
Eerst wit, dan rood!
Weer opnieuw 13 de wachtpost ver
weg met zijn mijmeringen niete!
Het is hem als hoort hij het frjne
gelnid van dunno snaren. De door
den wind opgezweepte sneeuw zingt.
Nu zit de vrouw misschien aan de
piano en speelt en zingt tezamen met
het kind, dat zijn roode lipjes krult.
Ilij lacht voor zich heen do wacht
post aan zijn Mg. Duidelijk ziet hij
dit beeld der beiden, hij ziet het don
kere haar, de bruine ooeen van zijn
vrouw en haar lachendenmond en
tegen haar aangevlijd het lachende, ge
zichtje. van zijn dochtertje. Zijn lip
pen bewegen zich, zachte, stülo woor
den fluisteren zijn lippen. Hij is 'nu
heel dicht bij hen daar stijgt van
achter'deze beide gezichten een kleine
roode ster omhoog en groeit en groeit
tot een geelbruin, afschuwelijk gezicht.
Breed staan do jukbeenderen onder
de oude spleetoogen en boven hot kge
voorhoofd blinkt een roode ster op
de geelgroene muts, een ster, die hoo-
ger en hooger stijgt een paar ko
gels fluiten. Eon roode ster stijgt ginds
omhoog zij komen. Zij komen I Eerst
wit, dau rood, stijgen twee lichtkogels
omhoog en staan scherp afgetoekend
tegen den diepbiauwen nachtelijkcn
hemel.
Met Mg. ratelt In de duisternis en
de wachtpost siddert mee met de stoo-
ten van zijn wapen.
SS-Kriegsberichter Fritz Buscb.
Woensdag heeft In Pulchri Studio de
vnd. «crctatis-gcncraal van het dopnrto-
ment voor volksvoorlichting en kunsten, jhr.
mr. M. R, dc.KunJtz voor de derde maal
sedert de instelling, den dr. Gocdewuagcn-
prijs uitgereikt voor de beste journalistieke
prestatie.
Dc journalisten, die voor de twee eerste
prijken in aanmerking kwmncn, waren Chr.
de Graaff, plv, van den hoofdredacteur van
het Algemeen Handelsblad en II. J. Limit,
hoofdredacteur van do Arbeiderspers. Do
derde prijs werd gedeeld door W. van Iieug-
tcn, hoofdredacteur van het Nieuwsblad van
Deurne en M. van Nierop, hoofdredacteur
van het Twentsch Nieuwsblad. -
De bijeenkomst werd o.m.' bijgewoond
door l'resseehef DiUmar,* den leider van 't
Persgilde, mr. J. Huyts eu tal van vakgc-
nootcn.
Mux Blokzijl, hoofd van de afdeeling pers
wezen van 't departement, memoreerde, dat
het afgcloopen jaar werd voortgegaan mot
de reorganisatie van de Nederlandselie pers.
De uitvoering van de beginselen, neergelegd
in het Journalistenbcsluit, hield verstrekken
de consequenties in van persoonlijk.ert zake
lijk karakter, en zal die ook in de toekom at
nog riietzich brengen.
Niet zonder humor constateerde spreker",
dat men ook blijkens uitladingen van ille
gale blaadjes, die zich bezig houden met een
door Ken na den oorlog noodzakelijk geachte
reorganisatie der p?rs, op, den goeden weg
is. Dó in dat kamp voorgestelde maatrege
len loopen merkwaardig parallel met wat
i:a 1941 hier to lande op het gebied van b„ct
perswezen reeds tot stand is gekomen,
jhr. mr. De Ranitz wees er in zUn rede
op, v dat de journalist een voorlichter moét
zijn, die niet alleen een wereldbeschouwing
heeft maar haar ook beleeft. Steeds be
staat zijn werk,.uit waardeeren, beoordcclen
en het innemen van een'standpunt
De journalistiek vi.n voor 1940 was ver
stard tot een ontledend en critisch intellec
tualisme, dat objective beoordceling 2egdo
mt' te streven, maar in feite steeds uitging
van het standpunt van individu of groep,
Een waarlijk gemeenschapsbewustzijn ontbrak
en het staatsche denken was een formeel
denken, waarvan geen stuwkracht uitging.
De journalist van heden heeft te maken
met den nieuwen gemeenschapszin. Hij moet
daarvan de pionier zyn. Waar krachten te
kortschieten zullen nieuwe moeten worden
gekweekt, die zoowel den geest van hun tijd
begrijpen als het vak verstaan. Voor een
dergelijke journalistenopleidïng zijn de grond
slagen gelegd.
De voorzitter van het Verhond Van Ne-
derlandsehc Journalisten de heer P. J. van
Megchelen, die de bijeenkomst geopend had,
verklaarde in zijn slotwoord zich cr over
te verheugen, dat'de commissie voor de be-
oordceling een keuze heeft moeten maken
uit verschillende voor een prijs in aanmer
king komende journalisten. Daaruit blijkt
toch, dat door velen goed werk op het'ge
bied der voorlichting is geleverd.
Het komt den laatsten tijd regelmatig voor,
dut in restaurants uitsluitend de dagkaart
en niet het menu aan do bezoekers wordt
voorgelegd. Deze handelwijze is voortaan
verboden.Een desbetreffende beschikking
van dc secretarissen-generaal van de depar
tementen van handel, nijverheid en scheep
vaart en van landbouw en visseherij, gepu
bliceerd in de Staatscourant van 21. Decem
ber 1943 bepaalt, dat indien in een restau
rant een dagkaart wordt aangehouden, tevens
dc vaste kleine menu's hierop moeten wor
den vermeld, Komen in een restaurant op
een dagkaart een of meer schotels of ge
rechten met vleesch, vleeschvaren of wild
voor, dan ^ient op het vaste, kleine menu,
tegen afgifte van consumentenbonnen - $en
schotle of gerecht met vleesch, ,vlceschwaren
of wild verkrijgbaar te Worden gesteld.
Tij besluit van don sceref aria gene-
raai van jusstitio betreffende het brand-
vrocnvtren is o.m. het volgende be
paald: do bescherming van do gemeen
schap tegen brandgevaar (brandweerwo-
zon) is do laak der politie. Bozo wordt
uitgevoerd volgens do voorschriften van
do verordening organisatie politie ea
do voorschriften van- dit bcssluit.
Onder den bevoegden sssecretaris go-
neraal bcrussten de uniforme leiding van
en bet toezicht op .hot brandweelwezen'
bij den directeur-generaal van politie.
In gemeenten met sstaatspoirtierin-
stanssties wordt do taak van liet brand-
wc-erwezen waargenomen door de staaf»-
brandweerpolilie onder leiding vande
faatspoliticgessagsdragcrs.
In gemeenten zor.der ssslaals- of
gemeentelijke byandvveeriKilitio bedient
do burgemeessn-r in zijn boedanigheid
van poiitiegezagsdrager zich bij de uit
voering van do taak van het brandweer-
wezen van Ke vrijwillig© brandweren,
plichtbrandweren en aangewezen brand
weren. Deze brandweren zrjn techni
sche hulporganen Her politie.
Dit besslnit treedt in werking -op 1
Januari., 19-14.
Dinsdagmiddag is bij bet verlichten
van werkzaamheden op den zuiger„Slie-
dreeht 9", liggendo in do Tweede Pe-
fxoleurnhavén ónder Holtenlam, een
projectiel ontploft, waardoor drie man
nen meer of .minder .ernstig werden
gewond.
Het vaartuig bad zand vervoerd, dat
uit do Waalhaven opgebaggerd was.
Bij dit baggerwerk was een projectiel
van klein kaliber in de liaalpijp ge
komen cn beklémd geraakt tusschen
den. waaier van'den centrifngaalpomp
Op een gegeven oogenblik ontplofte
het projectiel met liet; gevolg dat de
24-jarigo stoker T. Vleugel, do 28-
jarige matroos J.~ Spruyt en de G6-
jarige zuig'uaas C. G. Stuy, allen wo
nende te Süedxecht, getroffen werden.
De eerste liep verwondingen ep aan
hoofd, Prnkerann en. beenen. Be tweédo
bekwajn- een scheilelbasisfractuur en de
derdo brak een zijner hee.nen. Be ge
wond-en zijn per „Politie 11" naar
het havenziekenhuis vervoerd en daar
ter verpleging opgenomen-
Het rijksbureau 'voor. bet hotel-, café-,
rctuurant- en pensionbedrijf (het z.fi. Rijks
horeca) is met ingang van 22 December j.i.
opgeheven, blijkens een in tic Staatscourant
van 2i December 1943 opgenomen beschik
king van de secretarissen-generaal van de
departementen van handel, nijverheid en
scheepvaart en van landbouw en visseherij.
Het gcheele terrein van het rijksbureau, voor
zoover zijn taken niet aan den gemachtigde
voor de prijzen zijn opgedragen (prijzen-
contröle en prijsbchcersching), ressorteert
voortaan onder de bedrijfsgroep hotel-, cat4-,
restaurant-, pension,- cn aanverwante bedrij
ven, kortweg bedrijfsboreca genoemd.
Bedankt. Ds, H. Ligtcnbcrg, voorganger
van' de Gercf. Gemeente alhier, heeft be
dankt voor het 'beroep nnar Genemuiden.
II'
In zijn verdere betoog over het devotie-
cn bidprentje «cidc do beer K. v. d. Horst
Jr. Zaterdag j.l. bij dc opening v«n de
Kerst tentoonstelling in het Stedelijk Mu
seum:
Do barok leverde, met zijn spcelseho orna
mentiek, prachtige motieven voor 'prentjes.
Iller zijn het voorat de Jezuïeten, die grootcn
Invloed op de ontwerpen uitoefenden;
-Nog spcelsciicr werden de-'prentjes tijdens
do rococo. Ilct knipwerk' van do omlijsting
doet aan kant denken; zoo-overdadig, dat
bet ornament bet eigenlijke beeld-bijna ver
dringt. Dit néémt niet weg, dat Wij tijdens
deze periade de prachtige gestoken of ge
knipte prentjes zien ontstaan. Ware wonde
ren van. opvatting, geduld cn uithoudings
vermogen. Hct fs ook irt dien tijd, dat men
da prentjeskunst ais een soort huisvlijt be
oerent. Hiervoor zijri idie-matcrlalcn te ge
bruiken, zooals kurk, stroo, lapjes zijde,
koriom alics wat-zteh maar liot opplakken.
Wanneer rnen deze.prentjes rustig bekijkt,
Is men verbaasd over de techniek.
I.cvcrdo dus do. XVIIIe eeuw nog' voor--
heelden van prachtige prentjes; we huiveren,
als we aau-do producten denken, welke de
XlXe eeuw ons heeft nagelaten.
Men gebruikte, zooals reeds,gezegd, de
oude Viaamsche koperplaten, welke deze
geestelijk zoo arme eeuw, over het doods
punt ider prentjes heen moest helpen. Toch
waren dezo prentjes verre te verkiezen, hoe
versleten ze ook waren, boven de uitvindin
gen der toenmalige drukkers. Want wat deze
hecren het volk durfden voorzetten, getuigt
van zoó'a wansmaak," dat men cr niet veel
over durft te zeggen.
De litho kwam de gravure vervangen cn
dan liefst naar de oude groote meesters. Nu
weet ik wel, dat wo dit op den huidigen dag
nog doen, maar hot peil van uitvoering
verschut'toch wel wat.
Toch is er, zij het dan sporadisch,! al ver
betering. Voor' jolige kunstenaars fs hier
echter een groot arbeidsveld, dat braak ligt.
Het gedachtenis- of bidprentje Is niet van
zoo'n ouden datum. De XVXe-eeuw leverde
de oudst bekend exemplaren en waren voor
geestelijken bestemd. Waren hel eerst devotie
prentjes, welke door de achterzijde, te be
drukken met: „Bidt voor de ziel van Zaliger
enz.,.;." als bidprentje werden gebruikt,
later is men een speciaal prentje gaan ver
vaardigen, waaruit de rouw oi hot treuren
om den overledene moest spreken.
Bestemde ïften dus eerst de devotieprentjes,
en dan nog wel liefst gekleurde, voor bld-
Het bijkantoor van Hen Ned. Volks-
dienst, gevesstigd I.ange Haven 102,
dat reods eenigeri tijd gedeeltelik in
gebruik is, zal Maandagmiddag 3 Jan.
a.s. officieel geopend worden.
Ned. Prot. Bond, len Kerstdag 10.30 u.
ds. C. Met; 2en Kerstdag ds. J. M. van
Veen, Rijswijk.
Ned. Herv. Kerk, Groote Kerk: len Kerst
dag 10 u. ds. Dc Bel, 3.30 u. ds. H. van
Reken, ,Oversehie; 2en Kerstdag 10 u. dr.
Swart; 3.30 u. ds. P. Bokma, cm. predikant
Dordrecht (Doop).
Nieuwe kerk: len Kerstdag, 10 u, dj,
Tonsbeek; 2en Kerstdag, 10 u. de heer H,
v. d. Grilt, hulpprediker; 3.30 u. ds. De
Bel Kerkzangdienst.
Westerkerk, len Kerstdag, 10 uur de heer
A. van Es, hulpprediker. Delf shaven; 2en
Kerstdag, 10 uur ds. D« Bel,
"Wijklokaal Gorzen: Zondag 10 u. de heer
L. Groenewegcn.
Gebouw 'Gorzen: Zondag 10 m. Klndcr-
samenkomst, mej. P. van Waardenburg.
Kethelï len Kerstdag 10 u. ds. mr. Alma;
2en Kerstdag 10 u. ds. mr. Alma (Kerst
liturgie); 2.30 u. ds, H, v, d. Bout, Delfs-
haven.
Getef. Kerk, Oosterkcrk: len Kerstdag
10 u. ds. K. W. Dercksen, Maassluis; 2en
Kerstdag 9.30 u. ds. v. d. Meulen; 3 uur;
cand. A. Elshout, Doesburg.
Plantagckcrk: len, Kerstdag 9.30 u. - ds,
Vonk; 2enKerstdag 9.30 u. ds. M. de Wit,
Delfshaven; 3 u. ds. v. d. Meulen.
Kerk Burgemetster .Knappertlaam len
Kerstdag 9.30 u. ds, v, d. Meulen; ^en
Kerstdag 9.30 u. ds. Vonk; 3 u. ds. M. de
w»t.
Raadhuis Kcthelr len Kerstdag. Geen
dienst; 2en Kerstdag 9.30 .ti* cand. Elshout;
2.30 u. ds. Vonk.
Evang. Luth., gemeente: ïen Kerstdag 10
u. ds. Schmidt (Kerkkoor); 2en Kerstdag
10 u. ds. C. C. G. Visser, Rotterdam; 3 .u.
Kerstfccstvierlng ZondagsschooL
Chr, Geref. Kerk, Warande, hoek Burge
meester Knappertlaan: len Kerstdag, half
10 ds. Zwier; kwart voor 2 Kerstfeestviering
met de Zondagsschool. Zondag half 10 *n
3 u. ds. Zwier,
Ned. Hei». (Geref.) Evangelisatie, Musl»
Sacrurr. Geen opgave.
Oud. Kath, gemeente, kerk Dam 28. ten
Kerstdag 10 u. Hoogmis; 3.30 u. Vesper; èen
Kerstdag 10 u. Dienst. -
Oud Geref. Gemeente, Geref. Jeugdhui»
Lange Haven, len Kerstdag 10 <en 3.30 u. ds.
Roos; '2en Kerstdag 10 en 3.30 u. ds. Roos,
Legar des Hells, len Kerstdag 6 u. Musts
Sacrum. Wijdlngsdienst; 3 u. Lange Haven
27, Grootjes geschenk; 7 u, Oud-Holland-
sche Kerstfeestviering; 2en Kerstdag 10 tl,
Heiligingsdienst „Meditatie Maria"; 7 uur
Uw Verlosser geboren.
Stads Evangelisatie Jetu'ël. Gebouw „Har
monie", Nleuwstraat 22. len Kerstdag 10 u,
de heer Th, v. Egmond. Rotterdam; d u,
Kerstfeest; ^en Kerstdag 10 u. de heer 'A.'
Bakker, Rotterdam.
Beide Kerstdagen zullen de volgende ge
neeskundigen den dienst warnemen: v.„ d.
Berg. Lange Nieuwstraat 173; v, d. Griend,
Lsngo Haven 18, (tel. 67503); Hoogendijk,
Tuinlaan 74; De Leeuw, Wcstveat 12 en
Meyer, Swammerdamsingel 43.
Belde Kerstdagen zijn geopen de apotheek
van de firma Van Westcnddrp, Singel,'
hoek Emmastraat en de Rembrandt apo
theek Rembrandtlaan 56.
De volgende in het tijdvak van 18 t.ra. 24
December- 1943 gevonden voorwerpen, aijn.
qp werkdagen tusschen 1 en 2 uur aan po
litiebureau terug te bekomen:
Sleutels, ceintuurs, handschoenen, cn van-
ten, dop van autowiel, kruisje, bewijs zie
kenfondspremie, konijn,^ kinderportemonnaie
met inhoud, ^indermuts,, bus, doos met in-
houd,^ "nikkelen dames-polshorloge, zeiltje
Yan kinderwagen.
"Bij. vinders: Woll<m kinderwant, Th.
Eikenbroek; Van Leeuwenhoeckstraat 18*:
lederen bivakmuts, M. de Rouw, Schie 94;
lederen actetasch, J. H. Mulder, Nieuwe
Haven 157b; bruin kinderwantje, W. Pelk-
man, Prof. Kamcrlingh Onneslaan 124, 2e
étage; grijs kinderwantje, G. v. d. Horst,
Gordonstraat 25a; paar heerenwanten, A.
v. Pelt, Van Maruro straat 18b: want, 1.
Tettelaar, Westfrankclandschestraat 80b;
leesboekje, W. But,; Voorncschestraat 33;
wollen kinderijsmuts, G. Bezcmer, Haven-
dijk T54b; zadeldekje. Van Slobbe, Fabri-
straat 23; heèrcnhoed, W. Rongen, Hoofd
straat 171-10; geborduurde dameswant, - F.
van Scholte,' Hagastraat 63b, glacé dames-,
handschoen, A* v. d. Water, Boerhovefaan
63c; kist op twee wielen, B. de Gids, Nieu
we Maasstraat 120; zwarte dameshandschoen
Boeije. Vondetlaan 30; heerenhoed, A. P.
Langestraat, Westfrankclandschestraat 97:
i-kindermutsje, F. Zoun, PotgleterstraatT 31b;
groen regenkapje, J.Op den Brouw, Jan
Steénstraat 4b; - zadeldekje. S. van Pelt,
Kreupelstraat 50a; rozenkrans, Weber, St.
Liduinastraat 37;, Jongensbandschoen, K.
Loggers, Prins -Frederik Hendrikstraat 1;
porlcmonn&ie met inhoud, L, Vis, Vltar-
dlngerdijk 49a; grijze kinderhandschoen, N.
Heijster, Fabriplein 10; blauwe dameshand*
schoen, M, Nagtiaam, Brugmanstraiit 3;
paar roode wanten en g'acé handachoen,
Van Meurs, Veenlantstraat, 1; stoel, C. M*t-
xe, Rembrandtlaan 73; metalen roRduimstók
C. H. Vreeze, Bleekerstraat 29; rozenkrans,
G. Verlelj, v. Ruysdaellaan 17b; portemon-
Tiaie met Inhoud, A. Krabbendam, Veen-
lantst»e*t 18; kinderlaarsje, A, van Slob-
b*n» Aleidaatraftt 93; portefeuille met inh.,
3. Kcijzer, Van 's-Gravesandestraat 31b;
kinderschoentje, Pcijzcl, Edisonstraat 32b;
donkerbl. rokje, M. Schrelj*. Mariastraat 84;
bruine want, J. Tetelaar, Westfrankeland-
schestraat 80b; bankbiljet ad f 10, C. J. Kok,
Lekstraat 52; naamplaatje, M. Nagtzaara,
Fultonstraat 32a; bruin glacé heerenhand-
schoen. J. Sterrenburg, Boylestraat 64b;
ceintuur, B. Boele. Jan Steenstraat 6a;
zwart kinderschoentje. F. Verdoea, Grof-
baan *19-2; donkerblauwe puntmuts, L. Put
ters, Prof. Kotrerlingb Onneslaan 152a; 2
hazenvellen, politie te Vlaanlingcn; kinder-
bontwantje, J. v. Naamen, Huijsrnansstraat
27b; shawl, H. Hagcns, Zwartewaalscha-
straat 4; serviespunten, gemeente-ziekenhuis.
Indien «cn gevonden voorwerp is afge
haald, wordt mededeeling verzocht, aan het
politiebureau, telefoon 69333.
Ov»r)«i«n: £9 Doc. J. H. KaïC/ibrool, 1
jaar, Dr. Nolctairoat 1.
SCHIEDAM.
Paasngo Thoatey, 2,15 en 7.30 u. Müneh-
hausen (18 J.). Znt. on Zdiul. 1.46,
4.80 en 7.15 uur.
Monopolo Theater, 2.15 en 7.16 n. Eon
engel van een man. (14 j"). 2at. eh
Zond. .1.30, 8.30, 6.00 en 7.-30 ij,
Hodcn o.v.d. Stedelijk Museum 10—hall 6>
Kcr8llentoonrtellinff.
Dec. Passage TflOator, 10.16 a. ..Vreugde
ea Arhefd". Filravertooning: Llelao atilSDg
verboden.
80 Musis Sacrum, 10 on I uur. X.A.F.
Kmtleest voor kinderen.
prentjes, de latera bidprenljo.,'gaven ook uoff
een zekere bleuremvceWc te zie. -.'
Later verdwijnen weer ai die 'kleuren om
plaats le maken voor veel zwart. In onto
dat-en ziet men zoo hier en daar de kieuroh
weer teruu .komen.
Het bidprentje werd omstreeks 1800 alge
meen gebruik. Bij liet bedrukken der achter
zijde werd soms een lien of twintig jaar vroe
ger gestorven echtgenoot inedo herdacht
Bij al hel smakeloozo, (fat de XIXe. eeuw
c!-m!:Un llecri' is 'aker do dooden-
symbollek wel het ergste.
Bij sommige families moest do deftigheid
naast van hot prentje af te scheppen zijri
door vuoral veel zilver te gebruiken
De voorstellingen op' deze prenljes zijn
heuseh do moeite waard om eens nader te
bekijken. Hectd gebouwen met voorat veel
treurwilgen, treurende mannen en vrouwe'ii
zwevende engelen, grijnzende doodskoppen
met gekruiste beenderen, moesten lielnón
herinneren aan de vergankelijkheid van hét
aardschc leven. Was dit echter nog religieus-
de prontjcshandelaar ontzag zich niet hot
profane aan het dramatische vast to knoopen
Prentjes, oorspronkelijk bekend voor prol
fane boekjes, werden op de bidprentjes afge
drukt. Zoo kreeg, volgon3 mevr. Sterk in da
i vau October '39, oen dame, die
hi 18.3 op 95-jarlgcn^ecfUjd. overleed, een
bidprentje met oen zeegeilclit waarop Apior,
vanuit, een ntct gespannen zeilen voortdrij
vend bootje. met zijn pijl mikt op een schoone
Chatelaine op den oever. Mogelijk hield men
Ainor voor een kinderlijke voorstelling van'
den dood.
Zoo is dan In groote lijnen een schets ge
geven van dc.ontwikkeling van het devolio-
en bldprefje. Ton slotte, zij nog gewezen of>
bet nut van verzamelen dezer prentjes, en
wanneer.men ze eens mocht vinden, wórden
zij in de ldzondere zorg aanbevolen.
Het verzamelen kan geschieden: ie. AI*
gewoon mooi plaatje; 2e. op den naam dergra.
veurs voor zoover dezo bekend zijn; 3e. Ikorio-
graftsch, d.w.z. op de voorstelling Okonografla
is portrctkuude); ',e. om de techniok (schil
derkunst, gravure, steendruk enz.) eu 5e. is
voor genealogisch onderzoek hel bldprentf»
soms een niet te onderschatten bron van
gegevens.
Men kan déze prentjes vindon in omte
kerkboeken, Jn kloosters. Da betongrijksfs
openbare verzamelingen zijn ondwgebracét
in het Bisschoppelijk Museum fe Haarlem én
Utrecht.
I in ons blad v*n 'Woensdag 22 Dcctpa*
ber j.l.
KOTTÊKDAAL
Heden—Febr .ajanUem Mttóeurn, VVillcms-
kadq 25!" Tcnföonsieïling „Rbtierdahnsch*
zeitaciicpen in de Wè eeuw".
25 Dec. Köniugïnnekcrk, halt 8 on half 5.
Kerstconcert Xl.Pli.O. Fèike Asma, orgel;
Bas do .Groot, bas en ft. Ph. Koor.
2G Dec. Boymans Mnsouin, 3 uur. Boy-
mans Zondagmkldngconoert. Max Kloos
bariton, Anthon v.* d. Horst (piano).
Arena, 2.45 en ?.;?u u.. Ue komedrinten. Al tea
of niotsi Zat, en Zond. 2, 4,30 en
7.30 uur.
Capitol. 1.15, 3.30 cn 7.30 u. Lovcnssym-
p*honie (IS j,). Op het tooneel: De
Schavuiten. Zat. cn Zond. 3r.30, 4
en 7.30 uur.
Luxor. 1.30, 3.30 en 7.30 uur. Toriolli (18
j.). ZiiL en Zond. van 1 uur af.
Rox (le Middel Ia ndschslraat 117). I, 3, ö.SO
en 7.45 uür. Operubal (tfi j.).
Prinses, 2, .4.15 en 7.30 u. De pelsjagers
van hot hooge Noordon (U j Op het
tooneel: De 4 xwervcre. Zat. eu Zond.
1, 3, 6 cn 7.3ö uur. ,1e on 2o Ker.sf-
dag 10.30 u. De strijd om de Himalaya.
De zcepbonnen. Met ingang van 26 Dcc.
a.s. xuilcn de botincn voor eenheidstoilct-
zeep, waschpoeder ch toiletzeep oude sa
menstelling eens per vier weken worden
geldig verklaard in plaats van eens per ka
lendermaand, zooals tot dusverre het geval
was; dit houdt dus in, dat er per jaar
voortaan 13 bonnen voor elk dezer artikelen
zullen worden geldig verklaard in. plaats
van 12 zooals tot nu toe.
Tot dusverre ontvingen kinderen van 0
t.m. 7 jaar eens per maand boven hun nor
male rantsoen op den bon „Algemeen"
bovendien nog extra één bon voor wasch
poeder cn één, bon voor ccnheidstoiletzecp;
bij de nieuwe \rcgcling echter krijgen in het
vervolg hinderen van 0 t.m. 13 jaar bo
ven het normale rantsoen op den bon „Al
gemeen" eens per 4 weken extra één bon
voor waschpoeder; de verstrekking van ex
tra-rantsoenen ecnheidstoiletzeep voor kin
deren komt echter geheel tc vervallen.
Verder komen kinderen van 0 cn 1 jaar in
aanmerking voor een rantsoen toiletzeep
oude samenstelling «n wel eveneens eons
per vier weken, in plaats van eens per
maand zooftls tot dusverre.
In verband met het bovenstaande zijn voor
het tijdvak van 26 December t.ra. 22 Janu
ari a.s. de bonnen „Algemeen 09" geld'g
verklaard voor het koopen van één rant
soen eenheidstoiletxeep (al don niet lucht-
gevuld), de bonnen „Algemeen 10'* cn „Re*
serve C3. D3 en E3 (voor kinderen t.m. 13
jaar) voor - het koopen van waschpoedet
(resp. zeeppoeder); hiernaast is de bon „Re-
terve E4" voor kinderen v*n 0 cn 1 jaar
voor bovengenoemde periode geldig vei-
klaard voor het koopen van één rantsoen
toiletzeep oude samenstelling.
De bonnen voor eenheidstoilctzecp en
waschpoeder geven recht op het doen was-
schen van 5 resp. 9 kilo droge, vuile wasch,
Alle bovenstaande bonnen zijn slecKts tot
«n rast 22 Januari a.s. geldig; de eerstvol
gende nieuws bonnen zullen op- 23 Januari
a.s. bekend worden gemaakt.
Scheerieep zal voortaan beschikbaar wor
den gesteld uitsluitend voor mannelijke
personen van 18 jaar «n ouder, waarvoor In
hst vefvolg «en bon van de Tabaksfaart
ral worden aangewezen en - >yci één» per -18
weken. Voor de periode - van 26 December
t.ra. 29 April'a.s. is hiertoe geldig verklaard
bon „Tabak R 01", recht gevendeop fcet
koopen van.. «5 gram scheerzeep.
Restauratie Groote Kerk. Decs week
wordt In „Mcdedeelingen" aan Ingekomen
giften voor de restauratie van de Groote
Kerk «én bedrag van f3237,50 verantwoord,
wadrbij een gift van f 2000 van N.V. Sr. al
hier. Thans U voor dit doel f 19.2)1,36 hij
san gsbracht.
Het is eon oinv^uTfrijko film, dow
pliohio etnêa Lcbens, vraariii Haüry §aur
do lujofdrul bpcolt van dcu conipoöiBt StqjlT^
Molcbior, dio uit de landelijke raat v'a^i
zijn ómgoving cn gozin wordt weggolóltt dcoé
oen yoirtahtischo liófdo voor con joogjo vrpöw;
dio hij nh eh kelp" jar on als hij iïiTtt kj-
schen een groot raan is gowordpn iot zifu
vrouw mankt. Hij sehonkt haar 4 not lafcet*
good van Kaar v'boroudera. dat haar drank
zuchtige vader móSftt verkoopen, dóch Kaar
hort blijft uitgaan naar hiiixr ueef Mt/rMn.
Op do bruildft daast dezo in do pltuTia
voti den oudoren Blephan don bruiloftid;Vns
m^t de bruid. In dolfo woede verplettert dé
bedrogen bruidgom jijn xuodorainrioAr
een lichtkroon en wogen, dozon moord woril.
hij tot een langdurige gevanffonisstraf
oordceld. Als oud ruah keort hij ncLar xiüa
don) tcrog, vindt,zijn vrouw op hora wachtel
doen op naar storfbod. Na h;uir dood scbrXfli
hij dan dó ayhiphonio, waaratm hij beg<^5
voordat hij vertrok.
Dc film begint on eindigt In een eonco^t-
zaxji, waar zijn symphonio wordt uitge
voerd; Stepban, dlc onbekend wensrbt te biij-
.vcn, hóórt daar zijn oigon muzwk aajt èq
don entvouwfc zich voor zijn g©esfo»o'ög -i
eu voor liet oog van .clo carnepi do
filn) van zijn levon. welko uttewnvaU lp
hoófdstukkón, góKèpl volgons do doelèn dóf
syniphohie. Dozö atrakko linioóring in dén
opbouw wa5 klajublijkelijk. oinleiding. tot een
uitgebreidheid on oon uitvoerigheid, als Iwl
men hier te maken mot vier afzcniicrlijsó
films. Volo overlwli^o bizonderhedon, vcrr'cbeu-
dèhe k) langdrddig'^ uitwerkingen, eommfge ól
te waar-sent if?ietocto gedeelten kunnen zou-
dor. bcz'wAr gomist worden, of li'oi'ór: zón-
dor dêóc 'i.;.a*t ware do film onfrocrej^L
waar zij nu èlè?hl« boeit cp vér volgons door.
lwt teveel e^ft lfc&to indigestie voröorzaaRj..
Zul ka js ook het ge\*al mcÉ.t het fllrafe'pól
van den Ffan3chcn aotour Harry Baur, dis
tusschen de róöks praohtfg® en vooriroffelijkü
motsten ouder invfoed vajn ds g^iob.ilFcottlu
nitwj'rlong zoo ontroer in. oen d^ngpÓfiHie
gerSakt,ifénny Poriën ia zijn licvo vrgSw
en Giiola Uhlon zjjn jeugdigs twWo
Eoa opyaltendo tynosrmg is er woer. vAjt
AlBert Tlojrath ahj do dófp^b'urgcmMglór;
raty' Paulèèh ij- wn strami^a êfftcior- Uiifr-
aard ls er - con njpaht muzF^k té genietóiu
ten gchoore gebnwit do"o^ da Drwdn^jj
Pbilh^mïriikor; dp Wienoc SdngOr1,c^abènTrfS"-
ëjelo Ijftkron. Wio tja rogi^icur vUn
fiei jfcÜeol te vènïm44t dö.hiétórió utcL
D. M41ÜJ&.
In P.yJ n<i08 Trordt vcri^d.
ja^s van het hogïo Nóoraon?;
SgöSok en Ostto W^ufcke in de.
Up Egt iooptéi Widen op do ?aldio»2n(
d© 4 Jffftvcril
L uyo"r fieeïi op. ha^r
uOTlailsL. «^rovor^vrijJjiö
pdlflö niivcffirtgpjr Iwyjjeft'.ac
6« 30-jarlgo P. Broeders be Dottgca N
tijdens bet 'schoonmilea van oen ïiTók'üip
dóór atoom «n kokend water verbrand.
T« Onnen is het vierjarig loonJJe
dtn heer Nijlhof In een onbowaakt oofleQ-
bli,k nikt ver van ds ouderlijk©
de Groote Weterinj* geraakt ea verdrohfcoa.
Nabij do melkfabriek to Huizen te ds
30-jarigs P. van A.', dlc cnct de Grraischs
tram naar Hilversum »rllde/ op de - treeplank
gesprongen. Hij «prong mis, geraakte qódcr
de tram sn werd eoo swaar gewond, dat" mj
later overleed»
Op de terreinen van de hoogovens en
sUslfiihriekc/t to IJmaidon te ginter óch tend
dc anstigjarige M. uit Bevcfwljfc van'ecu
bordes van vier meter hoogte gevallen,
waarna hij korten tijd later is overleden.
NEDERLAmCHE JON^NSl
D5 Germaansche weersportkarapgi wachten te- Daar !c«r j'o bij dienst
en spet jongens Bit Allo Gèirnaan^oh© laïi'TSi Somi^fï. Móro flink» nSISv
lanrjsclio jongoa In don loef tijd van 16 tol 18 jaar kan 'aan óört kanip-
ileotnemen.
Meld jo nog hoden bij oen dw ondwsteanis adresson i
IJtffecht, Koningslaan 9.
Maastricht, Vrijthof 25.
Goos, Violenstraat 44.
Groningen, Groote Markt 24.
ikssm, Holdcrstraat 45.
Dert Haag,, Nassaople4r. 6.
pttwjim, Eondrachtswojj 36.
SW'K KeizerWacht 9.
.epg"etó,
EramELk