23
Op het einde van de 16e eeuw wordt door uitbreiding van de handelsvaart naar
de Oostzeelanden en door oorlogsomstandigheden het eikehout steeds schaar
ser, dus duurder. Tengevolge van de 80-jarige en de 30-jarige oorlog wordt de
invoer uit Duitsland van eikehout sterk verminderd, zodat na 1600 het eike
hout alleen nog toegepast wordt voor de meer representatieve gebouwen (raad
huizen, kerken, e.d.). In de woningbouw wordt voor konstruktieve doeleinden
als regel meer grenen gebruikt, dat in de Oostzeelanden ruimschoots voor
handen is. Door dezelfde oorlogsomstandigheden nemen de bouwaktiviteiten
toe (herstel van verwoesting e.d.). Men gaat dus in die periode over tot het
gebruik van naaldhout, w.o. grenenhout.
Nu 'onze' kap. De afmetingen van het eikehout zijn verschillend: 15 x 12.5 cm
de hanebalk of dekbalk, 12.5 x 11 cm de korbeel, 15 x 14 cm (ook 13 x 11 cm)
het spantbeen, 8 x 10 cm de 'Wurmt' (gemeten op het tweede kapjuk). De kap
is oorspronkelijk een z.g. 'sporenkap' gezien de schoren in de lengterichting,
die dienst doen als verstijving in de lengterichting omdat er oorspronkelijk
geen gordingen aanwezig waren. Wel is er een nokgording aanwezig. (Deze
wordt in de 15e eeuw geïntroduceerd).
Bij de vroegste kappen komen tussen korbeel en dekbalk nog 'halfhoutse' ver
bindingen voor, die na 1500 gaan verdwijnen om dan met 'pen en gat' te wor
den opgesloten met houten toognagels. De bovengenoemde 'schoren' zijn in
'onze' kap koud op elkaar bevestigd en vastgespijkerd met handgesmede spij
kers. In het onderste kapjuk komen z.g. kromhouten of krommers2 voor. Deze
zijn in gebruik van het eind van de 13e eeuw tot het midden der 17e eeuw.
Deze 'kromhouten' zijn uiteraard van eiken, omdat grenenhout slechts in rechte
stammen voorkomt. In het midden van de 17e eeuw verdwijnen de 'krommers'
uit de kapkonstruktie om plaats te maken voor de rechte grenen spantbenen in
de vorm van het oude schaargebint.
Een interessante vondst, deze kap, schuilgaand achter een 19e-eeuwse gevel.
Graag zou ik willen weten of er nog meer van zulke kappen in Schiedam te
vinden zijn.
Dick Bouw
