Boekbespreking
74
Herman Noordegraaf
A. van der Blom f, J. J- Donkers Azn, 'De Geschiedenis van de Gereformeerde
Kerk van SchiedamSchiedam 1981352 biz., ill. (f 34,50).
In het 'Schiedams Kerkblad'van de Gereformeerde kerk verscheen in de jaargan
gen 1949 -1950 van A. van der Blom een aantal artikelen over de geschiedenis van
de Gereformeerde kerk in Schiedam. Deze artikelen zijn nu in boekvorm versche
nen. Deze geschiedschrijving zet in omstreeks 1836, toen ook in Schiedam de
Afscheiding zichtbaar werd: mensen die uit onvrede met de Hervormde kerk deze
kerk verlieten. Ze eindigt in 1887 bij het ontstaan van de Nederduitsch Gerefor
meerde kerk, waarvan Abraham Kuyper landelijk de voorman was.
Deze artikelen zijn aangevuld, en meer dan dat, door J. J. Donkers Azn., archiva
ris van de Gereformeerde kerk te Schiedam. Hij beschrijft de geschiedenis tot het
heden. Dat is verreweg het grootste deel van het boek.
Het is inderdaad een kerkgeschiedenis. Centraal in het geheel staat de kerk en
vooral via haar predikanten, kerkeraad en kerkgebouwen. Het is dus geen
beschrijving van het gereformeerde leven, dat, hoewel sterk door de kerk
beïnvloed, immers breder is: verenigingsleven, politiek, vakbeweging, dagelijks
leven enz. Figuren, die aan de orde komen, worden ook voornamelijk in hun
kerkelijk functioneren beschreven. Ook is het geheel meer beschrijvend dan
analyserend en verklarend.
Dit schrijf ik niet om iets aan dit boek af te doen. Elke schrijver moet zich beper
kingen opleggen en het boek is al dik! Het bevat een schat van gegevens en laat -
soms heel gedetailleerd - zien wat zich afspeelde. Dan komen inderdaad zaken
naar voren, die, al dan niet terecht, voor 'gereformeerd' doorgaan: zondagsrust, de
vraag of het bezoek aan de Cineac wel kan, de neiging om van veel zaken een
principe te maken. Maar dit alles heeft ook andere kanten: een grote inzet, betrok
kenheid en opofferingsgezindheid. En het principiële heeft ook zijn waarde: je
weet wat je aan mensen hebt. Dat bleek bijvoorbeeld tijdens het verzet in de
Tweede Wereldoorlog. In 1935 had de kerkeraad al besloten om gemeenteleden,
die sympathiseerden met de NSB te vragen hoe zij de beginselen van de partij
meenden te kunnen verenigen met de Christelijke beginselen.1
Uitvoerig wordt ook beschreven de eenwording van de uit de Afscheiding ont
stane beweging met die van Kuyper, die samen de Gereformeerde kerk zouden
vormen. Maar ook de splitsing in 1944 (de Vrijgemaakten, toen ook wel 'artikel
31genoemd). Niet vermeld wordt de strijd in 1926 over het gezag van de bijbel.
Dit konflikt leidde in 1926 tot de Gereformeerde kerk in Hersteld Verband, waar
de bekende predikanten Geelkerken en Buskes toebehoorden. We lezen alleen
dat de kerkeraad het bericht, dat ds. Geelkerken uit zijn ambt werd ontzet, voor
kennisgeving aannam. Ik vermoed derhalve dat deze afscheiding in Schiedam
weinig weerklank vond.
De verleiding is groot om een aantal karakteristieke citaten te geven. Maar daar
voor ontbreekt hier de plaatsruimte. Men leze zelf! We mogen Van der Blom en
Donkers erkentelijk zijn voor hun uitgebreide arbeid.
1 Niet vermeld wordt of ook opgetreden werd tegen sympathisanten van de CDÜ (Christelijk
Democratische Unie), die sterk socfalistisch was en net als de NSB door de Synode der Gereformeerde
Kerken in 1936 veroordeeld werd.
