Multatuli in Musis
De Schiedamse voordrachten van Multatuli
1Inleiding
In de jaren 1878-1881 heeft Eduard
Douwes Dekker (1820-1887), beter
bekend onder zijn schrijversnaam Multa
tuli, in Nederland een viertal voordrach-
»tentournees gehouden. Telkens in de
eerste vier maanden van het jaar ver-
het hij zijn Duitse domicilie en begon
aan een trektocht langs een groot aan
tal Nederlandse steden. Van stad tot
stad, van hotel naar hotel reizend hield
hij in die vier jaar zo'n 140 voordrach
ten. Echt leuk heeft hij dat nooit ge
vonden, ook achteraf niet. Het rond
trekkend bestaan was nu eenmaal
afmattend en zijn gezondheid speelde
hem vaak parten. Maar zijn financiële
positie liet hem toentertijd weinig keus.1
Multatuli was een boeiend spreker,
maar een voordracht van hem leek wei
nig op een klassieke redevoering. Hij
improviseerde graag, sprong van de
hak op de tak en liet een stortvloed
van ideeën los op zijn publiek, dat
veelal ademloos enkele uren in de ban
was van deze 'geniale spreker', zoals
de Schiedamsche Courant hem eens
noemde. Sinds 1870 woonde hij met
Mimi Hamminck Schepel, met wie
hij in 1875 trouwde, voorgoed in Duits
land. Aan haar schreef hij in zijn reis
brieven bij herhaling over enthousias
te reacties van het publiek.2
Veel tijd voor voorbereiding had hij
voor zo'n lezing meestal niet nodig.
Aanvankelijk gebruikte hij nog papier
tjes met aantekeningen, later sprak hij
helemaal zonder aantekeningen. Het
onderwerp waarover hij spreken zou,
kon hij maar zelden van tevoren aan
de organisatoren opgeven. Meestal wist
hij zelf pas vlak voor de 'voorstelling'
welk onderwerp hij zou behandelen.
J. Noordegraaf
Eduard Douwes Dekker ('Multatuli'), Amster
dam 3 maart 1820, Nieder-lngelheim 19 febru
ari 1887.
Op zijn tournees heeft Multatuli tot
tweemaal toe Schiedam bezocht.
Beide keren hield hij op een avond in
januari een voordracht in het gebouw
Musis Sacrum, Lange Haven 117. De
eerste keer was dat op 15 januari 1880,
aan het begin van zijn derde lezingen
tournee. Een jaar later, in het kader van
zijn vierde en laatste tournee, bezocht
hij de stad op 18 januari. In beide geval
len was de reclame even eenvoudig als
effectief. Een aantal dagen van te voren
werd in de Schiedamsche Courant mid
dels een korte redactionele mededeling
de aandacht op Multatuli's voordracht
gevestigd. Bovendien verscheen er in die
krant enkele dagen achtereen een adver
tentie waarin het optreden werd aange-
3
