door slechts twaalf personen
bezochte 'openbare vergadering',
de oprichting plaats van de
Nationaal-Socialistische Bewe
ging in Nederland, kortweg aan
geduid als NSB.
Deze partij is wat grootte en
invloed betreft de voornaamste
exponent van het fascisme en
nationaal-socialisme in Neder
land geworden. Anders dan de
meeste andere groepjes zette
deze beweging onder leiding
van ir. A.A. Mussert een voor
zichtige en gedegen opbouw in.
In het begin groeide het leden
tal maar matig. De beweging
trad ook nog maar weinig naar
buiten. In de tweede helft van
1932 begon dat te veranderen.
Toen begon een stormachtige
groei. Begin 1933 had de NSB
in Nederland ongeveer 1.000
leden, een jaar later 21.000.
Het hoogtepunt werd in 1936
bereikt, toen waren 52.000 men
sen lid. Doch in 1933 was de
NSB al uitgegroeid tot de eer
ste werkelijk grote fascisti
sche organisatie in Nederland.
Anders ook dan de andere groe
pen wist de NSB een hecht door
timmerde organisatie op te zet
ten, gericht op massa-aktie.
De basis van de organisatie
werd gevormd door de groep,
die op zijn minst 15 leden moest
tellen. Groepen in één stad
of landstreek konden samen een
kring vormen onder een door
de algemeen leider (Mussert)
benoemde kringleider.
Op 1 februari werd de eerste
kring gevormd in Amsterdam,
kort daarna gevolgd door Rotter
dam. (11) De Schiedamse leden
vielen toen nog onder groep
23 uit Rotterdam. Kringleider
in Rotterdam was J.F. Overwijn.
Deze trad als spreker op voor
de inmiddels gevormde Schiedam
se groep op een vergadering
op 4 mei 1933. De plaats van
de bijeenkomst was gebouw Een
dracht. Het is onbekend wat
er gezegd is, want de bijeen
komst was niet voor de pers
toegankelijk. Wel kan vastge
steld worden, dat de vergade
ring druk bezocht was. Ook deze
vergadering ging geruisloos
voorbij. De Schiedamsche Cou
rant ergerde zich daar duide
lijk aan, gezien de bewoordingen
van een verslag. (12) Kommunis-
tisch gezinde jongelui, waarbij
zich, aldus de reporter, oudere
jongens die op een relletje
belust waren hadden aangeslo
ten, demonstreerden in de omge
ving van Plein Eendracht. Zij
liepen in groepjes rond en trei
terden de bezoekers en de poli
tie. Deze laatste ontruimde
omstreeks acht uur het plein
en later ook de Plantage. De
gummistok hoefde daarbij niet
aan te pas te komen.
Na afloop van de vergadering,
om kwart voor elf, was het even
rumoerig geweest. De NSB'ers
L. en S. werden door kommunis-
ten in de Ploegstraat aangeval
len. Kort daarvoor waren de
ruiten van L.'s woning vernield.
Zij lieten zich niet zo maar
overvallen, want zij gaven
flinke klappen terug. Nadat
de politie was gearriveerd,
verspreidde de menigte zich.
Op 10 juli 1933 werd groep 123,
die uit jongeren bestond, in
Schiedam onder vrij grote be
langstelling ook van ouderen,
in zaal Eendracht door de kring
leider geïnstalleerd. (13) Dat
64
