gingen publiceerde, werd in april 1934
binnengevallen. De hoofdredacteur had
een artikel geschreven waarin hij Van
Haaren niet voor de dood, maar de
moord op de twee gevallenen verant
woordelijk stelde. Bejaard als hij was,
verdween hjj in de gevangenis.
Een andere journalist schreef, zinspelend
op Van Haarens betrokkenheid bij de
dierenbescherming: 'Wel dieren bescher
men, maar mensen...Ook deze journa
list ging wegens smaad in de gevange
nis.
Eén ding hebben Van Haaren en De Kom
later toch gemeen gekregen. Beiden wa
ren fel anti-Nazi. Men zie de artikelen
van Van Haaren in het ondergrondse
blad voor Schiedam en omstreken 'De
N.O.', later gebundeld in de brochure
'Vergeten...Nooit!'. Kort voor de bevrij
ding overleed Van Haaren (13 april
1945), 'toen de vrijheid en de vrede
gloorden, waarnaar hij zo vurig verlang
de...'
De Kom werd in 1944 door de Duitsers
gearresteerd en overgebracht naar een
koncentratiekamp, waar hij eveneens in
april 1945 stierf. Ook hij maakte de be
vrijding niet mee en nog minder wat hij
in de laatste regels van zijn "wij slaven
van Suriname' schreef:
'Sranang mijn vaderland.
Eenmaal hoop ik u weer te zien.
Op de dag waarop alle ellende uit u weg
gewist zal zijn
NOTEN
1) Schiedamsche Courant 17 mei 1935. Ook
Gerard Lutke Meijer citeert uit dit inter
view. Zie: Het levend verleden van Schie
dam (Zaltbommel 1981), p. 212 e.v..
Overigens gaat Lutke Meijer niet in op
de achtergronden van de oproeren.
2) 'Wij slaven van Suriname' is een soort
alternatieve geschiedschrijving, geschreven
vanuit het oogpunt van de onderdrukten.
Ik gebruik de tweede druk (Amsterdam
1971) (eerste druk 1934) en verwijs
i.h.b. naar de pagina's 169 e.v..
3) Uitgebreider zijn de gebeurtenissen be
schreven in een eveneens alternatieve,
maar gedokumenteerder, geschiedschrijving
van Sandew Hira: 'Van Priary tot en met
De Kom. De geschiedenis van het verzet
in Suriname, 1630-1940' (Rotterdam
1982), iJi.b. de pagina's 296 e.v., geïl
lustreerd met authentiek fotomateriaal.
Na het schrijven van dit artikel vernamen wij
dat op 22 mei 1982 de weduwe van Van Haa
ren overleden is. Anna Johanna Adriana van
Haaren-Raymakers is 96 jaar geworden. Een
gedeelte van een gesprek met haar vindt U
weergegeven in het eerder genoemde boek van
Lutke Meijer (blz. 215 e.v.).
Zij woonde niet meer in Schiedam, doch in
Laren (NH). Wel is ze te Schiedam begraven.
De foto's, die U bij dit artikel ziet, hebben we
via Sticusa (Stichting Culturele Samenwerking)
gekregen van mevrouw M. Bokhout-da Costa.
Daarvoor onze dank! Met haar hadden we,
eveneens na het schrijven van dit artikel, kon-
takt. Het bleek, dat zij een jaar sekretaresse
van Van Haaren is geweest. Zij moest de ver
trouwelijke stukken behandelen. Zij werkte
dan ook in een kamertje direkt naast het werk
vertrek van Van Haaren.
Zij beschrijft Van Haaren als een rustig en
vriendelijk man. Een vroom rooms-katholiek.
Elke dag ging hij naar de gouverneur. Hij zorgde
dat hij daar keurig verzorgd aankwam. Daartoe
trok hij een speciaal jasje aan en kamde niet al
leen zijn haren, maar ook zijn snor.
De foto's zijn niet door haar genomen. Zij
bevond zich wel op kantoor bij het plein waar
de ongeregeldheden plaatsvonden, maar op
aanraden van soldaten bleef zij uit veiligheids
overwegingen binnen.
123
